CO TO JEST RYNEK?

1. Ogół negocjacji między sprzedającymi a kupującymi, dzięki czemu dochodzi do zawarcia transakcji sprzedaży

2. Miejsce spotkań kupujących i sprzedających w celu dokonania wymiany produktu za pieniądze

3. Mechanizm zaspakajania potrzeb zarówno konsumentów jak i producentów

4. Miejsce wymiany towarowo-pieniężnej

KLASYCZNE POJĘCIE RYNKU

Ogół stosunków wymiennych towarowo-pieniężnych, samodzielnie podejmowanych pomiędzy osobami, przedsiębiorcami, instytucjami sprzedającymi produkty i osobami nabywającymi różnorodne produkty

* sprzedający reprezentuje stronę podażową

* kupujący - reprezentuje stronę popytową

UJĘCIE SYSTEMOWE

układ elementów (przedmiotów i podmiotów rynku) połączonych ze sobą za pomocą sieci sprzężeń zwrotnych

przedmioty to towary i usługi zaoferowane do sprzedaży

podmiotami są kupcy(klienci), sprzedający, instytucje oraz firmy związane z rynkiem

Przedmiot: towary, usługi; Podmiot: konsument, producent

UCZESTNICY RYNKU

gospodarstwo domowe- kupują i sprzedają towary na rynkach

firmy- z reguły sprzedają, ale również kupują np. surowce do produkcji

rząd- oddziałuje na rynek np. poprzez system podatkowy interwencjonizm

cudzoziemcy- prowadzą handel międzynarodowy

instytucje marketingowe (pośrednicy)- odpowiedzialni są za przemieszczanie się dóbr w łańcuchu marketingowym: handlowcy, agenci, spekulatorzy, przetwórcy i producenci, instytucje pomocnicze

CECHY WOLNEGO RYNKU

Rynek wolny ma 3 podstawowe cechy:

1. Funkcjonuje w oparciu o prawa ekonomiczne (popyt podaż i równowaga rynkowa)

2. Występuje na nim konkurencja

3. Występuje efektywność gospodarcza

a)Występuje efektywność cenowa:

*funkcjonuje w obszarze wolnego rynku,

*występuje efektywność cenowa: Producenci odzyskują pełną kwotę poniesionych kosztów powiększoną o marżę sprzedaży, Konsumenci uzyskują satysfakcje z konsumpcji wartą zapłaconej ceny,

b)występuje swobodny przepływ informacji między konsumentem i producentem,

c)występuje konkurencja

CO TO ZNACZY, ŻE GOSPODARKA JEST EFEKTYWNA

funkcjonuje w obszarze wolnego rynku

występuje efektywność cenowa

*producenci odzyskują pełną kwotę poniesionych kosztów powiększoną o marżę przy sprzedaży

*konsumenci uzyskują satysfakcję z konsumpcji wartą zapłaconej ceny

występuje swobodny przepływ informacji między konsumentem a producentem.

POPYT:

1.To gotowość do zakupu różnych towarów po różnej cenie do określonego czasu

2.W normalnych warunkach wielkość popytu na dany produkt zależy od jego ceny:

*Cena rośnie- popyt maleje,

*Cena spada- popyt rośnie,

3.Ta odwrotnie proporcjonalna zależność to prawo popytu

Czynniki kształtujące popyt:

1.Dochody konsumentów,

2.Ceny produktów pochodnych:

*Wzrost ceny produktu substytucyjnego spowoduje po pewnym czasie wzrost popytu na produkt podstawowy,

*Wzrost ceny na produkt komplementarny wywoła po pewnym czasie spadek popytu na produkt podstawowy,

3.Liczba kupujących,

4.Oczekiwanie zmiany cen,

5.Preferencje konsumentów,

PODAŻ

To gotowość i zdolność producentów do sprzedaży różnych towarów o różnych cenach w ciągu określonego czasu

Prawo podaży:

Wraz ze wzrostem ceny towaru podaż tego towaru rośnie,

Spadek ceny na dany towar powoduje spadek jego podaży

Determinanty podaży:

*Wielkość nakładów,

*Technologia,

*Liczba producentów,

*Oczekiwanie, co do poziomu cen przyszłości

Równowaga rynkowa:

*Podaż jest równa popytowi (cena niska, popyt wysoki, podaż wzrasta, cena wysoka, popyt niski i podaż maleje)

Cena równowagi:

*Przy stanie równowagi dostawcy i konsumenci otrzymują całkowite korzyści z wymiany,

*w punkcie równowagi maksymalna cena kupującego pokrywa się z minimalną ceną sprzedawcy,

*cena równowagi jest więc kompromisem między kupującym i sprzedającym,

Rynek ogrodniczy - Ogół stosunków wymiennych, towarowo- pieniężnych pomiędzy gospodarstwami rolniczymi sprzedającymi produkty i odpady użytkowe oraz nabywającymi środki do produkcji rolnej i dobra inwestycyjne a osobami i przedsiębiorstwami realizującymi skup produktów rolnych, odpadów użytkowych oraz zaopatrzenie gospodarstw w różnorodne środki i dobra inwestycyjne.

Podaż na rynku ogrodniczym:

*produkty wytwarzane produktów krajowych gospodarstwach ogrodniczych

*produkty przetworzone w zakładach przetwórczych

* produkty pochodzące z importu

Specyfikacja produktów ogrodniczych:

*nietrwałość takich towarów jak sałata, owoce jagodowe, szybko się psują i wymagają specjalnych warunków przechowywania

*duża objętość w stosunku do ceny jednostkowej (kapusta, ziemniaki), transport ich jest obciążony dużymi kosztami.

*zróżnicowanie pod względem jakości

*brak standaryzacji - przygotowanie do sprzedaży odbywa się według różnych zasad.

Specyfika produktów rolnych:

*Rozdrobnienie podaży wynikające z dużej liczby producentów,

*Sezonowość podaży np. zboża w czasie żniw, owoce jagodowe w czasie zbiorów,

*konieczność działań interwencyjnych zdejmowanie nadwyżek z rynku i uruchamianie rezerw w czasie niedoboru,

*Zmienność podaży- oddziaływanie przyrody na poziom plonów, decyzje producentów w oparciu o ceny historyczne,

Przepływ produktów ogrodniczych przez rynek:

*Jako surowiec dla przetwórstwa zboże, buraki, rzepak, mleko, owoce, warzywa,

*Bezpośrednio lub pośrednio do konsumenta bez przetworzenia (owoce, warzywa, jaja, rośliny ozdobne),

*Do innych gospodarstw, do dalszej produkcji (zboża paszowe, materiał siewny, szkółkarski)

Produkty zakładów przetwórczych:

*Produkty finalne- stanowią szeroki asortyment różnych produktów(jogurty, soki owocowe, dżemy, mrożonki)

*Surowce dla innych przedsiębiorstw (np. zagęszczone soki owocowe lub moszcze do produkcji win i napojów)

Produkty z importu:

1. Produkty spożywcze: - owoce cytrusowe, banany, soki pitne, napoje, papryka, bakłażany, pomidory, ziemniaki.

2. Surowce dla przemysłu przetwórczego: zagęszczone soki z owoców cytrusowych, mrożonki owoców i warzyw,

Funkcje importu:

*pełni pozytywna rolę dla konsumenta, bo wzbogaca rynek,

*w okresach niedoboru krajowych produktów zwłaszcza zimą i wczesną wiosną wzbogaca rynek w atrakcyjne towary,

*uzupełnia krajową ofertę owoców w owoce cytrusowe,

*stabilizuje ceny w przypadku niewystarczającej podaży produktów krajowych,

*wpływa na poprawę jakości produktów krajowych poprzez konkurowanie z nimi produktów importowanych,

*bywa zagrożeniem dla producentów zwłaszcza, gdy jest niekontrolowany i nieuzasadniony.

