(W) PODSTAWY PSYCHOLOGII DR MARTYNA KAFLIK- PIERÓG

kolokwium- zaliczenie na ocenę na ostatnich zajęciach w formie testu-10 pytań.

LITERATURA:

• Zimbardo P.G 1999r. Psychologia i życie. PWN, Warszawa.

• Mietzel G. 1999r. Wprowadzenie do psychologii. Podstawowe zagadnienia.

• Rathaus S.A. Psychologia współczesna. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk.

• Strelau J. Doliński D. 2000r. Psychologia- Podręcznik akademicki. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk.

WSTĘP DO PODSTAW PSYCHOLOGII

Psychologia to:

psychika, umysł, człowiek, zachowanie, nauka, nauka o życiu, przeżycia, doświadczenie, odruchy, wartości, Pawłow, mózg, osobowość, charakter, zaburzenia, patologia, choroba, gesty, mowa ciała, myśli, reakcje międzyludzkie, pamięć, przywiązanie do innych, wspomnienia, więzi, stosunki, reakcje, wyjaśnianie, problemy, pomoc(p o/m o c), leczenie, zrozumienie, wspieranie, psychiatria, lekarz, terapia, dewiacje, obserwacje, gabinet, depresja, agresja, uczucia.

PSYCHOLOGIA

/ \

TEORETYCZNA STOSOWANA(PRAKTYCZNA)

Psychologia ogólna(z czego się Psychologia kliniczna

składa człowiek)- kolor czerwony Psychologia wychowawcza

Psychologia rozwojowa Psychologia pracy(jak dopasować człowieka do

Psychologia społeczna(funkcjonowanie pracy, jak dopasować pracę do człowieka)

ludzi w grupie)

Psychika to:

myśli, doświadczenia, wychowanie, środowisko, charakter, wspomnienia, nauka, wiedza, zainteresowanie, lęki, obawy, emocje, marzenia, wyobraźnia, uczucia, wartości, skojarzenia, pamięć, język, uwaga, temperament.

Zachowanie- wypadkowa trzech kawałków

Środowisko/wychowanie- ma wpływ na trzy elementy przedstawione na rysunku

Biologia- ma wpływ na trzy elementy przedstawione na rysunku

Psychologia psyche(dusza) + logos(nauka) = Psychologia - nauka o duszy

Psychologia- nauka o człowieku, która bada prawa zachowania oraz czynniki środowiskowe i osobowościowe, które nimi sterują(Jan Kozielecki).

Psychologia jest nauką badającą zachowanie i procesy psychiczne jednostek.

Zachowanie- to możliwe do zaobserwowania na zewnątrz podejmowanie przez jednostkę działania |mimowolne lub zamierzone ruchy kończyn, mięśni, uśmiechanie się, mówienie, płakanie, itp.|

Określone zachowania często poprzedzają procesy psychiczne np. percepcja, myślenie.

Procesy psychiczne- to czynności umysłu, sposoby funkcjonowania psychiki ludzkiej związane zarówno z odbiorem bodźców, myśleniem, przechowywaniem wspomnień, uczeniem się, posługiwanie się językiem, stany emocjonalno- motywacyjne umysłu(np. przygnębienie, radość).

Cele psychologii:

• opisywanie tego co się dzieje(zbieranie faktów takich jakimi są)

• wyjaśnianie tego co się dzieje(znalezienie prawidłowości w procesach psychicznych i zachowaniach ludzi)

• przewidywanie co się zdarzy

• sterowanie tym co się dzieje(spowodowanie wystąpienia lub niewystąpienia danego zachowania)

• podnoszenie jakości życia poprzez zmienianie tego co się dzieje

Psychologia teoretyczna- celem jest wykrywanie praw rządzących czynnościami psychicznymi człowieka.

Psychologia stosowana- służy rozwiązywaniu praktycznych problemów związanych z funkcjonowaniem człowieka.

METODY BADAWCZE

Proces badawczy:

• wybór problemu(zmienna)

• zapoznanie się z dotychczasowymi badaniami

• sformułowanie hipotez

• sporządzenie planu badawczego

• sporządzenie wykazu metod

• opisanie grupy badawczej

• przeprowadzenie badań

• opracowanie wyników badań

• wyprowadzenie wniosków

Narzędzie diagnostyczne:

• przykłady metod klinicznych- rozmowa, wywiad, obserwacje

• przykłady metod eksperymentalnych- test

Obserwacja- świadome, celowe, planowane spostrzeganie zachowania się jednostki i rejestrowanie przebiegu zdarzeń i zjawisk.

