Etyka gospodarcza jest nauką, której korzenie sięgają starożytności. Wraz z rozwojem cywilizacji następował rozwój etyki i wskazywał, że jest ona potrzebna. Im większa jest asymetria tym jest większa potrzeba etyki. Rosną koszty transakcyjne. Etyka biznesu pomaga obniżyć te koszty.

Etyka - jest nauką, w której przedmiotem badań jest moralność.

Moralność - jest zjawiskiem społecznym, które nie jest jednoznaczne albowiem w społeczeństwie występuje pluralizm moralny, który może przybierać 4 formy:

1. radykalny pluralizm moralny oznacza, iż każdy człowiek może mieć własny pogląd na temat tego co jest dobre a co jest złe. W społeczeństwie nie istnieje zgoda co do funkcjonowania wspólnych norm moralnych. Takie społeczeństwo nie może istnieć.

2. pluralizm uzasadnień moralnych jest to pogląd, w którym istnieje zgodność co do funkcjonowania wspólnych norm moralnych, ale każdy człowiek może samodzielnie uzasadniać te normy (np. należność oddawania długów, różne uzasadnienia).

3. Pluralizm czynów jest to pogląd w ramach którego ludzie funkcjonują w obrębie wspólnych dla wszystkich norm moralnych, ale każdy człowiek w konkretnej sytuacji może postrzegać dany czyn inaczej co spowoduje inną reakcję na tę czynność (np. prawo do samoobrony np. bicie parasolką czy zastrzelenie).

4. Pluralizm samorealizacji - pogląd zakładający, że każdy człowiek ma prawo wybierać dowolne normy moralne z grupy tych, które zostały przyjęte przez społeczeństwo.

Podstawową cechą każdego człowieka i jego działania jest:

Człowiek jako podstawa wolnego i świadomego działania.

Moralność zakłada, że ludzie dokonują wyborów.

Tylko ludzie wolni mogą być oceniani pod względem moralnym.

Dwa podstawowe elementy koncepcji wolnego wyboru:

- po pierwsze działania człowieka wynikają z osobistego wyboru lub są wyrazem własnej woli. Występuje element korelacji między tym kim jesteśmy a tym jakie podejmujemy decyzje,

- drugi element koncepcji wolnego wyboru opiera się na fakcie, iż wolny wybór ma miejsce tu i teraz. Zatem działanie oparte jest na wszelkich dostępnych informacjach oraz potencjalnych możliwościach w konkretnej sytuacji.

Wolność jest umiejętnością dokonywania autonomicznego wyboru biorąc pod uwagę określone okoliczności wraz z ich możliwościami i ograniczeniami.

Ograniczenia człowieka w podejmowaniu wolnych decyzji mogą mieć charakter kognitywny (poznawczy), prawny oraz kulturowy.

Miejsce Etyki Biznesowej wśród innej etyki.

Etyka opisowa					Etyka osoby	Etyka firmy	Etyka systemu
Etyka normatywna
Metaetyka
Etyka ogólna	Etyka specjalna
		Biznesu	Zawodowa	Polityki				Inne

Etyka biznesu wchodzi w skład tzw. etyk specjalnych, które są częścią etyki ogólnej.

Na etyk ogólną składają się 3 nauki:

• etyka opisowa

• etyka normatywna

• metaetyka

Etyka opisowa zajmuje się opisywaniem i badaniem systemów etycznych.

Etyka normatywna zajmuje się tworzeniem norm moralnych.

Metaetyka zajmuje się badaniem języka etyki.

Na etykę gospodarczą można spojrzeć z 3 różnych poziomów:

1. Etyka systemu gdzie oceniamy cały system rynkowy (dobra, niedobra gospodarka),

2. Etyka firmy (przedsiębiorcy) badanie relacji pomiędzy przedsiębiorstwem a wszystkimi interesjaruszami (stakeholder),

3. Etyka osoby - badane są relacje pomiędzy wszystkimi osobami jakie funkcjonują na rynku (relacje).

Etyka opisowa

System etyczny jest to uporządkowany zbiór norm i zasad moralnych, który pozwala na dokonanie oceny czy dany czyn jest dobry czy zły.

