Sprawdzian 1

Pharmacon (gr.) - lek lub trucizna

Farmakologia - poszukiwanie nowych leków, wyjaśnienie działania

Farmakokinetyka - losy leków w ustroju, wiązanie się leków z białkami osocza Farmakodynamika - zmiany czynności organizmu pod wpływem leku

Farmakoterapia - farmakologia kliniczna, farmakogenetyka

Aktywność enzymów metabolizujących lek może być różna, najlepiej, jeśli wynosi 100%; jeśli aktywność jest mniejsza - zbyt wolny metabolizm, lek zaczyna mieć działanie toksyczne dla organizmu; jeśli aktywność jest zbyt duża - metabolizm jest zbyt szybki, lek nie wywiera działania terapeutycznego

Chronofarmakologia - zmiany działania leków
w zależności od rytmu dobowego

Patofarmakologia - zmiana działania leków pod wpływem stanów chorobowych

Toksykologia - działanie trucizn

Leki: substancje pochodzenia roślinnego, substancje syntetyczne

Nazwy generyczne: np. fenobarbital, chloropromazyna

Nazwy handlowe: np. Luminal

Zasady zapisywania i wydawania leków:

OTC - over the counter - leki wydawane bez recepty, dostępne w supermarketach, na stacjach benzynowych etc.

Rp - na receptę

Rp° - najmniejsza dawka leku bez recepty

LzRp - lecznictwo zamknięte

N - narkotyk

A- lek bardzo silnie działający

B - lek silnie działający

O - może upośledzać sprawność fizyczną

Rodzaje działania leków: przyczynowy (etioterapeutyczny), objawowy (symptomatyczny) Leki objawowe: - alopatyczne (contraria contraris curantur) - lek powoduje objawy przeciwne do objawów choroby, np. leki hipotensyjne, leki moczopędne, spazmolityki, hipoglikemizujące - homeopatyczne - (similia similibus curantur) - bardzo małe dawki środków wywołują takie same objawy jak choroba - organizm mobilizuje się do działania.

Każdy leukocyt w organizmie ma swój czynnik HLA - może być w nim zapisana podatność na pewne choroby Działanie leków: ośrodkowe, obwodowe, miejscowe, ogólne (systemowe), wybiórcze, odwracalne, nieodwracalne Działanie antagonistyczne:

- antagonizm kompetycyjny - konkurujący o dostęp do tego samego receptora:

- Acetylocholina vs. Atropina - konkurencja o receptor muskarynowy Zwycięża zawsze atropina; działanie atropinowe - np. po związkach halucynogennych

- ACH vs. Tubokumaryna (aminoglikozydy) - walka o płytkę motoryczną

- Histamina vs. Leki blokujące receptory H1 i H2

- antagonizm niekompetycyjny:

- Typ allostatyczny - ACH i melipramina (lek p- histaminowy) - zmiana konfiguracji przestrzennej receptora

- Antagonizm funkcjonalny - np. serce - receptor cholinergiczny (na zakończeniach wyzwalana ACH) zwalnia, receptor adrenergiczny (na końcach wydzielana adrenalina) przyspiesza

- Antagonizm fizjologiczny - przeciwne działanie, np. w leczeniu nadciśnienia Propranolol vs. Wazopresyna

- Antagonizm chemiczny - np. BAL (british anti- luisit), EDTA (wersenian dwusodowo- wapniowy) - antagoniści metali ciężkich

Działanie synergistyczne - potencjalizacja działania
Aspiryna w małych dawkach hamuje wytwarzanie tromboksanów; w dużych dawkach - hamuje wytwarzanie prostaglandyn.
Sposoby podawania leków: donaczyniowo
doustnie, podskórnie, dotchawiczo, śródoponowo, do jam ciała.
Farmakokinetyka to nauka o: uwalnianiu leku, wchłanianiu, transporcie, metabolizmie, wydalaniu, reakcji na organizm.
Wchłanianie - zależy od właściwości biochemicznych substancji leczniczej (pKa - kwaśny, pKb - zasadowy) czy jest rozpuszczalny w tłuszczach, masa cząsteczkowa, droga podania, sposób podania, dawki, częstość podania.
Leki kwaśne - np. fenylobutazol (niesteroidowy lek przeciwzapalny), fenytoina (lek p- padaczkowy), warfaryna (lek p- krzepnięciu krwi), furosemid (moczopędny)
Furosemid - m.cz.331, pKa= 3,1