Rodzaje obserwacji:

• samodzielna lub towarzysząca

• jawna lub ukryta

• uczestnicząca i nieuczestnicząca

Obserwujemy:

• cechy konstytucjonalne

• zachowania

• procesy fizjologiczne

• cechy podmiotowe

TESTY PSYCHOMETRYCZNE

• Jest zbiorem różnorakich zadań, pytań, rysunków, słów, symboli służącym do pomiaru stopnia nasilenia określonych cech.

• Pozycje te stanowią próbkę umożliwiającą na podstawie ich wykonania- wnioskowanie o zachowaniu się osoby badanej w sytuacjach pozatekstowych.

• Procedura jego stosowania jest wystandaryzowana |jednolitość postępowania przy badaniu- ta sama instrukcja, sposób interpretacji| i zobiektyzowana, znormalizowana- tworzenie norm testowych dla określonych grup, tak aby otrzymane wyniki dały się interpretować w odniesieniu do normy.

• Spełnia on określone kryteria dobroci psychometrycznej: jest rzetelny |miara dokładności pomiaru| i trafny mierzy to, do czego został skonstruowany|

Wyróżnia się trzy kategorie testów:

1. Inwentarze psychologiczne

2. Testy projekcyjne

3. Testy inteligencji

Inwentarze(kwestionariusze)- służą do badania osobowości, rzadziej zainteresowań czy postaw.

Kwestionariusze jednowymiarowe- dostarczają informacji na temat poszczególnych, kontrolowanych cech.

Kwestionariusze wielowymiarowe- pozwalają na diagnozę całej, złożonej konfiguracji osobowości.

Inwentarze psychologiczne- nazywane są często metodami samopisu. Stanowią zestaw pozycji testowych formułowanych najczęściej w postaci zadań twierdzących lub pytających, do których badany ma się ustosunkować.

Testy projekcyjne- wywodzą się z koncepcji psychoanalitycznych. Definiowane są jako metody badania psychologicznego, w których nadawanie przez osobę badaną indywidualnych znaczeń wieloznacznemu materiałowi bodźcowemu ujawnia jej stany psychiczne, cechy osobowości, wartości, postawy, cele itp.

Istotą testu projekcyjnego jest wydobycie nieuświadomionych treści psychicznych.

Test Rorschacha- składający się z 10 tablic z plamami atramentowymi, służący do badania dynamiki osobowości.

Test Drzewa Kocha- badający osobowość, w którym badany proszony jest o narysowanie drzewa owocowego.

Test Piramid Barwnych- badający efektywną stronę osobowości.

Testy inteligencji- są metodami służącymi do obiektywnej oceny zdolności ogólnych czyli inteligencji, zdolności specjalnych jak i deficytów. Charakterystyczną ich cechą jest fakt wbudowania w materiał testowy prawidłowej odpowiedzi.

Wyróżnia się:

• testy mocy(bez ograniczenia czasowego)

• testy szybkości(gdzie podstawą oceny ilościowej jest czas niezbędny do wykonania zadania)

• testy słowne(materiał testowy i reakcja osoby badanej pozostają w płaszczyźnie werbalnej)

• wykonawcze(przynajmniej jeden element wymaga zaangażowania modalności niewerbalnych np. motoryki lub percepcji)

W praktyce klinicznej najczęściej stosowane są testy Wechstera:

• Skala inteligencji D. Wechstera dla dorosłych WAIS- R

• Skala inteligencji D. Wechstera dla dzieci WISC- R

TEORIE PSYCHODYNAMICZNE

To koncepcja psychologiczna kładąca nacisk na dynamikę nieświadomego umysłu i uprzednie doświadczenia jednostki jako główne determinanty przyszłego zachowania.

Istota teorii psychodynamicznych zawiera się w 4 podstawowych pojęciach:

1. determinizm psychiczny

2. wczesne doświadczenia

3. popędy/instynkty

4. procesy nieświadome

GŁÓWNE TEZY S. FREUDA

Aktywność człowieka przebiega na trzech poziomach:

• Świadomym- to, co człowiek myśli, czego doświadcza w danym momencie, świadome myśli płyną jak woda w strumieniu- strumień świadomości

• Przedświadomym- cała wiedza i pamięć, która może być przesunięta do świadomości

• Nieświadomym- różne pragnienia, popędy, instynkty wyparte często wychodzą podczas np. snu, to one motywują ludzkie zachowanie