Podział systemów etycznych ze względu na źródło norm moralnych:

• systemy autonomiczne - to takie gdzie źródło norm moralnych znajduje się w człowieku np. rozum,

• systemy heteronomiczne - to takie gdzie źródło norm moralnych jest poza człowiekiem np. Bóg, idea, umowa społeczna.

Podział sytemu ekonomicznego ze względu na motywy podejmowania decyzji:

• konsekwencjalistyczne - oceniają słuszność lub nie słuszność danego czynu na podstawie analizy skutków tego czynu,

• deontologiczne - oceniają moralność lub nie moralność danego czynu na podstawie analizy intencji wykonania tego czynu.

Egoistą w Ekonomii był Adam Smith.

Egoista filozoficzny - homoeconomicus

Egoizm psychologiczny 0 nie liczenie się z potrzebami innych osób.

Egoizm filozoficzny - nurt w filozofii człowieka - dąży do realizacji własnego celu (dobre i normalne, racjonalne), homoeconomicus.

Model poziomy rozwoju moralnego L. Kohlberga

III poziom Poziom postkonwencjonalny

1. Społeczny kontrakt

2. Zasady uniwersalne

II poziom Poziom konwencjonalny

1. Konformizm grupowy

2. Prawo i porządek

I poziom Poziom prekonwencjonalny

1. Posłuszeństwo i kara

2. Indywidualność i wzajemność

I POZIOM

Posłuszeństwo i kara polega na tym, że człowiek nie ma własnej refleksji moralnej, ale wykonuje dane działanie dlatego, że boi się kary lub słucha autorytetu.

Indywidualność i wzajemność - nie myślę o tym co jest dobre a co złe, ale działam w oczekiwaniu bezpośredniej korzyści.

W I poziomie „JA” jestem najważniejszy np. dzieci.

II POZIOM

Konformizm grupowy - nie ma własnej refleksji moralnej, ale przyjmuje za swoje normy moralne występujące w grupie, której jestem np. gangi, grupy ministrantów.

Prawo i porządek - człowiek za dobre uznaje to, że będzie w jak najlepszy sposób realizował stawiane mu przez społeczeństwo wymagania (będzie jak najlepiej odgrywał swoją rolę np. lekarz, policjant).

Najważniejsze na tym poziomie jest „MY” jako grupa lub społeczeństwo.

III POZIOM

Społeczny kontrakt - człowiek postrzega społeczeństwo jako efekt umowy społecznej i zakłada, że realizacja interesu własnego może nastąpić tylko w przypadku jego korelacji z interesem całego społeczeństwa. Dlatego za słuszną uzna on zasadę użyteczności, która mówi, że należy postępować tak, aby działanie przyniosło jak najwięcej korzyści jak największej liczbie osób.

Zasady uniwersalne - jest to człowiek poszukujący wartości uniwersalnych, ponadczasowych, których będzie strzegł nawet wbrew społeczeństwu np. zatrudnienie człowieka na czarno - przedsiębiorca nie zatrudni, ponieważ jest to nie moralne.

Na tym poziomie pojawia się własna refleksja moralna.

I Nurt rozwijania przedsiębiorstw

Andrew Carnegie (1835-1919) założyciel US Steel Corporation, autor „The Gospel of Wealth” (Ewangelia bogactwa) za podstawy swojej odpowiedzialności społecznej przedsiębiorstwa przyjął dwie zasady:

• zasadę miłosierdzia - szczęśliwi członkowie społeczeństwa powinni wspomagać mniej szczęśliwych (bezrobotni, niepełnosprawni, chorzy, starzy),

• zasadę włodarstwa - pochodzącą z Pisma Świętego, w której przedsiębiorstwa i ludzie zamożni powinni uważać się wyłącznie za włodarzy i opiekunów swojego majątku. Reszta społeczeństwa powierzyła im bowiem tylko ten majątek, który powinni powiększać dla dobra całego społeczeństwa.

II Nurt

Stosunki społeczne rynkowe analizuje się jako stosunki agencyjne pomiędzy agentem a pryncypałem.

Agent jest to osoba, która wykonuje zlecenia pryncypała.

Pryncypał - zleca zadanie agentowi i musi być przekonany o jego lojalności.