Heparyna ma większą masę cząsteczkową - 1000, dlatego nie przechodzi przez łożysko od matki do dziecka.
pKa - takie pH, w którym 50% cząstek leku jest w postaci zjonizowanej, 50% w niezjonizowanej (tylko ta forma się wchłania); leki kwaśne najlepiej wchłaniają się w żołądku.
Leki kwaśne wiążą się najczęściej z albuminami surowicy; lek związany z albuminą nie jest aktywny, albuminy są tylko środkiem transportu; tylko część leku niezwiązana wywiera działanie terapeutyczne. W przypadku hipoalbuminemi większa część leku znajduje się poza nośnikiem, tzn. większa ilość leku działa na organizm; powstają obrzęki, jeśli poziom albumin jest mniejszy od 2,5g% (w nerczycy).
Bilirubina - też jest transportowana przy pomocy albumin; wtedy jest nietoksyczna; bilirubina niezwiązana jest toksyczna.




Leki zasadowe - np. propranolol, imipramina
(p- depresyjny), lidokaina (znieczulający, antyarytmiczny), metadon (leczenie narkomanii), diazepam, chloropromazyna (lek uspokajający), cymetydyna (receptory H2 w żołądku),
chinidyna, prazosyna (hipotensyjny) Nie są transportowane przez albuminy, tylko przez α1 glikoproteinę kwaśną
(białko produkowane przez wątrobę)
Efekt 1. Przejścia (First pass effect) - lek musi najpierw wysycić wątrobę; okres półtrwania przedłuża się razem z długością podawania leku
Steady state - 5 x T1/2 (stan wysycenia wątroby). Metabolizm leku - głównie w wątrobie, a także w każdej komórce organizmu

1. faza - utlenianie, redukcja, hydroliza, dehalogenacja

2. faza - acetylacja , azotylacja, metylacja, sprzęganie z kwasem glukuronowym, z kwasem siarkowym, z glicyną, z tauryną, z glutationem;

transferaza glukuronowa - enzym produkowany w wątrobie; można sztucznie zwiększyć aktywność transferazy u noworodka - podaje się Luminal (aby noworodek lekko podsypiał), a przez naświetlanie zmienia się struktura przestrzenna bilirubiny; przechodzi ona wtedy do żółci, gdzie musi się połączyć z kwasem glukuronowym; z żółci zachodzi reabsorpcja bilirubiny, dlatego trzeba podawać noworodkowi jedzenie.

1. Metabolit leku jest mniej aktywny lub nieaktywny - barbiturany -> hydroksypochodne barbituranów,
meprobamat -> hydroksymeprobamat,
fenotiazyna -> sulfotlenek fenotiazyny
2. Metabolizm jest tak samo aktywny, jak substancja macierzysta:
fenylobutazon -> oksyfenbutazon
kodeina -> morfina,
fenacytyna -> N-acetylo-P-aminofenol
3. Tylko metabolit jest aktywny:
imipramina -> demetyloimipramina / dezypramina
paration -> paraokson
cyklofosfamid (endokson) -> aktywny metabolit

Na szybkość biotransformacji wpływają: wiek, płeć, genotyp, dieta, palenie tytoniu, choroby wątroby, ciąża. Induktory (zwiększają metabolizm innych leków): fenytoina (p- padaczkowy, antyarytmiczny), fenobarbital (służy do zmniejszania poziomu bilirubiny we krwi), rifampicyna (antybiotyk p- gruźliczy), karbamazepina (p- padaczkowy), etanol, metrobamat (uspokajający), amitryptylina (p- depresyjny);
Inhibitory (hamują metabolizm innych leków): allopurinol (stosowany w dnie moczanowej), chloramfenikol, cymetydyna, chinidyna, etanol (dawka jednorazowa), disulfiram (w leczeniu alkoholizmu), fenylobutazon (NLPZ), indometacyna (NLZP/ zamknięcie - przetrwały przewód tętniczy), metronidazol (przeciw lambliom, działa na bakterie beztlenowe), PAS (w gruźlicy), tolbutamid (w cukrzycy typu 2.), neuroleptyki - chloropromazyna.
Inhibitory c.d.

- Leki p- grzybicze (ketopronazol)

- Cyklosporyna

- Sok grapefruitowy (hamuje wchłanianie leków - zwiększa się ilość glikoproteiny P) Niewydolność wątroby - trzeba odpowiednio zmodyfikować dawki leków:

1. modyfikacja nie jest większa niż 25% dawki,

2. modyfikacja jest większa od 25% dawki.