Aparat psychiczny człowieka składa się z trzech instancji:

ID (ono)- ja dziecko

• system pierwotny odziedziczony

• obejmuje całokształt nieświadomych, pierwotnych popędów

• kieruje się zasadą przyjemności

• zawiera różne dynamiczne siły np. libido, które jest podstawowym źródłem energii libidialnej

SUPEREGO (nadjaźń)- rodzic

• ukształtowanie wskutek internalizacji wymagań społecznych norm moralnych i wzorów kulturowych

• powstaje w skutek socjalizacji

• jego rola polega na ograniczaniu tendencji ID

• działa zgodnie z zasadą doskonałości

EGO (ja, jaźń)- ja dorosły

• wykształca się z części ID pod wpływem bodźców z otaczającego świata

• dostarcza ujść popędem ID i jest w zgodzie z SUPEREGO

• kieruje się zasadą rzeczywistości

Mechanizmy obronne- to są struktury osobowości, które pozwalają człowiekowi przetrwać mimo trudnych doświadczeń.

• wsparcie(kwestii, czegoś)

• tłumienie(trochę świadome np. jakieś potrzeby)

• przeniesienie(np. złość- przeniesienie na inną osobę)

• sublimacja(robienie czegoś w zamian)

• kompensacja(kompensowanie braków)

• racjonalizacja(tłumaczenie sobie w mądry sposób)

• projekcja(moje własne emocje projektuje na inną osobę)

• regresja(cofanie się)

• fiksacja(nadmierna koncentracja na czymś)

FAZY ROZWOJU PSYCHOSEKSUALNEGO S. FREUDA

1. Stadium oralne

• do ok. 18 miesiąca

• potrzeby dziecka skupione na ustach, wargach, na języku

• główne zadania- odstawienie od piersi

2. Stadium analne

• 2-3 rok życia

• dojrzewanie kontroli nad zwieraczami

• główne zadania- trening czystości

3. Stadium falliczne

• 4-5 rok życia

• zainteresowanie skoncentrowane na problematyce seksualnej, penis budzi największe zainteresowania u dzieci obojga płci

• główne zadania- kompleks Edypa

4. Latencja(wyciszenie)

• 5-6, 11-13 roku życia

• okres utajony, spokojny, wzbogacenie pojęcia ja, nasilenie interakcji z grupą rówieśniczą

• główne zadanie- rozwój mechanizmów obronnych

5. Stadium penitalne

• 11, 13-18 roku życia

• w tym czasie odkrywanie nowych doznań seksualnych

• rozwój pociągu do płci odmiennej

• narodziny romantycznej miłości

• główne zadanie- usamodzielnienie się, uwolnienie od zależności, dojrzała intymność seksualna

TEORIE BEHAWIORALNE

Watson

• postulował zastąpienie terminów „świadomość”, „stany psychiczne”, „psychika” takimi określeniami jak „bodziec”, „reakcja”, „tworzenie nawyków” itd.

• „Dajcie mi tuzin dzieci i jeden świat, w którym będę je mógł wychowywać. Gwarantuję, że każdego uczynię tym, kim chce zostać: lekarzem, adwokatem, artystą, przedsiębiorcą ale też żebrakiem lub złodziejem”.

Warunkowanie klasyczne(Pawłow)- wywoływanie starych reakcji nowymi sygnałami.

Warunkowanie instrumentalne(sprawcze) „prawo efektu”- mówi ona o tym, że gdy w sytuacji bodźcowej wystąpią pozytywne konsekwencje reakcji, reakcja ta będzie powtarzana- jeśli jednak konsekwencje będą negatywne, wystąpi tendencja do zaniechania reakcji.

Różnica między uwarunkowaniami:

• dzięki warunkowaniu klasycznemu uczymy się tego co z czym współwystępuje, dzięki warunkowaniu instrumentalnemu natomiast tego co zrobić aby uzyskać zamierzony efekt

Wzmocnienie pozytywne(nagroda)- każde zdarzenie następuje bezpośrednio po zachowaniu, zwiększające szansę jego ponownego pojawienia się-nagrody.

Wzmocnienie negatywne- występuje wówczas, gdy jednostka zachowuje się w sposób, który eliminuje bodziec awersyjny.

Zarówno wzmocnienie pozytywne jak i negatywne mają moc utrwalania zachowania.

Wzmocnienie cząstkowe- wzmocnienie tylko w niektórych sytuacjach. Trudniejsze do wygaszenia niż wzmocnienie stałe.

