1. Etyka gospodarcza w wybranych koncepcjach etycznych:

Etyka życia gospodarczego
Prekursorem był Arystoteles łączący etykę z polityką. Rozumiał politykę jako sztukę życia w państwie natomiast etykę rozumiał jako sztukę dobrego życia.
Adam Smith łączył etykę ze sferą życia gospodarczego (połowa XVIII w.)
John. S. Mill „Zasady ekonomii politycznej z niektórymi zastosowaniami do polityki społecznej”
John Keyes wprowadził na początku XX w. Trójpodział ekonomii. Dzieliła się według niego na:
- naukę pozytywną która zajmuje się wyjaśnieniem procesów gospodarczych
- naukę normatywną która formułuje zasady i powinności etyczne
- sztukę ekonomii mówiącą o zasadach niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej
M. Friedman ( I połowa XX w.) mówił o dwuczłonowym podziale ekonomii na ekonomię pozytywną i normatywną. Próbuje uzasadnić, że oprócz interesu prywatnego mamy interes społeczny.
Etyka życia gospodarczego dzieli się na trzy poziomy:
- na makro poziomie przedmiotem tej etyki są normy przez które formułowany jest system gospodarki rynkowej
- na poziomie firm, przedmiotem tego poziomy są zjawiska powstające w relacji między przedsiębiorstwem a osobami które funkcjonują w otoczeniu firmy
- na poziomie osób, są to działania indywidualnych uczestnikó rynku.

2. Główne stanowiska etyczne:

Legalizm- (łac. legalis - prawny, zgodny z prawem; lex - prawo, przepis prawny, reguła) - pogląd uznający, że postępowanie powinno być ściśle podporządkowane prawu, a relacje między podmiotami oparte na obowiązkach i uprawnieniach określonych prawem, rozumianym jako zespół reguł; w metodologii nauk: stanowisko (przyjmowane m.in. w pozytywizmie), zgodnie z którym istota nauki sprowadza się do ustalenia praw (vere scire est per leges scire) - zadaniem nauki jest ustalenie nie przyczyn (kauzalizm) czy istoty rzeczy, ale ustalanie praw ujmujących stałe związki między zjawiskami (współwystępowanie lub następstwo); l. może być elementem światopoglądu (niekiedy nieuwyraźnionym), kształtującym indywidualne postawy (moralne lub religijne), a także elementem etosu społecznego, znajdującym wyraz w organizacji życia zbiorowego, w tym w prawie pozytywnym i funkcjonowaniu różnego typu instytucji. Cechą charakterystyczną l. jest akcentowanie tego, co formalne. Swoisty formalizm obejmuje 2 aspekty: a) dotyczący relacji podmiotu do prawa. Postulowana jest sama zgodność z regułami (z prawem). Racją podjęcia

(lub zaniechania) działania oraz jego kształtu, a także racją determinującą kwalifikację normatywną jest zgodność z obowiązkiem, wypełnienie nakazu lub zakazu, natomiast treść reguł (prawa) czy zamierzony cel schodzą na dalszy plan (lub w ogóle nie są istotne dla podjęcia działania i jego kwalifikacji); b) dotyczący źródeł prawa i kryteriów bycia prawem (uznawania za prawo) oraz interpretacji przepisów. Źródła prawa, podobnie jak kryteria

bycia prawem (uznawania za prawo), wprost mają charakter formalny lub charakteryzowane są w sposób formalny (instytucjonalny), interpretacja opiera się na zasadach formalnych i stąd charakterystyczne dla l. dążenie do zgodności z literą prawa, a nie z jego duchem. W kwestii ugruntowania ocen (dobra, wartości), l. uznaje pierwszeństwo reguł (norm) przed dobrem czy wartością: coś jest dobrem, ponieważ jest nakazane, a nie - coś jest nakazane, ponieważ jest dobrem; w teorii prawa znajduje to wyraz w uznaniu pierwszeństwa prawa pojętego jako zespół norm (prawa w sensie przedmiotowym), przed prawem podmiotowym.

Deontologia- deontology, pierwotnie "etyka prywatna" (Jeremy'ego Benthama), z gr. déon - to, co niezbędne, właściwe; obowiązek i logos - mowa, słowo) - to nauka o powinnościach i obowiązkach. Jest to dział etyki, zajmujący się postępowaniem moralnym i klasyfikujący uczynki w kategoriach moralnych.

Wyróżnia się także deontologię lekarską. Stanowi ona swoisty kodeks postępowania moralnego lekarzy w stosunku do:

• pacjentów,

• innych lekarzy,

• badań naukowych (np. na małpach).

Utylitaryzm- Jednym z pierwszych wyrazicieli idei utylitaryzmu był Francis Hutcheson, który jako pierwszy głosił zasadę użyteczności w jawnej formie (1725 r.), choć zalążki tych idei są już obecne w filozofii Shaftesbury'ego i Hume'a.