Wydalanie leków - z moczem, z żółcią, ze śliną, do mleka matki, z wydychanym powietrzem, z potem;

W nocy nerki produkują mocz kwaśny, rankiem zasadowy (gwałtowne namnażanie się bakterii); w alkalicznym moczu dochodzi do zwiększonego wydalania salicylanów, barbituranów (bicarbonat alkalizuje mocz); mocz można zakwasić (na 250 ml 0,9% NaCl dajemy 10 ml NaHCO3 - 1 ampułka; zakwaszanie żurawiną, Wit. C (100 mg wieczorem + Furaginum) - działanie przeciwdziałające nammnażaniu się bakterii.
Wydalanie leków przez płuca - alkohol, NH4Cl, kamfora, anestetyki, jodki, paraldehyd, kumaryny.
Wydalanie leków ze śliną - fenytoina (powoduje przerost dziąseł), cyklosporyna (powoduje przerost dziąseł), antybiotyki (niektóre powodują czarny nalot na języku - grzyby), teofilina (dawka terapeutyczna wydalana ze śliną; 10- 20 mg/ml - terapeutyczne stężenie teofiliny), acetaminofen (1,4 - wydala się w stężeniu większym niż w surowicy) amfetamina 2,76, lit 2,86, lidokaina 1,78, sulfamilamid 0,87, fenytoina 0,11, digoksyna 0,66, pokainamid 3,5.
Do mleka matki karmiącej przedostają się: propranolol, izoniazyd (stosowany w gruźlicy), erytromycyna, trymetoprym (składnik biseptolu), etanol, fenobarbital, metronidazol, kofeina, karbamazepina, diazepam, inipramina, morfina, ampicylina, streptomycyna.

Do potu przechodzą sulfonamidy (stężenie 0,58- 0,69), mocznik (1,84), witamina B1 (odstrasza komary).

Enzymy 1 fazy-dojrzewanie enzymu

CYP2D6 Brak w wątrobie płodu; obecny w 1 tygodniu życia, aktywność w 1 miesiącu życia ok. 20%, osiąga aktywność u dorosłego.

CYP2C19, CYP2C9 Brak u płodu, niska aktywność w 2-4 t. ż., pełna aktywność w 6m. życia, przekracza aktywność w dzieciństwie, norma w 18 r. ż.

CYP1A2 Brak u płodu, w 4 m. ż. Poziomy jak u dorosłego, wyższe w 1- 2 r. ż.

CYP3A4 Mała aktywność po urodzeniu, w 1 m. ż. 30- 40% aktywności dorosłego, przekracza ją w 1- 4 r. ż.

Okres półtrwania leków - czas, po którym stężenie wyjściowe leku spada o połowę.
Dostępność biologiczna - ilość niezjonizowanego leku, która ulega wchłonięciu; np. 60% dla furosemidu;
Objętość dystrybucji:

Vd= A (ilość podana) : C (stężenie)
Vd= 5 L (4,3% masy ciała - ilość krwi u osobnika dorosłego) Leki, które rozmieszczają się w takiej objętości: heparyna, fenylobutazon, klofibrat (obniża poziom cholesterolu we krwi)
Vd= 10- 20 L (15- 20% m. c. - przestrzeń pozanaczyniowa, płyn pozakomórkowy) - penicyliny, cefalosporyny, aminoglikozydy.
Vd= 40 L (60- 70% m. c. ) - leki rozmieszczają się we wszystkich płynach ustrojowych - fenytoina, teofilina, oksazepam (uspokajający, nasenny);
Vd= 100 L i więcej - leki, które wiążą się silnie z białkami i tkankami - digoksyna, werapamil, amiodaron.