Pryncypał nie ma możliwości kontroli agenta, ponieważ nie zna się na działalności, którą prowadzi agent albo nie ma go w miejscu gdzie jest prowadzona.

Pomiędzy agentem a pryncypałem musi być zaufanie.

W spółce akcyjnej agentami jest zarząd, a pryncypałami są akcjonariusze.

Akcjonariusze powołują zarząd aby on maksymalizował zyski.

Definicja społecznej odpowiedzialności Miltona Friedmana:

„istnieje tylko jeden jedyny rodzaj społecznej odpowiedzialności ze strony świata biznesu - wykorzystać swe zasoby i podejmować działalność w celu zwiększenia własnych zysków na tyle, na ile pozostaje to zgodne z regułami gry (...) i przyjmować otwartą i wolną konkurencję, bez podstępów i oszustw.”

Podstawowym obowiązkiem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku, przy jednoczesnym przestrzeganiu prawa. Zagadnienia społeczne należy pozostawić innym - zaangażowanym ludziom lub organizacjom.

III Nurt

Johnson&Johnos

Społeczna odpowiedzialność firm jest odpowiedzialnością za skutki działań przedsiębiorstwa wobec osób trzecich - stekeholderów.

Firmy przyjmują zobowiązania społeczne jako warunek ograniczający zakres ich wyborów.

Odpowiedzialność za negatywne efekty zewnętrzne polega na:

1. ustaleniu, jakie szkody mogą powstać w wyniku określonego działania,

2. określeniu, jakie warunki muszą być spełnione aby szkody nie wystąpiły,

3. unikaniu skutków działań firmy szkodliwych dla osób trzecich,

4. powetowaniu lub usunięciu negatywnych skutków zewnętrznych, za które firma przyjmuje odpowiedzialność.

ETYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI:

Cztery sytuacje odpowiedzialności:

1. ponoszenie odpowiedzialności - to sytuacja, w której człowiek wolny, świadomy i rozumny ponosi odpowiedzialność na którą ma wpływ.

2. podejmowanie odpowiedzialności - to sytuacja, w której człowiek dobrowolnie podejmuje na siebie zobowiązanie, którego nie musi podjąć.

3. pociąganie do odpowiedzialności - osoba trzecia, z zewnątrz pociąga do odpowiedzialności.

4. odpowiedzialne działanie - to takie działanie, które ma odpowiedni stosunek środków do celów na każdym etapie działania.

Zasada derealizacji - działania będą odpowiedzialne gdy wartości skutków intencji samego czynu są pozytywne lub negatywne, a następnie znajdzie się ekwiwalenty tych wartości.

UTYLITARYZM - nurt filozoficzny stworzony przez J.Benthem. Pogląd, który zakłada, że człowiek będzie dążył do maksymalizacji korzyści.

Jeremy Benthem i John Stuard Mill

Utylitaryzm

Hedoistyczny Idealny Eudajmonistyczny

(zakładamy, że dążymy do (dążenie do pewnych (dążenie do szczęścia)
przyjemności maksymalnej wartości-wiedza, miłość)

przy minimalizacji przykrości)

Reguł Czynów

(badamy słuszność (badamy słuszność

klasy czynów) konkretnego, danego czynu)

Współczesny utylitaryzm to utylitaryzm etyczny.

Jest to metoda ważenia dobrych i złych konsekwencji dla wszystkich osób jakich te konsekwencje dotkną (wszystkie konsekwencje).

Algorytmy oceny moralnej czynu w utylitaryzmie:

1. dokładne poznanie czynu,

2. zidentyfikowanie osób, których dany czyn może bezpośrednio lub pośrednio dotyczyć (jakie są konsekwencje czynu - bezpośrednie i pośrednie, zsumowanie dobrych i złych skutków-zbilansowanie, przeprowadzenie analizy dla czynu alternatywnego),

3. ustalenie, jakie jest podstawowe znaczenie danego czynu, które może przeważyć inne konsekwencje,

4. ustalenie dobrych i złych konsekwencji dla wszystkich, których dany czyn dotyczy bezpośrednio,

5. ustalenie ogółu dobrych i złych konsekwencji danego czynu, z uwzględnieniem ich ilości, jakości, czasu trwania, rozległości, rozprzestrzeniania się i „czystości” każdej z tych wartości,

6. powtórzenie podobnej analizy z uwzględnieniem pośrednich skutków danego czynu dla poszczególnych osób i całego społeczeństwa,

7. zsumowanie dobrych i złych skutków i ustalenie skutków netto,

8. rozważenie różnych alternatyw danego czynu,

9. porównanie rezultatów alternatyw danego czynu.