Najbardziej wyrazistą, klasyczną postać utylitaryzmu, w której szczęście zostało utożsamione z przyjemnością, lub w późniejszej formie ze zmniejszaniem przykrości, stworzyli Jeremy Bentham i James Mill. Mill jednak po pewnym czasie odwrócił się od utylitaryzmu skłaniając się bardziej do koncepcji Kanta.

Programem utylitarystów jest próba obiektywnego ustalenia zasad działań przynoszących pozytywne i negatywne efekty. Podstawowym kryterium rozróżniania działań pozytywnych i negatywnych stała się dla utylitarystów zasada użyteczności. Głosi ona, że postępowanie jest słuszne, jeśli prowadzi do uzyskania jak największej ilości szczęścia i jak najmniejszej ilości nieszczęścia, przy czym dla różnych odłamów utylitaryzmu samo pojęcie szczęścia było różnie pojmowane przez różnych przedstawicieli tego kierunku filozofii, co prowadziło często do skrajnie różnych wniosków praktycznych.

Wielu utylitarystów podkreśla wagę efektów postępowania. Ich zdaniem, intencja czynu nie ma większego znaczenia etycznego - ważne jest tylko, czy daje on więcej efektów korzystnych czy szkodliwych.

W potocznym znaczeniu utylitaryzm to dążenie do osiągania celów praktycznych, materialnych.

Etyka odpowiedzialności i sumienia - Jest to etyka personalistyczna, nastawiona na wartości osobowe, opierające się na doświadczeniach, godności cudzej i własnej i na rzetelnych (surowych) stosunkach do każdego partnera jako człowieka i do pracy jako relacji międzyludzkich. Zmierza do humanizacji życia gospodarczego perspektywie Etyki Biznesu odpowiedzialność to zdolność odpowiadania na zapotrzebowanie (z jednej strony producentów i klientów). Tylko człowiek sumienny może być moralny. Człowiek nieetyczny nie jest profesjonalny. Etyka odpowiedzialności i sumienia pozwala na sytuacje etyczne, musimy oceniać czy sytuacje są etyczne dla jej oceny.

ZABURZENIA POLA ODPOWIEDZIALNOŚCI:
1. Odpowiedzialność przesadna - typ człowieka odpowiadającego do „zbawiciel świata” odpowiada temu jednostka chorobowa zwana „nerwica dyrektorską”
2. Odpowiedzialność zawężona - człowiek, który się marnuje, przerzuca część, rozkłada odpowiedzialność na innych

Rodzaje odpowiedzialności
1) Odpowiedzialność akcjonariuszy
2) Obszar odpowiedzialności interesariuszy
3) Wskazano na potrzebę poszanowania dla reguły i praw obowiązujących w kraju w którym działa firma
4) Uznaje się zasadę uczciwej konkurencji praw międzynarodowych
5) Nie należy tworzyć sztucznych zapłon handlu między państwami
6) Należy się troszczyć o środowisko naturalne
7) Unikać działań nielegalnych
Odpowiedzialność może być:
1) narzucona przez prawo czyli wymuszona
2) wymuszona przez opinie publiczną
3) odpowiedzialność świadoma - wynikająca z dobrowolnego przyjęcia zasad przez członków przedsiębiorstwa, do tego potrzebna jest polityka społeczna

Złota reguła : Quid tibi fieri non vis, alteri ne faceris- Nie czyń drugiemu, czego nie chcesz, aby on tobie uczynił. Podłożem moralności są : instynkty naturalne, prawa natury, konieczność przystosowania się do środowiska, ale o tym decyduje człowiek posługujący się

rozumem. Prawa natury :

1. ius naturale = uprawnienie natury, to odziedziczone ze świata zwierzęcego właściwości biologiczne (prawo doboru naturalnego ) + instynkty moralne (wolność). Homo homini lupus est = Człowiek człowiekowi wilkiem jest. (T.Tobbes)

2. lex naturale, prawo natury (czyli przepis, reguła ogólna) - rozum zabrania czynić człowiekowi to, co jest niszczące dla jego życia.

3. najwyższym prawem natury jest bronić samego siebie wszelkimi dostępnymi sposobami.

4. Hasła : „Temu, co w każdym ciele dobre jest i zdrowe folgować trzeba”; czyń tylko to, co naturalne; postępuj zgodnie z naturą.

5. Wolność : Czy każdy człowiek na prawo do wszystkich rzeczy każdego ? Tak. (permanentny stan wojny wszystkich ze wszystkimi); rozum nakazuje ograniczyć miarę swojej wolności wobec innych ludzi, w każdym zakresie, w jakim byłby ją skłonny przyznać innym.

3. Tworzenie bogactwa w perspektywie religii

Powiązania etyki z religią, szczególnie w wiekach średnich są bardzo widoczne. Podobnie jest z etyką biznesu. Widać to z powyższych rozważań historii etyki biznesu.