Popyt na rynku ogrodniczym:

*w Polsce jest blisko 12 mln gospodarstw domowych,

*artykuły spożywcze cechują się niską elastycznością popytu,

*wysoki udział wydatków na żywność przeciętnego Polaka (ok. 40%),

*znaczna część produktów żywnościowych kupowana jest codziennie,

*zachowania konsumentów ciągle ulegają zmianie,

Uczestnicy rynku ogrodniczego:

1.Gospodarstwa rolne:

*Ich liczba w Polsce wynosi ponad 2 mln,

*Średnia powierzchnia gospodarstw w Polsce wynosi 7,6 ha UR (w woj. Lubuskim ponad 10 ha),

*54% gospodarstw to gospodarstwa małe do 5 ha UR i dysponują 20% powierzchni użytkowej,

*gospodarstwa powyżej 10 ha stanowią 18% ogólnej liczby i zajmują ponad 51%UR,

*600-800 tys. Gospodarstw ma szansę na rozwój,

*ponad 1 mln gospodarstw nie jest w stanie odtwarzać majątku trwałego,

2. Przedsiębiorstwa przetwórcze:

*jest wiele przetwórni małych o charakterze lokalnym

* dynamiczny rozwój zauważa się u firm, które wytwarzają produkty o dużej elastyczności popytu (piwo, koncentraty spożywcze, napoje)

3. Pośrednicy

*są potrzebni gdyż usprawniają obrót towarowy między producentami a przemysłem przetwórczym

* kompletacja dużych partii towarów o zbliżonej jakości

* zapewnienie ciągłości dostaw

* transport i magazynowanie

* sortowanie i standaryzacja

* źródło informacji rynkowej

* do 1990 roku rolę pośredników pełniły GS SCH, obecnie istnieje dużo drobnych firm prywatnych zajmujących się pośrednictwem

* rynek zmierza do rozwoju dużych wyspecjalizowanych jednostek pośredniczących w obrocie produktami rolnymi

* rynki hurtowe

* rynki producenckie (grupy producenckie)

Warto wiedzieć:

*zatrudnienie w rolnictwie stanowi ok. 25% zawodów czynnych

* eksportujemy przetwory warzywne i owocowe, mięso, mleko, śmietanę, lody, owoce, warzywa, wyroby cukiernicze, alkohole

* importujemy kawę, herbatę, kakao, tłuszcze roślinne, zboża, ryby, owoce świeże

SFORMALIZOWANE I NIESFORMALIZOWANE RYNKI TOWAROWE

barter to wymiana towar za towar

Rynek- miejsce wymiany:

1. Rynek nieformalny:

targowiska (wszyscy i wszystko mogą kupić),

jarmarki (okolicznościowe np. winobranie, jarmark dominikański),

targi zwierząt,

2. Rynek formalny:

rynki hurtowe,

aukcje,

giełdy towarowe,

Rynki nieformalne:

*nie działają w myśl specjalnej ustawy, nie posiadają również spisanych własnych wewnętrznych reguł handlu, kodeksów czy regulaminów.

*transakcje zawierane są w sposób dowolny, lecz zgodnie z literą prawa i poszanowaniem zwyczajów handlowych np. handel w pierwszy wtorek miesiąca

Targowisko:

*Miejsce gdzie dokonuje się najstarsza a jednocześnie najprostsza forma handlu- targi,

*Odbywa się tu bezpośrednio sprzedaż towarów przez producentów wprost konsumentom,

*O określonym czasie kupujący i sprzedający dokonują targu oferowanych towarów lub zwierząt,

*Targowiskiem może być hala targowa prac lub bazar, niekiedy wyposażone w proste urządzenia techniczne,

*Do targowiska każdy uczestnik rynku ma swobodny dostęp,

*Są bardzo ważnym kanałem dla dystrybucji warzyw, owoców, kwiatów, ryb, zwierząt, większych targowisk jest ok. 100.

Rozwój handlu targowiskowego:

Rozkwit handlu przypada na średniowiecze i wtedy wykształciły się:

*targi lokalne-okoliczni chłopi rzemieślnicy zdobywali raczej drobne ilości swoich towarów,

*jarmarki czyli targi międzyregionalne, międzynarodowe (większa ilość towarów)

Cechy targowisk:

*Handel nie podlega żadnym standardom (producenci wg własnego uznania przygotowuje towar do sprzedaży),

*Stanowią własność komunalną lub gminną,

*Nie posiadają infrastruktury technicznej do przechowywania i sprzedaży,

*Brak urządzeń socjalnych,

*Sprzedaż prowadzona jest z samochodu lub w przypadkowych miejscach na placu,

*Oferowany towar jest w wielkich partiach,

Jarmarki:

*targi o zasięgu regionalnym

*Organizowane regularnie, ale rzadziej niż lokalnie lub z okazji święta, uroczystości,

*W średniowieczu niektóre miasta organizowały jarmarki przez cały rok (Genua, Brugia),

*Współcześnie jarmarki nabierają charakteru lokalnego,

*Największe jarmarki przekształciły się w targi międzynarodowe lub krajowe o charakterze wystaw,

*Dla upamiętnienia wydarzeń historycznych, potrzymanie tradycji i dawnych zwyczajów,

Targi zwierząt:

*Odbywają się na targowiskach i stanowią pierwotny obrót zwierzętami przeznaczonymi do chowu,

*W regionach o dużym rozdrobnieniu rolnictwa stanowią głównie źródło zaopatrywania się rolników w materiał hodowlany, skupujący do 80% podaży,

*W rejonach o dużej koncentracji produkcji taka forma ma znaczenie marginalne,

Rynki formalne:

*Uczestnicy kontaktują się w ściśle określonym miejscu i czasie w celu zawarcia transakcji,

*Uczestników obowiązuje zarówno prawodawstwo danego kraju oraz regulaminów i reguł wypracowanych na danym rynku,

*Obrót towarowy na takich rynkach jest bezpieczny i wiarygodny,

Rynki hurtowe:

*Nadrzędnym zadaniem rynków hurtowych jest „ucywilizować” handel targowiskowy,

*Są wyposażone w infrastrukturę techniczną i zaplecze socjalne, dzięki czemu stwarzają znacznie lepsze warunki handlu niż targowiska,

Istota rynków hurtowych:

*Posiadają osobowość prawną,

*Wyposażone w infrastrukturę techniczną niezbędną do działu oraz przechowywania, sortowania i pakowania towarów,

*Działają w sposób ciągły,

*Posiadają własny regulamin oraz system ustalania cen rynkowych,

*Prowadzą działalność niezarobkową (non profit),

*Odbywa się na nich głównie hurtowy handel produktami rolno- ogrodniczymi,

Podobieństwa i różnice między rynkiem hurtowym a targowiskiem:

Cecha	Targowiska	Rynek hurtowy
Rodzaj własności	Własność komunalna lub prywatna	Własność spółek prawa handlowego
Infrastruktura techniczna	Plac targowy, rzadko stragany	Hale targowe, chłodnie, magazyny, urządzenia do sortowania, pakowania, zaplecze socjalne
Prezentacja oferty przez sprzedającego	Na placu, w samochodzie, na straganie	W boksach umieszczonych na hali targowej
Sposób zawierania transakcji	Bezpośrednio między kupującym a sprzedającym	Bezpośrednie negocjacje między kupującym a sprzedającym
Uczestnicy popytu	Konsumenci, detaliści	Detaliści, gastronomia, zbiorowe żywienie, konsumenci
Uczestnicy podaży	Okoliczni rolnicy, rzemieślnicy, drobni kupcy	Producenci rolni o dużej skali produkcji, grupy producentów, pośrednicy
Rozmiar jednoraz. transakcji	Mały	Duży

Cele rynku hurtowego:

*Koncentracja dużych partii towaru w określonym miejscu i czasie,

*Określenie ceny równowagi rynkowej danego dnia na określone produkty,

*Sprzedaż towarów szybko i sprawnie wielu detalistom jednocześnie,

*Oferowanie produktów o odpowiedniej jakości z zachowaniem wymaganych warunków sanitarno- higienicznych,

*generowanie i rozpowszechnianie informacji rynkowej o cenach i wymaganiach klientów co do jakości towarów ,

Funkcje handlu hurtowego:

1.Ekonomiczno- organizacyjne:

*znalezienie nabywcy dla produktu, bądź produktu dla nabywcy,

*dostosowanie popytu do podaży poprzez stosowanie takich instrumentów jak ceny, marża handlowa, informacja rynkowa, promocje,

2.Techniczno- technologiczne:

*magazynowanie towaru w optymalnych warunkach,

*podnoszenie wartości użytkowej i estetycznej towaru (sortowanie, pakowanie) pod potrzeby konsumenta,

*organizowanie transportu od sprzedawcy do nabywcy,

Regulamin na rynkach hurtowych:

1.Określa zasady korzystania z infrastruktury technicznej, nie regulują sposób zawierania transakcji,

2.Regulamin rynku hurtowego w Hamburgu zawiera:

*obszar handlu, godziny otwarcia, krąg kupujących, rodzaj sprzedawanych towarów,

* sposób udzielania koncesji na sprzedaż w ramach rynku hurtowego,

* sposób podziału stoisk w halach, zasady użytkowania pomieszczeń, urządzeń oraz utrzymania czystości,

* sposób rozliczania zużytej energii i wody,

* odpowiedzialność i obowiązek rynku hurtowego wobec uczestników obrotu,

Czym różni się rynek hurtowy od targowiska:

1.Rynek hurtowy jest formalny,

2.Osobowość prawna (spółki prawa handlowego),

3.Bogata infrastruktura techniczna: każdy ma swój boks, sanitariaty, magazyny, transport, chłodnie, urządzenia do sortowania pakowania,

Podział rynków hurtowych:

1.Ze względu na stopień interwencji:

*nie podlegają regulacjom państwa,

*uregulowane przez państwo np. rynek hurtowy w Tokio,

2.Ze względu na usytuowanie przestrzenne

*rynki pierwotne, pośrednie,

*rynki dystrybuujące (wtórne, dochodowe),

Metody zawierania transakcji handlowych:

*Indywidualne negocjowanie drogą targu- najczęściej występują formy sprzedaży,

*Sprzedaż komisowa- producent powierza towar komisantowi, który w jego imieniu zawiera transakcję, komisant pobiera prowizję,

Uczestnicy rynku hurtowego:

1. Po stronie podażowej:

*producenci rolni,

* organizacje producenckie (spółdzielnie, grupy marketingowe)

* hurtownicy hurtu pierwotnego

* pośrednicy handlowi

Rynki hurtowe w Polsce:

1.Giełdy Rolno Towarowe: Gdańsk, Warszawa, Poznań, Katowice

2.Ponadregionalne rynki hurtowe: Szczecin, Wrocław, Gdańsk, Lublin

3.Przygraniczne rynki hurtowe: Zgorzelec, Elbląg

4.Regionalne rynki hurtowe: Zielona Góra…

Rynki hurtowe na świecie:

*w Tokio- jeden z największych rynków na świecie, działa jako przedsiębiorstwo sektora publicznego,

*we Francji- działają w ramach organizacji „Marched' Innteret National”, są to główne przedsiębiorstwa państwowe,

Co może zaoferować rynek hurtowy:

* odpowiednie środki techniczne i organizacyjne (przemieszczanie i przechowywanie towaru)

* dobrze rozwinięty system parkingów

* aktualną informację rynkową i cenową

* dostępność służb fitosanitarnych i weterynaryjnych

* dostępność służb celnych ułatwiających handel międzynarodowy

* przedstawicielstwo banków

* usługi firm marketingowych i pośrednictwa w obrocie towarami

* usługi firm spedycyjnych i transportowych

* promocję i reklamę

* stałe kontakty handlowe

Aukcje zegarowe (rynek formalny):

*Rozwinęły się w Holandii ponad 100 lat temu, obecnie jest ich tam ponad 20,

*Odbywa się na nich publiczna licytacja towarów trudnych do standaryzacji (warzywa, owoce, kwiaty),

*Podstawowe zadania: dystrybucja produktów ogrodniczych (w Holandii 90 % tych produktów sprzedawanych jest przez aukcje),

*stanowią wyższy stopień rozwoju rynku hurtowego,

Na zegarze widnieją następujące informacje:

* dostawca

* nazwę produktu

* walutę

* numer kupującego

* ilość opakowań do sprzedaży

* ilość roślin w opakowaniu

* minimalny zakup

* jakość

* cena (1-100 na zewnątrz zegara)

Zasady sprzedaży na aukcji:

*towary dostarczane przez producentów są przygotowywane do sprzedaży na następny dzień (są myte, sortowane, klasyfikowane wg jakości, przechowywane w chłodni),

*sprzedaż odbywa się na sali zegarowej poprzez publiczną licytację ceny,

*towar podlegający licytacji jest prezentowany na wagonach przejeżdżających pod zegarem cenowym,

*chęć zakupu należy wyrazić poprzez zatrzymanie zegara cenowego w momencie wskazywania najodpowiedniejszej ceny,

*towar niesprzedany jest wycofywany z aukcji (przeznaczane są np. na cele charytatywne),

*sprzedaż takich samych produktów na wszystkich aukcjach odbywa się o tej samej porze,

Kupujący na aukcji:

*kupować może każdy hurtownik, który posiada gwarancję bankowe,

*płatność dokonuje za pośrednictwem administracji aukcji na konto producenta,

*opłaca kilku procentową prowizję od każdego zakupu na fundusz zabezpieczeniowy przeznaczony na pokrycie ceny minimalnej towaru w przypadku, gdy nie zostanie sprzedany,

Zarządzanie aukcją:

*Ogólne Zgromadzenie - najwyższy organ władzy,

*Komitet Wykonawczy - wybiera zgromadzenie spośród członków aukcji,

*Zespół Dyrektorów - mianowany przez KW odpowiada za działalność aukcji, realizuje politykę OZ,

Centralne Biuro Aukcji Owocowo-Warzywnych (CBT) - nadrzędna organizacja nad wszystkimi aukcjami, jej członkami są spółdzielnie skupiające producentów.

Czym charakteryzują się aukcje zegarowe:

*Są własnością prywatną producentów zrzeszonych w spółdzielniach,

*Członkostwo jest dobrowolne jednak zobowiązuje producenta do sprzedaży całości produkcji przez aukcje,

*Zarządzane są przez komitet producentów oraz dyrektorów, managerów,

*Utrzymują się z prowizji od producentów oraz opłat za wynajem miejsc do prowadzenia działalności przez hurtowników,

Cele aukcji:

*Koncentracja podaży i popytu oraz kształtowanie ceny równowagi na produkty rolno-ogrodnicze,

*Prowadzenie polityki w zakresie poprawy jakości produktów,

*Dbałość o wygląd estetyczny produktów poprzez stosowanie rozmaitych opakowań,

*Działania promocyjne,

*Zapewnienie dostępu do profesjonalnych urządzeń

*prowadzenie specjalistycznych usług dla producentów i hurtowników,

Giełda kwiatów w Aalsmeer:

*To największa giełda kwiatów na świecie, na której odbywają się aukcje,

*Powstała w 1968r, sukcesywnie rozbudowywana obecnie zajmuje 755tys. m²,

*Jest własnością spółdzielni producentów, której członkiem jest ponad 5tys. ogrodników,

*80% sprzedawanych tu roślin jest eksportowanych,

*17mln. kwiatów, 2mln. roślin doniczkowych sprzedawanych jest w ciągu 1 dnia,

*posiada 5 sal aukcyjnych, na których znajduje się 13 zegarów,

*sale aukcyjne mogą pomieścić 2tys. kupujących,

*giełda ma 45% udział w rynku Holenderskim,

Co daje producentom giełda Aalsmeer:

1. Korzyści:

*pewność sprzedaży,

*bezpośrednią płatność za sprzedane produkty,

*różnorodność asortymentu sprzedanego na giełdzie stwarza możliwość specjalizacji,

2. Obowiązki:

*opłacanie składek,

*sprzedaż całości produkcji na giełdzie,

Aukcje elektroniczne bydła:

*sprzedaż zwierząt na podstawie opisu

*katalog ofertowy na 2 godziny przed aukcją

*sprzedaż odbywa się poprzez system elektronicznych łączy

*uczestnicy śledzą przebieg aukcji na monitorach swoich komputerów

Giełda towarowa:

Miejsce, na którym odbywa się handel:

*w ściśle określonym czasie,

*towarami standaryzowanymi (przy czym towar nie występuje fizycznie w miejscu handlowania lub prawami do tych towarów),

*według określonych zasad i metod

*poprzez podmioty dopuszczone do handlu

*poprzez publiczne ogłoszenie ustalonych cen w sposób gwarantujący wszystkim uczestnikom różny dostęp do tej informacji,

*gdzie uczestnicy są obecni fizycznie lub kontaktują się ze sobą za pomocą komputerów,

Uczestnicy giełdy towarowej:

(I. Członkowie giełdy:)

1.Członkowie pełnoprawni -maja prawo do zawierania transakcji na własny rachunek lub pośredniczenia na zasadach maklerskich, uczestniczenia w zebraniach giełdy, posiadają pełne prawa wyborcze,

