POLITECHNIKA ŁÓDZKA
WYDZIAŁ ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
KIERUNEK: ZARZĄDZANIE I MARKETING
SPECJALNOŚĆ: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ
Anna Stodulska
129842
Wspieranie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw ze środków funduszy strukturalnych w Polsce w latach 2004 - 2006
Praca dyplomowa
licencjacka
napisana w Katedrze
Integracji Europejskiej
i Marketingu Międzynarodowego
pod kierunkiem naukowym
Dr Aleksandra Maciaszczyk
ŁÓDŹ
2007
Spis treści
WSTĘP……………………………………………………………………..…………….…....3
ROZDZIAŁ I. ROLA SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM W UNII EUROPEJSKIEJ
1.1. Definicja i klasyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw………............5
1.1.1. Kryteria jakościowe i ilościowe w definiowaniu sektora MSP…….…...5
1.1.2. Definicja sektora MŚP w Unii Europejskiej………………………..….10
1.1.3. Definicja sektora MŚP w Polsce……………………………………….15
1.2. Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce……....….16
1.3. Polska polityka wspierania sektora MŚP……………………...…………………23
ROZDZIAŁ II. FUNDUSZE STRUKTURALNE JAKO INSTRUMENT WSPARCIA ROZWOJU MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
2.1. Definicja i rodzaje funduszy strukturalnych………………...………..…….....…26
2.2. Zakres wsparcia funduszy strukturalnych dla MŚP………...…………….…...…28
2.3. Cele i zasady wykorzystania funduszy strukturalnych w latach2004-2006 oraz 2007 - 2013……..…………………………….…………..…………...…....…...37
ROZDZIAŁ III. WSPARCIE SEKTORA MŚP W POLSCE NA PRZYKŁADZIE SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW (SPO WKP)
3.1. Fundusze strukturalne w Polsce w latach w latach 2004-2006…………….....….47
3.2. Cele i struktura Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencji Przedsiębiorstw………….....……………………………………………..……...51
3.3. Stan realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw………………………………...………………..………..…..….55
3.4. Ocena realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw…………………………………………………………………..59
3.4.1. Bariery i problemy realizacji programów……………...…………........59
3.4.2. Bariery wykorzystania środków w ramach SPO WKP 2004-2006 w opinii beneficjentów………………………………………………….…61
3.4.3. Ocena realizacji poszczególnych działań Programu i ich wpływ na cele Programu……………………………………………...………………...62
ZAKOŃCZENIE……………..………………………………………………….…….……..64
BIBLIOGRAFIA...……………...……………………………………………………...…….66
WSTĘP
Transformacja ustrojowa zapoczątkowana pod koniec lat osiemdziesiątych w Polsce, rozpoczęła powstawanie nowej struktury własnościowej z przewagą własności prywatnej. Większość z nowopowstałych firm nie zatrudnia więcej niż 10 pracowników. Tak powstał sektor małych i średnich przedsiębiorstw.
W odniesieniu do uwarunkowań polskich, sektor małych i średnich przedsiębiorstw pełni istotną rolę w procesie transformacji gospodarczej. Istotne jest również jego znaczenie w podnoszeniu konkurencyjności gospodarki polskiej w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej.
Fundusze strukturalne to obecnie jedno z głównych narzędzi wsparcia przedsiębiorstw w Polsce, w tym również sektora MŚP. Najważniejszym Programem operacyjnym dla małych i średnich przedsiębiorstw na pierwsze lata członkostwa w UE, lata 2004-2006, jest Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw.
Celem pracy jest analiza i ocena wykorzystania funduszy strukturalnych na rzecz wsparcia sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2004 - 2006 ze szczególnym uwzględnieniem Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. Do celów szczegółowych pracy należy:
określenie roli małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce polskiej i Unii Europejskiej,
charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce,
analiza sposobów i form wsparcia MŚP z funduszy strukturalnych,
analiza i ocena wykorzystania na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw na przykładzie sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich przedstawiona została definicja i klasyfikacja małych i średnich przedsiębiorstw, jak również charakterystyka tego sektora oraz polska polityka wspierania MŚP. W rozdziale drugim opisano definicję i rodzaje funduszy strukturalnych. Omówiony został zakres wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw z funduszy strukturalnych, a także zasady ich wykorzystania. Rozdział trzeci zawiera opis funduszy strukturalnych w Polsce w latach 2004 - 2006. Wskazane zostały cele, stan realizacji i ocena postępu Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw.
Praca została napisana w oparciu o literaturę przedmiotu, jak i liczne publikacje w postaci danych i raportów z oficjalnych stron internetowych funduszy strukturalnych w Polsce.
ROZDZIAŁ I. ROLA SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM W UNII EUROPEJSKIEJ
1.1. Definicja i klasyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw
1.1.1. Kryteria ilościowe i jakościowe w definiowaniu sektora MŚP
Pojęcie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Tak w literaturze przedmiotu, jak też w praktyce gospodarczej istnieje wiele pojęć definicji na określenie tych podmiotów gospodarczych. Zaliczanie danej jednostki do sektora małych i średnich przedsiębiorstw może być oparte na różnych kryteriach. Najczęściej to kryteria:
Ilościowe - oparte najczęściej na takich miernikach ekonomicznych, jak: liczebność zatrudnienia, wartość rocznego obrotu, wartość majątku trwałego lub wysokość kapitału zakładowego.
Jakościowe - oparte najczęściej na takich cechach firm, jak: finansowa niezależność podmiotu, jedność własności i zarządzania, uproszczone struktury organizacyjne, bezpośrednie stosunki służbowe i szeroki zakres odpowiedzialności kadry kierowniczej, specyficzny system doboru i motywowania personelu.
Klasyfikację według kryteriów ilościowych proponują miedzy innymi I.K. Hajduk i W.M. Grudzewski definiując sektor małych i średnich przedsiębiorstw przyjęli następujące kryteria wyróżniające:
przedmiot działalności;
dochodowy cel działalności, co wyklucza przedsiębiorstwa państwowe, komunalne, publiczne, jednostki usług nierynkowych, oraz organizacje non profit;
wielkość zatrudnienia;
wielkość obrotu.
Uwzględniając te kryteria zaproponowano podział firm w/g branż, w których funkcjonują oraz w/g liczby zatrudnionych. Obrazuje to tabela 1.1.
Tabela 1.1. Klasyfikacja przedsiębiorstw w/g kryteriów ilościowych
Branża przedsiębiorstwa |
Kryteria klasyfikacyjne |
|
|
Liczba zatrudnionych |
Wielkość obrotu rocznego |
Przemysł i budownictwo Małe Średnie Duże Handel hurtowy Małe Średnie Duże Handel detaliczny Małe Średnie Duże Transport i łączność Małe Średnie Duże Firmy usługowe i wolne zawody Małe Średnie Duże |
do 49 od 50 do 499 500 i ponad
do 9 od 10 do 199 200 i ponad
do 2 od 3 do 99 100 i ponad
do 2 od 3 do 49 50 i ponad
do 2 od 3 do 49 50 i ponad |
do 1 mln. zł. od 1 do 15 mln. zł. 15 mln. i ponad
od 1 mln. zł. 1 do 50 mln. zł. 50 mln. zł i ponad
do 500 tyś. zł. 500 tyś. zł. do 10 mln. zł. 10 mln. zł i ponad
do 100 tyś. zł 100 tyś. zł. do 2 mln. zł 2 mln. zł. I ponad
do 100 tyś zł. 100 tyś. zł. do 2 mln. zł. 2 mln. zł. i ponad |
Źródło: I. Janiuk: Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstwo konkurencji europejskiej. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin 2004, s.14.
Zgodnie z przyjętą klasyfikacją małe i średnie przedsiębiorstwa zatrudniają do 500 osób. W definicji tej nie uwzględnia się rolnictwa, gdyż gospodarstwa rolne powinny się kwalifikować jako jednostki produkcyjne agrobiznesu. Analizując tabelę 1.1. można zauważyć zróżnicowanie co do wielkości przedsiębiorstw funkcjonujących w gałęziach gospodarki. Różne kryteria klasyfikacji wynika ze specyfiki prowadzenia działalności w poszczególnych branżach.
Definicje oparte na kryteriach jakościowych wykorzystywane są do celów poznawczych i analitycznych. Dlatego też główne zastosowanie znajduje przede wszystkim w badaniach naukowych.
Najczęściej stosowane kryteria jakościowe pozwalają na sformułowanie następujących cech małych i średnich firm:
właściciel posiada istotny udział w zarządzaniu przedsiębiorstwem;
wszelkie decyzje pozostają w ręku jednej osoby lub niewielkiej grupy osób;
sposób finansowania niezależny jest z rynkiem kapitałowym,
brak możliwości korzystania ze specjalistów, których z reguły MŚP nie zatrudniają;
firma jest podstawą egzystencji właściciela i jego rodziny;
niezależność finansowa od dużych przedsiębiorstw;
niezależność decyzyjna, co oznacza, że żadne autorytety zewnętrzne, takie jak władze administracyjne czy kierownictwa dużych firm, nie mają wpływu na podejmowane decyzje.
Biorąc pod uwagę cechy jakościowe firm w tabeli 1.2. zestawiono najważniejsze różnice między małymi, dużymi i średnimi organizacjami w poszczególnych obszarach zarządzania. Analizując system zarządzania można stwierdzić, że kluczową rolę odgrywa właściciel. Decyzje podejmowane są z reguły jednoosobowo, często w oparciu o instytucje i improwizację. Niewielka rola planowania powoduje, że system podejmowania decyzji stosunkowo rzadko jest sformalizowany i zinstytucjonalizowany. Niski stopień formalizacji zadań powoduje, że elastyczność struktur organizacyjnych jest wysoka. Najczęściej występującą strukturą organizacyjną jest struktura funkcjonalna. Natomiast system kierownictwa przybiera formę systemu liniowego, rzadziej liniowo-sztabowego. Stwierdzić też można, że MŚP w przeciwieństwie do dużych firm nastawione są na zaspokajanie potrzeb indywidualnych klientów.
Tabela 1.2. Klasyfikacja przedsiębiorstw w/g kryteriów jakościowych
Obszary zarządzania |
Przedsiębiorstwa |
|
|
Małe i Średnie |
Duże |
System zarządzania Funkcje kierownicze pełni Rola planowania Znaczenie intuicji Podejmowanie decyzji grupowych Organizacyjna Rodzaje struktury organizacyjnej Przekazywanie wskazówek i kontrola Stopień formalizacji zadań Elastyczność struktury Zbyt Rynek zbytu Pozycja na rynku Procesy produkcyjne Rodzaj produkcji Podział pracy Rodzaj stosowanych maszyn i urządzeń Możliwość obniżki kosztów Badania i rozwój Wyodrębnione działy badawczo-rozwojowe Rozwój nowych produktów i technologii Finanse Własność kapitału Dostęp do rynku kapitałowego Kadry Liczba zatrudnionych Zatrudnienie absolwentów szkół wyższych |
Właściciel - przedsiębiorca Prawnie żadna Duże Występuje bardzo rzadko
Najczęściej funkcjonalna Bezpośredni Niski Wysoka
Indywidualne potrzeby klientów Niejednolita
Pracochłonny Niski Uniwersalne Niewielka
Brak stałych działów
Na potrzeby konsumentów
Rodziny lub wąskiego grona Żaden Niewielka Nieznaczne |
Menedżerowie Decydujące znaczenie Znikome Występuje często
Zróżnicowane Sformalizowany Wysoki Niska
Masowe potrzeby Dobra
Kapitałochłonny Wysoki Specjalistyczne Wysoka
Stałe działy
W ścisłym związku
Współudział rynku
Swobodny Wysoka W szerokim zakresie |
Źródło: I. Janiuk: Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin 2004, s. 17.
Odnośnie procesu produkcji należy zauważyć, że w małych i średnich jednostkach produkcja jest pracochłonna, a podział pracy niski. Stosowanie uniwersalnych maszyn i urządzeń uniemożliwia obniżkę kosztów przy wzroście ilości produkcji. MŚP w przeciwieństwie do dużych nie posiadają stałych działów badawczo-rozwojowych. Uniemożliwia to prowadzenie badań w szerokim zakresie, orientując rozwój produktów i technologii wyłącznie na potrzeby obecnych klientów. W obszarze zaopatrzenia pozycja MŚP na rynku jest na ogół słaba, kryteria system zaopatrzenia materiałowego opiera się głównie na bieżących zamówieniach.
Z kolei rozpatrują obszar finansów można stwierdzić, że w większości analizowanych przedsiębiorstw kapitał jest własnością rodziny lub wąskiej grupy osób. Małe i średnie firmy mają ograniczone możliwości finansowe ze względu na utrudniony dostęp do rynku kapitałowego. Natomiast duże organizacje charakteryzują swobodny dostęp do rynku kapitałowego, a co z tym idzie większe możliwości finansowe. W obszarze kadr zauważyć zaś można, że MŚP kryteria przeciwieństwie do dużych firm charakteryzują się niewielką liczbą zatrudnionych oraz nieznacznym zatrudnieniem absolwentów szkół wyższych.
Jak widać definicję sektora MŚP wykorzystują zarówno kryteria ilościowe, jak i jakościowe. Mieszane kryteria stosowane są między innymi przez Komisję UE. Definicje na nich oparte mają podstawowe znaczenia dla programów wspierania. Jasna definicja jest zalecana jako warunek konieczny stosowania ulg i preferencji dla danej grupy firm. Realizacja wszelkich programów wspierania wymaga, bowiem definicji operacyjnych, umożliwiających jednoznaczne wydzielenie jednostek, do których adresowana jest określona pomoc. Podsumowując rozważania dotyczące kryteriów klasyfikacji przedsiębiorstw należy zauważyć, że stosowanie wyłącznie kryteriów ilościowych, opartych na liczbie zatrudnionych czy wielkości obrotów, pomija wiele istotnych czynników. Kryteria jakościowe, dotyczące systemu zarządzania, innowacyjności, niezależności decyzyjnej oraz finansowej, mogą wyróżniać małe i średnie podmioty. Zatem uwzględnianie kryteriów jakościowych będzie znacznie poszerzać zakres analizy. Dlatego też właściwa identyfikacja poszczególnych jednostek powinna być oparta na kryteriach mieszanych zarówno ilościowych, jak i jakościowych. Umożliwia to jednoczesne ustalenie wielkości firmy oraz pełniejszą jej identyfikację na podstawie wybranych cech wyróżniających.
Definicja sektora MSP w Unii Europejskiej
Mikroprzedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) odgrywają główną rolę w gospodarce europejskiej. To w nich głównie koncentrują się ludzkie umiejętności
i predyspozycje w zakresie przedsiębiorczości, innowacji i zatrudnienia. W rozszerzonej Unii Europejskiej liczącej 25 państw około 23 mln MŚP stanowi 99% wszystkich przedsiębiorstw i zapewnia około 75 mln miejsc pracy. Niemniej jednak małe i średnie przedsiębiorstwa często stoją wobec niedoskonałości rynku. Mają trudności z uzyskaniem kapitału lub kredytu, zwłaszcza w fazie uruchamiania przedsiębiorstwa. Ich ograniczone zasoby mogą utrudniać dostęp do nowych technologii lub innowacji. Dlatego też wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorstw jest jednym z priorytetów Komisji Europejskiej dotyczących wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy oraz spójności gospodarczej i społecznej.
Na jednolitym rynku pozbawionym granic wewnętrznych działania na korzyść MŚP należy podejmować na podstawie wspólnej definicji, aby poprawić spójność i skuteczność tych działań oraz ograniczyć zakłócenia konkurencji. Biorąc pod uwagę duży stopień wzajemnego oddziaływania środków krajowych i unijnych, w celu udzielenia MŚP pomocy w dziedzinach takich, jak rozwój regionalny i finansowanie badań, tym większe znaczenie ma przyjęcie definicji. W 1996r. Komisja przyjęła zalecenie ustanawiające pierwszą wspólną definicję MŚP. Definicja ta była szeroko stosowana w całej Unii Europejskiej. W dniu 6 maja 2003 r. Komisja przyjęła nowe zalecenie w celu uwzględnienia tendencji w rozwoju gospodarczym po 1996r. Weszło ono w życie 1 stycznia 2005r. i będzie miało zastosowanie do wszystkich polityk, programów i działań, jakie Komisja realizuje wobec MŚP. Dla państw członkowskich stosowanie definicji jest dobrowolne, niemniej Komisja, Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) oraz Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) zachęcają państwa członkowskie do stosowania jej w możliwie najszerszy sposób.
Definicja małego i średniego przedsiębiorcy obowiązuje w Unii Europejskiej jak również w Polsce zawarta w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, natomiast wyjściową definicją „przedsiębiorstwa” jest jednostka gospodarcza działająca niezależnie od formy organizacyjno - prawnej, obejmująca również samozatrudnionych oraz firmy rodzinne funkcjonujące w rzemiośle i innych sektorach. Należy podkreślić, że chodzi tu o jednostki gospodarcze prowadzące regularnie działalność gospodarczą.