Klirens leków (C_L) - całkowity to nerkowy i wątrobowy;
T_1/2= 0,693x V_D : C_L

T_1/2 leku zależy od wieku, płci, czynników genetycznych, wydolności układu krążenia, chorób nerek i wątroby, diety;

Ludzie w podeszłym wieku - 12% populacji ludzkiej, zużywają ok. 25- 30% środków farmakologicznych przeznaczonych dla służby zdrowia; w tej grupie działania niepożądane występują 2- 3 razy częściej niż u młodych; polipragmazja - stosowanie wielu leków u jednej osoby. Przesączanie kłębuszkowe u osób starszych - 60 - 70 ml/min, wątroba - zamiast tkanki miąższowej powstaje tkanka łączna włóknista, hipoalbuminemia (frakcja wolna leków rośnie, ryzyko wystąpienia działania toksycznego), przestrzenie wodne ulegają zmniejszeniu; terapię należy zaczynać od jak najmniejszej dawki; wrażliwość receptorów B- adrenergicznych ulega zmniejszeniu, częściej dochodzi do hipokaliemii po diuretykach; nadwrażliwość na leki sercowe. U dzieci - większa ilość wody, duże przestrzenie wodne, większa przepuszczalność barier tkankowych dla leków, początkowo słabsza aktywność systemów enzymatycznych, niedojrzałość struktur.
Genetycznie uwarunkowane wchłanianie leków - indywidualnie zmieniona wrażliwość na leki:

- Zmniejszona aktywność lub brak enzymu metabolizującego lek, np. transferaza glukuronowa, N- acetylotransferaza izoniazydowa, dehydrogenaza glukozo- 6- fosforanowa, reduktory methemoglobiny.

- Występowanie enzymów atypowych, np. różne postacie poliesterazy (cholinesteraza rozkłada ACH i nieprawidłowa występuje u jednej na 2820 osób - zmniejszony metabolizm po podaniu sukcyny, skoliny - leki zwiotczające mięśnie);

N-acetylotransferaza izoniazydowa - organizm może być wolno acetylujący i szybko acetylujący;

Sprawdzenie: podajemy 1 tabletkę izoniazydu (p- gruźliczy) i prowadzimy 3-godzinną zbiórkę moczu; sprawdzamy, ile w moczu jest metabolitu leku; u osób szybko acetylujących - metabolitu będzie dużo, u osób wolno acetylujących - mało metabolitu.

dehydrogenaza glukozo- 6- fosforanowa (G6PD) odpowiada za stabilizację błony erytrocytu (u osób z niedoborem występuje anemia hemolityczna; anemia spowodowana jest też przez sulfonamidy, fenylobutazon, anilinę). Zmniejszona aktywność reduktazy methemoglobiny - niedostateczne wysycenie krwi tlenem, zasinienie skóry noworodków, upośledzenie pracy narządów wewnętrznych. Powstaje methemoglobina, która nie jest zdolna do transportu tlenu. METHEMOGLOBINEMIA.
Leki wywołujące: fenacytyna, sulfonamidy, azotany, azotyny
Niedobór dehydrogenazy alkoholowej (zaczerwienienie twarzy po małej dawce alkoholu - flush reaction; powstaje aldehyd octowy, rozszerzają się naczynia krwionośne, uderzenia gorąca)

Lekozależność: Nałóg - zależność psychiczna i fizyczna z objawami abstynencji (opium, morfina, petydyna) Przyzwyczajenie - leki psychoaktywne i p- bólowe Tolerancja - zmniejszenie działania dawki leku. Chronofarmakologia - aktywność układów enzymatycznych podlega rytmowi biologicznemu i w związku z tym zmienia się metabolizm leków w ciągu doby.

Choroby jej podlegające:

- Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (nasilenie objawów wiosną i jesienią)

- Astma (ok 2-3 w nocy)

- Schizofrenia

- Nadciśnienie tętnicze, Choroba niedokrwienna serca

- Reumatoidalne zapalenie stawów

- Zespół nerczycowy (prawdopodobnie sprzyjają infekcje wirusowe wiosną i jesienią; choroba polega na zwiększonej przepuszczalności kłębków nerkowych dla białka - pow. 50 mg/kg/d - białkomocz, poziom albumin poniżej 2,5mg%).

Leki podlegające Chronofarmakologii:

- Glikokortykosteroidy

- Teofilina

- Nitrogliceryna

- Aminoglikozydy

- Morfina

- Heparyna

- Onkostatyki

- B- adrenolityki

Aktywność układów enzymatycznych podlega rytmowi okołodobowemu; zmiana parametrów farmakokinetycznych (dostępność biologiczna - wieczorem zmniejsza się o 20- 30%. Próby uczuleniowe na penicylinę wykonujemy rano, wieczorem wynik może być zafałszowany (mniejsza produkcja kortykosteroidów, działających przeciwzapalnie i przeciwhistaminowo) NLPZ podaje się wieczorem, jeśli występują bóle poranne (np. przy chorobie zwyrodnieniowej, bóle pojawiają się rano i w południe)
Jakie leki trzeba monitorować: digoksyna, aminoglikozydy, leki p- padaczkowe, wankomycyna, chinidyna, lidokaina, dizopiramid (antyalergiczne), aspiryna (stężenie terapeutyczne 150- 300mg%)
Efekt farmakologiczny leku - zmiany czynności komórki, narządów lub organizmu pod wpływem leku. Zależy od dawki (stężenia) leku. W pewnym zakresie (20- 80% reakcji farmakologicznej) tych dawek jest on proporcjonalny do logarytmu dawki. Intensywność działania zależy od dopasowania do receptora; Aktywność leku - właściwości wyzwalania określonego efektu leku przez określoną dawkę, np. zwiększenie RR o 10mmHg.

Intensywność - właściwość wyzwalania maksymalnego efektu o określonej wielkości, wynika z wewnętrznej aktywności leku - dopasowanie do receptora.

Dawka minimalna - najmniejsza dawka leku wywołująca efekt farmakologiczny;

Dawka maksymalna - największa dawka, która może być stosowana leczniczo;

Dawka tolerowana - dawka większa od maksymalnej, która jeszcze nie wywołuje objawów toksycznych. Średnia dawka - DE50 - średnia efektywność farmakologiczna (ok. 50% działania dawki maksymalnej); Wskaźnik leczniczy - stosunek dawki wywołującej objawy toksyczne lub śmierć do dawki leczniczej.

IT (wskaźnik leczniczy) = MTD : DT. Współczynnik korzyści (benefit /risk ratio) - stosunek wartości terapeutycznej do działań niepożądanych;
Działanie toksyczne leku - przedawkowanie leku bezwzględne (zatrucia ostre i przewlekłe), przedawkowanie kumulatywne - gdy podawane dawki są większe niż eliminowane;

Przedawkowanie względne - dawki zgodne z zaleceniem, ale u pacjenta występuje grypa (nadmiar produkcji interferonu gamma, który zwiększa odporność organizmu, ale powoduje też zahamowanie aktywności enzymów metabolizujących lek).
Tolerancja na kokainę wytwarza się w ciągu kilkunastu dni; leki psychopobudzające - tolerancja wytwarza się w ciągu wielu tygodni;
benzodiazepiny - ok. 4 m-ce, alkohol - wiele lat.
Przyczyny tolerancji - upośledzenie wchłaniania, zwiększenie biometabolizmu, zmiany w zakresie receptorów, zaburzenia w produkowanych mediatorach.

Osłabienie działania leków w krótkim czasie - tachyfilaksja Lekozależność - stan organizmu połączony z tendencją do zażywania danego leku w celu uzyskania określonych, pożądanych efektów.
Typy: morfinowy, alkoholowy, kokainowy, haszyszowy, amfetaminowy, katecholaminowy, substancji halucynogennych.

Sprawdzian 2

Antybiotyki bakteriostatyczne:
- makrolidy
- chloramfenikol
- tetracykliny
- linkozamidy
- kwas fusydowy
- wiomycyna
- cykloseryna
Antybiotyki bakteriobójcze:
- penicyliny
- cefalosporyny
- monobaktamy
- karbopenemy
- amnoglikozydy
- polimyksyny
- wankomycyna
- ryfampicyna
Działanie antybiotyków:
1.Antybiotyki uszkadzające strukturę
i funkcję ściany komórkowej bakterii.
- penicyliny, cefalosporyny, linkozamidy
2. Działa poprzez wywołanie zaburzenia funkcji
bądź biosyntezy ściany komórkowej
- polimyksyny
3. Hamują wewnątrzkomórkową syntezę białek
i kwasów nukleinowych bakterii:
- chloramfenikol, tetracykliny, aminoglikozydy
4. Antybiotyki hamujące inne enzymy odgrywające
ważną rolę w funkcji komórki, np. gyraza bakteryjna,
która odpowiada za zwijanie nici DNA bakterii.