Kara- osłabienie zadania niepożądanego, obniża prawdopodobieństwo pojawienia się zachowania niepożądanego.

Przeciwnym procesem jest wygaszenie- wygaszenie reakcji poprzez brak wzmocnień.

Terapia behawioralna- polega na procesie uczenia nowych, adaptacyjnych reakcji i wygaszeniu reakcji nieprawidłowych.

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA SIĘ BANDURY

• wersja teorii uczenia się zdecydowanie najbardziej popularna wśród dzisiejszych psychologów rozwojowych

• uczenie się zawsze wymaga bezpośredniego wzmocnienia

• czasami wystarczy obserwacja- uczenie przez modelowanie

Pomost pomiędzy teorią uczenia się a teoriami poznawczymi- modelowanie może służyć zarówno nabywaniu konkretnych umiejętności jak i abstrakcyjnych/w modelowaniu abstrakcyjnym obserwator wyławia zasadę, która ma być podstawą zachowania się modelu/

KONCEPCJE HUMANISTYCZNE

Powstały w odpowiedzi na mechanicystyczne(determinizm psychiczny)teorie psychoanalityczne i behawiorystyczne, zgodnie z którymi zachowaniem ludzi kierują treści ich procesów psychicznych albo zewnętrzne bodźce.

Abraham Maslow, Carl Rogers

W świetle tej koncepcji człowiek jest z gruntu dobry, niepowtarzalny, rozumny i samookreślający się.

Teoria Maslowa opiera się na dwóch podstawowych założeniach:

1. zachowanie człowieka i jego rozwój są motywowane przez niezaspokojone potrzeby

2. gdy dana potrzeba została zaspokojona, zaspokajane mogą być potrzeby wyższego rzędu

Zaspokojenie potrzeb z niższego piętra umożliwia zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu.

„PIRAMIDA POTRZEB MASLOWA”

Potrzeby fizjologiczne- zaliczają się do nich:

• pożywienia

• snu

• pragnienia

• aktywności

• seksualne

Gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.

Potrzeby bezpieczeństwa- należą do nich:

• zależności

• opieki i oparcia

• protekcji

• wolności od lęku

• niepokoju chaosu

• ładu i porządku

Pobudzają do działania zapewniając człowiekowi nienaruszalność.

Potrzeby społeczne- potrzeby przynależności i miłości- występują one w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu jakiejś grupy, w dążeniach do tworzenia gangów.

Potrzeby uznania(szacunku) i prestiżu- we własnych oczach i w oczach innych ludzi.

Potrzeby samo aktualizacji(samorealizacji)- wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości. Stanowią one również środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb.

STRES

Termin „stres” pochodzi z fizyki i odnosi się do różnego typu napięć, nacisków jakie działają na system.

Pojęcie „stres” wprowadził do nauki o zdrowiu H. Selye (1926r).

Sposoby konceptualizacji zjawiska stresu:

• stres jako bodziec

• stres jako reakcja

• stres jako proces lub transakcja

Koncepcje Selyego:

1. Stres to swoista reakcja organizmu na wszelkie stawiane mu żądania

2. Stres to zespół zmian wywołanych działaniem na organizm czynników szkodliwych tzw. stresów(infekcja, hałas itp.)

3. Stres jest reakcją o charakterze przystosowawczym i to dwojakiego rodzaju:

• lokalny zespół adaptacyjny(LAS)- dotyczy zmian specyficznych zachodzących w miejscu występowania stresu(np. w miejscu oparzenia)

• ogólny zespół adaptacyjny(GAS)- dotyczy zmian niespecyficznych, uogólnionych, nie związanych bezpośrednio z naturą i działaniem bodźca szkodliwego. Jest to istotą stresu w koncepcji Selye'go

TRANSAKCYJNY MODEL R. S. LAZARUSE I S. FOLKMAN

Stres- to „określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej drobnostanowi”.

Stres nie jest „umiejscowiony” ani w samej sytuacji, ani w osobie. W sytuacji stresu następuje komfrontacja posiadanych przez człowieka przekonań, wartości i umiejętności z wymaganiami jakie wnosi sytuacja.

Transakcja- otoczenie wpływa na osobę, osoba wpływa na otoczenie.