Za mikroprzedsiębiorstwa uznaje się te, które:
zatrudniają średnio mniej niż 10 osób;
osiągają roczny obrót netto ze sprzedaży towarów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających równowartości w złotych 2 mln euro.
Za małe przedsiębiorstwa uważa się te, które:
zatrudniają mniej niż 50 pracowników;
osiągają roczny przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych poniżej 7 mln euro lub, gdy suma aktywów bilans wynosi poniżej 5 mln euro;
spełniają kryterium niezależności tj., gdy przedsiębiorcy inni niż mali nie posiadają powyżej tym przedsiębiorstwie powyżej 25% udziałów, wkładów lub akcji, ponad 25% prawa do udziału z zysku lub ponad 25% głosów na gromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).
Za średnie przedsiębiorstwo uznaje się przedsiębiorstwo:
zatrudniające średnio rocznie poniżej 250 pracowników;
osiągające przychód ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających 40 mln euro lub, gdy suma aktywów jego bilansu sporządzona na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekraczała 27 mln euro, spełniając kryterium niezależności, tj., gdy przedsiębiorcy inni niż mali lub średni nie posiadają w tym przedsiębiorstwie powyżej 25% udziałów, wkładów lub akcji, ponad 25% prawa do udziału w zysku lub ponad 25% głosów na zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).
Nowa definicja wprowadza trzy różne kategorie przedsiębiorstw, które zaliczamy do klasyfikacji jakościowej. Każda z nich odpowiada rodzajowi związku, w jakim to przedsiębiorstwo pozostaje z innymi przedsiębiorstwami. Rozróżnienie to jest konieczne, aby ustalić jasny obraz sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa i wykluczyć te podmioty, które tak naprawdę nie są MŚP. Generalnie większość MŚP to przedsiębiorstwa niezależne, gdyż działają one całkowicie samodzielnie lub posiadają mniejszościowe udziały (mniej niż 25%) w jednym lub kilku innych przedsiębiorstwach. Jeśli wysokość tych udziałów wzrośnie maksymalnie do 50%, wówczas uznaje się, że są to przedsiębiorstwa partnerskie. Powyżej tego pułapu przedsiębiorstwa uważa się za związane.
Przedsiębiorstwo jest niezależne, jeśli:
jest przedsiębiorstwem w pełni samodzielnym, tj. nie posiada udziałów w innych przedsiębiorstwach, a inne przedsiębiorstwa nie posiadają w nim udziałów;
posiada poniżej 25% kapitału lub głosów (w zależności, która z tych wielkości jest większa) w jednym lub kilku innych przedsiębiorstwach, a/lub inne przedsiębiorstwa posiadają poniżej 25% kapitału lub głosów (w zależności, która z tych wielkości jest większa) w tym przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwo jest niezależne, wtedy gdy nie jest ani przedsiębiorstwem partnerskim, ani przedsiębiorstwem związanym z innym przedsiębiorstwem. W przypadku przedsiębiorstwa niezależnego podstawą do sprawdzenia, czy zachowuje ono próg i pułapy określone, jest liczbą osób zatrudnionych i dane finansowe zawarte w sprawozdaniach finansowych.
Wyjątkiem od powyższej reguły przedsiębiorstwo może zostać zakwalifikowane jako niezależne i w związku z tym mniemające żadnych przedsiębiorstw partnerskich, nawet jeśli wartość progowa wynosząca 25% kapitału lub głosów została osiągnięta albo przekroczona przez poniższych inwestorów:
publiczne korporacje inwestycyjne, spółki kapitałowe podwyższonego ryzyka, osoby fizyczne lub grupy osób prowadzące regularną działalność inwestycyjną podwyższonego ryzyka, które inwestują kapitał własny przedsiębiorstwa nie notowane na giełdzie, tzw. anioły biznesu („business angels”);
uniwersytety lub niedochodowe ośrodki badawcze;
inwestorzy instytucjonalni łącznie z regionalnymi funduszami rozwoju;
samorządy lokalne z rocznym budżetem nie przekraczającym 10 milionów euro oraz liczbą mieszkańców poniżej 5000.
Można pozostać przedsiębiorstwem niezależnym, posiadając jednego lub więcej z wymienionych powyżej inwestorów. Każdy z nich może posiadać nie więcej niż 50% udziałów w Państwa przedsiębiorstwie, pod warunkiem, że inwestorzy Ci nie są ze sobą związani. Oczywiście każdy inwestor ma swoje prawa jako udziałowiec, ale nie może ich przekroczyć i wpływać na zarządzanie przedsiębiorstwem, w rozumieniu art. 3 ust. 3, który zawiera definicję „przedsiębiorstwa związanego”.
Przedsiębiorstwo partnerskie oznacza sytuację przedsiębiorstwa, które ustanowiło poważne partnerstwa finansowe z innymi przedsiębiorstwami, ale żadne z przedsiębiorstw pozostających w tym związku nie sprawuje rzeczywistej, bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad drugim. Partnerzy to przedsiębiorstwa, które nie są ani niezależne, ani ze sobą związane.
Przedsiębiorstwo można uznać za partnerskie, jeśli:
posiada 25% lub więcej kapitału lub głosów w innym przedsiębiorstwie, a/lub inne przedsiębiorstwo posiada 25% lub więcej kapitału lub głosów w tym przedsiębiorstwie;
przedsiębiorstwo nie jest związane z innym przedsiębiorstwem. Oznacza to między innymi, że głosy, jakie posiada w innym przedsiębiorstwie (lub odwrotnie), nie przekraczają 50% ogólnej sumy głosów.
W przypadku przedsiębiorstwa partnerskiego przy ustalaniu, czy kwalifikuje się ono do przyznania mu statusu MŚP, należy dodać do własnych danych procent liczby osób zatrudnionych i danych finansowych drugiego przedsiębiorstwa. Procent ten odzwierciedla posiadany proporcjonalny udział w kapitale lub w głosach (w zależności, który jest większy).
Przedsiębiorstwo związane odpowiada sytuacji gospodarczej przedsiębiorstw tworzących grupę, w której jedno przedsiębiorstwo kontroluje, bezpośrednio lub pośrednio, większość głosów w innym przedsiębiorstwie lub wywiera dominujący wpływ na to przedsiębiorstwo. Takie przypadki spotyka się rzadziej niż dwa poprzednie rodzaje związków.
dwa lub więcej przedsiębiorstw można uznać za związane, jeżeli pozostają one ze sobą w następującym związku: przedsiębiorstwo posiada większość głosów przysługujących udziałowcom;
lub wspólnikom w innym przedsiębiorstwie;
przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;
przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo zgodnie z umową zawartą z tym przedsiębiorstwem lub postanowieniem w jego dokumencie założycielskim lub statucie;
przedsiębiorstwo jest w stanie kontrolować samodzielnie, zgodnie z umową, większość głosów udziałowców lub członków w innym przedsiębiorstwie.
Za przedsiębiorstwa związane uważa się przedsiębiorstwa pozostające w takim związku z:
jednym lub kilkoma przedsiębiorstwami;
osobą fizyczną lub grupą osób fizycznych działających wspólnie, jeżeli wykonują swoją działalność lub część swojej działalności na tym samym odpowiadającym rynku lub rynkach pokrewnych. Typowym przykładem przedsiębiorstwa związanego jest spółka w pełni zależna.
Rekomendacja Komisji Europejskiej nie eminuje znacznych zbieżności występujących w krajach Unii Europejskiej, każde państwo może prowadzi samodzielnie badania i zbiera dane o sektorze MŚP, źródłem informacji są ty zarówno statystyki publiczne, rejestry produktów VAT, wykazy podmiotów uiszczających składki na ubezpieczenia społeczne. Jednocześnie w państwach UE istnieją różne rozwiązania w zakresie działania wsparcia, uproszczenia procedur administracyjnych i reprezentacji interesów sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
Definicja sektora MŚP w Polsce
Pojęcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw po raz pierwszy pojawiło się w polskim prawodawstwie w uchwalonej ustawie z dnia 19 listopada 1999r. Prawo działalności gospodarczej. Stosowane były następujące kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw: przeciętne roczne zatrudnienie do 250 osób, przychód netto nieprzekraczający 40 mln. euro, a także ekonomiczna niezależność firm. Przy czym do rozpatrywanych organizacji zalicza się takie podmioty gospodarcze, jak: przedsiębiorstwa państwowe, komunalne, zagraniczne, stanowiące własność organizacji społecznych i fundacji, spółdzielnie, spółki (akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością, jawne, komandytowe, cywilne) oraz zakłady osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Taki podział umożliwiał wyodrębnienie różnych rodzajów przedsiębiorstw, a także w dużej mierze zgodność z definicją MŚP w większości krajów Unii Europejskiej.
Aktualnie w Polsce obowiązują już inne przepisy, które zostały przystosowane do wymogów Unii Europejskiej. W dniu 6 maja 2003 roku Komisja Europejska przyjęła „Zalecenia o definicji mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw”. Zastąpiły one rekomendacje z dnia z 1996 roku i stosowane są od 1 stycznia 2005 roku. Zalecenia te ujęto w nowej ustawie z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej.
Nowe definicje wyznaczają inne limity, na podstawie, których dane przedsiębiorstwo jest zakwalifikowane jako małe, średnie lub mikroprzedsiębiorstwo, przy czym wymagane liczby zatrudnionych pozostały bez zmian. Zgodnie z art. 104 ustawy za mikroprzedsiębiorsta uważa się przedsiębiorcę, który, w co najmniej jednym z dwóch lat obrotowych:
zatrudnia średnio mniej niż 10 pracowników,
osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz finansowych operacji finansowych nie przekraczających równowartości 2 mln. euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczył 2 mln. euro.
Za małego przedsiębiorcę uważa się tego, który:
zatrudnia mniej niż 50 pracowników;
osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczających 10 mln. euro (poprzednio 7) lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła 10 mln. euro (poprzednio 5).
Średnim przedsiębiorcą jest podmiot, który:
zatrudnia średnio mniej niż 250 pracowników;
osiąga przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji nie przekraczających 50 (poprzednio 40) mln. euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego obrotu końcowego nie przekroczyła 43 mln. euro (poprzednio 27).
Charakterystyka sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce
W odniesieniu do uwarunkowań polskich, sektor małych i średnich przedsiębiorstw pełni istotną rolę w procesie transformacji gospodarczej i jest nośnikiem nowoczesnego sposobu myślenia poprzez wdrażanie licznych innowacji. Polskie małe i średnie przedsiębiorstwa mają duży wpływ na ogólny rozwój gospodarczy w szerokim spektrum aktywności gospodarczej, który obejmuje zarówno działalność, produkcyjną jak i usługową.
Na koniec 2005 roku w systemie REGON zarejestrowanych było 3 615,6 tys. Podmiotów gospodarki narodowej i było to o 40 tys. więcej niż na koniec roku 200415. Największy przyrost odnotowano w grupie firm zatrudniających od 10 do 49 pracowników (wzrost o 3%), głównie w sekcjach transport oraz górnictwo.
Spośród zarejestrowanych podmiotów 137,6 tys. należało do sektora publicznego (było to o 2,3% więcej niż w roku 2004), zaś 3 478,0 tys. do sektora prywatnego (wzrost o 1%). Liczba przedsiębiorstw państwowych zmniejszyła się o blisko 300, w efekcie pozostało ich niewiele ponad tysiąc. Liczba podmiotów zarejestrowanych jako osoby fizyczne (2 776 tys.) była nieco wyższa niż w 2004 roku, jednakże niższa niż w roku 2003. Liczba spółek wzrosła o 10 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim.
Pomiędzy województwami występują znaczne różnice w ilości zarejestrowanych podmiotów w przeliczeniu na 1000 mieszkańców - najwięcej ich znajduje się w województwach zachodniopomorskim (122) oraz mazowieckim (116), najmniej zaś w województwach podkarpackim (66) oraz lubelskim (68).
Wyk.1.1. Liczba przedsiębiorstw w latach 1993-2005 w Polsce.
Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2005 roku, GUS, s.28.
Pozytywnym zjawiskiem, jakie miało miejsce w 2005 roku było przełamanie spadkowej tendencji liczby podmiotów nowo zarejestrowanych. Po raz pierwszy od 1997 roku nastąpił ich wzrost (o 12%). W 2005 roku firmy te stanowiły około 7% zarejestrowanych firm ogółem. Jednocześnie od roku 2003 rośnie liczba firm wykreślanych z rejestru REGON16. Największy wzrost w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów odnotowano w sekcjach: górnictwo (wzrost o 42%) oraz budownictwo (wzrost o 40%). Spadek liczby nowo zarejestrowanych podmiotów miał natomiast miejsce w pośrednictwie finansowym.
Wyk.1.2. Podmioty nowo zarejestrowane i wykreślone z rejestru REGON.
Źródło: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2005 roku, GUS, s. 29.
Pod względem terytorialnym najwyższa dynamika nowo zarejestrowanych podmiotów miała miejsce w województwach: pomorskim oraz podlaskim (wzrost odpowiednio o 23,6% oraz 23,3%), natomiast najniższa w lubuskim (wzrost o 4,7%), śląskim (5,1%) oraz opolskim (6,9%). W 2005 roku, w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców, najwięcej nowych podmiotów gospodarczych zostało zarejestrowanych w województwach Polski zachodniej: zachodniopomorskim, pomorskim oraz dolnośląskim, najmniej natomiast w Polsce południowo-wschodniej: podkarpackim, lubelskim i świętokrzyskim.
Rys.1.1. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie: Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w 2005r., s. 30.
W latach 1998-2005 liczba przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób kształtowała się na poziomie ok. 43 tys. (w 2005 roku było to 43,5 tysiąca firm - o 300 więcej niż w roku poprzednim). Od końca lat 90. do roku 2003 liczba pracujących w tych firmach osób obniżała się - z poziomu blisko 5 mln osób w 1999 r. do 4,2 mln w 2003 r.
Natomiast w roku 2004 oraz 2005 liczba pracujących rosła o około 100 tysięcy osób rocznie. W 2005 roku dynamika pracujących była wyższa niż dynamika wzrostu liczby przedsiębiorstw, co doprowadziło do wzrostu średniej liczby pracujących przypadającej na jedno przedsiębiorstwo. Podobnie jak w roku 2004, w roku 2005 najszybciej rosła liczba pracujących w firmach małych (od 10 do 49 zatrudnionych), a najwolniej w firmach dużych (zatrudniających powyżej 250 pracowników).
W układzie branżowym liczba pracujących najszybciej wzrosła w sekcji ochrona zdrowia (o 11%) oraz obsługa nieruchomości i firm (o 7%). W kilku sekcjach, takich jak rolnictwo, górnictwo czy wytwarzanie energii, zarówno w roku 2005 jak i 2004 odnotowano spadek liczby pracujących.
Tabela.1.3 Liczba podmiotów zatrudniających powyżej 9 pracowników i liczba pracujących w nich osób
Liczba pracujących |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
Liczba badanych podmiotów gospodarczych |
|||||||
0-9 |
46312 |
46332 |
48398 |
44069 |
42334 |
43214 |
43518 |
10-49 |
28980 |
29286 |
32250 |
28398 |
26537 |
27496 |
27632 |
50-249 |
14128 |
13963 |
13318 |
12921 |
13190 |
13038 |
13133 |
Liczba pracujących |
|||||||
0-9 |
4932401 |
4728839 |
4465527 |
4325484 |
4192806 |
4276422 |
4391288 |
10-49 |
691660 |
666171 |
675499 |
638414 |
620971 |
652567 |
674898 |
50-249 |
1485543 |
1470834 |
1406499 |
1369011 |
1308661 |
1326328 |
1354773 |
Liczba przedsiębiorstw na 1 przedsiębiorstwo |
|||||||
0-9 |
106,5 |
102,1 |
92,3 |
98,2 |
99,0 |
99,0 |
100,9 |
10-49 |
23,9 |
22,7 |
20,9 |
22,5 |
23,4 |
23,7 |
24,4 |
50-249 |
105,1 |
105,3 |
105,6 |
106,0 |
99,2 |
101,4 |
103,2 |
Źródło: PONTINFO na bazie F-02 (1999-2002) oraz CISG na bazie GUS F-01 (2003-2005), s. 30.
Wyk.1.3. Liczba pracujących w firmach zatrudniających powyżej 9 osób w poszczególnych sekcjach gospodarki.
Źródło: PONTINFO na bazie F-02 (1999-2002) oraz CISG na bazie GUS F-01 (2003-2005), s.31.
Udział MŚP w tworzeniu produktu krajowego brutto wyniósł w 2004 roku 47,9%, z tego małych przedsiębiorstw - 38,3%, a średnich - 9,6%. Wielkości te uwzględniają szacunki działalności ukrytej (tzw. szarej gospodarki). Analogiczny wskaźnik udziału MŚP obliczony dla 2003 r. miał wartość 48,3% (małe firmy udział 39,7% i średnie 8,6%). Udział MŚP w tworzeniu PKB obniżył się głównie dzięki spadkowi udziału w tworzeniu PKB firm małych. Udział przedsiębiorstw mikro (zatrudniających do 9 pracowników) w tworzeniu produktu krajowego brutto spadł w latach 2003-2004 z 32,1% do 31,4%.