Zarzuty wobec utylitaryzmu:

1. nie znamy pełnych rezultatów każdego działania,

2. nie można ustalić horyzontu czasowego, w którym są oceniane skutki działań,

3. nie można uznać równocenności skutków danego działania dla różnych ludzi,

4. możliwość dowolnego zróżnicowania korzyści dla poszczególnych osób.

Etyka deontologiczna (obowiązku) - Imanuela Kanta - wywodzi się z człowieka.

Kant podzielił działania na:

• wynikające ze skłonności - robimy gdy coś chcemy (przyczyną są nasze uczucia, pragnienia),

• wynikające z obowiązku - działania na, które nie mamy ochoty, ale nie musimy wykonywać (podejmujemy w sposób świadomy).

Według Kanta tylko działanie z obowiązku jest moralne.

Kant stworzył prawo, które będzie pokazywało co jest naszym obowiązkiem.

Kant poszukiwał najwyższej uniwersalnej zasady moralnej, która mówiłaby w jaki sposób należy postępować. Zasadę tą sformułował w postaci trzech zdań nazwanych Imperatywami kategorycznymi:

1. Nie powinien nigdy inaczej postępować, jak tylko tak, żebym mógł także chcieć, aby maksyma moja stała się powszechnym prawem. (Działanie jest moralne gdy jest uniwersalne i zgodne z innymi działaniami - Kant chciał, żeby wszyscy tak samo działali) .

2. Postępuj tak, być człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w osobie każdego innego, uważał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka. (Człowiek nie może być narzędziem do osiągnięcia jakiegoś celu).

3. Nie wykonuj żadnego czynu według innej maksymy, jak tylko takiej, z którą się zgadza to, że ona jest powszechnym prawem.

Etyka Kanta:

Działanie jest moralne jeżeli:

1. jest uniwersalne i zgodne z innymi działaniami,

2. respektuje istotę rozumną jako cel wszystkich działań,

3. respektuje autonomię rozumnej istoty.

Algorytm oceny moralnej Kanta:

1. Sprawdź, czy norma moralna w wersji uniwersalnej jest wewnętrznie zgodna, tj. czy powszechnie stosowana nie powoduje swojego zaprzeczenia,

2. Sprawdź, czy normy moralne nie dopuszczają do instrumentalnego traktowania ludzi,

3. Sprawdź, czy norma moralna może zostać zaakceptowana przez wszystkich członków społeczności.

Etyka Kanta musi być stosowana do analizy rzeczywistych dylematów etycznych.

Etyka obowiązków PRIMA FACIE (Na pierwszy rzut oka)

Odmienność etyki obowiązków prima facie W.D.Rossa polega na tym, że:

1.nie zakłada, iż pewne zasady moralne są ważniejsze od innych,

2.nie sugeruje, aby faktycznie proponowane zasady były ze sobą spójne,

3.zakłada, że w etyce wszystko jest w pewnym nieładzie.

W.D. Ross wyróżnił;

• obowiązki prima facie - obowiązek posiadający pewne właściwości np. (przysługa), które przemawiają za wykonaniem go, podczas gdy inne właściwości przemawiają za niewykonaniem. Dokonujemy wyboru na podstawie własnego osądu,

• obowiązki właściwe - wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności powinniśmy czyn wykonać. Nigdy nie mamy pewności jakie są nasze obowiązki właściwe.

Ze zmienności obowiązków prima facie wynika, iż nie istnieją bezwzględne zasady moralne lecz wartości moralne, które należy brać pod uwagę podejmując decyzje.

Jest to system deontologiczny heterogeniczny.

ETYKA UPRAWNIEŃ

Prawo naturalne - starożytna koncepcja określająca obiektywny porządek moralny istniejący we wszechświecie. Wyznacza on granice władzy rządzących.