Stres rozumiany jest jako proces

I ocena poznawcza reakcja fizjologiczna II ocena poznawcza

bodziec → zasoby osobiste↗ → + stres↗→ zachowanie ↗ → zasoby+zasoby, strategie →

(stresor) społeczne - → sfera poznawcza ze stresem

↘ sfera emocjonalna

→ konsekwencje stresu nieporadzenia sobie ze stresem(wypalenie zawodowe)

OCENA PIERWOTNA I WTÓRNA

Między stresem a jego bezpośrednimi objawami oraz odległymi konsekwencjami zachodzą dwa rodzaje procesów pośredniczących:

• ocena poznawcza(pierwotna i wtórna)

• radzenia sobie

Ocena pierwotna- obejmuje interpretację, ocenę sytuacji w jakiej znajduje się człowiek(bez znaczenia, sprzyjająco- pozytywna, stresująca).

Wtórna ocena poznawcza- odnosi się do możliwości poradzenia sobie z sytuacją jakimi dysponuje jednostka.

Na ocenę wtórną wpływają:

• stopień zagrożenia

• istnienie alternatywnych sposobów radzenia sobie

• hierarchia potrzeb człowieka

• cenione wartości

• system przekonań

• dyspozycja do określonych sposobów reagowania

Reakcje na stres

Wskaźniki fizjologiczne- przyśpieszony puls, rozszerzenie źrenic, zmożona potliwość, kołatanie serca, napięcie mięśni rąk i nóg, sztywność karku, suchość w jamie ustnej, uścisk w gardle.

Wskaźniki psychologiczne- rozdrażnienie, podejrzliwość, wrogość, odczuwanie nieokreślonego lęku, trudności z podejmowaniem decyzji.

Behawioralne- tiki nerwowe, impulsywność działania, utrata apetytu lub uczucie ciągłego głodu, nadużywanie alkoholu, nadmierne palenie.

Radzenie sobie ze stresem(Lazarus i Folkman)

Stale zmieniające się poznawcze i behawioralne wysiłki mające na celu opanowania określonych zewnętrznych i wewnętrznych wymagań ocenianych przez osobę jako obciążające lub przekraczające jej zasoby.

Dwa podstawowe style radzenia sobie ze stresem:

1. zorientowany na problem(instrumentalny)

2. zorientowany na emocje

Zasoby:

• poczucie własnej wartości

• poczucie samo skuteczności

• inteligencje emocjonalne

• poczucie koherencji

• optymizm

• wsparcie społeczne

Strategie radzenia sobie:

• aktywne radzenie sobie

• planowanie

• poszukiwanie instrumentalnego wsparcia społecznego

• poszukiwanie emocjonalnego wsparcia społecznego

• unikanie konkurencyjnych działań

• zwrot ku religii

• pozytywne przewartościowanie i rozwój

• powstrzymywanie się od działania

• akceptacja

• koncentracja na emocjach i ich wyładowanie

• zaprzeczanie

• odwracanie uwagi

• zaprzestanie działań

• używanie alkoholu, narkotyków

• poczucie humoru

STRES ZAWODOWY(KAHN, BYOSIERE)

Zdarzenie stresowe przed organizacyjne:

• charakterystyka organizacji(wielkość, struktura)

Stresory związane z organizacją:

• środowisko fizyczne(hałas, oświetlenie)

• środowisko psychospołeczne(dwuznaczność ról, konflikty)

Dostrzeżenie stresu i jego ocena poznawcza.

Bezpośrednie skutki stresu organizacyjnego:

• somatyczne

• psychologiczne

• behawioralne

Konsekwencje długoterminowe stresu organizacyjnego:

• zdrowotne

• psychologiczne

• społeczne

STRES

↙ ↘

TRAUMATYCZNY CHRONICZNY

↓ ↙ ↘

PTSD CHOROBY WYPALENIE

PSYCHOSOMATYCZNE,

NERWICA

Stresory związane z organizacją:

• brak nagród w pracy

• brak kontroli

• odpowiedzialność

• brak wsparcia

• poczucie zagrożenia

• uciążliwość fizyczna

• nieprzyjemne warunki w pracy

• kontakty społeczne

• poczucie psychicznego obciążenia pracą

• poczucie niepewności wywołane organizacją pracy

ODLEGŁE KONSEKWENCJE STRESU

Ostrego:

• PTSD (zaburzenie po stresie traumatycznym)

Chronicznego:

• zmiany psychologiczne(w sferze emocjonalno- poznawczej)

• zmiany w zachowaniu

• dolegliwości i choroby somatyczne

PTSD

Objawy:

• agresja

• depresja

• samobójstwa

• lęk

• koszmarne sny

• izolowanie się

Trauma- zdarzenie wykraczające poza zakres ludzkich doświadczeń i wywołujące znaczny dystres u prawie każdego.