Podział ze względu na zakres działania przeciwbakteryjnego
a) o wąskim zakresie działania:
- A: gram-dodatnie, np. penicyliny, cefalosporyny I generacji,
makrolity, nowobiocyna, linkozamidy, ryfampicyna, wankomycyna
- B: gram-ujemne, np. aminoglikozydy, polimyksyny, monobaktany
- C: - prątki gruźlicy: cykloseryna, streptomycyna, wiomycyna
- D: - grzyby: gryzeofulwina, nystatyna, amfoterycyna B, ketokonazol
- E: antybiotyki pierwotniakobójcze: fumagilina, trychomycyna
b) o szerokim zakresie działania:
- ampicylina, mezlocylina, azlocylina, cefalosoryny II i III gen,,
tetracykliny, chloramfenikol, karbopeny.
Wchłanianie antybiotyków z jelit:
a) nie wchłaniają się: polimyksyny, aminoglikozydy, wiomycyna,
amfoterycyna B, cefoksytyna, cefalorydyna, karbapenemy, makrobaktany
b) słabo wchłanialne (20-40% podanej dawki): ampicylina,
linkomycyna, gryzeofulwina, benzylopenicylina
c) średnio wchłanialne (40-60%) - kloksacyklina ,oksytetracyklina,
metacyklina, nowobiocyna
d) dobrze wchłaniające się (powyżej 60%) - cefaleksyna, cefradyna,
cefadroksyl, cykloseryna, amoksycyklina, chloramfenikol
Przenikanie antybiotyków do tkanek:
1) Antybiotyki łatwo przenikające: chloramfenikol,
erytomycyna, makrolity, tetracykliny
2) Gorzej: streptocyklina, benzylopenicylina
3) Bardzo słabo: gentamycyna, polimyksyny
Płyn mózgowo-rdzeniowy: cykloseryna i chloramfenikol łatwo przenikają
i osiągają w nim takie samo stężenie jak we krwi.
Wiązanie antybiotyków z białkami krwi:
1. Bardzo silnie (80-95%): nowobiocyna, penicyliny izoksazolilowe
2. Średnio (40-60%): makrolity, tetracykliny, benzylopenicylina
3. Słabo (15-20%): ampicylina, amoksycyklina, doksycyklina, aminoglikozydy
Metabolizm:
- 100% - nowobiocyna, - 20% - streptomycyna
Metabolity antybiotyków są raczej nieaktywne.
Wydalanie antybiotyków:
- z moczem: głównie penicyliny
- z żółcią: głównie: makrolidy, chloramfenikol, cefalosporyny
Objawy niepożądane antybiotyków:
1. Bezpośrednie działania toksyczne:
- tetracykliny - mogą powodować uszkodzenia wątroby;
- aminoglikozydy - nerek i ucha wewnętrznego;
- streptomycyna - błędnik;
- polimyksyna, cykloseryna - mózg;
- penicylina - drgawki (zatrzymanie Na i H2O w organizmie);
- tetracykliny - zażółcenie zębów;
- chloramfenikol - na szpik kostny;
2. Reakcje alergiczne
- gorączka, leukopenia, wstrząs uczuleniowy,
alergia krzyżowa (cefalosporyna <-> penicylina)
3. Dysbakteriozy
- stan zapalny języka (czarny język), zapalenie żołądka, jelit, gardła.

Sprawdzian 3

Leki działające na układ autonomiczny:
a) współczulny (sympatyczny, adrenergiczny)
Sympatykotonia - przewaga układu sympatycznego.
Receptory: αi β.
Mediator: - noradrenalina (NA)
COMT - katecholo-O-metylotransferaza -
redukuje (katalizuje) nadmierną ilość NA.
MAO - monoaminooksydaza - jak wyżej.
b) przywspółczulny (parasympatyczny, cholinergiczny)
Wagotonia - przewaga układu parasympatycznego.
Receptory: muskarynowe (M₁, M₂), nikotynowe (N).
Mediator: acetylocholina (ACh)
EACh, AChE - esteraza acetylocholinowa
- redukuje ilość ACh.

Układ sympatyczny:
1. Wzmacnianie procesów katabolizmu.
2. Pobudzenie czynności i procesów
narządów biorących udział w „pracy i walce”.
3. Hamowanie trawienia i wydzielania
gruczołów trawiennych.

Układ parasympatyczny:
1. Wzmożenie procesów przyswajania i odnowy.
2. Zahamowanie narządów biorących udział
w pracy i walce.
3. Pobudzenie czynności układu pokarmowego
i wydzielania.