Idea umowy społecznej J. Locke - społeczeństwo powstaje na mocy porozumienia między ludźmi, fundamentalna demokratyczna zasada rządzenia przez przyzwolenie.

Rządzący są zobowiązani do rządzenia w granicach prawa naturalnego, a rządzeni do posłuszeństwa rządzącym w granicach tego prawa.

Według J. Locka każdy człowiek posiadał 3 podstawowe prawa:

• życia,

• wolności,

• własności.

Przykładowe podstawowe dokumenty międzynarodowe przedstawiające prawa człowieka:

1. Europejska Karta Socjalna (1961)

2. Statut Rady Europy (1949)

3. Deklaracja o Prawach Człowieka (1991)

4. Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów (1981)

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - Paryż 10.12.1948 r.

Art. 1 Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach. Są one obdarzone rozumem i sumieniem oraz powinny postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa.

Europejska Karta Socjalna - Turyn 18.10.1961 r.

Przykładowe artykuły:

1. Prawo do pracy.

2. Prawo do słusznych warunków pracy.

3. Prawo do słusznego wynagrodzenia.

4.Prawo do organizowania się.

ETYKA PRAW

Źródła: chrześcijaństwo i liberalizm

Algorytm moralności czynu:

1. Należy zbadać i ustalić naturę zjawiska gospodarczego, rozważanego jako działanie człowieka,

2. Należy ustalić rodzaj zaangażowania człowieka w danej działalności, jego intencje i motywy,

3. Należy zbadać skutki działania człowieka, dotyczące innych ludzi, zarówno bezpośrednie jak i pośrednie.

4. Należy ustalić relację celów, intencji i motywów człowieka do skutków jego działalności,

5. Należy ustalić stopień zgodności działań gospodarczych człowieka od strony celów i skutków z ostatecznym celem człowieka, odniesionym do godności osoby ludzkiej.

Związki etyki praw człowieka z kantyzmem:

1. zgodność z imperatywem kategorycznym,

2. relacja między powinnością moralną a prawami człowieka .

Powinność czyli obowiązek człowieka znajduje się po stronie działającej natomiast prawa przysługują stronie biernej.

3. teorie nonkonsekwencjalistyczne - są bezkompromisowe. Prawo jednej osoby jest tak samo ważne jak 10 osób.

Bezkompromisowość etyki praw człowieka powoduje, że musi zostać przyjęta zasada prima facie.

Do powstania konfliktu moralnego konieczne jest zaistnienie specyficznej sytuacji pułapki, która polega na postawieniu podmiotu przed przymusem wyboru oferując mu jednocześnie sprzeczne lub niemożliwe do realizacji działania.

Dylemat moralny - postawienie się wobec konfliktu moralnego.

Przyczyny powstawania konfliktów:

1. szczególna konstrukcja sytuacji, która wymusza wykonanie aktów zawierających w sobie wewnętrzne zło, co pozostaje w jawnej niezgodzie z zasadniczym dla moralności nakazem spełniania dobra i unikania zła.

2. efekt niemożliwego równoczesnego urzeczywistniania niektórych wykluczających się wartości lub pochodnych im powinności, nakazów, zakazów moralnych,

3. rezultat niepodzielnego charakteru pewnych wartości.

Zasady pomocowe w rozwiązywaniu konfliktów moralnych:

1. Zasada prymatu osoby ludzkiej - człowiek jest najważniejszy,

2. Zasada większego bezpieczeństwa - należy powstrzymywać się od takich działań, które mogą przynieść jakieś moralne zło,

3. Zasada podwójnego skutku - każde działanie może przynieść dwa skutki:

• zamierzony - zawsze jest dobry

• niezamierzony - zawsze jest zły

• sama czynność musi być dobra lub obojętna, a skutek dobry nie wynika ze złego skutku, ale równocześnie lub wcześniej, zły skutek, choć przewidywalny nie jest zamierzony przez sprawcę, lecz tylko tolerowany,

• zachodzi odpowiednio ważna przyczyna proporcjonalna w porównaniu do złego skutku.

Do obowiązków firmy wynikających z podjęcia odpowiedzialności należy informowanie stakeholders (interesjaruszy).