Ciekawą teorię powiązania religii z rozwojem gospodarczym przedstawił na początku wieku niemiecki socjolog Max Weber. Obserwując społeczeństwo niemieckie zauważył on powiązanie pomiędzy życiową karierą ludzi, a religią jaką wyznają . Statystycznie rozpatrując sprawę protestanci przejawiają większą aktywność ekonomiczną niż katolicy. Badania Webera obejmowały między innymi wysokość płaconego podatku, wielkość udziałów w przed-siębiorstwach itp. Teorię tą można uogólnić. Patrząc na ówczesny świat można zauważyć, że kraje protestanckie (Anglia, Holandia, kraje skandynawskie, północne tereny Stanów Zjedno-czonych) mimo często gorszych warunków naturalnych osiągnęły wysoki poziom rozwoju gospodarczego. Wyższy niż w krajach katolickich. Niewątpliwie ma to związek z propagowaną przez kościół katolicki niechęcią do bogacenia się, propagowaniu ascezy lub co najmniej życia w skromności. Lichwa i inne metody bogacenia się (praca dla pieniędzy) uznawane było za etycznie naganne. Zmiany zachodzące w zreformowanym kościele przyczyniły się do liberalizacji tych poglądów.

Filozofowie chrześcijańscy również zajmowali się sprawami pieniądza. Pomimo faktu, że kościół katolicki w okresie średniowiecza mówił wiele o ascezie jako jedynej drogi do zbawienia św. Tomasz do zagadnienia pracy zarobkowej i wynagrodzenia podchodził nieco inaczej. Potępiał on zarobek, który jest celem samym w sobie. Uważał natomiast za słuszne wynagrodzenie będące jedynie formą odwdzięczenia się za wykonaną pracę. Negatywnie natomiast odnosił się do problemu lichwy, będącej zarobkiem bez pracy.

Teoria Maxa Webera mówi o zależności dynamiki rozwoju gospodarczego od religii ja-ką wyznają mieszkańcy danego regionu. Religia w tym wypadku ma ścisły związek z filozofią życia i normami moralnymi. Weber swoją teorię opracował na podstawie analizy społeczeństwa przełomu XIX i XX wieku. Można znaleźć również bardziej współczesne przykłady zależności pomiędzy filozofią życia, a rozwojem gospodarczym. Należy tu wymienić przede wszystkim gwałtowny rozwój Japonii po II wojnie światowej i tzw. "dalekowschodnich tygrysów". Pierwsza na daleki wschód pojechała amerykańska komisja pod przewodnictwem prof. Hazarda. Jej dwumiesięczny pobyt w Japonii zaowocował raportem, z którego wynikło, że na sukcesy tamtejszego przemysłu (ogólnie mówiąc organizacji gospodarczych) w zasadniczy sposób rzutują normy etyczne japońskiego społeczeństwa. Późniejsze badania socjologiczne w krajach określanych mianem "azjatyckich (dalekowschodnich) tygrysów" potwierdziły wnioski komisji Hazarda.

Religia i etyka są ze sobą nierozerwalnie związane i określone przepisami prawa. Przepisy te regulują postępowanie muzułmanina według zasad zawartych w Koranie i sumie proroka. Prawo muzułmańskie nazywa się Shairat. Shairat stanowi istotny element etyki islamu. Każde łamanie prawa traktowane jest jako zło. Nie można tworzyć prawa z pominięciem Shairatu.
Muzułmański system ekonomiczny opiera się na trzech warunkach.
1) Towar który jest przedmiotem handlu musi być dobry, pożyteczny i uznany przez prawo muzułmańskie.
2) Nie można handlować tym co wynika z oszustwa bądź z wyzysku
3) Muzułmański system wymaga aby wymiana handlowa przyniosła korzyści obustronne.
To w konsekwencji przynosi pozwolenie na handel ale nie można czerpać korzyści z lichwy. Lichwa została przez islam zabroniona z następujących powodów:
1) Ponieważ uniewrażliwia na potrzeby innych ludzi
2) Powoduje chaos w obiegu finansowym oraz nierównomierny ekonomiczny wzrost dochodów ludności pogłębia przepaść między nimi.
3) Kapitał został skoncentrowany przez wąską grupę ludzi
4) Nie można sprzedawać towarów, które nie posiadają odpowiedniej gwarancji.
Pewne zasady etyczne w buddyzmie dotyczą praktycznej sfery ludzkiego życia a zatem i działalności gospodarczej:
* nie należy krzywdzić żadnego stworzenia
* nie brać niczego co nie zostało nam dane praktykować dobroczynność
* nie kłamać, praktykować szczerość i uczciwość
* nie używać narkotyków ani alkoholu dlatego, że macą umysł, zatem handel nimi jest zabroniony
* nie uprawiać seksu występnego
* praktykować czystość z punktu widzenia zasad buddystycznych

Buddyści opowiadają się przeciwko karze śmierci ponieważ sprzeciwiają się każdej formie odebrania życia. W życiu społecznym należy zachować dystans wobec pragnienia władzy i prestiżu społecznego a także być znanym i podziwianym.
Należy zachować dystans wobec bogactwa naturalnego. Buddyści szanują własność prywatną, starają się mówić prawdę, nie kradną. Z dużą troskliwością traktują zwierzęta, szczególnie te na wyższym poziomie biologicznego rozwoju.
Buddyzm jest systemem etycznym i religijnym w którym uznaje się ciągłość narodzin czujących istot, stąd wynika pokrewieństwo ludzi z innymi gatunkami.