2.Członkowie niepełnoprawni (stowarzyszeni) -mogą dokonywać wszelkich operacji na giełdzie, lecz nie korzystają ze zniżek, nie posiadają też czynnego i biernego prawa wyborczego,

3.Dzierżawcy członkostwa-(GP) uzyskuje się w drodze wydzierżawienia pakietu akcji od akcjonariusza, dzierżawca nie posiada prawa wyborczego,

4.Maklerzy -na większości giełd powoływani są jako zaprzysiężeni znawcy, pośredniczący w zawierani transakcji, -działają na zlecenie osób 3-cich pobierając prowizję , -aby zostać maklerem trzeba zdać egzamin i spełnić warunki określone w statucie giełdy, -na niektórych giełdach mogą posiadać członkostwo i działać na własny rachunek lub w imieniu firm, które im członkostwa udostępniły (giełda poznańska), -działalność maklerska na świecie zorganizowana jest w domach maklerskich, które posiadają akredytację, -maklerzy nie są pracownikami giełdy, ale domy maklerskie są klientami giełdy

5.Goście -osoby, które mogą zawierać transakcje za pośrednictwem członków i maklerów,

Organizacja obrotu na giełdach - zadania giełdy:

1. Określenie zasad obrotu towarowego,

2. Koncentracja ofert kupna i sprzedaży oraz informacji o cenach,

3. Zapewnienie szerokiego i powszechnego dostępu na rynku towarów giełdowych

4. Zapewnienie warunków technicznych, organizacyjnych do porozumienia się kupujących ze sprzedającymi,

5. Zapewnienie właściwych warunków do zawarcia transakcji,

6. Zapewnienie swobodnego dostępu do informacji rynkowej,

7. Zapewnienie bezpieczeństwa zawieranie transakcji,

8. Stworzenie gwarancji realizacji umów,

9. Dostosowanie infrastruktury technicznej do specyfiki zawieranych transakcji i zwyczajów handlowych: w Chicago stoły do negocjacji, w Mineapolis próbki zboża

Podział giełd ze względu na przedmiot obrotu:

*Giełdy towarowe prowadzą handel towarami masowymi, wystandaryzowanymi ilościowo i jakościowo(zboża, surowce kopalniane, ryby)

*Giełdy pieniężne: pierwotne wymiany dokonywano na kruszce szlachetna, obecnie monety, dewizy, papiery wartościowe

*Giełdy usług: zawierane są na nich kontrakty przewozowe, ubezpieczeniowe. Są w zaniku, ich funkcje przejmują instytucje ubezpieczeniowe i inne

Podział giełd towarowych ze względu na znaczenie:

*giełdy o znaczeniu międzynarodowym: są to duże giełdy prowadzące transakcje futures i wyposażenie w system satelitarno-komputerowy GLOBEX, przeprowadzające po 2-3 sesji w ciągu doby, dostosowując się do różnych stref czasowych

*Giełdy o znaczeniu krajowym: często prowadzą handel jednym towarem np. giełda serowa, giełda zbożowa, giełda cukrowa. W Polsce do takich zaliczyć można giełdy prowadzące hurtowy handel towarami rodzimymi

Podział ze względu na rodzaj przeprowadzanych transakcji:

*Giełdy przeprowadzające transakcje gotówkowe: handlują fizycznym towarem. Ich rolę przejmują rynki hurtowe przykładem jest giełda serowa w Green Bay oraz giełdy w Polsce

*Giełdy przeprowadzające transakcje terminowe: można tu sprzedać lub kupić towar, którego fizycznie jeszcze nie ma, największą taka giełda jest Chicago Board of Trade (ponad 200mln. transakcji rocznie)

Co wydarzyło się w Chicago?:

*w 1848 roku 82 Kupców założyło stowarzyszenie Chicago Board of Trade (CBOT), celem stowarzyszenia było wyodrębnienie w mieście miejsca do dokonywania wymiany handlowej, w tym czasie zawierano wyłącznie transakcje gotówkowe (dostawa towaru i rozliczenie następowało zaraz po zawarciu transakcji

*1851r. wprowadzono po raz pierwszy kontrakty terminowe na „przybycie” zboża do magazynów w mieście, w określonym czasie i cenie (transakcje forward)

*Kupcy rzeczni mogli dostarczać zboże dopiero wiosną

*Takie kontrakty zapewniały kupcą zbyt i cenę

*Pierwszy taki kontrakt został zawarty na kukurydzę 13 marca 1851r. Na dostawę 300 w czerwcu

Kontrakty terminowe Forward i Futures:

Kontrakty Forward nie były standaryzowane odnośnie jakości i czasu dostawy, a kupcy nie zawsze dotrzymywali warunków umowy

W 1865r. Wprowadzono kontrakty Futures, które były już standaryzowane co do jakości, terminu i miejsca dostawy, nie zawierały cen

Kontraktami Futures zaczęto handlować, pojawili się spekulanci, którzy wywołali wzrost liczby transakcji, co zwiększył płynność rynku i zmniejszyło ruchy cen

dla zabezpieczenia kontraktów wprowadzono system wpłaty wadiów dla kupujących i sprzedających (złożenie funduszów depozytowych na giełdzie)

Rozwój giełd towarowych w Polsce

*okres zaborów. W roku 1817 w Warszawie powstaje pierwsza Giełda Towarowo-Pieniężna. W roku 1866 powstaje Giełda we Lwowie,

*okres międzywojenny. Dalszy rozwój i reaktywowanie Giełd w Warszawie i we Lwowie. W 1922 roku powstaje giełda w Krakowie, w roku 1932 powstają giełdy w Lublinie i Katowicach, w 1933 roku powstają giełdy w Bydgoszczy, Łodzi i Wilnie. W 1931 roku powstał Związek Giełd Zbożowo-Towarowych, który koordynował działanie giełd. O powołaniu nowych giełd decydował minister przemysłu i handlu, a nadzór nad działalnością sprawował minister rolnictwa.

*okres powojenny. W roku 1946 próbowano reaktywować giełdy towarowe. W 1950 roku dekret Państwowej Inspekcji Handlowej kończy działalność giełd towarowych. W roku 1988 powstała ustawa o działalności gospodarczej. W 1989-1990 roku zaistniały polityczne warunki do budowy giełd towarowych w Polsce powojennej. w 1991 roku powstała Giełda Poznańska, w następnych latach powstały Giełda Gdańska i Katowicka. W 1995 roku utworzono Warszawską Giełdę Towarową.

Podział ze względu na formę prawną:

*giełdy kontynentalne wywodzące się z prawodawstwa niemieckiego. Podporządkowane są władzy państwowej. Tak rozwijały się giełdy w Europie Zachodniej i Azji.

*giełdy korporacyjne - tworzone przez organizacje gospodarcze, zrzeszenia kupców i przemysłowców. Często mają formę spółki akcyjnej. Ten model wykształcił się w Anglii i Holandii, przyjął się również w Ameryce i Australii

Podział ze względu na dostęp do członkostwa:

*Giełdy otwarte: dostęp do członkostwa jest łatwy i stosunkowo tani. Liczba członków jest płynna, zależy od popytu na nie. Giełd tego typu jest coraz mniej

*Giełdy zamknięte: członkostwo jest drogie i ograniczone, gdyż uważa się, że giełdą o określonej liczbie członków jest łatwiej zarządzać. Dopuszcza się członkostwo nierzeczywiste i dzierżawcze.

wyszczególnienie	Giełda towarowa	Rynek hurtowy
Forma prawna	Stowarzyszenie kupców akcyjne	Stowarzyszenie kupców spółki akcyjne
Infrastruktura techniczna	Sala sesyjna łączą telekomunikacyjne, informatyczne	Hale targowiskowe, chłodnie, magazyny urządzenia do sortowania, pakowania i załadunku
Sposób zawierania transakcji	Postępowanie ofertowe bez obecności towaru, publiczna licytacja cen	Oferowanie określonego fizycznie towaru i negocjacje bezpośrednie miedzy kupującym a sprzedającym
Cel zawierania transakcji	Spekulacyjny bez fizycznej dostawy towaru, zabezpieczenie ceny w przyszłości	Fizyczne zaopatrzenie się w towary dla detalu, gastronomii
uczestnicy	maklerzy	Producenci, organizacje producencie, detaliści, konsumenci

Podstawowym zadaniem rynków sformalizowanych i niesformalizowanych jest obrót towarowy.