Wynikają z tego następujące zasady moralne:

1. każda osoba ma prawo do informacji potrzebnych do zawarcia uczciwej transakcji,

2. każda osoba ma prawo do informacji o sprawach, które są dla niej ważne i dotyczą ją bezpośrednio.

Ad. 1. Dylemat moralny: sprzeczność między obowiązkiem firmy wobec
klientów a obowiązkiem wobec innych stakeholderów:

• nierentowność informowania klientów,

• zmniejszenie zdolności konkurencyjności firmy,

• ujawnienie informacji, które mogą spowodować zagrożenie dla interesów innych klientów.

Źródła asymetrii informacyjnej

kłamstwo zatajenie półprawda

Kłamstwo - świadome, dobrowolne przekazania fałszywej informacji,

Zatajenie - ukrycie pewnej informacji, która należy się konsumentom. Może ono posiadać formę pewnego szyfru, kodu.

Półprawda - niedopowiedzenie do końca tego co należy się konsumentowi.

Możliwe sytuacje rynkowe

nieświadome przemilczenie ukrycie informacji ukryta akcja

właściwości produktu (ma charakter zatajenia lub (działanie na

półprawdy. Ma charakter niekorzyść klienta)

chronienia firmy dla dobra firmy).

Rozwiązanie konfliktu między obowiązkiem informacji dla klienta a tajemnicą firmy:

1. Firma ma obowiązek informować o potencjalnej szkodliwości produktu dla zdrowia i życia klienta oraz o ryzyku handlowym i finansowym.

2. Forma informacji nie może polegać na częściowych zatajeniach i półprawdach sprawiających wrażenie prawdy, a wprowadzających w błąd klientów.

3. Częściowe lub całkowite zatajenie powinno być wyjaśnione klientom.

Przykłady whistle blowerów:

1. Charles Atchinson - inspektor jakości z Brown&Root Company (1997)

- w wieku 40 lat jest u szczytu kariery, zarabia 1000$ tygodniowo
w firmie zajmującej się budową elektrowni nuklearnych.

2. Morris Baslow - biolog z Lawer, Matusky&Skelly (1980)

3. - inżynierska firma konsultacyjna

4. Marek Surmacz - policjant z Gonowa

5. Zbigniew Cisło - inspektor z kopalni soli Siedlce - Moszczenica

Whistle Blower - pracownik ujawniający nadużycia, osoba, która dobrowolnie podaje do wiadomości, że pewne działania firmy są nielegalne, niemoralne lub z jakichś powodów szkodliwe.

Elementy whistle blowingu:

1. osobą ujawniającą jest pracownik lub były pracownik,

2. przekazywana informacja wynika z pełnienia obowiązków służbowych, ma charakter poufny i dlatego jej ujawnienie można uznać za sprzeniewierzenie się firmie,

3. ujawnienie informacji pociągnie powstanie poważnych skutków dla firmy i społeczeństwa,

4. pracownik wykorzystał całą drogę służbową i nic nie uzyskał,

5. adresatem przekazania informacji jest władza, mass media ale nigdy nie konkurencja,

6. jest to akt moralnego protestu, a nie działanie nastawione na zysk.

Warunki sprawdzające etyczność whistle blowingu:

1. potencjalna lub rzeczywista szkoda wyrządzona przez firmę musi być poważna,

2. pracownik wykorzystał całą drogę służbową,

3. pracownik ma pewność, że potrafi udokumentować swoje zarzuty,

4. pracowni musi być przekonany, że jego działanie przyniesie pożądane zmiany tzn. szansa powodzenia musi być warta podjętego ryzyka,

5. pracownik działa bezinteresownie.

Konkurencja to jest gra.

Zasada konkurencji w świetle etyki:

1) Inicjatywy niezależnej - wyprowadzona z etyki Kanta. Zakłada, że każdy przedsiębiorca niezależnie od innych firm dąży do złożenia jak najlepszej oferty konsumentom.

2) Działań konstruktywnych - przedsiębiorstwo działa innowacyjnie i kreatywnie dla dobra konsumentów.

3) Formalnej równości - pomimo, iż przedsiębiorstwa są różne to muszą one zachowywać te same zasady ekonomiczne. Złamaniem zasady formalnej równości będzie sprzedawanie poniżej kosztów wytworzenia (dumping) .