Zdecydowana większość przedsiębiorstw sektora MŚP to firmy prywatne, a co za tym idzie to przede wszystkim firmy prywatne tego sektora mają udział w tworzeniu PKB. Na 38,3% PKB tworzonego przez firmy małe, aż 38 punktów procentowych generowanych jest przez sektor prywatny, zaś wśród przedsiębiorstw średniej wielkości 8,1 punktu procentowego (spośród 9,6% udziału tych firm w tworzeniu PKB) przypada na firmy prywatne.
Rys. 1.2. Struktura udziału sektora MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, s. 14.
Relacja eksportu do PKB obrazuje stopień otwartości gospodarki, tzn. siłę jej związków z rynkami zagranicznymi. Tym samym wskazuje ona na stopień, w jakim dobra wytwarzane w kraju są w nim także konsumowane, a w jakim przeznaczane na eksport. Czynnikami silnie wpływającymi na stopień otwartości gospodarki Polski są jej stosunkowo duża powierzchnia i liczba ludności z jednej strony oraz relatywnie mały PKB z drugiej.
W porównaniu z rokiem 2004 udział sprzedaży za granicę w przychodach ze sprzedaży ogółem nie uległ zmianie i wyniósł 16% (udział ten też nie uległ zmianie w poszczególnych grupach firm). Dynamika przychodów ze sprzedaży eksportowej podobnie jak w latach poprzednich była wyższa niż w przypadku dynamiki przychodów ogółem (za wyjątkiem firm małych, w których sprzedaż na eksport była niższa niż w roku 2004).
Tab1.4. Wskaźniki działalności eksportowej
Liczba pracujących |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
2003 |
2004 |
2005 |
Udział sprzedaży eksportowej w przychodach netto (%) |
|||||||
0-9 |
9,0 |
10,0 |
11,0 |
12,0 |
14,8 |
16,0 |
16,0 |
10-49 |
4,0 |
3,0 |
4,0 |
6,0 |
7,3 |
8,0 |
8,0 |
50-249 |
5,0 |
6,0 |
7,0 |
9,0 |
11,9 |
12,0 |
12,0 |
pow. 249 |
13,0 |
14,0 |
14,0 |
16,0 |
18,9 |
20,0 |
21,0 |
Dynamika przychodów z całokształtu działalności (%) |
|||||||
0-9 |
112,7 |
112,4 |
100,8 |
101,0 |
107,9 |
116,3 |
103,9 |
10-49 |
104,1 |
108,7 |
101,8 |
98,2, |
100,3 |
116,7 |
101,1 |
50-249 |
123,7 |
115,0 |
97,9 |
99,0 |
109,4 |
118,0 |
101,8 |
pow. 249 |
110,4 |
112,3 |
102,1 |
103,0 |
109,7 |
115,6 |
105,9 |
Dynamika sprzedaży eksportowej (%) |
|||||||
0-9 |
125,2 |
126,6 |
102,9 |
122,6 |
131,2 |
125,0 |
105,5 |
10-49 |
423,0 |
83,7 |
109,4 |
209,8 |
121,6 |
107,8 |
92,0 |
50-249 |
105,8 |
140,3 |
102,9 |
144,5 |
143,9 |
112,2 |
103,6 |
pow. 249 |
109,5 |
121,7 |
100,5 |
120,1 |
126,1 |
130,2 |
107,0 |
Źródło: PONTINFO na bazie F-02 (1999-2002) oraz CISG na bazie GUS F-01 (2003-2005).
Rys1.3. Udział przychodów ze sprzedaży eksportowej w przychodach ogółem w 2005 roku w województwach.
Źródło: Opracowanie DAP MG na podstawie CISG na bazie F-0I, s. 42.
Małe i średnie przedsiębiorstwa zlokalizowane w województwach Polski zachodniej mają znacznie wyższy udział sprzedaży na eksport w sprzedaży ogółem-najwyższy on jest w lubuskim oraz dolnośląskim (odpowiednio 30% oraz 27%), zaś najniższy w mazowieckim (10%), podlaskim oraz świętokrzyskim (po 11%). Podobnie jak w latach poprzednich, w roku 2005 zdecydowaną większość eksportu (90% wartości sprzedaży) zrealizowały przedsiębiorstwa przemysłowe.
Polska polityka wspierania sektora MŚP
Pierwszym kompleksowym programem zawierającym ściśle sprecyzowaną politykę państwa wobec małych i średnich przedsiębiorstw był sformułowany w 2000r. pt. Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju, określono podstawowe cele rozwoju naszego kraju na najbliższe dekady oraz rolę państwa w tworzeniu warunków dla sprawnego funkcjonowania rynku. Rząd określił w tym dokumencie także swoje zadania w stosunku do sektora MŚP:
stworzenie odpowiednich warunków otoczenia prawnego i instytucjonalnego, sprzyjającego powstaniu i rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw;
pobudzeniu innowacyjności tych firm oraz ułatwienie im dostępu do technologii, w celu zwiększenia ich konkurencyjności;
rozwój powiązań kooperacyjnych z dużymi przedsiębiorstwami, przedsiębiorstwami także z innymi małymi i średnimi podmiotami;
zwiększenie aktywności eksportowej;
zdynamizowanie rozwoju analizowanego sektora w polityce strukturalnej państwa;
poprawienie ekologicznych metod zarządzania i produkcji.
Program zawierał zadania, których wykonaniem zaczęły zajmować się powołane w tym celu fundacje i różne instytucje. Jedną z najważniejszych była Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw (PFPiRMŚP), którą przekształcono w 2001r. w Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości. Koordynuje ona działania na rzecz podniesienia konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw na rynku krajowym i zagranicznym oraz realizuje programy rozwoju oparte na środkach pomocy zagranicznej.
Kolejny program: Kierunki działań Rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006r. został przyjęty na początku 2003r. Główny nacisk w tym programie położono na pobudzenie aktywności gospodarczej sektora. Oznacza to w praktyce poprawę otoczenia prawnego i administracyjnego, w jakim działają MŚP, oraz dalszy rozwój otoczenia instytucjonalnego tych firm, a także stwarzanie im lepszych warunków dla ekspansji na rynku unijnym i światowym.
Obecność w Unii Europejskiej stwarza Polsce ogromna szansę zmniejszenia dysonansu do najwyżej rozwiniętych społeczeństw. Doświadczenie Unii Europejskiej i wsparcie finansowe oraz możliwości integracji gospodarczej, naukowej i kulturalnej z krajami członkowskimi otwierają przed nimi nową perspektywę rozwojową. Jednocześnie Polska, będąc członkiem Unii Europejskie, stała się jednym z krajów realizujących cele odnowionej Strategii Lizbońskiej.
Krajowy Program Reform jest dokumentem przedstawiającym działania, jakie polski rząd zamierza podjąć w latach 2005-2008 dla realizacji podstawowych celów określone w programie społeczno gospodarczym nowego Rządu „Solidarne Państwo”, jak również ze względu na ramy czasowe, cele określone w Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006. Do kluczowych wyzwań, jakie stoją przed polską gospodarką, zaliczono podniesienie jej konkurencyjności i produktywności, likwidacja barier dla rozwoju przedsiębiorczości, poprawa podstawowej infrastruktury (transportowej, telekomunikacyjnej, mieszkaniowej), polepszenie jakości instytucji publicznych (administracji i sądownictwa) oraz zmniejszenie obciążeń fiskalnych nakładanych na prowadzących działalność gospodarczą.
ROZDZIAŁ II. FUNDUSZE STRUKTURALNE JAKO INSTRUMENT WSPARCIA ROZWOJU MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW
2.1. Definicja i rodzaje funduszy strukturalnych
W miarę pogłębienia się procesów integracyjnych Unia przywiązuje coraz większą uwagę do wyrównania różnic w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego między krajami i regionami oraz grupami społecznymi. Zapis o potrzebie redukowania zróżnicowań między regionami i łagodzenia zacofania regionów mniej uprzywilejowanych znalazł się już w Traktacie Rzymskim. Deklaracja ta dotyczyła jednak wyłącznie polityki poszczególnych państw członkowskich, a nie całej Wspólnoty. Bardziej precyzyjny zapis wprowadzono do Jednolitego Aktu Europejskiego z 1987r., w którym stwierdzono, że „w celu wspierania swego wszechstronnego harmonijnego rozwoju Wspólnota rozwija i konkretyzuje działania prowadzące do wzmocnienia swej ekonomicznej i społecznej spójności. W szczególności Wspólnota dąży do redukcji rozpiętości między różnymi regionami i zacofania najmniej rozwiniętych”.
W kolejnych traktatach położono jeszcze większy nacisk na rolę polityki strukturalnej w przechodzeniu do następujących etapów integracji zachodnioeuropejskiej. Rosnące znaczenie polityki regionalnej wiąże się z narastaniem rozpiętości ekonomicznych w państwach Unii Europejskiej. Wyrażają się one zróżnicowanym poziomem dochodu na jednego mieszkańca i dysproporcjami w poziomie stopy bezrobocia. U ich podłoża leżała częściowo odmienna pozycja wyjściowa regionów w momencie tworzenia EWG, a częściowo zróżnicowana ich zdolność do sprostania konkurencji związanej z pogłębieniem i poszerzeniem procesów integracyjnych w miarę rozwoju Wspólnot Europejskich. Stąd też polityka zmniejszania dysproporcji rozwojowych przybiera najczęściej postać polityki skierowanej do najbardziej potrzebujących regionów. Polityka regionalna jest prowadzona też w poszczególnych państwach Unii Europejskiej równolegle na dwóch szczeblach: rządowym, przez właściwy organ administracji państwowej wyposażony w odpowiednie uprawnienia oraz regionalnym, przez władze regionalne na podstawie posiadanych przez nie środków finansowych. Na szczególne znaczenie tej polityki zwrócono uwagę w Traktacie w Mastricht, umieszczając ją wśród głównych filarów rozwoju ekonomicznego w Unii, oprócz zapewnienia w pełni jednolitego rynku oraz budowy unii gospodarczej i walutowej. W traktacie z Amsterdamu uzgodniono na zakończenie konferencji międzynarodowej w czerwcu 1997r., podkreślono, że w Unii poszerzonej o państwa Europy Środkowej i Wschodniej spójności musi pozostać jednym z priorytetów.
Wyrazem rosnącego znaczenia polityki strukturalnej jest powiększający się udział środków na jej realizację przewidziany w kolejnych budżetach. Finansowanie polityki strukturalnej z budżetu wspólnego odbywa się po przez tzw.
Fundusze strukturalne powstały w miarę potrzeb realizacji konkretnych celów wynikających z prowadzenia wspólnotowych polityk. W początkowej fazie rozwoju wszystkie fundusze określone tym mianem funkcjonowały niezależnie od siebie i miały służyć innym celom niż rozwiązywanie problemów strukturalnych, które nawarstwiały się w późniejszym, zaawansowanym stadium rozwoju Wspólnot Europejskich. Dopiero po reformie przeprowadzonej według zasad zapisanych w Jednolitym Akcie Europejskim oficjalnie nazwano je „strukturalnymi”. Ich celem stało się finansowanie polityki strukturalnej, czyli przedsięwzięć mających w długiej perspektywie doprowadzić do skorygowania dysproporcji rozwojowych, powstałych jako efekt działania praw gospodarki rynkowej. Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w Unii Europejskiej. Warto pamiętać, że fundusze strukturalne są elementem europejskiej solidarności. Jej przejawem jest chęć tworzenia warunków do tego, aby te regiony, które rozwijają się gorzej, miały szanse osiągnąć poziom życia lepiej rozwiniętej części Unii Europejskiej. Dlatego słabiej rozwiniętym regionom oferowane są dodatkowe fundusze. Trafiają one za równo na poprawę infrastruktury, jak i do przedsiębiorstw, które mają służyć integralnemu rozwojowi swoich regionów.
Polska jest jednym z nielicznych krajów, w którym wszystkie regiony mają prawo starać się o europejskie wsparcie. W skład Unii wchodzą zarówno regiony dobrze rozwinięte, takie jak południowa Anglia, okolice Paryża, czy Holandia jak i te, których poziom rozwoju znacznie odbiega od średniej europejskiej.
Na fundusze strukturalne składają się: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), którego celem jest zmniejszenie dysproporcji rozwojowych miedzy różnymi regionami Unii Europejskiej, Europejski Fundusz Społeczny (EFS) mający za zadanie poprawę perspektyw zatrudnienia w Unii, Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), wspierający częściowe finansowanie krajowych programów pomocy dla rolnictwa oraz programów na rzecz rozwoju i zróżnicowania obszarów wiejskich Unii oraz Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIBR), który wspomaga proces restrukturyzacji rybołówstwa.
2.2. Zakres wsparcia funduszy strukturalnych dla MŚP
Sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest jednym z głównych czynników konkurencji regionów i ich tempa wzrostu gospodarczego, ponieważ jest najdynamiczniej rozwijającym się sektorem gospodarki każdego kraju. Ważne jest, aby planując działania polityki strukturalnej, uwzględnić sektor MŚP wśród priorytetów rozwojowych. Strategie rozwoju regionów stanowią ważny element procedury planistycznej ukierunkowanej na formułowanie celów i zadań rozwoju regionalnego. Posiadają one charakter ogólny, a ich przygotowanie staje się podstawą do wypracowania planów, szczegółowo określających nakłady na poszczególne zadania oraz oczekiwane efekty. Podstawą sporządzania takich planów są różnorodne teorie rozwoju regionalnego i sprawdzone wykorzystanie z pozytywnymi efektami strategie rozwoju.
Kreowanie rozwoju zmusza władze publiczne do wywierania wpływu na odpowiednia kombinację czynników o charakterze egzogenicznych i endogenicznym. Pociąga to za sobą wypracowanie odpowiednich modeli polityki interwencji. W praktyce gospodarczej efektem zastosowania wybranego modelu jest zazwyczaj powstawanie różnorodnych dziedzin działalności małych i średnich przedsiębiorstw. Fundusze strukturalne spełniają dwa podstawowe cele: podniesienia konkurencyjności regionu i wyrównania dysproporcji rozwojowych między regionami.
Wprowadzana w Polsce decentralizacja państwa tworzy podstawowy do prowadzenia aktywnej polityki interregionalnej nastawionej na rozwój poszczególnych województw. Jednocześnie rośnie znaczenie działań związanych z polityka rozwoju realizowaną na szczeblu centralnym.
Stymulowanie wzrostu konkurencyjności następuje przez odpowiednie działania zmierzające do poprawy jakości życia na danym terenie, a szczególnie działania w takich dziedzinach, jak ochrona środowiska, edukacja, bezpieczeństwo i zdrowie publiczne, a także poprzez działania pobudzające aktywność gospodarczo - rozwojową MŚP czy tworzenie odpowiedniego klimatu inwestycyjnego.
Działania prowadzone w ramach funduszy strukturalnych koncentrują się na poniższych priorytetach:
rozwój infrastruktury technicznej i informatycznej, przy czym istotne jest, by działania władz nie wypierały inwestycji, które mogą być w tych obszarach realizowane przez kapitał prywatny;
wspieranie inwestycji - zazwyczaj przez stymulowanie powstawania i wsparcia rozwoju małych i średnich przedsiębiorst oraz przez działania dla przyciągnięcia kapitału zagranicznego, zagranicznego głównie inwestycji korporacji międzynarodowych;
działania dla rozwoju zasobów ludzkich na danym terenie, których skutkiem ma być poprawa efektywności funkcjonowania kapitału prywatnego w regionie.
Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw uznawane jest za jeden z najlepszych sposobów aktywizacji słabiej rozwiniętych regionów. W większości wspierania MŚP. Szczególny wzrost znaczenia wspierania MŚP w UE nastąpił w latach 80., tj. lata wzrostu bezrobocia. Jednocześnie w wielu państwach UE nastąpił proces przekazywania uprawnień do wspierania małych i średnich przedsiębiorstw na niższe szczeble administracji rządowej. Największe uprawnienia w zakresie wspierania MŚP mają władze lokalne i regionalne w Belgii i Francji, Niemczech, Włoszech i Grecji oraz Hiszpanii. Rodzaj działalności małych i średnich przedsiębiorstw nie ma znaczenia w instrumentach stosowanych w Holandii, Belgii, Wielkiej Brytanii i Niemczech. Wyraźne preferencje na rzecz rozwoju przedsiębiorstw produkcyjnych i rzemiosła występują natomiast Grecji, Hiszpanii, Portugalii, Irlandii i Włoszech. Szczegółowe rozwiązania dotyczące też zazwyczaj osób pracujących na własny rachunek, głównie w zakresie regulacji ubezpieczeń społecznych oraz ulg podatkowych.