Transakcja giełdowa - To umowa sprzedaży towarów giełdowych, zawarta na giełdzie towarowej w czasie przewidzianym na dokonywanie takich transakcji

Przedmiotem transakcji może być:

*Towar w fizycznej postaci

* Prawo do towaru

* Kontrakt terminowy

przedmioty transakcji na rynku hurtowym: owoce, warzywa, kwiaty, przetwory (trudne do standaryzacji)

przedmioty transakcji na giełdach towarowych: zboże, półtusze, cukier, tłuszcze, kawa, śrut, soja (łatwe do standaryzacji)

Podział transakcji :

1. Rzeczywiste

a) gotówkowe natychmiastowe

b) terminowe, dostawne, Forward

2. Nierzeczywiste

a) terminowe, Futures

b) zabezpieczające

c) spekulacyjne

d) opcyjne

Transakcje rzeczywiste:

*Zawierane są na rynku gotówkowym i kończą się dostawą towaru

*Ich celem jest rzeczywiste przeniesienie praw własności towaru ze sprzedającego na nabywcę w zamian za ekwiwalent pieniężny

* Efektem takiej transakcji jest fizyczne dostarczenie towaru przez sprzedającego w miejsce wskazane przez nabywcę

*Maja charakter negocjacyjny

*Na świecie występują w produkcie poza giełdowym, na Polskich giełdach przeważają

*Występują również w systemie aukcyjnym

* Dzielą się na transakcje natychmiastowe i dostawne

Transakcje natychmiastowe :

*Zwane są również gotówkowymi, kasowymi lub typu spod

*Są umową na natychmiastową dostawę towaru z płatnością w momencie odbioru

* Przed zawarciem negocjowane są: jakość towaru, warunki dostawy, ilość i cena

*po zawarciu towar dostarczany jest natychmiast kupującemu

*Na giełdach Amerykańskich stanowią 1-3% zawieranych transakcji

Wady i zalety transakcji natychmiastowej:

*Wady: może nastąpić zmiana ceny, nie zabezpieczają sprzedającego przed niekorzystną zmianą ceny, Są szczególnie ryzykowne dla producentów, Nie stabilizują rynku, Nie wpływają na płynność produkcji

*Zalety: prostota zawierania - wszystkie warunki są negocjowane, Cena na towar jest wiadoma obu stroną już w momencie zawarcia, Rozliczenie następuje natychmiast po zawarciu, Nie muszą być razem zinstytucjonalizowane, Nie wymagają pośredników

Transakcje dostawne Forward:

*to kontrakty terminowe zawierane na rynku rzeczywistym, a więc kończą się dostawa towaru

* Dostawa towaru jak i rozliczenie transakcji następuje w terminie uzgodnionym przez obie strony, ale znacznie późniejszym od daty zawarcia

*Wszystkie warunki, w tym również cena towaru obowiązują z dnia zawarcia kontraktu

*Powstały w USA w wyniku doświadczeń na rynku zbóż

wady i zalety transakcji Forward:

*wady: Cena obowiązuje z dnia zawarcia kontraktu co powoduje możliwość poniesienia straty prze jedną ze stron transakcji, Wymagają dojrzałości handlowej od sprzedającego i kupującego

*zalety: zapobiegają skokom cen na rynku, Umożliwiają racjonalne planowanie produkcji, wykorzystanie magazynów, politykę fiskalną, Rozkładają ryzyko niekorzystnej zmiany ceny na kupującego i sprzedającego, Umożliwiają producentom sprzedaż towaru jeszcze przed wyprodukowaniem, można negocjować, Możliwość uzyskania zaliczki, Producent uzyskuje pewność zbytu, Kontrakt można odsprzedać

Transakcje nierzeczywiste:

*Przedmiotem takiej transakcji nie są fizyczne towary lecz prawa do nich oraz zobowiązanie do dostawy towarów lub ich przyjęcia (transakcje terminowe Futures, opcyjne)

*Maja na celu zabezpieczenie się przed stratami wynikającymi z wahań cen na rynku lub spekulowanie w celu uzyskania korzyści finansowych (zabezpieczające i spekulacyjne)

Transakcje terminowe Futures:

*Powstały w wyniku rozwoju rynku transakcji dostawnych na zboże

*Nastąpiło rozdzielenie kontraktu jako dokumentu od fizycznego towaru

*dokonano standaryzacji kontraktów które zawierały zobowiązanie do dostawy lub przyjęcia określonej ilości zboża

*Szybko stały się przedmiotem spekulacji na giełdach

*największą przyczyną ich rozwoju było dążenie do zabezpieczenia się przed ryzykiem nadmiernych wahań cen w okresie między rozpoczęciem produkcji a dostawą towaru do odbiorcy

Co to jest transakcja Futures:

*umowa zawiązana między kupującym a sprzedającym zobowiązująca do dostarczenia lub przyjęcia dostawy określonego towaru po określonej cenie i w określonym miejscu (w przyszłości)

*kontrakt nie musi być zrealizowany, jeśli można dokonać jego likwidacji poprzez zawarcie transakcji odwrotnej

*rozliczenie następuje na zasadzie różnicy między ceną kontraktową a ceną rynkową

* rozliczenia dokonuje izba rozliczeniowa

	Forward	Futures
Warunki handlu	Wszystkie warunki są negocjowane między stronami	Licytowana jest tylko cena, pozostałe warunki są standaryzowane
Miejsce handlu	-giełdy towarowe -każde inne miejsce poza giełdą	Wyłącznie giełdy towarowe
Rozliczenie transakcji	Między stronami po fizycznym dostarczeniu towaru	Wykonuje izba rozliczeniowa, gdy nastąpi: -likwidacja kontraktu poprzez zawarcie transakcji odwrotnej -fizyczna dostawa towaru 1- 3%
Depozyt	Nie wymagany	Obowiązkowy- wielkość ustala giełda
Regulacje	Nie wymaga szczegółowych regulacji	Wymaga regulacji prawnych i organizacyjnych

Organizacja obrotu na rynku terminowym: (rys)

Rola giełdy w organizacji rynku terminowego:

*Ustala reguły zawarcia transakcji

*Ustala wielkość depozytów jakie muszą złożyć uczestnicy dla zabezpieczenia transakcji

*Określa maksymalne dzienne wahania ceny, co ma stabilizować rynek

*Ustala limit otwartych pozycji na rynku w celu przeciwdziałania manipulacją cenowym

*Rejestracja wszystkich zdarzeń zachodzących na rynku

*rozliczenie przez izbę rozliczeniową

Baza, co to jest i znaczenie:

*to różnica między ceną rzeczywistą (gotówkową) w lokalnym elewatorze (Cr) a ceną rynku terminową (rzeczywistą)(Ct) notowana na dany miesiąc na giełdzie towarowej Cr-Ct=B

- Na wartość bazy mają wpływ: koszty transportu, magazynowania zbóż ubezpieczenia, aktualny popyt

- Wartość bazy decyduje o wysokości ceny na rynku terminowym

Opcje towarowe (podstawowe pojęcia):

*opcja towarowa - Prawo (nie zobowiązanie) do kupna lub sprzedaży określonego towaru po określonej cenie w określonym terminie

*Emitent- to sprzedawca opcji

*Premia to cena określana przez rynek, którą płaci nabywca emitentowi za prawo do realizacji kontraktu

*Cena wykonania to cena towaru zagwarantowana w kontrakcie

Rodzaje opcji towarowych:

1.Opcje kupna

*kupujący opcji kupna uzyskuje prawo do zakupu towaru po określonej cenie wykonania; uzyskuje prawo do rezygnacji z tego zakupu przed upływem terminu realizacji

*Emitent opcji kupna otrzymuje premię ustaloną przez rynek za przyznanie tych praw kupującemu; ma jednak obowiązek na żądania kupującego dostarczyć towar zgodnie z warunkami kontraktu

2.Opcje sprzedaży

*nabywca opcji sprzedaży ma prawo do sprzedaży w przyszłości towaru po określonej cenie; rezygnacji z tej sprzedaży

*Emitent opcji sprzedaży otrzymuje premię za przyznanie nabywcy takich praw; zobowiązuje się do zapłacenia ceny wykonania za dostarczenie towaru przez sprzedającego

3. Opcje podwójne

* Kupujący uzyskuje prawo do zadeklarowania w określonym terminie czy dokona sprzedaży czy zakupu towaru po określonej cenie

* Emitent opcji podwójnej zobowiązuje się do zakupu lub sprzedaży tego towaru w zależności od decyzji kupującego