4) Poszanowanie podmiotów zewnętrznych - uznanie godności zarówno klienta, konsumenta jak o konkurencji.

5) Poszanowanie reguł - działanie zgodne z moralnością i prawem

Niepożądane formy konkurowania:

1. naruszenie praw własności np. kradzież,

2. działania wprowadzające w błąd, mogące narazić konkurentów na utratę dobrej opinii wśród klientów,

3. działania wprowadzające w błąd klientów co do tożsamości przedsiębiorstwa lub produktu,

4. działanie wprowadzające w błąd klienta co do składu produktu, jego jakości i ryzyka używania,

5. przekazywanie, ujawnianie lub wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w celu zaszkodzenia konkurencji,

6. nakłanianie pracowników firm konkurencyjnych lub klientów do działania na niekorzyść tych firm,

7. utrudnianie dostępu do rynku,

1. groźba, przymus, użycie siły, itd.

2. naruszenie istoty wymiany rynkowej,

3. utrudnianie konkurentom prowadzenie działalności gospodarczej np. przez wykupywanie konkurencji surowców lub materiałów,

4. stosowanie walki cenowej,

5. wzywanie do bojkotu,

8. reklama uchybiająca godności człowieka, wprowadzająca w błąd lub nierzeczowa.

Zarzuty przeciwko dopuszczalności reklamy:

1. nakłania do nabywania określonych towarów zagrażając suwerenności konsumentów i umniejszając ich prawo do suwerennego wyboru,

2. upowszechnia złe gusty i zagraża wrażliwości człowieka,

3. kreuje fałszywe potrzeby i nakłania konsumentów do nabywania dóbr, których nie potrzebują.

Z punku widzenia etycznej reklamy dzieli się ona na:

Białą - nie zabiera konkurentom konsumentów. Może istnieć tylko wtedy gdy producent jest monopolistą.

Szarą - zabiera klientów konkurencji, ale działa w ramach pewnych ograniczeń.

Czarną - reklama, której celem jest zniszczenie konkurencji.

Nadużycia w reklamie:

1. wprowadzanie w błąd,

2. udawanie neutralnej informacji,

3. rekomendacje,

4. kłamstwo socjologiczne,

5. fałszywe polepszanie,

6. propaganda sukcesu,

7. reklama podprogowa - wprowadzenie do filmu reklamowego zdjęcia produktu, który chce się zareklamować.

Wykroczenia przeciwko godności człowieka i dobrym obyczajom w reklamie:

1. posługiwanie się lękiem np. wypadek,

2. odwoływanie się do przesądów,

3. natręctwo,

4. pochwała sprytu, nienawiści, itp.

Trzy klasyczne odpowiedzialności przedsiębiorstwa:

1. Teoria kontrolna.

Zakłada, że zarówno konsument, jak i producent posiadają taką samą wiedzę, czyli symetria informacyjna. Zatem producent przyjmuje odpowiedzialność tylko za te elementy, które zostały zawarte w umowie i nic więcej. Jeżeli jest „bubel” a nie było to zawarte w umowie to jest to ryzyko konsumenta. Teoria ta musi dotyczyć rzeczy bardzo prostych, produktów, o których konsument może wiedzieć najwięcej.

2. Teoria należytej staranności.

Strzeż się producencie. Przyjmuje się, że producent posiada zawsze pozycję dominującą ze względu na wiedzę oraz stan techniczny i majątkowy. Dlatego musi dbać o cały cykl życia swojego produktu oraz nauczyć konsumenta w jaki sposób z tego produktu korzystać. Egzemplifikacją tej teorii są stosowane przez producentów instrukcje obsługi. Niebezpieczeństwo naciągania na odszkodowanie.

3. Teoria kosztów społecznych.

Kredo: Producent jest zawsze winny. Bardzo wysokie koszty zdarzeń. Tylko producenci posiadają środki, aby powetować pokrywać straty materialne wynikające z:

• katastrof lotniczych,

• katastrof morskich,

• produkcji papierosów,

• produkcji azbestu,

• produkcji farb z domieszką ołowiu.

Dlatego też producenci są obciążani mimo braku winy.