4. Etyka biznesu jej geneza, historia, podstawowe założenia, organizacje

Powiązań etyki ze sferą gospodarczą należy poszukiwać już w czasach staro-żytnych. Temat ten był poruszany przez wielu starożytnych filozofów. Należy tu wspomnieć Platona, który pisał o tym w swoim dziele "Państwo", Ksenofonta (uczeń Sokratesa) i jego prace "O dochodach" i "O gospodarstwie" oraz Arystotelesa wraz z jego dziełami "Etyka nikomachejska" i "Polityka". Również w średniowieczu św. Tomasz z Akwinu zajmował się problemami ceny sprawiedliwej i lichwy.

Za symboliczny początek etyki biznesu uznaje się rok 1870 kiedy to papież Pius IX wydał encyklikę "Vix pervenit" dotyczącą lichwy. Od tego okresu do współczesności możemy wyróżnić pięć okresów rozwoju tej nauki: okres pierwszy - od 1870 do 1960 r. - okres pionierski, etyka biznesu nie istniała jako odrębna dziedzina wiedzy, pojawiają się pojedyncze prace filozofów, ekonomistów i teologów (zwłaszcza protestanckich); okres drugi - od 1960 do 1970 r. - powstawanie pierwszych form ochrony interesów społecznych (organizacje konsumenckie, ekologiczne itp.), pierwsze kwestie odpowiedzialności (prawnej) przedsiębiorstw; okres trzeci - od 1971 do 1980 r. - wyodrębnienie etyki biznesu jako dziedziny badawczej; okres czwarty - od 1980 do 1985 r. - powstawanie placówek badawczych, wprowadzanie kierunków studiów z zakresu etyki biznesu, pierwsze kursy etyki i zachowań etycznych w przedsiębiorstwach i okres piąty - od 1986 do ... - okres systematyzacji, budowanie podstaw metodologicznych, określenie miejsca etyki wśród innych dziedzin wiedzy.

ETYKA - dział filozofii, to nauka o tym, co dobre, a co złe, pochodzi z gr ethos - zwyczaj, obyczaj moralny. VI p.n.e. w Grecji powszechna, myśli filozoficzne, HEDONIZM- życie wykorzystujące pełnie przyjemności, także o etyce, złożoność bytu człowieka uniemożliwia wyłonienie jednej koncepcji etyki, odpowiada na pytanie co to znaczy być dobrym człowiekiem.
ETYKA W BIZNESIE - co to znaczy być dobrym biznesmenem, etyka rozwija się na dwóch płaszczyznach:
a) e.opisowa - dotyczy obrazów faktyczności, odpowiada na pytanie jak jest? Tzn jaki jest faktyczny stan moralności określony grupa społeczną w określonym czasie (moralność mieszczańska w okresie międzywojennym)
b) e.normatywna - wskazuje normy, nakazy dotyczące obszaru powinności, odpowiada na pytanie jak powinno być?, posługuje się ocenami tzn wartościuje. Większośc systemów etyki należy do e.normatywnej, która dzieli się na:
- e.naturalistyczna (epikurejska)
- systemy religijne
Chodzi o to, co jest ostateczną podstawą moralności, zachowań etyki człowieka, mianowicie natura ludzka, czy absolut, czyli Bóg. Naturalizm to podstawy genetyczne, jeśli człowiek zabija mówi się, że jest wynaturzony. Religijne to coś, co wiąże się ponad ludzką naturalnością, istnieje cos więcej niż natura
Etyka normatywna dzieli się jeszcze na:
-etyke .intencji (kantowska)
-etyke skutków
Chodzi o to, co jest podstawą czynu moralnego - istnienie sprawy, czyli skutki jakie czyn wywołuje, -intencje, kiedy intencje SA dobre, ale skutki mogą być złe, intencje złe ale skutki dobre, wtedy właściwie mamy problem z oceną działania człowieka. Jeśli intencje i skutki są równe tzn dobre lub złe, ocena następuje szybko. Etyka intencji - ocena przez intencje, Etyka skutków- ocena przez skutki
WSTĘPNA DEFINICJA ETYKI BIZNESU-
EB to etyka normatywna zajmuje się oceną i określeniem standardów moralnych przystających do konkretnej sfery działalności gospodarczej. Jest ona konkretyzacją etyki ogólnej. EB należy do etyki normatywnej, czyli: tak powinno być.
GŁÓWNE STANOWISKA METAETYCZNE (meta-ponad, z lotu ptaka) Ponad etyką widać, że można wyróżnić te rodzaje etyki ogólnej, każda z nich wyznacza inny nurt EB:
1. Etyka deontologiczna - deon-obowiązek, etyka obowiązku cnót, (ojczyzna, nauka, cnota np. rycerska) W EB rozpatrujemy moralność ludzi z punktu widzenia obowiązku, w formie rozkazów i nakazów. Za podstawę postępowania etycznego i jego uzasadnienia przyjmuje się rozkazy i nakazy, jako podstawowe formy regulowania dążeń ludzkich. Widoczna jest tu rola kodeksów etycznych, często te nakazy nie były spisane, dziś spisane np. kodeks lekarski
Bycie moralnym w biznesie polega zatem na przestrzeganiu podstawowych zasad zawodu uchodzących za cnoty kupca czy przemysłowca tzn pracowitość, cierpliwość, oszczędność, wytrwałość.
Zalety e.deontologicznej:
- uchylenie sytuacji typowych, powtarzanych w danej grupie zawodowej
Wady e.deontologicznej:
- nie jest w stanie przewidzieć zmiennych warunków konkretnej sytuacji, w której przyjdzie stosować ogólne nakazy i zakazy
Etyka Imanuela Kanta - sformułował imperatyw kategoryczny-nakaz wskazujący, ze tak musi być, postępuj tak, aby reguła twojego postępowania mogła stać się prawem powszechnym. Kant chciał zwalczyć moralną hipokryzję - jeśli na się dzieje źle to to jest niedopuszczalne, ale jeśli my robimy źle, to, to nie jest niedopuszczalne. W sytuacjach wyboru moralnego postępuj tak, aby twoje zachowanie stało się procesem powszechnym. Czasem trzeba odejść od reguł żeby być etycznym.
Kodeksy etyczne stanowią podstawę do egzekwowania postępowania zachowującego dobre imię zawodu czy też firmy. Reprezentują one jednak minimum moralności zawodowej, wyrażając tylko potrzeby funkcjonowania w zawodzie