Fundusze strukturalne biorą ogromny udział w budżecie UE, obejmują ponad 30% budżetu związanych z finansowaniem Europejskiego Funduszu Gwarancji i Orientacji dla Rolnictwa, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Socjalny i Fundusz Rybołówstwa.
Dominujące znaczenie ma Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego koncentrujący ponad 2/3 środków przeznaczonych na politykę strukturalną UE. Podstawowy cel istnienia EFRR realizuje priorytety UE. Fundusz realizuje przedsięwzięcia w słabiej rozwiniętych regionach dla redukcji dysproporcji rozwojowych na terenie Wspólnot. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspiera programy opracowane wspólnie z państwami członkowskimi i władzami lokalnymi w takich sferach, jak: innowacje produkcyjne dla zwiększenia i utrzymania zatrudnienia, inwestycje w infrastrukturę, inwestycje w obszarze edukacji i zdrowia, inwestycje w obszarze badań i rozwoju, przedsięwzięcia dla podtrzymania działalności gospodarczej. W szczególności EFRR wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa aktywne w dziedzinie innowacji i turystyki.
Wspieranie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej w ramach programów strukturalnych ma na celu dywersyfikację, wzmocnienie i rozwój gospodarek, gospodarek także utrzymanie i wzrost zatrudnienia na rynku pracy lokalnym i regionalnym. Ta ostatnia przesłanka ma szczególne znaczenie w regionach zagrożonych lub już dotkniętych wysokim bezrobociem strukturalnym, w tym podlegającym głębokiej restrukturyzacji sektorowej. Poprzez wspieranie działań podejmowanych w ramach programów realizowane są zarówno priorytety samorządów terytorialnych, jak i cele polityki rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw.
W Polsce w dokumencie zatwierdzonym przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego i Budownictwa pod tytułem Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001 - 2006, w obszarze restrukturyzacji bazy ekonomicznej regionów i tworzenia warunków jej dywersyfikacji, założono, że wsparcie regionów ma na celu zwiększenie produktywności i rętowności istniejących gałęzi gospodarki, jak i promowanie nowych form działalności sprzyjających zmianie wizerunku ekonomicznego oraz wzbogacenia oferty zatrudnienia. Elementem służącym restrukturyzacji i dywersyfikacji bazy ekonomicznej powinny stać się ogólnokrajowe jak i regionalne działania służące przyrostowi produkcji eksportowej. Głównym podmiotem interwencji państwa w ramach tego priorytetu będzie sektor produkcyjny - przedsiębiorstwa oraz jego otoczenie. Celem wsparcia powinny stać się również niektóre sektory usług. Należy dążyć do zmniejszenia rozpiętości nakładów na działalność badawczo - rozwojową, nie rezygnując z zasady promowania badań na najwyższym poziomie. Działania podejmowane w ramach tego priorytetu będą dotyczyły wszystkich regionów. Jednak w pierwszej fazie większość środków zostaje skierowana do kilku województw o ukształtowanych tradycjach przemysłowych, w których występuje wyraźna koncentracja przemysłów tradycyjnych w niskiej konkurencyjności i innowacyjności oraz wywołanej przekształceniami koncentracji negatywnych zjawisk społecznych.
Kierunki działań w ramach tego priorytetu polega będą zarówno na oddziaływania na rozwój i powstawanie nowych firm w sektorach zdefiniowanych jako kluczowe z punktu widzenia potrzeb gospodarek, jak i wspieraniu transferu technologii oraz absorpcji innowacji. Podmiotami objętymi najszerszym zakresem działań w ramach tego komponentu będą małe i średnie firmy. Skala udzielonej pomocy dla ich rozwoju będzie zróżnicowana w zależności od skali problemów strukturalnych występującym w danym województwie, województwie poziom współfinansowania projektów rozwojowych będzie zgodny z poziomem ustalonym na podstawie ustawy o warunkach odpowiedzialności i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiębiorców.
W ramach tego priorytetu wyróżnia się trzy cele szczegółowe:
stymulowanie lokalizacji inwestycji oraz wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Wsparcie dla MŚP ma odegrać istotną rolę w stabilizacji i dywersyfikacji zawodowej na lokalnych rynkach pracy, zarówno na obszarach restrukturyzacji przemysłu, jak i rolnictwa. Rozwój MŚP ma także znaczenie dla rozwijania kultury przedsiębiorczości na obszarach mniej rozwiniętych, które nie mogą liczyć na duże inwestycje zewnętrzne. Pomoc udzielana w ramach polityki strukturalnej dla rozwoju MŚP będzie komplementarna do działań podejmowanych na szczebli centralnym określonych w „Kierunkach polityki Rządu wobec MŚP od roku 2002 i 2003 - 2006”. Da to możliwość pogłębienia działań i przyśpieszenia procesów przekształceń strukturalnych strukturalnych województwach. Pomoc udzielana w ramach polityki strukturalnej państwa była, jest i będzie przeznaczona zarówno na tworzenie nowych MŚP, jak i wsparcie dla już istniejących, istniejących tym na wsparcie procesów prywatyzacyjnych. Instrumenty wsparcia MŚP będą ograniczone do kilku podstawowych rozwiązań stosowanych w Unii Europejskiej, których efektywność została już dostatecznie zweryfikowana w warunkach polskich. Obejmują one zarówno instrumenty bezpośredniego wsparcia finansowego dla poszczególnych podmiotów, jak i wspieranie instytucji otoczenia biznesu.
Lokalizacja nowych inwestycji uzależniona jest od wielu czynników. Podstawowymi są m.in. poziom rozwoju infrastruktury oraz jakości kapitału ludzkiego, ale duże znaczenie ma także dobra promocja i sprawna obsługa administracyjna inwestorów oraz lokalne preferencje i udogodnienia tworzone dla pozyskania inwestycji mobilnych. O ile w kwestii wspierania MŚP zostały wypracowane już pewne doświadczenia, o tyle w zakresie stymulowania napływu znacznych inwestycji do regionów, z wyjątkiem programu SSE, brak było do tej pory wypracowanych rozwiązań. W dobie zaciekłej konkurencji między regionami UE i krajów kandydackich w pozyskanie nowych znaczących inwestycji (w tym kapitału zagranicznego) polityka strukturalna powinna dać regionom naszego kraju narzędzia, dzięki którym będą mogły uczestniczyć w tej rywalizacji. Stworzenie takiego systemu będzie wymagało przyczynienia środków z budżetu państwa, jak miało to miejsce w krajach UE tworzących tego rodzaju systemu wspierania inwestycji. Nie można będzie w tym wypadku liczyć na zasadę finansowania tego typu rozwiązań ze środków pomocowych UE jedynie przy współudziale środków krajowych. Główne grupy instrumentów stosowane w ramach tego celu obejmują:
pomoc przekazywana w formie dotacji na rzecz wsparcia infrastruktury służącej stymulowaniu lokalizacji nowych przedsiębiorstw, także zagranicznych, tworzących jakościowe i konkurencyjne miejsca pracy w przemyśle, w tym w szczególności na tworzenie biur obsługi inwestorów, budowę i przystosowanie infrastruktury biznesu, przede wszystkim rozbudowy niezbędnych dla funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw giełd, hal wystawniczych, inkubatorów przedsiębiorczości, centrów biznesu, parków przemysłowych, instytucji przekazywania wiedzy rynkowej (ośrodki wspierania biznesu, centra informacji biznesowej, szkoły biznesu), infrastruktury służącej zachęcaniu przedsiębiorstw, także MŚP, do lokalizowania działalności na danym terenie (uzbrojenie terenu, modernizacja i rozbudowa budynków przeznaczonych na lokalizacje do działalności produkcyjnej oraz usługowej), obiektów przeznaczonych na lokale dla działalności produkcyjnej lub rzemieślniczej oraz usługowej (usługi przemysłowe). Stymulowanie lokalizacji nowych przedsiębiorstw jest jednym z podstawowych elementem strategii rozwoju regionalnego, ukierunkowanej na zwiększenie wzrostu gospodarczego i wykorzystanie potencjału endogenicznego regionów. W celu zapewnienia napływu i sprawnej obsługi bardziej znaczących inwestycji będą tworzone, na bazie istniejących istniejących regionach struktur (ARR, spółek zarządzających SSE czy regionalnych izb gospodarczych), regionalne centra obsługi inwestorów, gromadzące wszelkie niezbędne informacje umożliwiające decyzje inwestycyjne (na temat dostępnych w regionie lokalizacji gruntów przeznaczonych pod inwestycje, dostępnej infrastruktury, zasobów rynku pracy, lokalnych preferencji tworzonych przez władze samorządowe, lokalnych firm gotowych do kooperacji bądź świadczenia usług na rzecz nowego inwestora itp.). Dane te byłyby udostępnione poszukującym potencjalnej lokalizacji inwestorom krajowym i zagranicznym. Sieci tego typu centrów regionalnych mogłyby koordynować swoją działalność na poziomie regionalnym z działalnością Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych. Ukoronowaniem działań w tym obszarze mogłoby być tworzenie systemów dotacji, skierowanych do większych i średnich inwestorów (w tym zagranicznych). Początkowo systemy takie, na zasadzie pilotażu, mogłyby powstać w kilku wybranych województwach.
Pomoc finansowaną przeznaczona bezpośrednio dla przedsiębiorstw, w tym:
dotacje na zakładanie nowych przedsiębiorstw w sektorze MŚP, zwiększenie poziomu inwestycji i modernizację MŚP, a dotacje będą przeznaczone na zakładanie nowych MŚP, inwestycje, modernizacje (w tym wymianę parku maszynowego), w wyniku których zostaną utworzone nowe stanowiska pracy. Preferowane będą inwestycje, w wyniku, których przedsiębiorstwo zastosuje rozwiązania innowacyjne, energooszczędną i sprzyjającą ochronie środowiska technologię. Dotacje będą przekazywane do MŚP za pomocą regionalnych i lokalnych systemów dotacji komplementarnych komplementarnych stosunku do działań podejmowanych w ramach polityki horyzontalnej państwa w tym zakresie.
dekapitalizowanie regionalnych i lokalnych systemów pożyczkowych oraz systemów poręczeń kredytowych dla MŚP, a wspieranie kredytowe MŚP odbywać się będzie za pośrednictwem regionalnym i lokalnym funduszy pożyczkowych oraz systemów poręczeń kredytowych. Zakłada się, że dotacje będą dekapitalizować przede wszystkim istniejące regionalne i lokalne pozabankowe systemy wsparcia MŚP. Tylko w wyjątkowych wypadkach w województwach, w których brak tych systemów, wspomagane będzie tworzenie nowych podmiotów. Dofinansowanie mogą uzyska wyłącznie tylko te systemy, które uzyskują pozytywna ocenę działalności po przeprowadzeniu audytu przez dysponenta środków. Preferowane formy wspierania MŚP w ramach tego instrumentu obejmują dopłaty do inwestycji modernizacyjnych, tworzących nowe miejsca pracy oraz redukcje oprocentowania kredytów bankowych, zarówno zarówno formie bezpośrednich poręczeń, jak i poręczeń wzajemnych MŚP.
Instrumenty doradcze oraz informacje dla MŚP - subsydiowanie dostarczania usług doradczych, informacyjnych i szkoleniowych dla MŚP jest elementem komplementarnym w stosunku do stosowania instrumentów bezpośredniego wsparcia dla MŚP, ale w zależności od potrzeb może być także stosowane samodzielnie. Wdrażanie tego instrumentu będzie odbywać się za pomocą istniejących, specjalistycznych regionalnych i lokalnych instytucji wsparcia biznesu - środków wspierania przedsiębiorczości, centrów wspierania przedsiębiorczości, inkubatorów przedsiębiorczości, agencji rozwoju regionalnego i lokalnego.
2. Wspieranie tworzenia i absorpcji innowacji, w tym transferu nowoczesnych technologii:
W uzupełnieniu działań podejmowanych na szczeblu centralnym w ramach programu „Zwiększenie innowacyjności gospodarki polskiej do roku 2006” dla przyśpieszenia restrukturyzacji i podniesienia konkurencyjności regionów niezbędne jest w ramach polityki rozwoju strukturalnego państwa udzielanie wsparcia przedsięwzięciom, które sprzyjają wykorzystaniu potencjału i inicjatyw województw w zakresie tworzenia i absorpcji innowacji. W szczególności wsparcie udzielane samorządom koncentrować się będzie na:
tworzenie i funkcjonowanie instytucji umożliwiającej efektywne wykorzystywanie osiągnięć nauki dla potrzeb praktyki gospodarczej: centrów transferu technologii, parków technologicznych, instytucji świadczących usługi doradcze dla innowacyjnych przedsiębiorców, inkubatorów innowacji i przedsiębiorczości, ośrodków wspierania innowacji. Wsparcie może obejmować także zagospodarowanie majątku produkcyjnego restruktyzowanych przedsiębiorstw na inkubatory przedsiębiorczości i ośrodki wspierania innowacyjności i transferu technologii;
wdrażanie nowej technologii - wsparcie podmiotów gospodarczych zaliczonych do sektora małych i średnich przedsiębiorstw przez finansowanie inwestycji innowacyjnych oraz kosztów wdrażania nowoczesnych technologii, wsparcie wypełniałoby zidentyfikowaną lukę w dostępie do finansowania innowacyjnych projektów wysokiego ryzyka i przeznaczone byłyby dla instytucji venture capital inicjujących montaż finansowy dla realizacji projektów innowacyjnych, wsparcie byłoby udzielone w zależności od potrzeb regionu poprzez fundusz dotacji, fundusze pożyczkowe lub inwestycje kapitałowe instytucji i nowo powstających funduszy inwestycyjnych inwestycyjnych charakterze funduszy ryzyka;
programy szkoleniowe i edukacyjne związane z tematyką innowacyjności oraz wspieranie twórczości technicznej dzieci i młodzieży;
kompleksowe projekty związane z budową społeczeństwa informacyjnego.
3. Rozwój turystyki, rekreacji i ochrona dziedzictwa kulturowego - dla dywersyfikacji działalności gospodarczej istotne znaczenie ma rozwój usług, w tym w szczególności rozwój turystyki i różnych form rekreacji. W warunkach wzrostu gospodarczego, postępujących procesów zmian strukturalnych oraz wzrostu kontaktów międzynarodowych pojawiają się sprzyjające warunki dla rozwoju tego sektora usług. Praktycznie wszystkie polskie regiony dysponują dużymi niewykorzystanymi możliwościami turystycznymi, związanymi z warunkami przyrodniczymi i kulturowymi. Niezbędne są także działania modernizacyjne tam, infrastruktura turystyczna już istnieje. Rozwój turystyki może być istotnym czynnikiem wzrostu zatrudnienia, szczególnie na obszarach wiejskich, natomiast ochrona dziedzictwa kulturowego przyczynia się do budowy tożsamości, co jest podstawą spójności przekształceń społeczno - kulturowych współczesnej Europy. W ramach tego celu będą realizowane działania ukierunkowane na wsparcie MŚP stwierdzających usługi turystyczne, rozbudowę i modernizację infrastruktury turystycznej i rekreacji, promocję alternatywnych form turystyki oraz wykorzystanie możliwości gospodarczych, społeczno - kulturowych oferowanych przez środowisko naturalne, środowiska archeologiczne i obiekty historyczne. Cel będzie realizowany poprzez projekty rozwoju produktów i pakietów produktów zidentyfikowanych marek turystycznych, konkurencyjnych także na rynku krajowym i międzynarodowym.
Wsparcie uzyskują następujące przedsiębiorstwa:
inwestycje materialne, zwłaszcza stanowiące element programów regionalnych i ponadlokalnych;
usługi dla sektora turystycznego, w tym MŚP zwłaszcza stanowiące element programów przygotowanych na poziomie regionalnym i ponadlokalnym;
inwestycje niematerialne zwłaszcza o charakterze ponadlokalnym;
przygotowania kompleksowych opracowań oraz kreacja nowych marek produktów umożliwiające skuteczne wdrażanie produktów markowych oraz mające na celu rozwój krajowych markowych sieci;
opracowanie i realizacja multimedialnych kampanii reklamowych uwzględniających preferencje turystów i priorytety rynkowe;
opracowania promocyjno - informacyjnej strony internetowej, wraz z możliwością rezerwacji zakupu usług turystycznych;
udział w wyselekcjonowanych imprezach targowych;
promocja inwestycji turystycznych poprzez: sesje inwestorskie w kraju i zagranicą, prezentacje projektów inwestycyjnych, materiały informacyjno - promocyjne projektów inwestycyjnych, udział w konferencjach, seminariach, organizację wizyt studyjnych dla inwestorów, bezpośrednie kontakty z inwestorami;
promocja rodzimych produktów sieciowych;
współfinansowanie kampani działań marketingowych i promocji produktu, pakietu produktów turystycznych wobec wybranych grup klientów na zidentyfikowanych rynkach np. współfinansowania przygotowania strategii promocji, opracowania i produkcji materiałów reklamowych i promocyjnych, uczestnictwa w targach, wysyłek pocztowych, spotkań branżowych;
monitorowanie ruchu turystycznego województwach.