Zdarzenia traumatyczne:

• katastrofy naturalne(huragany, trzęsienia ziemi, powodzie)

• katastrofy spowodowane przez człowieka(wypadki lotnicze i drogowe, pożary)

• przemoc między ludźmi

Czynniki warunkujące PTSD:

• czynniki związane z bodźcem traumatycznym

• czynniki związane ze stanem w jakim znajdowała się jednostka

• aktywność jednostki w trakcie jej konfrontacji ze zdarzeniem traumatycznym

• osobowość jednostki

PTSD rozpoznaje się gdy:

• osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne

• traumatyczne wydarzenie uporczywie powraca i jest ponownie przeżywane

• występujące uporczywe unikanie bodźców związanych z traumą i ogólne odrętwienie psychiczne

• obecne są symptomy wzmożonego pobudzenia

• czas trwania >1 miesiąc

• zaburzenie powoduje załamanie w życiu społecznym, zawodowym lub innych istotnych obszarach funkcjonowania

Wtórna ocena poznawcza- odnosi się do możliwości poradzenia sobie z sytuacją, jakimi dysponuje jednostka.

Na ocenę wtórną wpływają:

• stopień zagrożenia

• istnienie alternatywnych sposobów radzenia sobie

• hierarchia potrzeb człowieka

• cenione wartości

• system przekonań

• dyspozycja do określonych sposobów reagowania

Funkcje poznawcze:

• myślenie

• pamięć

• uwaga

• wyobrażenie

• język

• spostrzeganie

FUNKCJE POZNAWCZE

↗ ↘

ZACHOWANIE EMOCJE

↖ ↙

CIAŁO

Emocje:

• strach

• lęk

• niepokój

WYPALENIE ZAWODOWE(MASLACH, JACKSON 1986)

Emocjonalne wyczerpanie- wynika z obciążenia emocjonalnego pracą, obciążenia zasobów energii- dalej nie dam rady.

Depersonalizacja- zobojętnienie, negatywny stosunek do osób potrzebujących pomocy, unikanie, wycofanie się, chłód, dystans, cynizm, często traktowana jako sposób radzenia sobie z emocjonalnym wyczerpaniem.

Obniżone poczucie osiągnięć osobistych- poczucie małej wartości, mała motywacja, poczucie klęski, przegranej, poczucie, że praca jest nieefektywna, że brakuje predyspozycji do pełnienia ról zawodowych.

Etapy rozwijania się wypalania zawodowego:

• Zafascynowanie

• Stagnacja

• Frustracja- miejsce pracy staje się miejscem rozczarowania

• Apatia- wykonuje się to co najpilniejsze, unikanie dodatkowej aktywności

Wypaleniu zawodowemu sprzyja:

• wymagania instytucji w stosunku do pracownika

• konieczność sprostania sytuacji- nieoczekiwanym, kryzysowym

• przeładowanie pracą, konieczność podejmowania decyzji pod presją

• niestabilna sytuacja zawodowa

• konflikt roli

• zajmowane stanowiska kierownicze

• złe stosunki międzyludzkie

• ambicje awansu wyższe od rzeczywistych możliwości awansu

• określone zawody: pomagacza

• płeć- częściej kobiety

• cechy osobowościowe(poczucie własnej wartości, skuteczności, neurotyczność, ekstrawersja, optymizm, poczucie koherencji, poczucie kontroli, reaktywność)

Symptomy wypalenia zawodowego:

1. Psychika- negatywny obraz własnych umiejętności, zanik zainteresowania pracą zawodową, trudności z koncentracją uwagi.

2. Emocje- bezsilność, przygnębienie, pobudliwość, znerwicowanie, gniew, labilność emocjonalna, przenoszenie frustracji z pracy do domu.

3. Fizyczność- szybka męczliwość, skłonność do zachorowań, bóle głowy, napięcie mięśni, zakłócenie snu, wysokie ciśnienie krwi.

4. Sfera społeczna- konflikty w życiu prywatnym, ograniczenie kontaktów społecznych, potrzeba zajmowania się tylko samym sobą.

Wypalenie dotyczy i tylko słabo angażujących się i tych bardzo zaangażowanych:

• pierwsi- męczą się i mają świadomość źle wybranego zawodu

• drudzy- pasjonaci, którzy nie mogą poradzić sobie z barierami stojącymi na drodze zawodowej samorealizacji

1

---