LEKI PARASYMPATYKOTONICZNE:
• Bezpośrednie (na zakończenia nerwów parasympatycznych lub na receptory cholinergiczne):
- Acetylocholina
- Pilokarpina
- Muskaryna
• Pośrednie (hamując ilość enzymu rozkładającego):
- Fizostygmina, - Neostygmina, - Pirydostygmina,
- Ambenonium, - Edrofonium, - Galantamina,
- Organiczne estry kwasu fosforowego (Pestycydy)

Obidoksym - zwiększa aktywność Esterazy Acetylocholinowej.

Objawy uboczne stosowania parasympatykoników (chyba o to chodzi):
- Bradykardia, - Hipotensja, - Hipokaliemia
- Skurcz oskrzeli, - Zwężenie źrenic,
- Porażenie akomodacji,
- Wzmożenie perystaltyki i wydzielania jelit
Zastosowanie PARASYMPATYKONIKÓW:
- atonia pooperacyjna jelit (Neostygmina)
- stany skurczowe naczyń obwodowych (Metacholina)
- nadmierna suchość jamy ustnej
- jaskra (zwiększone ciśnienie śródbiałkowe)
[Pilokarpina, Neostygmina]

Pilokarpina (alkaloid)
- pobudza wydzielanie gruczołów potowych
- jeżeli mamy pacjenta z podejrzeniem mukowiscydozy, to za pomocą polikarpiny wykonuje się badanie: wstrzykuje się (s.c.) polikarpinę, następnie zbiera pot w owiniętej foliowej torebce i bada zebrany pot pod kątem obecności chlorków Cl^-.

Muskaryna (alkaloid)
- znajduje się w muchomorach.
Zatrucie muchomorem:
1. Objawy atropinowe
2. Objawy atropinowo - muskarynowe.
3. Objawy muskarynowe.
Objawy: wymioty, biegunka, ślinotok, drgawki, zwężenie źrenic, bradykardia, duszność, ciężkie uszkodzenie wątroby.

LEKI PARASYMPATYKOLITYCZNE (CHOLINOLITYCZNE):
1. Zmniejszają napięcie przewodu pokarmowego, napięcie dróg żółciowych, moczowych i oskrzeli.
2. Hamują wydzielanie śliny, łez, potu,
soku żołądkowego, jelitowego.
3. Powodują rozszerzenie źrenic ze światłowstrętem
i wzrost ciśnienia śródgałkowego.
4. Nieznaczne przyspieszenie czynności serca
i skurcz naczyń krwionośnych z podwyższeniem ciśnienia krwi.
Stosujemy:
- kolki - wymioty
- skurcz oskrzeli - parkinsonizm
- premedykacja - zwężenie źrenic
Grupa I:
Alkaloidy tropinowe:
a) pochodne tropiny (atropina, homatropina, metyloatropina)
b) pochodne skopiny (hioscyna, metylohioscyna, butylohioscyna)

Atropina - jeżeli podamy pod skórnie:
0,5 mg -> zwolnienie akcji serca, suche usta, zmniejszenie pocenia się
1 mg -> suchość w ustach, pragnienie, przyspieszona akcja serca, lekkie rozszerzenie źrenic.
2 mg -> szybka akcja serca, palpitacje, rozszerzone źrenice, zaburzenia widzenia.
5 mg -> zmęczenie, bóle głowy, problemy z mikcją, nasilenie suchości w jamie ustnej.
10 mg -> szybkie, słabe tętno, halucynacje, delirium, podniecenie, śpiączka,
skóra: gorąca, czerwona, sucha.
Grupa II:
- Syntetyczne związki o działaniu atropinopodobnym.
1. Estry aminoalkoholi:
(propantelina, metantelina, metylohomatropina)
2. Pochodne fenylopropanolu:
(procyklidyna)
3. Amidy kwasowe:
(ambutonium, izopropamid)
4. Hydroksyzyna (Atarax)

5. Pochodne fenotiazyny.
6. Petydyna (Dolargan, Dolantyna)
Alkaloidy muskarynowe znajdują się w:
- wilcza jagoda, - bieluń dziędzierzawy.
Po spożyciu tych roślin stosuje się:
- płukanie żołądka,
- węgiel lekarski,
- 1 - 5 mg Haloperidolu (i.m.).