Wszystkie te działania mają się przyczynić rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących zbliżonych do działań podejmowanych przez kraje Unii Europejskiej.
Beneficjentami końcowymi pomocy są przede wszystkim: samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, powiatów także instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego oraz instytucje i ośrodki wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, głównie MŚP oraz organizacje pozarządowe. Procedury obiegania się o środki w ramach projektów finansowych poszczególnych funduszy i procedury wdrażania tych projektów przygotowują jednostki monitorujące - kontrole. Utworzą one punkty konsultacyjne dla jednostek wdrażających i beneficjentów końcowych, służące doradztwem w zakresie kwalifikowania wydatków i procedur funduszy. Obecnie funkcję jednostki wdrażające przedakcesyjne programy pomocowe adresowane do MŚP pełni Państwowa Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Jej regionalnymi partnerami w poszczególnych województwach są tzw. regionalne instytucje finansujące.
2.3. Cele i zasady wykorzystania funduszy strukturalnych w latach 2004-2006 oraz 2007 - 2013
Cele polityki strukturalnej są precyzyjnie zdefiniowane i ich realizacja służy osiągnięciu celu zasadniczego, jakim jest spójność ekonomiczno - społeczna Unii Europejskiej. Ważne jest prowadzenie tej polityki na szczeblu wspólnot gdyż duże jest zróżnicowanie stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych krajów członkowskich a także dysproporcje rozwojowe pomiędzy regionami. Dysproporcje te mają często charakter strukturalny, wynikający m.in. z peryferyjnego położenia regionu, niesprzyjających warunków klimatycznych i geograficznych, niekorzystnej struktury gospodarki, niskiego poziomu kwalifikacji zawodowych ludności. Poziom rozwoju danego regionu państwa członkowskiego jest mierzony wielkością PKB na jednego mieszkańca i stopą bezrobocia.
Polityka strukturalna, w ramach której istnieją fundusze strukturalne składa się z trzech celów głównych:
Obejmuje wspieranie rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów mniej rozwiniętych. Są to regiony, gdzie PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 75% średniejUnii, tereny słabo zaludnione i obszary ultraperyferyjne. Na ten cel przeznaczono około 70% wszystkich funduszy strukturalnych. Regiony objęte tym celem nie mogą być objęte żadnym innym.
Obejmuje działania związane z odbudową terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki. Na realizację tego celu przeznaczono się 11,5% wszystkich środków
Obejmuje wsparcie adaptacji i modernizacji polityki edukacji, szkoleń i zatrudnienia. Na jego realizację przeznaczono 12,3% wszystkich środków.
Za główne powody uchylenia poprzedniego rozporządzenia regulującego kwestie funduszy strukturalnych można uznać: zbliżający się nowy siedmioletni okres programowania dotyczący rozporządzenia na wniosek Komisji do 31 grudnia 2006 roku. Nowe zdefiniowanie cele polityki strukturalnej Unii Europejskiej zawarte w rozporządzeniu to:
Konwergencja - ukierunkowany na przyspieszenie konwergencji najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów. Ma być realizowany poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia dzięki zwiększaniu ilości i poprawie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwojowi innowacyjności i społeczeństwa opartego na wiedzy, zdolnościom adaptacyjnym do zmian gospodarczych i społecznych, ochronie i poprawie jakości środowiska naturalnego oraz zwiększaniu wydajności administracji.
Konkurencyjność regionalna i zwiększenie zatrudnienia - jest ukierunkowany na zwiększanie konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również zatrudnienia poprzez przewidywanie zmian gospodarczych i społecznych". Ma być realizowany "poprzez zwiększenie i poprawę jakości inwestycji w kapitał ludzki, innowacyjność i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczość, ochronę i poprawę jakości środowiska naturalnego oraz poprawę dostępności, zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych, jak również rozwój rynków pracy sprzyjających integracji społecznej.
Europejska współpraca terytorialna - jest ukierunkowany na umacnianie współpracy transgranicznej". Ma być realizowany "poprzez wspólne inicjatywy lokalne i regionalne, umacnianie współpracy transnarodowej za pomocą działań sprzyjających zintegrowanemu rozwojowi terytorialnemu powiązanemu z priorytetami Wspólnoty oraz umacnianie współpracy międzyregionalnej i wymiany doświadczeń na właściwym szczeblu terytorialnym".
Od 1988 roku polityka regionalna Unii Europejskiej funkcjonuje na podstawie zbioru zasad sformułowanych w rozporządzeniu Rady. Przy okazji kolejnych reform są one dopracowywane i udoskonalane - dla uzyskania bardziej efektywnego wykorzystania funduszy i obiektów monitoringu udzielanej pomocy. Podstawowe znaczenie maja poniższe zasady zdefiniowane w rozporządzeniach wprowadzające ogólne przepisy dotyczące Funduszy strukturalnych. Pierwsze cztery - zostały dodatkowo wzmocnione przy okazji rewizji reformy funduszy w 1993r., a następne udoskonalone w aktualnie obowiązujących rozporządzeniach Rady z czerwca i lipca 1999r. Zasady te są następujące:
Zasada Koncentracji
Zasada ta polega na przyjęciu założenia, iż działalność funduszy jest ściśle skoncentrowane pod względem podmiotowym. Skoncentrowanie działalności funduszy pod względem przedmiotowym polega na tym, iż finansują one określony zakres działań i przedsięwzięć wyraźnie wskazanych w przepisach prawnych. Środki finansowe są ograniczone i nie mogą być skupione wszystkie na jednym obszarze. Zasada koncentracji została wprowadzona na mocy reformy z 1988 roku. Tam właśnie zadecydowano o wspieraniu ograniczonej liczby obszarów. Zasada ta znalazła również potwierdzenie w Rozporządzeniu Rady UE z 21 czerwca 1999r. wprowadzającym ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych. Jedynym wyjątkiem od zasady koncentracji jest cel 3, gdyż jest celem horyzontalnym polityki strukturalnej. Wspiera on wszystkie regiony UE, za wyjątkiem tych, które są już wspierane w ramach celu 1.
Zasada Partnerstwa
Zasadę partnerstwa Komisja uznała za najważniejszą w zarządzaniu funduszami strukturalnymi. Decyzje dotyczące polityki strukturalnej powinny być podejmowane przy partnerskim współudziale zainteresowanych stron: Komisji, państw członkowskich, reprezentantów szczebla lokalnego i regionalnego czy też partnerów społeczno - gospodarczych. Zasada partnerstwa dotyczy przygotowania i finansowania, wstępnej oceny, monitorowania oraz oceny realizacji projektów i programów. Zasada ta łączy w sobie równość kompetencji i prawa głosu, ale również wspólną odpowiedzialność za przeprowadzenie programu lub inicjatywy. Szeroka reprezentacja organizacji i władz terenowych, państwowych i przedstawicieli Komisji, pozwolić ma na dogłębne rozpoznanie problemu i jego efektywne rozwiązanie. Zasada partnerstwa zakłada szczególne zaufanie do dysponentów, wykonawców i beneficjentów poszczególnych projektów w zakresie wydatkowania środków i prawidłowego nadzoru nad nimi. Chodzi tu, bowiem o bardzo wysokie kwoty, często mierzone w setkach milionów euro.
Zasadę partnerstwa można rozumieć na dwa sposoby. Jednym z nich jest partnerstwo wertykalne, czyli współpraca Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi - sprawia to, że środki finansowe kierowane są do obszarów, które potrzebują największego wsparcia. Drugim sposobem jest rozumienie jednego partnerstwa horyzontalnie, to znaczy prowadzenie konsultacji władz samorządowych z partnerami społecznymi, którzy są najbardziej zaangażowani w planowanie działania, co przyczynia się do zwiększenia efektywności i celowości pomocy.
Celem zasady partnerstwa jest wypracowanie takiej więzi współpracy pomiędzy uczestnikami polityki regionalnej, aby jak najlepiej rozłożyć ciężar merytoryczny działań. Powoduje to, że zwiększa się tożsamość społeczeństwa podejmowanymi działaniami realizowanymi przez beneficjentów pomocy.
Zasada subsydiarności
Zasada subsydiarności wprowadzona została do Traktatu Rzymskiego w wyniku zapisania jej w Traktacie Unii Europejskiej z 1992r. włączony został do Traktatu z Maastricht głównie w wyniku presji landów niemieckich oraz regionów i wspólnot belgijskich, które doprowadziły do uchwalenia przez Zgromadzenie Regionów Europejskich 19 lipca 1990r. w Stuttgarcie. Zgodnie z tą zasadą pomoc udzielana jest obszarom, grupom ludności i przedsiębiorstwom, które z różnych powodów nie są w stanie poradzić sobie same z problemami, a udzielona pomoc może ułatwić im wejście z kryzysu (działanie ma na celu „pomoc ku samopomocy”). Polega na decentralizacji działań i przenoszeniu decyzji na szczebel regionalny, lokalny w celu lepszego wydatkowania środków i uzyskiwania lepszych efektów. Społeczności lokalne są lepiej zorientowane w sytuacji, która występuje w regionach oraz w ich problemach społecznych i gospodarczych, a także w deficytach w infrastrukturze i inwestycjach. Dlatego to one powinny podejmować decyzje, komu przyznać pomoc ze środków unijnych. Zasada ta obowiązuje również w państwach kandydujących do członkowstwa w Unii Europejskiej, które powinny wdrażać ją w życie przy okazji interwencji instrumentów przedakcesyjnych. Ta zasada ma znaczenie przy podziale środków. Eksperci uważają, że bez odpowiedniego przeniesienia różnych obowiązków Bruksela nie byłaby w stanie objąć ogromu spraw, które czasami dotyczą drobnych, typowych dla poszczególnych regionów kwestii i zjawiska.
Zasada subsydiarności sprawia, że rozwój danego regionu odpowiedzialny jest ten region, a Unia pełni rolę pomocniczą. W działaniu Komisji Europejskiej zasada ta oznacza,
że Wspólnota rozpoczyna działanie w przypadku, gdy jest możliwe realizowanie go na niższym poziomie. Dużą rolę w wykorzystaniu zasady subsydiarności spełnia Komitet Regionów, który zabiega o uznanie roli władz lokalnych w zarządzaniu Unią Europejską.
Zgodnie z zasadą subsydiarności, inaczej zwanej pomocniczości, podkreśla się także, że osoba ludzka i jej rozwój jest jedynym celem społeczności.
Zasada Programowania
Poprzez zasadę programowania każde państwo członkowskie stara się uzyskać jak najwięcej środków z funduszy strukturalnych, ponieważ w ogromnym stopniu wspierają one wewnętrzną politykę gospodarczą i społeczną danego kraju. W latach 1986-1988 powstał system programowania polityki rozwoju regionalnego UE. Utworzono na wzór doświadczeń francuskiego mechanizmu planowania wspierania strukturalnego. Zasadę programowania stosuje się w opracowaniu programów wieloletniego rozwoju oraz innych dokumentów planistycznych, na podstawie których są podejmowane decyzje. Pomoc jest przeznaczona na realizację programów pozwalających w sposób trwały rozwiązać problemy danej gałęzi gospodarki lub danego regionu. Proces programowania jest również uzależnione od okresów, w jakich jest ustalony budżet unijny. Wiąże się to z możliwością negocjowania przez kraj środków pomocowych w ramach Inicjatywy Krajowej (Regionalnej), czy Inicjatywy Wspólnotowej.
Zasada Kompatybilności
Kompatybilność, zwana inaczej spójnością wiąże się ze zgodnością polityki regionalnej z obowiązującym ustawodawstwem unijnym. Według tej zasady wszystkie działania w ramach polityki strukturalnej muszą być zgodne z zapisami traktatów, celami i instrumentami innych wspólnych polityk oraz z wytycznymi ochrony środowiska. Można tu podać przykład ochrony konkurencji, czy zasad związanych z zamówieniami publicznymi itp. Konieczna jest także zgodność polityki regionalnej z polityką gospodarczą w skali makroekonomicznej. Ważne ze względu na otrzymanie pomocy z UE jest wypracowanie zgodności polityki krajowej z unijnymi, szczególnie w dziedzinach związanych z:
równouprawnieniem kobiet i mężczyzn
ochrona środowiska
tworzeniem społeczeństwa informatycznego (e-Europa)
lokalnymi działaniami
Zasada Uzupełnienia
Tą zasadę wprowadzono w ramach I Pakietu Delorsa. Komisja Europejska zadecydowała, że środki unijne mogą tylko wspomagać środki krajowe, a nie je zastępować. Oznacza to, że środki europejskie są jedynie dodatkowym wkładem publicznym w działania na rzecz spójności gospodarczo-społecznej. Unia Europejska może jednak w myśl zasady dodatkowości dofinansowywać wydatki do wysokości 75% kosztów całkowitych programów, a tylko w wyjątkowych sytuacjach do 80-100%.
Unia jednak mimo wprowadzonych zasad miała wiele problemów z rozliczeniem programów. Wprowadzono w związku z tym system sprawdzający. Zgodnie z ogólnym regulaminem funduszy jest to trójstopniowa weryfikacja (dla okresu programowania 2000
-2006) przed rozpoczęciem realizacji programu, w trakcie oraz po jej zakończeniu. Zasada uzupełnienia powinna być uzupełnieniem lub wkładem w odpowiednie działania państw członkowskich, nie ich zastąpieniem. To implikuje następną zasadę dodatkowości.
Zasada dodawalności
Zasada ta powinna bardziej uzupełniać wkłady państw członkowskich niż je zastępować. Z wyjątkiem specjalistycznych przyczyn kraje członkowskie muszą utrzymać wydatki publiczne na każde z celów na poziomie nie niższym niż wydatki na okres poprzedni. Zasada ta ma swoje bardzo konkretne owoce, w postaci wymogów tzw. wkładu własnego, które musi wnieść państwo starające się o pomoc ze strony wspólnoty. Jest więc w jakimś sensie rozwinięciem zasady partnerstwa. Jej celem jest zwiększenie odpowiedzialności za podejmowane działanie przez beneficjenta pomocy.
Fundusz spójności jest uwolniony od konieczności spełnienia kryterium dodatkowości, gdyż uznano to za kompromis osiągnięty przez kraje podlegając temu funduszowi. Ustalono również, że pomoc finansowa ze strony funduszu wyniesie 80-85% ogółu wydatków, a akceptacja projektów zależeć będzie od określonej analizy korzyści wydatków.
Zasada Monitoringu
Kwestia monitoring w polityce strukturalnej nabrała specjalnego znaczenia w UE w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych, a to ze względu na liczne nadużycia w latach wcześniejszych, które dotyczyły głównie EFS, ze względu na finansowanie przez niego małych i często trudnych do oceny i sprawdzenia projektów. To właśnie spowodowało,
że Komisja Europejska chce dokładnie wiedzieć, na jakie działania są przeznaczone pieniądze i czy są one wydatkowane w sposób skuteczny i efektywny. W 1999 roku nowo wybrana Komisja Europejska pod kierownictwem Romano Prodiego postanowiła wdrożyć strategię SEM 2000. Jednym z integralnych jej elementów było wzmocnienie systemu monitorowania środków w ramach regionalnej polityki strukturalnej.
Monitoring jest już ustalony na poziomie Rozporządzenia Ramowego. To już tam ustalona jest procedura jego przeprowadzenia. Monitoring wykonuje się przy użyciu trzech instrumentów:
wspólnie uzgodnionych procedur sprawozdawczych;
przykładowych kontroli na próbie;
założeniu Komitetu Monitorujących.
Zasada Kontroli finansowej
Oczywiście z wydatkowaniem pieniędzy unijnych wiąże się również zasada kontroli. Całość działań w ramach realizacji programów regionalnych poddawana jest ocenie na etapie przygotowania koncepcji, w trakcie realizacji i po ich zakończeniu. W końcu każdego roku Komisja przygotowuje dla Parlamentu Europejskiego i Rady raport z działań, natomiast dynamika zmian wykazywana jest w raporcie trzyletnim dotyczącym gospodarczej
i społecznej spójności.
Państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność finansową za środki uzyskane w ramach pomocy strukturalnych. Komisja jednak zobowiązuje państwa członkowskie do zorganizowania struktury kontroli, która gwarantuje efektywne i prawidłowe wykorzystanie funduszy pomocowych Wspólnoty. Artykuł 38 wprowadza ponadto obowiązek koordynacji wysiłków państwa członkowskiego i Komisji Europejskiej w zakresie kontroli oraz obowiązek bezzwłocznego, wzajemnego informowania się przez obie strony
o rezultatach przeprowadzonych kontroli.
Komisja i państwa członkowskie mają odbywać coroczne spotkania w celu współpracy odnośnie do koordynowania programów i metod kontroli oraz wyciągania z nich wniosków. W przypadku stwierdzenia niezgodności wydatków z prawem, to przede wszystkim państwo członkowskie zobowiązane jest do podjęcia stosownych działań. Jeśli jednak nie wywiązuje się ze swoich obowiązków, Komisja zwraca się o wyjaśnienia i w przypadku fiasku spotkania koncyliacyjnego zmniejsza lub odmawia całości części wspólnotowej w danym programie.