2. Etyka aksjologiczno - teleologiczna, aksin-wartość, takos-cel. Etyka wartości interesów. Akceptuje się tu koncepcji ludzkiego powołania do samorealizacji, autokracji i realizowania się w zawodzie. Jest to etyka zorientowana na skuteczne osiągnięcia celów i optymalizacji działalności. Zalety: praca to wartość przez jaką człowiek się realizuje, osiągnięcie maksymalnych wyników. Istnieje niebezpieczeństwo instrumentalizacji etyki, coś jest tylko narządem.
3. Etyka odpowiedzialności i sumienia - uzupełnia dwie pierwsze etyki. Jest to etyka personalistyczna, nastawiona na wartości osobowe, opierające się na doświadczeniach, godności cudzej i własnej i na rzetelnych (surowych) stosunkach do każdego partnera jako człowieka i do pracy jako relacji międzyludzkich. Zmierza do humanizacji życia gospodarczego perspektywie EB odpowiedzialność to zdolność odpowiadania na zapotrzebowanie (z jednej strony producentów klientów). Tylko człowiek sumienny może być moralny tzn partacz w zawodzie jest partaczem moralnym. Człowiek nieetyczny nie jest profesjonalny
Etyka odpowiedzialności i sumienia pozwala na sytuacje etyczne, musimy oceniać czy sytuacje są etyczne dla jej oceny

Organizacje związane z etyką biznesu:

- EBEN Europejska sieć etyki biznesu

- BENAF Afrykańska

- ALENE Amer. Łacińska

- ABEN Australijska

- ISBEE Miedzyn. Stow. Biznesu, Ekonomii i Etyki

- Global Compact globalne porozumienie

4. Zarządzanie zasobami ludzkimi i ich etyczny wymiar

Szefowie działów HR przyjmują odpowiedzialność za coraz więcej funkcji związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi. Z tego powodu także kwestia etyki staje się coraz bardziej istotna. Problemy etyczne w organizacjach wiążą się z fundamentalnymi pojęciami uczciwości, sprawiedliwości, prawdomówności i odpowiedzialności społecznej.
Niektóre z aspektów działalności w dziedzinie HR mogące wiązać się z pro­ble­ma­mi etycznymi to:

- ilość i rodzaj informacji o problematycznym pracowniku, które można przekazać lub zataić przed jego potencjalnym nowym pracodawcą

- sprawdzanie wiarygodności dokumentów przedłożonych przez kandydata

-zobowiązania wobec długoletnich pracowników, którzy obniżają swoją efektywność z powodu zmiany wymagań, jakie niesie ze sobą stanowisko -

- wpływ stylu życia pracowników na decyzje o ich promocji, jeśli są oni efektywni w pracy

- problem pracowników palących papierosy (szczególnie w sytuacji, gdy zakład nie ma wyznaczonego miejsca na palarnię)

- pytanie kandydatów o sytuację rodzinną.