Izba rozliczeniowa: - Umożliwia zawieranie transakcji przyszłościowych dzięki rejestracji wszystkich zdarzeń na giełdzie - Jest stroną w rozliczeniu transakcji, kontrahenci nie mają zobowiązań finansowych wobec siebie lecz wobec izby - Gwarantuje wypłacalność każdego partnera giełdowego poprzez posiadanie funduszu gwarancyjnego tworzonego z obowiązkowych depozytów

Licencjonowane domy składowe:- Są to magazyny które uzyskały prawo do przechowania zdeponowanego przez producentów towaru - Magazyn musi posiadać: profesjonalne urządzenia do dosuszania i przechowywania - Ma prawo wydać kwit składowy zwany warrantem luv wekslem zbożowym w zamian za dostarczony towar - Warrant posiada rangę papieru wartościowego, może być sprzedany lub zastawiany w banku

MARKETINGOWY ŁAŃCUCH ŻYWNOŚCI

Procesy zachodzące w gospodarce żywnościowej:

1. Gospodarka żywnościowa obejmuje:

- Produkcję rolniczą

- Nierolniczą produkcję żywności (rybołówstwo)

- Przemysł spożywczy

- Obrót żywnością i żywienie zbiorowe

- Układy zasilające produkcje przetwórstwo żywności

- Spożyci żywności

2. Udział rolnictwa w gospodarce żywnościowej maleje

3. Wzrasta znaczenie przemysłu przetwórczego

4. Wzrasta udział obiektu towarowego produktami rolno-żywnościowymi

Struktura agrobiznesu:

1. Sektor wytwarzający środki produkcji: maszyny i urządzenia, nawozy, środki ochrony roślin, pasze treściwe, energia paliwowa

2. Rolnictwo: produkcja żywności, produkcja surowców dla przemysłów nierolniczych

3. Przetwórstwo i dystrybucja żywności: przemysł przetwórstwa rolniczo- spożywczego, obrót artykułami rolno- spożywczymi

Łańcuch marketingowy:

system powiązań- połączeń między producentami a ostatecznymi konsumentami (użytkownikami)

składa się z elementów (ogniw) łączących producentów i konsumentów określonych produktów

długość i struktura łańcucha zależy od produktu i specyfiki danego segmentu rynku:

a) łańcuch krótki między producentem a konsumentem nie występuje żadne ogniwo pośredniczące

b) łańcuch długi składa się z wielu ogniw pośredniczących

Kanały marketingowe:

*Zbiór przedsiębiorstw, firm współ działających ze sobą w procesie przemieszania produktów z miejsca ich wytwarzania do miejsc ich konsumpcji

*Ze względu na liczbę szczebli marketingowych wyróżnia się 2 podstawowe typy kanałów: bezpośrednie i pośrednie

Kanał marketingowy bezpośredni:

Producent ostateczny konsument

*występuje wówczas, gdy producent artykułów rolniczo-spożywczych nie korzysta z żadnego ogniwa pośredniczącego, sam na własny koszt dokonuje dystrybucji swoich produktów

*następuje bezpośredni kontakt producenta z konsumentem (dystrybucja bezpośrednia):

- sprzedaż konsumentom na targowisku

- sprzedaż w sklepach fabrycznych

Krótki kanał marketingowy:

producent rolny punkt skupu sklep detaliczny ostateczny konsument:

*Liczba ogniw pośredniczących między producentem a konsumentem jest niewielka zwykle jest to 1 lub 2 ogniwa

*Najczęściej występuje w przypadku dystrybucji produktów ogrodniczych

Długi kanał marketingowy:

producent rolny skup produktów rolnych przedsiębiorstwo przetwórcze handel hurtowy handel detaliczny ostateczny konsument

*liczba ogniw pośredniczących w przepływie produktów od producenta do konsumenta jest duża

*Poszczególne ogniwa mogą mieć jeszcze dodatkowe ogniwo boczne

Kanał wąski:

*Na każdym szczeblu występuje mała liczba pośredników np.

producent 2 pośredników kilku detalistów.

*W sektorze rolno- spożywczym praktycznie nie występuje. Wykorzystuje się je przy sprzedaży towarów o wysokich cenach np. markowe samochody

Kanał szeroki:

*Na każdym szczeblu marketingowym występuje wiele firm pośredniczących. Są powszechnie stosowane w gospodarce żywnościowej

Integracja w gospodarce żywnościowej:

*To pojęcie ekonomiczne polegające na łączeniu wielu mniejszych części w całość

* Jest ekonomicznym procesem, skupiana pod jednym kierownictwem całości lub części decyzji ekonomicznych rozproszonych dotychczas pomiędzy różne podmioty gospodarcze

*to łączenie podmiotów gospodarczych

Integracja gospodarcza występuje jako:

*Pełna- łączenie 2 lub więcej przedsiębiorstw o podobnej działalności gospodarczej w duży podmiot

*Pośrednia (częściowa)-zachodzi poprzez powiązanie umowne w ramach których partnerzy zachowują sporo samodzielności, i ograniczoną swobodę ekonomiczną

Typy integracji:

1.Integracja pozioma

*polega na dołączaniu do już istniejącego podmiotu gospodarczego coraz to nowych podmiotów o takim samym lub podobnym profilu działalności gospodarczej, (powiększenie gospodarstwa, łączenie się spółdzielni mleczarskich, tworzenie grup producenckich).

Występuje jako:

*pełna (powiększenie podmiotów) przez kupno, darowiznę lub dobrowolne łączenie podobnych podmiotów

*Częściowa zwana kooperatywna pozioma np. koła maszynowe

2.Integracja pionowa

*łączeniu podlegają podmioty gospodarcze związane z produkcją żywności lecz o różnym profilu działalności

*Jest to proces łączenia pod jednym kierownictwem całych przedsiębiorstw lub ich części stanowiących kolejne fazy wytwarzania i uszlachetniania produkcji

*Scalaniu podlegają kolejne fazy produkcji i dystrybucji żywności(od gospodarstwa do sklepu detalicznego)

*Najczęściej spotyka się częściową integrację w pionie np. .kontraktacje, członkostwo w spółdzielniach mleczarskich

Kontantraktacja:

*To forma skupu oparta na dwustronnej dobrowolnej umowie(kontrakcie) pomiędzy producentem rolnym zwanym kontraktującym a przedsiębiorstwem skupu a przedsiębiorstwem przemysłowym zwanym kontrahentem

*Ma na celu: utrwalenie powiązań integracyjnych między sfera produkcji rolniczej a przemysłem rolno- spożywczym; zapewnienie bazy surowcowej dla wielu gałęzi przemysłu

Umowa kontraktacyjna powinna zawierać:

*Strony umowy, czyli, między kim została zawarta(podmiot umowy)

*Przedmiot umowy np. produkcja i sprzedaż rzepaku

*Zobowiązania stron: dla przestrzegania reżimów technologicznych; do ubezpieczenia produkcji; bezpłatne dworactwo

*Ilość zakontraktowanego towaru: umowa areału lub umowa tonażowa

*Termin dostawy

*Cena towaru

Przedmiot kontraktacji:

*przedmiotem umowy kontraktacyjnej jest produkcja i sprzedaż (dostawa) artykułów roślinnych lub zwierzęcych w określonej ilości oraz odpowiedniej jakości w ustalonym terminie i na warunkach określonych przed podjęciem produkcji

*producent zobowiązuje się do wyprodukowania i dostarczenia określonego produktu

*Kontrahent zobowiązuje do zakupu dostarczanych przez rolnika płodów rolnych

Integracja rolna przemysłu rolno- spożywczego:

Posiada duży poziom koncentracji i wyposażenia technicznego

Jest usytuowany w gospodarce żywnościowej pomiędzy rolnictwem a konsumentem:

*może realnie wpływać na rolnictwo poprzez kontraktacje, usługi agrotechniczne, skup bezpośredni itd.

*może wpływać na konsumpcję żywności

*może rozpoznawać potrzeby konsumentów i dostosować produkcję własną i rolnicza

Wytwarza finalne produkty żywnościowe: podejmuje decyzje ekonomiczne i organizacyjne.