Kontrolę finansową najczęściej można podzielić na kontrolę państwowa i regionalną. Instytucje i podmioty zajmujące się kontrolą wykorzystania i rozdysponowania środków mają za zadanie nie tylko zapobiegać, rozpoznawać i wykrywać nieprawidłowości, ale natychmiast informować o tym Komisję Europejską i oczywiście władze centralne poszczególnych krajów.
Komisja Europejska ma prawo zlecenia specjalnej kontroli lub zażądać wyjaśnień
do każdej wewnętrznej instytucji kontrolnej danego państwa, jeśli tylko zauważy jakiekolwiek przesłanki, że środki finansowe są nieprawidłowo wydatkowane. Komisja Europejska przynajmniej raz w roku dokonuje kontroli regionalnej, a czasami, gdy zachodzi taka potrzeba częściej. Jeśli Komisja stwierdzi jakieś nieprawidłowości kraj członkowski jest zobowiązany do natychmiastowych korekt i dostosowań do wymogów i żądań Komisji.
W przeciwnym wypadku Komisja może zablokować wszelkie płatności w ramach pomocy strukturalnej do czasu przeprowadzenia wymaganych korekt.
Zasada Oceny
W celu ustalenia efektywności pomocy strukturalnej Komisja Europejska stworzyła cztery instrumenty oceny.
Ocena ex-ante: polega na wstępnej ocenie założeń programu, sytuacji w regionie, doborze celów i priorytetów wspierania, a także analizie planów realizacyjnych, jakie ma dany program przed jego uruchomieniem.
Ocena przejściowa: jest dokumentem już w trakcie realizacji programu. Prowadzona jest przez Komisję Europejską i organ zarządzający i dotyczy ustalenia zgodności programu w wyniku oceny ex-ante, zbieżności z wcześniejszymi planami i celami oraz prawidłowości finansowych.
Ocena śródterminowa: powinna zawierać informacje o wykorzystaniu środków finansowych oraz o skuteczności monitoringu oraz wdrażania, tak by można wprowadzić ewentualne poprawki i korekty w działaniu, czy stosowaniu pomocy w drugiej połowie okresu wspierania.
Ocena ex-post: dokonywana jest przez Komisję Europejską wraz z państwem członkowskim i organem zarządzającym po zakończeniu działania programu. Dokonywana jest na podstawie konfrontowania celów z osiągniętymi wynikami i opiera się na danych statystycznych dotyczących wskaźników makroekonomicznych i sektorowych, jak również na danych uzyskanych typu jakościowego.
Oczywiście istnieją najróżniejsze inne sposoby, czy modele makroekonomiczne, które w różny sposób próbują ocenić wpływ funduszy strukturalnych na rozwój regionu lub kraju, ale są one nie doskonałe i bardzo często ich wyniki są całkowicie różne.
Generalnie szacuje się jednak, że dzięki polityce strukturalnej UE w latach 1989-1993 nastąpiło podniesienie zamożności najuboższych regionów od 1,5 do 3,5% PKB i zwiększyło liczbę miejsc pracy ponad 500 tysięcy. W okresie tym Portugalia (wzrost PKB o 3,5%), Irlandia (przyrost PKB o 2,3%), Grecja (przyrost PKB o 2,9%) osiągnęły wyższe wskaźniki wzrostu gospodarczego od przyjętej dla całej Wspólnoty.
ROZDZIAŁ III. WSPARCIE SEKTORA MŚP W POLSCE NA PRZYKŁADZIE SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW (SPO WKP)
3.1. Fundusze strukturalne w Polsce w latach w latach 2004-2006
Polska przystępując do Unii Europejskiej stała się państwem, które może z pomocy w ramach polityki strukturalnej. W tym celu zobowiązana była do przygotowania Narodowego Planu Rozwoju. Celem strategicznym, którego Polska chce osiągnąć przy zaangażowaniu funduszy strukturalnych, jest budowanie konkurencyjnej gospodarki w oparciu o wiedzę i przedsiębiorczość, zdolną do długotrwałego i harmonijnego rozwoju, zapewniając wzrost zatrudnienia i poprawę spójności ekonomiczne, społeczne i przestrzennej z państwami Unii Europejskiej, zarówno na poziomie regionalnym, jak i krajowym. System wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce w latach 2004-2006 został oparty na Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego oraz pięciu sektorowych programach operacyjnych. Należą do nich:
SPO Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw;
SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego;
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich;
SPO Transport;
SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego jest głównym programem mającym na celu poprawę pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki na rynku europejskim. Środki finansowe z tego programu będą kierowane dla przedsiębiorstw, sektora naukowo - badawczego oraz instytucji otoczenia biznesu, aby osiągnąć przedsięwzięcia gwarantujące innowacyjność produktów i technologiczną.
Programy operacyjne określają pola oddziaływania poszczególnych funduszy je finansujących. Należy zaznaczyć, że sektorowe programy operacyjne w zależności od obszaru oraz sektora, do którego się odnoszą, są finansowane przez jeden fundusz.
Rozwój przedsiębiorczości w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zmiany na wsi i w rolnictwie dokonywane będą w ramach SPO Restrukturyzacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich. Program ten jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.
Podnoszenie poziomu kwalifikacji Polaków będzie możliwe dzięki oddziaływaniu europejskiego Funduszu Społecznego w ramach SPO Rozwój Zasobów Ludzkich. Inwestycje w infrastrukturę drogową na poziomie krajowym współfinansuje Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach założeń SPO Transport. Natomiast inwestycje w zakresie rozwoju szeroko rozumianego rybołówstwa podejmowane są przez Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa w ramach SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb.
Odmiennym, zarówno w sposobie finansowania, jak i wdrażania, jest Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego. Jest bowiem program współfinansujący poprzez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Europejski Fundusz Społeczny. Jako jedyny w całości wdrażany jest w sposób zdecentralizowany.
Działania wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa znajdują się przede wszystkim w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw
(m.in. działania 2.1, 2.3) oraz w Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego (m.in. działanie 3.4). Należy podkreśli, że w strukturze dokumentów programowych znajduje się znacznie więcej działań bezpośrednio lub pośrednio (np. poprzez instytucje otoczenia biznesu) skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw.
Oprócz działań inwestycyjnych, doradczych i szkoleniowych bezpośrednio skierowanych do przedsiębiorstw warto wskazać te, które pośrednio przyczyniają
się do rozwoju przedsiębiorczości, jednocześnie wpływając na wzrost innowacyjności i wykorzystanie nowoczesnych technologii. Wsparcie może zosta przyznane projektom polegającym na tworzeniu parków przemysłowych i parków technologicznych, promujących współpracę pomiędzy przedsiębiorstwami gospodarczymi poprzez podnoszenie poziomu innowacyjności w efekcie współpracy i transferu technologii w ramach konsorcjów naukowo - przemysłowych np. Centra Doskonałości, Centra Zaawansowanych Technologii, laboratoria badawcze, instytuty badawczo - wdrożeniowe.
W zakresie przedsiębiorczości istnieje również możliwości realizacji projektów mających na celu doskonalenie umiejętności i kwalifikacji kadr zarządzających
i pracowników, rozwijanie nowych form pracy oraz wzmocnienie transferu wiedzy.
Stan wdrażania funduszy strukturalnych w nowych państwach członkowskich należy mieć na uwadze, iż Polska jest największym beneficjentem pomocy funduszy strukturalnych. Na Polskę przypada blisko 50% wszystkich środków przyznanych nowym krajom członkowskim. Różnice wynikające z różnych wartości dostępnych środków przekładają się także na odmienne systemy wdrażania pomocy unijnych. W małych krajach fundusze strukturalne wydatkowane są sprawniej i odbywa się to na podstawie Jednolitych Dokumentów Programowych, a ministerstwem finansów są jednocześnie instytucjami płatniczymi jak i zarządzającymi IDP, co z pewnością wpływa na czas realizacji projektów. Ponadto część środków pochodzących z funduszy strukturalnych jest wypłacana w formie fundacji wcześniej poniesionych wydatków, ma to także swoje odzwierciedlenie w kwotach wypłat z kont programowych.
Na poziom absorpcji funduszy strukturalnych wpływa także krajowy system prawny, system finansowy, jak również organizacja administracji publicznej. Ważne jest także, ile łącznie środków publicznych wydatkuje się w sferach objętych wsparciem funduszy strukturalnych.
Analizując proces wdrażania funduszy strukturalnych należałoby przeprowadzić na tych płaszczyznach:
na etapie wnioskowania o pomoc z funduszy strukturalnych;
na etapie podpisywania umów o dofinansowanie;
Na etapie refundacji, czyli wypłat z kont programowych, wydatków poniesionych wcześniej przez beneficjentów.
W latach 2004 - 2006 alokacja środków z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności dla Polski wyniosła około 14 mld euro. Na dzień 30.06.2006 przewidywana alokacja dla Polski na lata 2007 - 2013 wynosi około 55,07 mld euro, czyli ok. 4 razy więcej niż na lata 2004 - 2006.
Tabela 3.1. Alokacja Funduszy strukturalnych i funduszy spójności w latach 2004 - 2006 w Polsce.
Fundusze Unii Europejskiej |
2004-2006 (w mln euro) |
Średniorocznie w latach 2004-2006 (w mln euro) |
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego |
5 100 |
1 700 |
Europejski Fundusz Społeczny |
2 000 |
667 |
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej |
1 055 |
352 |
Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa |
200 |
67 |
Fundusz Spójności |
5 600 |
1 867 |
SUMA |
13 955 |
4 652 |
Rys. 3.1. Fundusze Unii Europejskiej dla Polski w latach 2004 - 2006
Fundusze strukturalne w latach 2007 - 2013 będą realizowane w ramach trzech celów priorytetowych:
Konwencja.
Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie.
Europejska współpraca terytorialna.
Źródłem finansowania celów będą trzy fundusze: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny i Fundusz Spójności. Przyjęcie unijnych funduszy pozwoli na zwiększenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, przez zapewnienie wsparcia dla implementacji innowacji technologicznych w regionach oraz zwiększenie roli nauki w życiu gospodarczym, w tym przez rozwój nowoczesnych ośrodków akademickich.
Szczególnie ważne z punktu widzenia przyszłego kształtu polityki strukturalnej w Polsce jest wprowadzenie w miejsce dotychczasowego Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego zupełnie nowego systemu 16 odrębnych regionalnych programów operacyjnych. Nowy system wdrażania programów regionalnych wymagać będzie, obok zmian przepisów prawnych, również rozbudowania na szczeblu regionalnym struktur organizacyjnych organizacyjnych nowych kompetencjach, które będą rozszerzone w stosunku do aktualnych zadań wynikających z wdrażania ZPORR. Miałoby to na celu między innymi wyeliminowanie ograniczeń o charakterze formalnym, takich jak dobór wskaźników monitorowania produktu, rezultatu i oddziaływania w skali poszczególnych programów, jak i priorytetów czy działań.
Absorpcja środków unijnych wymaga przyjęcia perspektywy długoterminowej względem rozwoju regionu. Należy podkreślić, że przy 16 regionalnych programach operacyjnych na poziomie województw rola ministerstwa Rozwoju Regionalnego będzie miała charakter koordynacyjny,a cały ciężar przygotowania i realizacji programów będzie spoczywać na organach samorządu terytorialnego województw.
3.2. Cele i struktura Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencji Przedsiębiorstw.
Cele Sektorowego programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw został zawarty w nazwie programu. Działania podjęte w jego ramach mają przyczyni
się do poprawy pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstw działających na terenie Polski
w ramach jednolitego Rynku Europejskiego. Beneficjentami programu są przedsiębiorcy i instytucje otoczenia biznesu. Pomoc kierowania jest, więc dwutorowo i dlatego wyrównano analogiczne dwa priorytety tego programu:
Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu.
Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw.
Pierwszy priorytet koncentruje się na kształtowaniu otoczenia biznesu tak, by ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej. Wzrost liczby innowacyjnych przedsiębiorstw i wzrost poziomu inwestycji to zakładane rezultaty realizacji priorytetu. Wsparcie jest udzielane instytucjom otoczenia biznesu, tak by one mogły przyczyni się do działań innowacyjnych i pobudziły przedsiębiorczość. Rozpisano pięć działań, które mają zapewni osiągnięcie priorytetu pierwszego:
Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw.
Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania instytucji przedsiębiorstw.
Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm.
Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką.
Rozwój systemu dostępu przedsiębiorstw do informacji i usług publicznych on-line.
Drugi priorytet obejmuje bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw. Polega to na poprawie konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez pomoc inwestycyjną. Chodzi o wsparcie na etapie przygotowania i finansowania inwestycji w zakresie technologii, organizacji, bezpieczeństwa, higieny pracy i ochrony środowiska. Priorytet ten zakłada w pierwszym rzędzie doradztwo. Istotnym czynnikiem warunkującym prowadzenie przedsiębiorstw jest posiadanie przez nie wiedzy np. istniejących barier i możliwości występujących na Jednolitym Rynku Europejskim.
W konsekwencji powinno to doprowadzić do elastycznego dostosowania produkcji do popytu, a przy odpowiednim poziomie technicznym oferowanych dóbr do wzrostu rentowności przedsiębiorstw. Jest to związane z koniecznością dostosowania się do polskich przedsiębiorstw do wymogów prawodawstwa unijnego (np. wymagania w zakresie ochrony środowiska) i zaakceptowania tych zmian. Aktywność na rynku europejskim wymaga sprostania konkurencyjności zagranicznych przedsiębiorstw, co przy obecnym niskim poziomie innowacyjności i niewielkich nakładach innowacyjnych polskich przedsiębiorstw będzie trudne. Działania w ramach SPO WKP nakierowane są na poprawie tej sytuacji, (czyli wzrost tych wskaźników).
Pomoc finansowa jest udzielana przedsiębiorstwom planującym inwestycje, szczególnie dotyczące poprawy jakości produktów i usług, transferu nowych technologii jak również w zakresie ochrony środowiska. Dotacje są przeznaczone na pomoc w tworzeniu nowych przedsiębiorstw, bo wzrost liczby nowych miejsc pracy jest jednym z głównych oczekiwanych rezultatów wdrażania SPO WKP.
Drugi priorytet jest, zatem realizowany za pomocą czterech działań:
Wzrost konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo.
Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw.
Wzrost konkurencyjność małych i średnich przedsiębiorstw poprzez po przez inwestycje.
Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowania przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.
Tabela 3.2. Beneficjenci
SPO WKP 2004-2006 |
|
Priorytet 1 |
Priorytet 2 |
Beneficjenci |
|
-instytucje wspierające rozwój przedsiębiorczości, - centra i ośrodki transferu technologii, - parki naukowo-technologiczne i przemysłowe, - inkubatory technologiczne, -instytucje sfery badawczo-rozwojowej współpracującej z przedsiębiorstwami lub na ich potrzeby, -instytucje administracji publicznej, których usługi są istotne z punktu widzenia wykorzystania technologii informacyjnych przy prowadzeniu działalności gospodarczej. |
- przedsiębiorstwa mające swoją siedzibę na terenie Polski, w szczególności mikroprzedsiębiorstwa oraz małych i średnich przedsiębiorstw.
|
Działania |
|
|
2.1. Wzrost konkurencyjności małych 2.2. Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw
2.3. Wzrost konkurencyjności małych 2.4. Wsparcie dla przedsięwzięć dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska |
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sektorowego Programu operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Warszawa listopad 2004 ( zatwierdzona Decyzja Komisji Europejskiej z dn. 29 czerwca 2004 r. C(2004)2914).
W ramach działania 2.2 wyszczególniono dwa poddziałania 2.2.1. Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji oraz 2.2.2. Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw. Także w ramach działania 2.4 wyodrębniono cztery poddziałania szczegółowe: 2.4.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia inwestycji koniecznych do uzyskania pozwolenia zintegrowanego, 2.4.2. Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, 2.4.3. Wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie gospodarki odpadami przemysłowymi i niebezpiecznymi.
W SPO WKP nie przewidziano preferencji żadnych sektorów gospodarki czy też regionów krajów, ma, więc charakter horyzontalny i ponadregionalny. Ponadto, działaniem wspierającym realizację tych priorytetów SPO WKP jest Pomoc techniczna (jako trzeci priorytet), skierowana do instytucji zaangażowanych w proces przygotowania, wdrażania, monitorowania i oceny SPO WKP.
Od dn. 18 stycznia 2006r, na mocy rozporządzenia Ministerstwa Gospodarki z dn. 30 grudnia 2005r, w miejsce Ministerstwa Gospodarki funkcje instytucji zarządzającej SPO WKP pełni Minister Rozwoju Regionalnego. Wprowadzono również funkcje instytucji pośredniczących: Minister Gospodarki dla działań 1.1, 1.2, 1.3, 2.2 i 2.3 oraz Minister Edukacji i Nauki - 1.4 i 1.5.