Etyka zajmuje się określaniem, co „powinno się” zrobić. Dla szefa działu HR wiąże się to z etycznymi sposobami, w jaki manager „powinien” postąpić w danej sytuacji. Jednak określenie właściwego sposobu postępowania nie zawsze jest łatwe. Problemy etyczne często mają pięć wymiarów:

- Szerokie konsekwencje - decyzje etyczne często wiążą się z konsekwencjami wykraczającymi poza same decyzje. - Mogą one wpływać nie tylko na pracowników, ale i na ich rodziny lub społeczność.

- Możliwość wyboru różnych rozwiązań - większość problemów można rozwiązać podejmując wielorakie decyzje, a zatem może pojawić się tendencja do naginania zasad.

- Rozwiązania mieszane - decyzje o charakterze etycznym często wymagają rozważenia skutków korzystnych i negatywnych.

- Nieznane konsekwencje - często konsekwencje decyzji związanych z problemem etycznym są niemożliwe do przewidzenia

- Skutki osobiste - decyzje o charakterze etycznym mogą wpływać na sytuację osobistą pracowników i ich rodzin.

Aby mieć pewność, czy dane zachowanie lub decyzja są etyczne, powinniśmy się zastanowić, czy są one zgodne z prawem, obowiązującymi zasadami, standardami i wartościami organizacyjnymi oraz standardami profesjonalizmu.

5. Etyka reklamy

Branża reklamowa, z uwagi na swoją drapieżną naturę, wydaje się być pozbawiona wszelkich zasad i obyczajowości. Tymczasem jak każda dziedzina, posiada swoją etykietę, czyli zespół zasad określających ramy, poza które wykroczyć przy przeprowadzaniu kampanii reklamowej nie wolno. Etykieta ta ma za zadanie ochronić społeczeństwo przed przekroczeniami ze strony twórców (choćby agencji reklamowych). Na czym więc polega etyka w reklamie?
Reklama jest skierowana głównie do konsumentów. Wszyscy jesteśmy konsumentami, więc dotyczy ona właśnie nas. Jesteśmy nią bombardowani dosłownie zewsząd. Widzimy ogłoszenia w gazetach, słyszymy je w radiu, oglądamy w telewizji, otrzymujemy je wraz z pocztą elektroniczną (często wbrew naszej woli), czy nawet jako wiadomości SMS bezpośrednio na nasze telefony komórkowe. Możemy przekonać się dzięki temu, jak wielu reklamodawców łamie pierwszą z zasad etykiety reklamy: nie może być ona zbyt natarczywa. Powód, dla którego powinno stosować się do tej zasady jest prosty: jeżeli reklama przeszkadza odbiorcy, reaguje on na nią negatywnie, a wtedy ona zamiast pomagać budować dobry wizerunek firmy, psuje go (czyli ma działanie odwrotne od zamierzonego).
Kolejnym z elementów etyki w reklamie jest prezentowanie realnych cech produktu. Pokusa zareklamowania sprzedawanego przedmiotu jako "cudownego leku na wszystkie nasze dolegliwości" powinna zostać zahamowana przez perspektywę możliwości wszczęcia postępowania przez Komisję Etyki Reklamy. No właśnie, konsument nie jest już teraz tak bezbronny jak był kiedyś - może zgłosić swój protest odnośnie treści reklamy do kilku instytucji, zarówno w naszym Państwie jak i w departamentach Unii Europejskiej.
Na szczęście wciąż rzadkim przypadkiem jest, iż odbiorcy czują się urażeni treścią reklam. Takie przypadki jednak występowały (przykładem może być kampania reklamowa "Nie dla idiotów" sieci Media Markt), a o tym, czy emisja danej reklamy powinna być wstrzymana z tego powodu, decyduje sąd lub wspomniana Komisja Etyki Reklamy na podstawie sondaży przeprowadzonych na potrzeby postępowania (np. przez TNS OBOP ). Swojego rodzaju "poprawność polityczną" w treści reklam możemy uznać więc za trzecią zasadę etyki reklam.
Ostatnia zasada etyki którą omówię, dotyczy sposobu rozpowszechniania reklam. Kwestia często pomijana, lecz ważna: są miejsca, w których emisja reklamy w społeczeństwie budzi kontrowersje. Są to najczęściej kościoły, zabytki, miejsca pamięci, czyli obszary tratowane z czcią, lub co najmniej poważnie przez ludzi, którzy mogą zareagować nawet gniewem w przypadku złamania tej zasady. Innym przykładem może być rozrzucanie ulotek z samolotu, co gwarantuje zaśmiecenie miasta i naraża lokalną społeczność na ponoszenie kosztów sprzątania, nie mówiąc o zanieczyszczeniu środowiska.
Podsumowując: możemy stwierdzić iż reklama, mimo dość dużego pola do popisu dla umiejętności agencji reklamowych, powinna stosować się do zasad tzw. etyki reklamowej (która w znacznej mierze wciąż ma postać ustną). Powinno to zapobiegać nadużyciom ze strony reklamodawców, a nas, konsumentów obronić przed ich skutkami.