Cele integracji:

*skupienie wielu różnych podmiotów gospodarczych wokół rozwoju produkcji

*zwiększenie wpływu na rynek pod względem interesów przedsiębiorstwa

*wzmocnienie pozycji przedsiębiorstwa pod względem ekonomicznym, kadrowym i marketingowym

*możliwość opracowania profesjonalnej strategii marketingowej

*obniżenie kosztów stałych

*racjonalizacja zatrudnienia

*większe możliwości wdrążenia zdobyczy nauki i innowacji w produkcji

*większe możliwości uszlachetniania i dystrybucji żywności

*eliminowanie najsłabszych jednostek w obrębie ugrupowania integracyjnego

Każde ogniwo łańcucha marketingowego spełnia określone zadania:

*zadaniem rolnictwa jest wyprodukowanie żywności oraz surowców do przetwórstwa zgodnie z oczekiwaniami rynku

*zadaniem skupu jest zgromadzenie rozproszonych postaci produktów rolniczych i dostarczenie przedsiębiorstwom handlowym oraz przetwórczym.

*naczelną funkcją łańcucha marketingowego jest sterowanie przepływem produktów żywnościowych od producenta do ostatecznego odbiorcy

Kanały marketingowe w gosp. zbiorowej:

*zbożowe kanały marketingowe

*kanały marketingowe przetworów zbożowych.

Kanały zbożowe (studium koncentracji)

*jednoszczeblowe (rolnictwo punkt skupuzakłady przetwórstwa zbożowego)

*bezpośrednie (rolnictwo >zakład przetwórstwa zbożowego).

Kanały przetworów zbożowych (studium rozproszenia):

zakłady zbożowo-młynarskie piekarnie, wytwórnie makaronów, cukiernie hurtownie podhurtownie detaliczne przedsiębiorstwa handlowe.

Skrócone kanały marketingowe:

*rolnictwo zakład przem. gorzelniczego i piwowarskiegowłasne przetwórstwa

*rolnictwo giełdy rolno-żywnościowe przetwórcy eksporterzy, inni kupcy.

Podstawowe info. o rynku:

*wyst. wiele podmiotów w łańcuchu marketingowym

*nie jest najlepiej zorganizowany-przeważają powiązania nieformalne producenta z otoczeniem

*40% sprzedaży odbywa się poprzez targowisko

*brak właściwego zorganizowania rynku zmusza producentów do korzystania z wielu rożnych kanałów marketing.

Najkrótszy kanał marketing.:

rolnictwosprzedaż bezpośrednia (targowiska, bazary, sprzedaż w gosp., sprzedaż przydrożna).

Kanał dłuższy (korzystny dla producenta):

rolnictwohandel detalicznykonsumenci.

Kanał popularny:

rolnictwo skup spółdzielczy, prywatnyprzetwórstwo.

Kanał bezpośredni dla dużych producentów:

rolnictwozakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego(prywatne, spółdzielcze, państwowe).

Kanał którego znaczenie rośnie:

Rolnictwoagenci, pośrednicy, spółkiprzetwórstwo, dalsza sprzedaż, eksport.

Nowy kanał marketing.:

(stadium koncentracji) rolnictwo punkty skupuprzetwórstwo owoców i warzyw (studium rozproszenia) handel hurtowy pierwotny i wtórnydetalfinalni konsumenci.

Kanał marketing. buraków cukrowych i cukru:

(studium koncentracji) rolnictwoprzykładowe (terenowe) punkty skupuzakłady przetwórstwa(studium rozproszenia) handel hurtowyproducenci wyrobów z cukrudetal gastronomiafinalni konsumenci.

Miejsce organizacji producenckich w marketingowym łańcuchu żywności.

Grupa producencka:

*jest to organizacja posiadająca osobowość prawna, zrzeszającą producentów rolnych (ale tylko osoby fizyczne) w celu sprzedaży produktów rolnych wytworzonych w gospodarstwach swych członków,

*jest przedsiębiorcą,

*spełnia ważną rolę w łańcuchu marketingowym, gdyż integruje ogniwa poziome (gospodarstwa rolne).

Osoba prawna -nabywa osobowość prawną, gdy zarejestruje formę prawna w krajowym rejestrze sądowym.

Przedsiębiorca - osoba prowadząca działalność gosp. (handel, usługi, produkcja) w celu osiągnięcia dochodów.

Skąd pomysł na grupy:

*jeszcze przed rokiem 1990 istniały w Polsce zespoły rolników i koła maszynowe, organizacje o zbliżonym charakterze działania do dzisiejszych grup producenckich,

*w Europie Zach. rozwinęły się org. o charakterze spółdzielczym, których celem jest organizacja zbytu produktów z gospodarstw członków,

*po roku 1990 w Polsce chaos na rynkach zbytu produktów rolnych

Konotacje socjologiczne:

*w socjologii występuje pojęcie „grupa społeczna” - zbiór ludzi, których łączy więź społeczna, a członkowie przejawiają świadomość łączności społecznej w kontaktach wzajemnych oraz z członkami innych grup społecznych,

*dzielą się na pierwotne i wtórne, wspólnoty i zrzeszenia, formalne i nieformalne,

Grupa producencka - te części społeczności wiejskiej, które zajmują się produkcją rolną, jednak w obu przypadkach występuje czynnik integracyjny - więź społeczna wyrażająca się świadomością celów.

Dlaczego się organizują

a) procesy zachodzące w gospodarce. światowej,

b) przyczyny powstania w wyniku zmian gospodarczych ,

c) globalizacja, liberalizacja handlu, szybki rozwój infrastruktury informacyjnej . i transportowej, wzrost wydajności i postęp technologiczny, bogacenie się bogatych, ubożenie biednych, rozwój nauki i techniki,

d) spadek opłacalności produkcji:

* trudności ze zbytem produktów rolnych

* wzrost liczby pośredników

* wzrost ceny środków produkcji

* wzrost wymagań rynku ( duże partie towaru, wysoka jakość)

* działanie lidera w środowisku.

Warunki powstawania grupy:

*obecność kilkunastu rolników produkujących na skale towarową produkt lub grupę produktów

*istnienie w grupie Lidera lub grupy liderów akceptowanych przez członków

Lider i jego rola:

* ma charyzmę, akceptowaną przez społeczność lokalną

* integrator życia społecznego, ale również jego animator.

Działanie grupowe (jakie daje możliwości):

*Poprawa efektywności gospodarowania

* łatwiejszy dostęp do rynku zbytu

* wyeliminowanie pośredników

*tworzenie partii jednorodnego towaru

* wspólny zakup środków produkcji, wspólna sprzedaż towaru

* lepsze wykorzystanie maszyn i narzędzi rolniczych

*standaryzacja produkcji

* koncentracje produkcji

* Tworzenie lobby rolniczego

*promowanie własnego produktu.

Organizacja grupy (najważniejsze):

*wyznaczenie celu,

*poznanie otoczenia prawnego,

*przyjęcie określonego modelu funkcjonowania ze wsparciem budżetowym lub w oparciu o własne środki,

*opracowanie strategii działania,

*sporządzenie biznesplanu przedsięwzięcia,

*przyjęcie osobowości prawnej,

*rozpoczęcie działalności gospodarczej

Grupa producentka w świetle polskiego prawa (przepisy):

*ustawa z dnia 15 września 2000r o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz zmianie innych ustaw, weszła w życie 21 listopada,

*rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju produktów z których mogą być utworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkości produkcji towarowej oraz minimalnej grupie członków producentów rolnych.

Dlaczego państwo interesuje się grupami?:

*w obliczu zbliżającej się akcesji z Unią Europejską polski, zwłaszcza drobny producent rolny zajmuje gorszą pozycję na rynku niż rolnik europejski

*państwo zamierza wspierać finansowo grupy producenckie dla osiągnięcia przez nie lepszej zdolności konkurencyjnej

Jaka pomoc:

*w formie pieniężnej - jako zwrot kosztów poniesionych na działalność administracyjną, określonych wskaźnikiem procentowym w stosunku do obrotów produktami, dla których grupa została utworzona. Grupie przysługuje prawo w pierwszych pięciu latach działalności od dnia wydania pozytywnej decyzji przez wojewodę w wysokości odpowiednio 5%, 4%, 3%, 2%, 1% tych przychodów

*w postaci preferencyjnych kredytów inwestycyjnych oprocentowanych 0,25 stopy redyskontowej weksli

*w postaci dopłat do oprocentowania kredytów obrotowych

*w postaci poręczeń kredytów inwestycyjnych udzielonych przez ARIMR

*zwolnień z podatku od nieruchomości nowo wybudowanych lub zmodernizowanych obiektów wykorzystywanych przez grupę na cele statusowe, przy czym zwolnienie to przysługuje w ciągu 5 lat od uzyskania decyzji administracyjnej od wojewody.