Konflikt wartości etycznych z interesantem ekonomicznym - zakłady azbestowe.

Social Venture Network - sieć przedsiębiorców założona w 1987 r. Należą do niej teoretycy i praktycy świata biznesu z USA i Europy, którzy dzielą się poglądami na odpowiedzialność społeczną.

System Społecznej Odpowiedzialności - kompendium strategii i technik mających na celu poprawę działań organizacji. Przedsiębiorstwa wybierają z sugerowanych praktyk te, które uważają za najkorzystniejsze.

System odnosi się do:

1. Etyki,

2. Odpowiedzialności, Ogólna

3. Kierowania,

4. Inwestorów,

5. Pracowników,

6. Partnerów handlowych, Interesariusza

7. Klientów,

8. Społeczności,

9. Środowiska.

Ad. 1 Etyka

Przedsiębiorstwo zobowiązuje się do rozwijania i stosowania standardów i praktyk etycznych w kontaktach z wszystkimi interesariuszami.

Realizacja:

• deklaracja etyczna,

• komitet etyczny,

• porównanie z innymi,

• nagrody i kary za działania etyczne lub nieetyczne,

• menadżer ds. etyki lub telefon zaufania,

• monitoring wartości,

• przestrzeganie Deklaracji Praw Człowieka,

• ochrona prywatności interesariuszy,

• określenie wartości przyjmowanych prezentów,

• ochrona zwierząt.

Ad. 2 Odpowiedzialność

Uwzględnianie prawa interesariuszy do posiadania informacji.

Realizacja:

• respektowanie prawa interesariuszy do informacji pogodzone z ochroną firmy,

• identyfikacja interesów interesariuszy,

• jasno i przystępnie sformułowane informacje,

• bezpośrednie kontakty z interesariuszami,

• informowanie interesariuszy o ............ etyki.

Ad. 3 Kierowanie

Dążenie do osiągnięcia równowagi pomiędzy interesami poszczególnych interesariuszy.

Realizacja:

• misja i kodeks etyczny,

• uwzględnienie celów i oczekiwań interesariuszy,

• konsultacje i porozumienia,

• wynagrodzenie menadżerów uzależnione od społecznej odpowiedzialności.

Ad. 4 Inwestorzy - Zyski finansowe

Firma dąży do długookresowego wzrostu oraz zysku akcjonariuszy.

Realizacja:

• atrakcyjne zyski,

• godzenie celów finansowych z nie finansowymi,

• ujawnienie informacji co do przyszłych działań,

• intencje zgodne z misją i deklaracją etyczną.

Ad. 5 Pracownicy

Promocja indywidualnego charakteru pracownika, jego rozwoju zawodowego, poszanowanie prawa do pracy, wynagrodzenia i przyjaznego środowiska pracy.

Realizacja:

• bezpieczeństwo i higiena pracy,

• przestrzeganie międzynarodowych standardów pracy,

• zabezpieczenie praw człowieka,

• nacisk na zaangażowanie pracowników.

Ad. 6 Kontakty handlowe

Uczciwość w realizacjach z partnerami handlowymi. Promowanie odpowiedzialności społecznej.

Realizacja:

• lojalność wobec partnerów,

• płatność,

Ad. 7 Klienci - Produkty i usługi

Przedsiębiorstwo zobowiązane jest do badania i odpowiadania na potrzeby i życzenia swoich klientów oraz konsumentów, oraz respektowanie ich praw.

Realizacja:

• dążenie do zadowolenia klientów,

• dotrzymywanie zobowiązań i gwarancji

Ad. 8 Społeczność - Zaangażowanie społeczne

Przedsiębiorstwo powinno wspierać utrzymywanie relacji ze społecznością, w której działa, będąc wrażliwym na jej kulturę i potrzeby.

Realizacja:

• społeczeństwo jako partner,

• angażowanie się w życie społeczne.

Ad. 9 Ochrona środowiska

Firma dąży do ochrony i odtworzenia środowiska przyrodniczego oraz promuje zrównoważony rozwój poprzez swoje usługi, produkty i działania.

Realizacje:

• zmniejszenie poboru wody, surowców naturalnych i redukcja

zanieczyszczeń,

• produkty i usługi przyjazne dla środowiska.

---