6. Etyka marketingu

Etyka w marketingu skupia się na sferze moralnej interesów przedsiębiorstwa, poddając je ocenie według norm obowiązujących w danym państwie. Wynikiem tych działań mogą być dyrektywy etyczne wprowadzane w celu wytyczenia jasnych algorytmów postępowania pracowników w sytuacjach moralnie niejednoznacznych.

Głównymi problemami poruszanymi przez etykę marketingu są:

• Z punktu widzenia konsumenta:

wysokie ceny

oszukańcze praktyki

agresywna sprzedaż

produkty wadliwe i niebezpieczne

planowanie starzenia się wyrobu

niska jakość usług dla biednych konsumentów

• Z punktu widzenia społeczeństwa:

kreowanie materialistycznego stylu życia

zanieczyszczenie środowiska kulturowego

nadmierny wpływ na politykę

działalność niezgodna z prawem

brak dbałości o kwestie ekologiczne

Jedną z najgorętszych kwestii dyskutowanych na tle etyki w działaniach marketingowych jest problem wręczania łapówek. Łapownictwo, czyli wręczanie korzyści majątkowych (najczęściej urzędnikom) w zamian za podjęcie korzystnych dla przedsiębiorstwa decyzji, jest problematyczne z dwóch względów. Po pierwsze zjawisko korupcji jest różnie odbierane przez społeczności poszczególnych państw.

Nastawienia do korupcji są skrajnie różne. Jedne społeczeństwa odbierają wszelkie przejawy korupcji negatywnie(np. USA) podczas gdy inne (np. Białoruś) uważają ją za naturalną konsekwencję działalności gospodarczej. Po wtóre właściciele firm działających na skalę międzynarodową, są często ograniczeni przepisami krajów macierzystych przegrywając w konkurencji z państwami, które nie przewidują odpowiedzialności karnej za wręczanie łapówek.

7. Kodeksy i programy etyczne firm

Przyczyny wprowadzenia kodeksów etycznych:

- szybkie zmiany w org.

- różnorodność produkcji i usług

- nowa technologia

- duża liczba regulacji prawnych

- zmiana firm z spółki akcyjne

- restrukturyzacja

- dywersyfikacja

- nowe strategie marketingowe

- rozwój public -relations

- zagadnienia nowego przywództwa

- różnorodność kulturowa

- dążenie do komunikacji wewnątrz firmy

- zapewnienie zaufania pracowników i klientów

- wzmocnienie integracji pracowników

- łagodzenie konfliktów interesów

Zawartość kodeksu etycznego:

- wprowadzenie

- zasady ogólne

- współpraca klienta

- współpraca dealerów

- relacja z pracownikami

- kary dyscyplinarne i rozstrzyganie kwestii spornych i skarg

- postanowienia końcowe

Niektóre kodeksy zawierają studia przypadków konkretnej sytuacji w jakiej mogą się znaleźć pracownicy firmy.

Wprowadzenie kodeksu powinno się rozpocząć od spotkania konsultanta z prezesem w celu przekonania wszystkich przedyskutowania celowości kodeksu. Najwięcej dylematów związanych jest z systemem motywacji i komunikacji firm. Aby doprowadzić do otwartej dyskusji o kodeksie należy zamieścić artykuł na łamach biuletynu organizacji. Kolejny aspekt wprowadzenia to nadanie mu właściwej formy. Każdy pracownik powinien mieć możliwość wypowiedzenia się na temat kodeksu i wzbogacenia kodeksu o nowe pomysły. Niezbędne są szkolenia etyczne. Kodeksy nie powinny być wprowadzane w krótkim czasie po zaistniałych nadużyciach.

Przeszkody:

- brak zaangażowania kierownictwa

- słaba, młoda kultura organizacyjna firmy

- brak przywództwa etycznego

- kopiowanie wzorców kodeksów zachodnich

- brak zaufania i odpowiedzialności

- brak szkoleń

Programy etyczne wyznaczają minima etyczne firm stanowiące przedmiot szlachetnej rywalizacji między nimi, rywalizacji skłaniającej korporacje do podnoszenia standardów etycznych i zawodowych na coraz wyższy poziom. Przyczynami wzrostu zaangażowania firm w przestrzeganie norm etyki biznesu są m. in.:

-naciski ze strony konsumentów,

-uznanie znaczenia zadowolenia pracowników,

-dążenie do doskonalenia obsługi klientów,

-uznanie dla pracy zespołowej,

-wpływ polityki państwa,

-świadoma polityka liderów firm,

-globalizacja gospodarki.