3.3. Stan realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw.
Na realizację działań Priorytetu 1 z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFOR) przeznaczono 547 mln euro, z krajowych środków publicznych - 168 mln euro, a wkład własny sektora przedsiębiorstw wynosi 97,3 mln euro. Z kolei na realizację działań Priorytetu 2 z EFOR przeznaczono 683 mln euro, ze środków krajowych - 286 mln euro, zaś 1050 mln euro to wkład własny sektora przedsiębiorstw.
Według danych na dzień stycznia 2006r, aż 54,6% alokacji środków wspólnotowych w ramach SPO WKP przypadło na priorytet 2 - Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw (2,6 mld zł), a kolejne 43,8% na priorytet 1 - Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności poprzez wzmocnienie instytucji otoczenia biznesu (2.1 mld zł). Pozostało około 80 mln zł przypadło na Priorytet 3 - pomoc techniczna.
Rys. 3.2. Alokacja środków wspólnotowych w ramach SPO WKP 2004-2006 ( stan na dziń 31.01.2006 r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju regionalnego. Informacje o stanie realizacji programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Styczeń 2006 r.
Według stanu na 31.01.2006r, wartość złożonych wniosków w ramach Priorytetu 1 wyniosło około 3,6 mld zł, czyli 169,3% realizacji zobowiązań w całym okresie programowania, zaś w ramach Priorytetu 2 złożono wnioski na ogólną kwotę 7,3 mld zł (aż 277,9% przewidywanego budżetu). Ogółem w ramach SPO WKP aplikowano o kwotę ponad 10,9 mld zł, czyli 227,4% dostępnych środków.
Rys. 3. 3. Wartość wniosków złożonych w ramach SPO WKP (w mln zł oraz jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006; stan na 31.01.2006r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego
Do końca stycznia 2006r. w ramach Priorytetu 1 z pośród ponad tysiąca wniosków zakontraktowano ponad 315 projektów, o łącznej wartości przekraczającej 2,2 mld zł. Średnia wartość projektu stanowi około 7 mln zł. Wśród największych przedsięwzięć znajdują się przede wszystkim projekty budowy parków przemysłowych i technologicznych w Działaniu 1.3 (wartość podpisanych umów wyniosła aż 482 mln zł) oraz Działaniu 1.5, w ramach, którego realizowane jest tworzenie platformy usług publicznych on-line dla przedsiębiorców. Najwięcej wniosków (527, czyli połowę wszystkich projektów w ramach całego priorytetu) zostało złożonych rysunek Działaniu 1.4 - współpraca sfery naukowo - badawczej z gospodarką. W tym czasie najwięcej wniosków, bo ponad dwukrotnie więcej w porównaniu z założonym budżetem, złożono w ramach Działania 1.4. Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo - rozwojową a gospodarką.
Umowy podpisano w wysokości 133 mln zł, a więc 34% budżetu. Najwięcej umów w porównaniu do złożonych wartości zobowiązań w całym okresie programowania podpisano w ramach Działania 1.1 (103,6%) oraz 1.5 (101,3%) na kwoty odpowiednio 124,5 mln zł i 454,2 mln zł..
Rys. 3.4. Udział procentowy wartości złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach priorytetu I SPO WKP 2004-2006 w ogólnej wartości dostępnych środków ( wg działań, stan na dzień 31.01.2006 r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego
W ramach Priorytetu 2 zaakceptowano ponad 5,5 tyś. Projektów, o średniej wartości 1 mln zł, przy czym w ramach Działania 2.2.1 to 10 mln zł, w przypadku Działania 2.4 - 4,75 mln zł, a w przypadku 2.3 to prawie 600 tyś. zł. Z kolei projekty doradcze w działaniu 2.1 miały średnią wartość prawie 25 tyś. zł, a projekty dofinansowania udziału w targach i wystawach 13,2 tyś. zł, co znacząco obniżyło średnią wartość wsparcia dla przedsiębiorstw w ramach tego priorytetu.
Do końca stycznia 2006 r. najwięcej wniosków złożono w ramach Poddziałania 2.2.1. Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji aż 424% przewidzianego budżetu oraz działania 2.3. Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje 329,4%. W ramach Działania 2.3 podpisano umowy na ogólna kwotę 453 mln zł, czyli koło 46% wartości zobowiązań w całym okresie programowania, z czego wypłacono prawie 60 mln zł, zaś w ramach Poddziałania 2.2.1 wartość podpisanych umów wyniosła 331 mln zł (ok. 38% budżetu).
Rys. 3. 5. Udział procentowy wartości złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach Priorytetu II SPO WKP 2004-2006 w ogólnej wartości dostępnych środków ( wg działań, stan na dzień 31.01.2006r.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Informacje o stanie realizacji programów operacyjnych współfinansowanych z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Styczeń 2006 r.
Według informacji z dn. 3 marca 2006r, w wyniku czwartej rundy naboru wniosków został przekroczony budżet działania 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje. W ciągu czterech rund aplikacyjnych do Działania 2.3 SPO WKP do realizacji zostało rekomendowanych ponad 2800 wniosków w łącznej wartości prawie 1,6 mld zł (spośród złożonych) na kwotę około 693 mln zł.
3.4. Ocena postępu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw
3.4.1. Bariery i problemy realizacji programów
Na etapie realizacji Programu pojawia się wiele barier utrudniających jego skuteczne wdrażanie. Do najważniejszych problemów należą problemy natury prawno-instytucjonalnej, finansowej oraz administracyjnej. Problemy natury prawno - instytucjonalnej dotyczą przede wszystkim kwestii związanych z zasadami udzielania pomocy publicznej, interpretacji przepisów prawa (różnych na różnym poziomie) i współpracy pomiędzy instytucjami.
Największym problemem w przypadku współpracy instytucjonalnej, zdaje się być mało elastyczne stanowisko Instytucji Płatniczej do rozwiązywania problemów wdrażania Programu, co dotyczyć będzie przede wszystkim Instytucji Zarządzania. Istotnym problemem finansowym pojawiającym się na poziomie realizacji Programu (w kontekście wydatkowania środków) jest słaba pozycja finansowa przedsiębiorstw. Konieczność zapewnienia wkładu własnego utrudnia, a czasem uniemożliwia skorzystanie ze środków SPO-WKP. Daje to przesłankę do zastanowienia się nad systemem prefinansowania projektów i możliwości finansowania pomostowego (szczególnie dla dużych projektów). Rodzi to także problemy z uzyskaniem zabezpieczeń na realizację projektów (problemem najczęściej podejmowanym przez przedsiębiorców był problem uzyskania kredytu/leasingu w ramach działań inwestycyjnych oraz brak jasnych reguł rozliczania projektów sfinansowanych za pomocą leasingu), czego konsekwencją może być w wielu przypadkach rezygnacja z realizacji projektu. Konieczność zabezpieczania inwestycji w kontekście konieczności finansowania realizowanych projektów (środki otrzymuje się po zrealizowaniu inwestycji) powoduje sytuację, w której przedsiębiorcy o słabszej pozycji mogą utracić płynność finansową. Doświadczenia europejskie pokazują, że z realizacji projektów rezygnuje nawet 30% Ostatecznych Odbiorców (beneficjentów) (Portugalia).
Należy mieć świadomość, że w najbliższym czasie występować będzie szereg problemów przy ostatecznym rozliczaniu zrealizowanych projektów. Problemy wynikać będą z konieczności przedkładania dokumentacji (faktur, raportów itp.) - na tym etapie pojawiać się będą problemy interpretacyjne i problemy z kwalifikowalnością kosztów. W kontekście rozliczeń projektów ważne jest zapewnienie płynności systemu refundacji środków (również w kontekście współpracy z Instytucją Płatniczą). Restrykcyjność i biurokracja - problemem jest nadmierna formalizacja Programu przejawiająca się m.in. w liczbie poziomów kontroli wniosków i projektów (poziom regionalny, poziom centralny), restrykcyjności procedur dotyczących np. poziomu zabezpieczeń finansowych realizowanych projektów, w tym przede wszystkim konieczności zabezpieczenia kredytów (będącej tworem polskiego systemu prawa) i w końcu zakresem wewnętrznych procedur instytucji zajmujących się wdrażaniem Programu. System Informacji Monitoringu i Kontroli Finansowej SIMIK - jego wprowadzenie spowoduje duże opóźnienia w realizacji i wdrażaniu Programu. Konieczność wprowadzania do systemu informacji (pomijając konieczność wprowadzenia danych historycznych), przy ograniczonych zasobach ludzkich instytucji zajmujących się wdrażaniem Programu, spowoduje przeciążenie systemu wdrażania.
Ocena wniosków - problemem jest zbyt jednolite postrzeganie inwestycji, co skutkuje tworzeniem się systemu udzielania pomocy, nie zaś systemu wspomagającego przedsiębiorstwa mogące wzmocnić swoją konkurencyjność i innowacyjność. Karta oceny wniosku nie pozwala na obiektywną ocenę wniosku pod kątem faktycznej „innowacyjności” (zastosowane kryteria nie są do końca przejrzyste). W kontekście systemu oceny wniosków warto również zwrócić uwagę na konieczność współpracy w tym zakresie z Komitetem Sterującym. Komitet Sterujący SPO-WKP (KS) został powołany Zarządzeniem nr 36 Ministra Gospodarki i Pracy z 8 października 2004 roku. W jego skład wchodzi 36 członków. Do zadań KS należy m.in. weryfikacja projektów przewidzianych do realizacji w ramach SPO-WKP pod kątem ich spójności z priorytetami Programu. W tym zakresie kompetencje KS zostały zbyt szeroko określone. Lista wniosków, która jest przesyłana przez Beneficjentów Końcowych (instytucje wdrażające) (po weryfikacji przez Grupę Roboczą) do KS zawiera zestawienie projektów, które zostały już zweryfikowane pod względem spójności z priorytetem Programu. Przy obecnych rozwiązaniach, opierających się na rankingowaniu wniosków projektowych, z logiki wynika, że jeżeli wniosek jest pozytywnie zweryfikowany pod względem spójności z celem działania, wniosek jest również spójny z celami Priorytetu i Programu.
3.3.2. Bariery wykorzystania środków w ramach SPO WKP 2004-2006 w opinii beneficjentów.
Badaniem objęto 124 ostatecznych beneficjentów, wylosowanych z grupy osób, z którymi zostały podpisane umowy o dofinansowanie projektu (wg stanu na 29.07.2005r.). Badania przeprowadzono w terminie od września do października 2005r. w oparciu o kwestionariusze wywiadu.
Beneficjenci zapytani o bariery, jakie napotkali na etapie aplikowania o środki z SPO WKP, wymieniali najczęściej:
nadmierny formalizmu przy wypełnianiu wniosku;
zbyt dużą liczbą wymaganych załączników;
ciągłe zmiany wytycznych i procedur;
przesadną biurokrację;
sprzeczne informacje uzyskane od instytucji wdrażających i odsyłanie
do ustaw;opieszałość pracowników PARP;
termin odpowiedzi instytucji wdrażających, czy aplikujący otrzyma dofinansowanie.
Co trzeci ankietowany beneficjent (35%) napotkał problemy także w trakcie realizacji projektu. W wywiadach respondenci odwoływali się często do swoich doświadczeń przy realizacji projektów w ramach Programu Phare lub SAPARD, wskazując tym samym na znacznie łatwiejsze procedury oraz wymogi formalne, niż w SPO WKP. W śród odpowiedzi najczęściej wskazywano tu problemy związane z rozliczeniem wydatków, jak np. niejasne instrukcje dotyczące sposobów rozliczania płatności (25%) lub kategorii i metodologii wydatków (20%).
Co czwarty beneficjent korzystał z konstytucji w instytucji wdrażającej, a co szósta osoba przyznała, że aby przygotować wniosek i realizować projekt znacznie wydłużyła czas swojej codziennej pracy. Aż 43% ankietowanych brało udział w szkoleniach organizowanych przez instytucję wdrażającą, a niemal dwie trzecie z nich ocenia je pozytywnie. W ponad połowie przypadków czas oczekiwania na decyzje o przyznaniu finansowania nie przekraczał jednego miesiąca, a w kolejnych 29% zamykał się w przedziale od jednego do trzech miesięcy, jednak aż 80% ankietowanych wskazało na długi okres wyczekiwania na płatności okresowe od momentu podpisania umowy.
3.3.3. Ocena realizacja poszczególnych działań Programu i ich wpływ na cele Programu
Realizacja działań Programu, pomimo braku dotychczasowych efektów (osiągniętych wskaźników) realizacji, wzmacnia konkurencyjność polskich firm na Jednolitym Rynku Europejskim. Do wzmacniania konkurencyjności najbardziej przyczyniają się środki
na inwestycje, dzięki którym firmy odrabiają zaległości inwestycyjne i wzmacniają swoją, innowacyjność, budując w ten sposób swoją przyszłą pozycję konkurencyjną. Jednakże, ograniczona liczba środków, jakie można przeznaczyć na inwestycje oraz wymogi efektywności, wymuszą w najbliższym czasie konieczność wyboru projektów najbardziej efektywnych i innowacyjnych. Przy obecnych kryteriach wyboru projektów będzie to zadanie niełatwe.
Do realizacji celu Programu w mniejszym stopniu przyczyniają się działania miękkie (doradztwo) ze względu na małe zainteresowanie. Wciąż niewykorzystanym narzędziem wspierania konkurencyjności firm jest pomoc w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw (wartości referencyjne jednego ze wskaźników są w przypadku tego działania mocno przeszacowane - zdaniem zespołu realizującego ewaluację, liczba firm, które zdolne są uczestniczyć w obrocie międzynarodowym jest mniejsza o około 1/3 od wartości podanej w Uzupełnieniu SPO-WKP). Małe zainteresowanie polskich przedsiębiorstw inwestycjami z zakresu ochrony środowiska (w kontekście wielkości niewykorzystanych środków), podyktowanych koniecznością dostosowania się do wymagań UE, rodzi obawy o realizację celu działania i Programu w tym aspekcie.
Działania, realizowane w ramach Priorytetu I SPO-WKP, wzmacniają instytucje otoczenia biznesu, jednak jak na razie, nie ma to bezpośredniego przełożenia na ułatwienia dla przedsiębiorstw (efekt jest przesunięty w czasie). Liczba firm, które skorzystały dotychczas z pomocy instytucji otoczenia biznesu, nie osiągnęła jak na razie, wartości pozwalających zakładać realizację celów Programu. Poważne problemy występują w zakresie realizacji celu polegającego na wzmocnieniu powiązań pomiędzy sektorem B+R a gospodarką.
Duże opóźnienie w realizacji działania powoduje obawę o realizację tego, jakże ważnego, celu Programu. Dzięki realizacji Programu silną pozycję będą mieć fundusze mikropożyczkowe i poręczeniowe, których celem jest ułatwienie finansowania inwestycji przez MŚP. Trafnym okazało się również działanie 1.3, dzięki któremu rozbudowana zostanie nowoczesna infrastruktura dla prowadzenia działalności gospodarczej.
Trafność można ocenić również poprzez pryzmat zainteresowania poszczególnymi działaniami Programu. Największą popularnością cieszą się „działania inwestycyjne”, a więc te, które bardzo silnie wzmacniają konkurencyjność firm. Mniejszym zainteresowaniem cieszy się działanie 2.1 (doradztwo) oraz działanie 2.4 (ochrona środowiska). Relatywnie sporym zainteresowaniem cieszą się działania w ramach Priorytetu I.
Zakończenie
Małe i średnie przedsiębiorstwa to najdynamiczniej rozwijający się sektor polskiej gospodarki. Odgrywają szczególna rolę w zatrudnieniu, maja znaczący wkład w wytwarzanie produktu krajowego brutto, duży wpływ na poziom eksportu i importu a także dużą innowacyjność i aktywność we wprowadzeniu na rynek nowych produktów. Małym i średnim jednostkom przypisuje się ogromną rolę na wspólnym rynku europejskim. Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw umożliwia zmniejszenie bezrobocia, wzrost sektora prywatnego w strukturze gospodarki, aktywizację lokalnych społeczności i wzrost eksportu.
Zaletą małych i średnich przedsiębiorstw jest to, że charakteryzują się one indywidualną motywacją właścicieli, łatwością podejmowania ryzyka i gotowością do działania. W przedsiębiorstwach tych występuje szybki przepływ informacji, gdyż występuje częsty, bezpośredni kontakt między pracodawcą a pracownikiem. Atutem małych jednostek jest mniejsze zbiurokratyzowanie oraz elastyczność w działaniu. Szybko reagują na zmiany otoczenia i tym samym dostosowują się do rynku. Niewielka liczba zatrudnionych, wąski asortyment oraz skoncentrowanie na ściśle określonej grupie klientów, umożliwia budowanie struktury o niewielkiej liczbie szczebli kierowania. Korzyścią jest uzyskanie szerokiego dostępu do bogatego rynku krajów Unii Europejskiej.
Wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw z funduszy ma na celu rozwój infrastruktury technicznej i informacyjnej, wspieranie inwestycji oraz działania albo rozwój zasobów ludzkich na danym terenie, których skutkiem ma być poprawa efektywności funkcjonowania kapitału prywatnego.
Działania wspierające małe i średnie przedsiębiorstwa ze środków strukturalnych w Polsce w latach 2004-2006 znajdują się przede wszystkim w sektorowym programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw. Do wzmocnienia konkurencyjności najbardziej przyczyniają się środki na inwestycje pochodzące z funduszy strukturalnych, dzięki którym firmy odrabiają zaległości inwestycyjne i wzmacniają swoją innowacyjność, budując w ten sposób swoją przyszła pozycję. Realizacja celów programu wzmacnia również instytucje biznesu. Dzięki realizacji programu silne pozycje będą mieć fundusze mikropożyczkowe i doręczeniowe, których celem jest ułatwienie finansowania inwestycji przez małe i średnie przedsiębiorstwa.
Fundusze strukturalne w Polsce w świetle nowej perspektywy finansowej na lata 2007 - 2013 mają na celu wsparcie innowacyjności, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarki, a także tworzenia większej liczby miejsc pracy lub rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Oprócz szans na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw istnieją również trudności w najbliższym otoczeniu tego sektora. Zagrożenia dla małych i średnich przedsiębiorstw wynikają z integracji z Unią Europejską dotyczącą norm jakościowych, regulacji prawnych, postępu technicznego i organizacyjnego, metod zarządzania i finansowania współpracy. Krajowe przedsiębiorstwa i struktury gospodarcze będą musiały zmierzyć się z konkurentami znacznie silniejszymi, posiadającymi rozbudowane struktury międzynarodowe.
Bibliografia
1. A. Skowronek - Mielczanek, Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, C.H. - BECK, Warszawa 2003, s. 1.
2. S. Lachiewicz, Małe firmy w regionie łódzkim, Biblioteka Instytutu Zarządzania PŁ, Łódz 2003, s. 7 - 9.
3. I. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstwo konkurencji europejskiej, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2004, s. 14.
4. Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 5. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
5. W. Aftyka, A. chmielewski, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej, Warszawa 2005, s. 120.
6. A. Wodniak, Szanse rozwoju MŚP na jednolitym rynku europejskim, w: J. Otto, A Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, Łódz 2006, s. 124 - 125.
7. D. Smallbone, Małe i średnie przedsiębiorstwa Przedsiębiorczość obliczu internacjolizacji i integracji gospodarek europejskich, w: P. Dominiak, J Wasilczuk, N. Daszkiewicz (red.), SPG, Gdańsk 2005, przedsiębiorczość. 151.
9. Raport o Stanie sektora MSP w Polsce w latach 2004-2005, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006, s. 14. www.parp.gov.pl
10. Krajowy Program Reform na lata 2005-2008 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej, s.3, www.strategializbonska.pl.
11. W. Mole, Ekonomika integracji europejskiej. Teoria, praktyka, polityka, Fundacja Gospodarcza NSZZ, Solidarność, Gdańsk 2000, s. 423 - 424.
12. M. Kozak, A. Pyszkowski, Słownik rozwoju regionalnego, PARP, Warszawa 2000, s. 14.
13. A. Wojtaszczyk. Fundusze Strukturalne w Polsce. Wyd. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2003, s. 27.
14. H. Januszewska, Unia Europejska wobec procesów integracyjnych, w: E. Latoszek (red.), WSHiFM - Elipsa, Warszawa 2000, s. 186 - 187.
15. A. Tokarski, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, A. Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, Łódz 2006, s. 194 - 200.
16. Kierunki rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006, Ministerstwo Gospodarki, Pracy, Polityki Społecznej, Warszawa 2003, s. 46.
17. Analiza zmian w prawie polskim w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej - konsekwencje dla konsumentów i przedsiębiorców, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2003, s. 143 - 144.
18. E. Young, Jak korzystać z funduszy Unii Europejskiej dostępnej dla firm dziś i po akcesji, Pressublica sp. z.o.o. Copyright, Warszawa 2003, s. 90.
19. P. Kowalik, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, w: W. Pluta (red.), PWE, Warszawa 2004, s. 192 - 193.
21. P. Żuromski, Fundusze strukturalne i pomoc przedakcesyjne Unii Europejskiej, w: T. Romański (red.), Euromarketing, Łódz 2001, s. 25 - 26.
22. M. Rudnicki, Polityka regionalna Unii Europejskiej, WSB, Poznań 2000, s.49.
23. P. Jasiński, Europa jako szansa: Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej instrumenty a władze lokalne i regionalne, Samorząd Lokalny Integracji Europejskiej, Warszawa 2000,s.33.
24. I. Pietrzak, Polityka regionalna Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2000, s. 154.
25. W. Jankowski, Szanse i perspektywy polskiej gospodarki w Unii europejskiej, w: E Skawińska, PWE, Warszawa 2004, s. 181.
26. K. A. Wojtaszczyk, Fundusze strukturalne i polityka regionalna Unii Europejskiej, ASPRA - IR, Warszawa 2004, s. 58
27. A. Saper, E. Kawecka - Warzykowska, M. Klesza, Polityka regionalna Unii Europejskiej a instrumenty wsparcia rozwoju regionalnego, ELIPSA, Warszawa 200, s. 44.
28. M. Kozak, Polityka regionalna i fundusze strukturalne w Unii Europejskiej, Instytut Europejski, Łódz 1999, s. 97.
29. J. Babiak, Fundusze Unii Europejskiej - doświadczenia i perspektywy, Studio EMKA, Warszawa 2006, s. 24 - 26.
30. K. Bachnik, A. Skowronek - Mielczanek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 12.
31. I. M. Pomianek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 86 - 90.
32. Wykorzystanie środków w ramach Priorytetu I SPO WKP, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2006, s.1 - 4.
33. Wykorzystanie środków w ramach Priorytetu II SPO WKP, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2006, s. 1 - 5.
34. A. Cylwilk, M. Górzyński, P. Kać, W. Pander, Ocena postępu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego - Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 oraz identyfikacja problemów w absorpcji środków Programu, CASE - Doradcy Sp.z.o.o., Warszawa 2005, s. 70 - 71.
35.K. Żurkowska, Integracja Europejska - nowe bariery czy trwały kryzys, S.G.H., Warszawa 2006, s. 264 - 265.
Tabele
Tabela 1.1. Klasyfikacja przedsiębiorstw w/g kryteriów ilościowych…………………...……6
Tabela 1.2. Klasyfikacja przedsiębiorstw w/g kryteriów jakościowych……………...……….8
Tabela1.3. Liczba podmiotów zatrudniających powyżej 9 pracowników i liczba pracujących w nich osób……………………………………………….…....20
Tabela1.4. Wskaźniki działalności eksportowej………………………...…...….…….22
Tabela 3.1. Alokacja Funduszy strukturalnych i funduszy spójności w latach 2004 - 2006 w Polsce………………………………………………………...…...………………50
Tabela 3.2. Beneficjenci………………….…………………………………………………..53
Rysunki
Rys. 1.1. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców……………………………………………………………………….19
Rys. 1.2. Struktura udziału sektora MSP w tworzeniu produktu krajowego brutto………….21
Rys. 1.3. Udział przychodów ze sprzedaży eksportowej w przychodach ogółem w 2005 roku w województwach………………………………………………………………….23
Rys. 3.1. Fundusze Unii Europejskiej dla Polski w latach 2004 - 2006 …………...………..50
Rys. 3.2. Alokacja środków wspólnotowych w ramach SPO WKP 2004-2006 ( stan na dziń 31.01.2006 r.)……………………………………………………………………….55
Rys. 3.3. Wartość wniosków złożonych w ramach SPO WKP (w mln zł oraz jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004-2006; stan na 31.01.2006r.)……………….56
Rys. 3.4. Udział procentowy wartości złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach priorytetu I SPO WKP 2004-2006 w ogólnej wartości dostępnych środków ( wg działań, stan na dzień 31.01.2006 r.)………….57
Rys. 3.5. Udział procentowy wartości złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ramach Priorytetu 2 SPO WKP 2004-2006 w ogólnej wartości dostępnych środków ( wg działań, stan na dzień 31.01.2006r.)…………..58
Wykresy
Wyk. 1.1. Liczba przedsiębiorstw w latach 1993-2005 w Polsce…………………….17
Wyk.1.2. Podmioty nowo zarejestrowane i wykreślone z rejestru REGON…………18
Wyk. 1.3. Liczba pracujących w firmach zatrudniających powyżej 9 osób w poszczególnych sekcjach gospodarki………………………………………………………………20
A. Skowronek - Mielczanek, Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania, C.H. - BECK, Warszawa 2003, s. 1.
S. Lachiewicz, Małe firmy w regionie łódzkim, Biblioteka Instytutu Zarządzania PŁ, Łódz 2003, s. 7 - 9.
I. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstwo konkurencji europejskiej, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2004, s. 14.
I. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstwo konkurencji europejskiej, Centrum Doradztwa i Informacji Difin, Warszawa 2004, s.18.
Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 5. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
W. Aftyka, A. chmielewski, Małe i średnie przedsiębiorstwa w Unii Europejskiej, Warszawa 2005, s. 120.
A. Wodniak, Szanse rozwoju MŚP na jednolitym rynku europejskim, w: J. Otto, A Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, Łódz 2006, s. 124 - 125.
Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 16 - 20. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 20 - 23. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 23 - 25. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
Urząd Publikacji Wspólnoty Europejskie, Komisja Europejska 2006, s. 24. http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/sme_definition/index_pl.htm
Tekst ujednolicony po zmianie z 14 listopada 2003r., Dz. U. Nr 217 z 18 grudnia 2003r., poz. 2125.
Dz. U. Nr 173, poz. 1807.
Art. 105 z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej Dz. U. Nr 173, poz. 1907.
D. Smallbone, Małe i średnie przedsiębiorstwa Przedsiębiorczość obliczu internacjolizacji i integracji gospodarek europejskich, w: P. Dominiak, J Wasilczuk, N. Daszkiewicz (red.), SPG, Gdańsk 2005, przedsiębiorczość. 151.
Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006, s. 28. www.mg.gov.pl
Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006, s. 29. www.mg.gov.pl
Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006, s. 29. www.mg.gov.pl
Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006, s. 29-31. www.mg.gov.pl
Raport o Stanie sektora MSP w Polsce w latach 2004-2005, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2006, s. 14. www.parp.gov.pl
Raport ”Przedsiębiorczość w Polsce 2006”, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006 s. 40. www.mg.gov.pl
Raport ”Przedsiębiorczość w Polsce 2006”, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2006 s. 42. www.mg.gov.pl
Krajowy Program Reform na lata 2005-2008 na rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej, s.3, www.strategializbonska.pl.
W. Mole, Ekonomika integracji europejskiej. Teoria, praktyka, polityka, Fundacja Gospodarcza NSZZ, Solidarność, Gdańsk 2000, s. 423 - 424.
M. Kozak, A. Pyszkowski, Słownik rozwoju regionalnego, PARP, Warszawa 2000, s. 14.
A. Wojtaszczyk. Fundusze Strukturalne w Polsce. Wyd. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2003, s. 27.
H. Januszewska, Unia Europejska wobec procesów integracyjnych, w: E. Latoszek (red.), WSHiFM - Elipsa, Warszawa 2000, s. 186 - 187.
A. Tokarski, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, A. Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 194 - 200.
A. Tokarski, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, A. Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, Łódz 2006, s. 196.
Kierunki rządu wobec małych i średnich przedsiębiorstw od 2003 do 2006, Ministerstwo Gospodarki, Pracy, Polityki Społecznej, Warszawa 2003, s. 46.
A. Tokarski, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, A. Maciaszczyk (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, Łódz 2006, s. 199.
Analiza zmian w prawie polskim w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej - konsekwencje dla konsumentów i przedsiębiorców, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2003, s. 143 - 144.
E. Young, Jak korzystać z funduszy Unii Europejskiej dostępnej dla firm dziś i po akcesji, Pressublica sp. z.o.o. Copyright, Warszawa 2003, s. 90.
P. Kowalik, Finanse małych i średnich przedsiębiorstw, w: W. Pluta (red.), PWE, Warszawa 2004, s. 192 - 193.
Publikacje Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej www2.ukie.gov.pl
P. Żuromski, Fundusze strukturalne i pomoc przedakcesyjne Unii Europejskiej, w: T. Romański (red.), Euromarketing, Łódz 2001, s. 25 - 26.
M. Rudnicki, Polityka regionalna Unii Europejskiej, WSB, Poznań 2000, s.49.
P. Jasiński, Europa jako szansa:Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej instrumenty a władze lokalne i regionalne, Samorząd Lokalny Integracji Europejskiej, Warszawa 2000, s. 33.
I. Pietrzak, Polityka regionalna Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 2000, s. 154.
W. Jankowski, Szanse i perspektywy polskiej gospodarki w Unii europejskiej, w: E Skawińska, PWE, Warszawa 2004, s. 181.
K. A. Wojtaszczyk, Fundusze strukturalne i polityka regionalna Unii Europejskiej, ASPRA - IR, Warszawa 2004, s. 58.
A. Saper, E. Kawecka - Warzykowska, M. Klesza, Polityka regionalna Unii Europejskiej a instrumenty wsparcia rozwoju regionalnego, ELIPSA, Warszawa 200, s. 44.
M. Kozak, Polityka regionalna i fundusze strukturalne w Unii Europejskiej, Instytut Europejski, Łódz 1999, s. 97.
I. Pietrzak, Polityka regionalna Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 200, s. 194.
I. Pietrzak, Polityka regionalna Unii Europejskiej, PWN, Warszawa 200, s. 92.
J. Babiak, Fundusze Unii Europejskiej - doświadczenia i perspektywy, Studio EMKA, Warszawa 2006, s. 24 - 26.
K. Żurkowska, Integracja Europejska - nowe bariery czy trwały kryzys, S.G.H., Warszawa 2006, s. 264 - 265.
K. Bachnik, A. Skowronek - Mielczanek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 12.
K. Bachnik, A. Skowronek - Mielczanek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 13.
K. Bachnik, A. Skowronek - Mielczanek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 13.
I. M. Pomianek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 86 - 90.
Wykorzystanie środków w ramach Priorytetu I SPO WKP, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2006, s. 1 - 4.
Wykorzystanie środków w ramach Priorytetu II SPO WKP, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2006, s. 1 - 5.
A. Cylwilk, M. Górzyński, P. Kać, W. Pander, Ocena postępu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego - Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 oraz identyfikacja problemów w absorpcji środków Programu, CASE - Doradcy Sp.z.o.o.Warszawa 2005, s. 70 - 71.
A. Cylwilk, M. Górzyński, P. Kać, W. Pander, Ocena postępu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego - Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 oraz identyfikacja problemów w absorpcji środków Programu, CASE - Doradcy Sp.z.o.o.Warszawa 2005, s. 64 - 65.
I. M. Pomianek, Szanse rozwoju polskiego sektora MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim, w: J. Otto, R. Stanisławski (red.), Politechnika Łódzka - Monografie, łódz 2006, s. 90 - 91.
A. Cylwilk, M. Górzyński, P. Kać, W. Pander, Ocena postępu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego - Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006 oraz identyfikacja problemów w absorpcji środków Programu, CASE - Doradcy Sp.z.o.o., Warszawa 2005, s. 68 - 67.
18
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Praca licencjacka - Marketing, PRACA LICENCJAT
praca licencjacka(11)78s dobr!!!strategia marketingowa na przykładzie przedsiębiorstwa wrozamet s a
ROLA WYNAGRODZENIA W STRATEGII MARKETINGU PERSONALNEGO NA PRZYKŁADZIE FIRMY ALCON praca licencjack
praca licencjacka Internet jako narzędzie marketingu
NARZĘDZIA MARKETINGOWE W TURYSTYCE NA PRZYKŁADZIE POWIATU TRZEBNICKIEGO praca licencjacka
Metody Badań Rynkowych-praca, Zarządzanie studia licencjackie, marketing
PRACA LICENCJACKA NOWA, MARKETING INTERNETOWY
praca licencjacka strategie marketingowe a?za cyklu produktu
praca magisterska licencjacka Marketing polityczny skuteczność i etyka
Istota współczesnego menadżera w marketingu personalnym na przykładzie Urzędu Gminy w Wieluniu prac
Marketing(2), Zarządzanie studia licencjackie, marketing
zzl zaliczenie, Rynek Pracy,Doradztwo Zawodowe,Poradnictwo Zawodowe,Praca,Reklama,Marketing
Praca kontrolna Marketnig w służbie zdrowia, HIGIENISTKA STOMATOLOGICZNA
Marketing3(1), Zarządzanie studia licencjackie, marketing
Zarządzanie marketingowe - wykład 3, Zarządzanie studia licencjackie, marketing
badania marketingowe, Zarządzanie studia licencjackie, marketing
Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna, Rynek Pracy,Doradztwo Zawodowe,Poradnictwo Zawodowe,Praca,Reklama
więcej podobnych podstron