Aby uzyskać wsparcie grupa powinna:

1.Posiadać osobowość prawną

2. Być przedsiębiorcą

3. Składa się przynajmniej 5 członków:

*członkami mogą być wyłącznie osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne lub działy specjalne

*żaden z członków, wspólników lub akcjonariuszy nie może mieć więcej niż 20% głosów na walnym zgromadzeniu lub zgromadzenia wspólników

4.Osiagać przynajmniej 200tys. zł przychodu ze sprzedaży produktów wytworzonych w gospodarstwach członków

5.Utworzona wyłącznie przez producentów jednego produktu lub grupy produktów

6. Osiągać w pierwszym roku działalności co najmniej 51% a w drugim 60% w trzecim 75% przychodu ze sprzedaży produktów wyprodukowanych w gospodarstwach członków

7.Uzyskac pozytywna decyzje wojewody w wpisie do rejestru grup

Jak zarejestrować grupę producentów rolnych?:

Rejestracja przebiega dwuetapowo:

1.rejestracja prawna (sądowa)

2.rejestracja administracyjna

czy komuś się udało?

*Zrzeszenie Producentów - Lubsko - Ogrodnictwo - 20 członków

*Zrzeszenie Producentów - Stypułów - Rolnictwo - 15 członków

*Stowarzyszenie „Indyk Lubuski” - Trzebiechów - drobiarstwo - 30 członków

INFORMACJE RYNKOWE

Informacja to powiadomienie o czymś, zakomunikowanie czegoś, wiadomość, wskazówka, pouczenie:

*naukowa-dane dotyczące aktualnego stanu wiedzy z określonej dziedzinie,

*genetyczna-dane o cechach dziedzicznych organizmu zakodowanych w genach.

Słowa pochodne: informatyka, informator

Znaczenie informacji:

*informacje potrzebne są po to aby właściwie zarządzać, podejmować właściwe decyzje,

*maja silny wpływ na wzrost ekonomiczny, konkurencyjności produkcji, zatrudnienie w całej gospodarce światowej,

*posiadanie informacji daje przewagę na rynku,

*dla polskich rolników szczególne znaczenie ma rzetelna informacja o rynkach UE.

Informacja rynkowa - każdy uczestnik rynku rolnego potrzebuje wiadomości o aktualnej sytuacji popytowo-podażowej produktów rolniczych, ich notowań cenowych, o konsumentach, o dystrybutorach towarów, trendach rynkowych itp.

W informacji rynkowej wyróżniamy:

*informacje bieżące (opisowe), które dotyczą aktualnego stanu rynku, opisują jego realny świat, są zbierane i podawane systematycznie i na bieżąco,

*informacja prognostyczna - przedstawia przewidywania przyszłych stanów i wydarzeń, które maja wpływ na zachowanie rynku i ludzi. Tworzy się ja w oparciu o dane statystyczne opracowując modele, wyznaczając trendy rynkowe.

Źródło informacji rynkowej:

*pierwotne (są to informacje z pierwszej ręki, uzyskiwane w wyniku przeprowadzania badań marketingowych)

*wtórne (są to informacje i dane już istniejące, zbierane i publikowane w rożnych celach, formach, przez różne instytucje).

Źródła informacji wtórnych:

* publikacje rządowe: GUS, dane spisu rolnego, Raporty rynkowe MRiGŻ

* publikacje PAP: BOSS Rolnictwo,

* publikacje uczelni i instytutów badawczych -Raporty rynkowe Instytutu Ekonomiki i Rolnictwa,

* publikacje prasowe -Rzeczpospolita,

* publikacje zrzeszeń i związków branżowych -Katalog Przedsiębiorstw mleczarskich,

* publikacje komercyjne -Panorama Firm, katalogi,

* publikacje Agencji Badań Rynkowych -Raporty Pentora, komputerowa baza danych, badania gospodarstw domowych.

Ministerstwo bierze udział w powst. informacji rynkowej.

Główny Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych (GISiPAR):

* prowadzi badania rynku rolnego od 1991 roku w celu uzyskania informacji o poziomach i zmianach cen oraz podaży i popycie wybranych produktów rolnych

Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAMMU)

*prowadzą analizy rynków zagranicznych, szczególnie UE

Zintegrowany System Rolniczej Informacji Rynkowej:

*koncepcja systemu została opracowana przez ekspertów krajowych oraz pracowników MRiGŻ przy udziale ekspertów zagranicznych, finansowanych przez program Phare.

System informacji rynkowej ARR:

Oddziały Terenowe ARR (zbieranie danych o rynku) Zespół ds. Informacji z Centralną Bazą Danych (przetwarzanie danych z OTR i innych źródeł) Biuro Strategii Analiz Rynkowych i Integracji Europejskiej.

Dostępne informacjie- www.arr.gov.pl-tygodniowe raporty.

Polsko-Amerykański Program Informacji Rynkowej i Standaryzacji:

*powstał W 1992r jako porozumienie pomiędzy MRiGŻ a Ministerstwem Rolnictwa USA

*cel - pomoc w zaprojektowaniu i wdrążeniu ogólnokrajowego systemu informacji o rynku rolnym,

*podstawowe zadanie - utworzenie przeszkolonej grupy sprawozdawców rynkowych.

W ramach Programu utworzono podstawy dla ogólno rynkowego systemu informacji o rynku rolnym, którego zakres obejmował:

*ceny płodów rolnych na targowiskach (po 2 reprezentatywne dla każdego woj.): pszenica, jęczmień, żyto, ziemniaki, prosięta, jaja, jabłka, cebula.

*ceny skupu trzody chlewnej i bydła prowadzonego bezpośrednio przez wybrane zakłady mięsne, ceny owoców i warzyw na wybranych rynkach.

Krajowa Rolnicza Informacja Rynkowa

*powstała w 1996r na miejsce PAPIRiSu , utworzona przez Departament Rynku, jeszcze nie prognozowano. Wydawanie publikacji np. „Biluletyn info. Rynek Owoców i Warzyw”, „Tygodniowy biuletyn informacji o targowiskowych cenach rolnych”. Przedtem je rozsyłali w formie ulotek teraz na życzenie przez portal internetowy.

System rolnej informacji w Agencji Rynku Rolnego. ARR zbiera informacje o rynkach rolnych, gdyż są one niezbędne dla podejmowania działań interwencyjnych zarówno o charakterze operacyjnym jak i strategicznym.

Są to informacje:

* podaż produktów na rynku,

* otoczenie prawne,

* technologia,

* stan gospodarstwa

Politykę interwencyjna państwa realizuje Agencja Rynku Rolnego!. ARR jest państwową jednostką organizacją utworzoną na mocy ustawy sejmu RP z & czerwca 1990r (nowelizacja 2.02.96). Zadaniem Agencji jest realizowanie polityki interwencyjnej państwa, mającej na celu stabilizacje rynku rolnego oraz ochronę dochodów producentów rolnych. Agencją kieruje Prezes, powołany przez Premiera RP.

Politykę interwencyjną państwa Agencja realizuje poprzez:

* interwencyjny skup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów na rynkach krajowych i zagranicznych

* gromadzenie i gosp. państwowymi rezerwami produktów rolnych,

* udzielanie poręczeń kredytowych, z wyjątkiem kredytów inwestycyjnych.

Do zadań Agencji należy także:

* analizowanie rynku produktów rolnych i żywnościowych,

* proponowanie Radzie Ministrów regulacji org.-prawnych w zakresie funkcjonowania rynku produktów rolnych i żywnościowych

* inicjowanie i udział w działaniach org. Mających na celu rozwój rynku produktów rolnych i żywnościowych.

Podział oddziaływań ARR:

W ramach interwencji -bieżące działalności (pszenica, masło, jęczmień, kukurydza), czas interwencji lipiec-październik, cena kształtowana + dodatek za przechowanie. Po wejściu do UE: interwencja (pszenica, jęczmień, kukurydza), czas listopad-czerwiec, cena jest stała dla wszystkich zbóż-101,31euro + dopłata za przechowywanie. Żeby wziąć udział w interwencji musi być min. 80ton.

W ramach gospodarowania rezerwami państwowymi (pszenica, masło, żyto, półtusze wieprzowe i wołowe).

---