Źródła standardów etycznych w biznesie zachodnim zdefiniowane są przez siedem następujących powinności: (1) dostarczanie klientom wartościowych wyrobów i usług, (2) zapewnianie inwestorom zasadnego zwrotu nakładów od kapitału powierzonego korporacji, (3) tworzenie nowego bogactwa, (4) tworzenie nowych miejsc pracy, (5) przeciwdziałanie zazdrości przez tworzenie warunków awansu oraz dostarczanie empirycznego świadectwa zasadzie, że dobra praca i talent są należycie wynagradzane, (6) promowanie wynalazczości, pomysłowości i w ogóle rozwoju umiejętności, (7) angażowanie się w różnorodne przedsięwzięcia.

Programy etyczne, jako całościowe przedsięwzięcia skierowane są na uczynienie z etyki biznesu najwyższego standardu o randze strategicznej. Obejmują część lub wszystkie z poniższych elementów:

-ustalenie misji korporacji,

-określenie standardów etycznych i zawodowych,

-opracowanie kodeksu etycznego,

-opracowanie podręcznika standardów zawodowych,

-opracowanie programu kształcenia etycznego,

-utworzenie stanowiska (komórki) ds. etyki,

-promowanie zachowania etycznego (wyróżnienia, wydawnictwa, seminaria),

-stałe monitorowanie przestrzegania norm etycznych i standardów zawodowych,

-utworzenie etycznej infolinii (doradztwo, whistleblowing),

-systematyczne przeprowadzanie audytu etycznego,

-okresowe korekty kodeksu etycznego i podręcznika standardów zawodowych.

Doświadczeni specjaliści z zakresu etyki biznesu zwracają uwagę na to, że zaangażowanie się zespołu pracowników w kwestie etyki firmy i kultury pracy powinno być pochodną udziału pracowników w projektowaniu programu etycznego korporacji. Istotne są tu umiejętności kierownictwa tworzenia systemu etyki organizacji.

Projektowanie programu etycznego może być wykonywane „od góry” i narzucone pozostałym członkom organizacji. Sposób taki, jak wykazuje doświadczenie, nie odnosi spodziewanego skutku. Powodzenie programu bowiem zależy nie tyle od mądrości tego programu, czy od jego logiki, ani od umiejętności komunikowania szerszej społeczności tego, co program zawiera - choć są to sprawy niewątpliwie ważne - ile od procesu jego opracowywania. W szczególności od stopnia w jakim osoby, których program dotyczy czują się jego współtwórcami.

Programy etyczne firm pełnią funkcję wewnętrzną i zewnętrzną. Funkcja wewnętrzna polega na wskazaniu wszystkim pracownikom etycznego wymiaru funkcjonowania firmy. Okazuje się bowiem, że indywidualne wartości i zasady uczciwego postępowania nie są wystarczające dla pełnienia ról zawodowych w firmie. Wysoki i wciąż rosnący stopień złożoności współczesnego świata biznesu powoduje, że etyczne postępowanie jest nie tylko kwestią wrażliwości moralnej, ale także wiedzy.

Funkcja zewnętrzna programów etycznych polega na podtrzymywaniu dobrego imienia firmy, jej pozytywnego publicznego wizerunku. Dobra reputacja stanowi jedno z aktywów i choć może być mierzona w kategoriach ekonomicznych nie można jej kupić ani sprzedać, można ją jedynie zdobyć postępując etycznie. Powiada się, że dobra reputacja może być silnym atutem, może wzmocnić skuteczność reklamy produktów czy usług danej firmy, ale nie da się stworzyć dobrej reputacji za pomocą reklamy.

Programy etyczne mają na celu przeciwdziałanie stratom firmy, na które składają się nadszarpnięta reputacja, utrata zaufania, utrata konkurencyjności i demoralizacja personelu. Korupcja i oszustwo w świecie biznesu stanowią obecnie większe zagrożenie niż kiedykolwiek. Uważa się, że są groźniejsze dla firm niż konkurencja lub inne niesprzyjające czynniki zewnętrzne, ponieważ są wewnętrznymi wrogami firmy, są jak rak, który może zniszczyć cały jej dorobek. Prawo chroni do pewnego stopnia przed korupcją i nadużyciami w biznesie, ale nie wystarcza. Konieczne są pewne autonomiczne standardy postępowania w firmach. Standardy te określają obowiązki firmy wykraczające daleko poza obowiązki wynikające z prawa; nakaz przestrzegania prawa jest jednym ze standardów etycznych, ale nie jedynym.

Programy etyczne wprowadzają przede wszystkim takie firmy, które są zainteresowane długoterminowym zyskiem, traktują swoją reputację jako jedno z aktywów, są zdecydowane zapobiegać wewnętrznym kradzieżom, korupcji, oszustwom i innym nadużyciom, traktują kulturę firmy jako ważną część dobrego zarządzania oraz chcą być wartościowym składnikiem społeczeństwa.

---