Kolki różnego typu:
- Atropina (rozkurczający)
- Papaweryna (rozkurczający)
- Dolantyna (przeciwbólowy)

- Spasmofen - rozkurczający
- Spasmobamat - uspokajający
- Spasmalgon - rozkurczający + przeciwbólowy
- Ditropan - w moczeniu nocnym.
Berodual (Ipratropium):
- skurcz oskrzeli,
- nadmierne pocenie się, - parkinsonizm,
- rzadkoskurcz spowodowany pobudzeniem nerwu błędnego, - do znieczulenia ogólnego,
- w zatruciu pestycydami.

LEKI SYMPATYKOTONICZNE
Podział leków sympatykotonicznych według punktu uchwytu działania:
1. Leki α-adrenergiczne (głównie na receptor α):
- metazolina, ksylometazolina, noradrenalina
2. Leki β-adrenergiczne (β₁ lub β₂):
- izoprenalina, orcyprenalina, salbutamol, fenoterol
3. Działające na receptor α-adrenergiczne i β-adrenergiczne:
- adrenalina, efedryna, pochodne amfetaminy, synefryna, etylefryna, metaraminol, fonedryna

Salbutamol - dychawica oskrzelowa
- β-adrenergiki
Zapalenie, obrzęk błon śluzowych nosa
- α-adrenergiki
Zapaść, wstrząs, podciśnienie -
albo α-adrenergiki, albo α i β-adrenergiki
Efedryna - w stanach znużenia psychicznego, nadmierna senność, działa dłużej niż adrenalina.

Przykłady leków SYMPATYKOLITYCZNYCH:

1. α-adrenolityki:
   - dibenzylina, dibenamina, tolazolina, fentolamina, piperoksan, johimbina, alkaloidy sporyszu.

2. β-adrenolityki:
   - propanolol, praktolol, pindolol, oksprenolol

LEKI α-ADRENOLITYCZNE:
- powodują głównie rozkurcz naczyń krwionośnych i tym samym spadek ciśnienia krwi.
Zastosowanie:
a) stany skurczowe naczyń krwionośnych;
b) nadciśnienie tętnicze, np. prazosyna;
c) diagnostyka guza rdzenia nadnerczy.
LEKI β-ADRENOLITYCZNE:
- zmniejszenie pobudliwości i pobudzenia układu bodźco-przewodzącego serca i tym samym zmniejszenie zapotrzebowania serca na tlen.
Pochodne izoprenaliny, β₁-adrenolityki - leki kardioselektywne.
Mają trzy podstawowe działania:
1. Przeciw nadciśnieniowe (zmniejszają objętość minutową, wyrzutową serca
i rozkurczają naczynia)
2. Przeciw arytmiczne (powodują blokadę receptorów adrenergicznych β₁; spadek częstości skurczów i pobudliwości węzłów zatokowego i przedsionkowego.)
3. Przeciw dusznicowe (angina pectoris) - zmniejszanie metabolizmu mięśnia serca
i wydatku energetycznego.
Zastosowanie β-adrenolityków:
- nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca;
- choroba wieńcowa;
- nadciśnienie tętnicze;
- nadczynność tarczycy;
- jaskra.
Objawy uboczne:
- bradykardia, skurcz oskrzeli, działanie psychodepresyjne (propranolol), zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego.

	Receptor adrenergiczny
		α	β
Serce	-	dodatnie działanie ino- i chronotropowe
Tętnice	skurcz	rozkurcz
Mięśnie gładkie jelit:
- perystaltyka	-	zahamowanie
- zwieracze	skurcz	-
Pęcherz:
- mięsień wypierający	-	rozkurcz
- zwieracze	skurcz	-

Receptory α1: - w tęczówce oka - w mięśniach gładkich przewodu pokarmowego - w pęcherzu moczowym - w pęcherzykach nasiennych - w naczyniach krwionośnych - w mięśniach pilomotorycznych Receptory α2: - rozkurcz naczyń krwionośnych - agonistą receptorów α2 jest klonidyna, stosowana w leczeniu nadciśnienia.		Receptory β1: - siła agonistów: izoprenalina > adrenalina > noradrenalina > salbutamol Receptory β2: - siła agonistów: izoprenalina > salbutamol > adrenalina > noradrenalina Antagoniści: β1 - propranolol > atenolol β2 - propranolol >>>> atenolol Leki selektywnie działające na receptory β2: - salbutamol (astma) - fenoterol, - terbutalina (przedwczesny poród)
Efekty pobudzenia receptorów β:
β1		β2
- węzeł SA -> wzrost bodźcotwórczości - węzeł AV -> skrócenie czasu refrakcji, wzrost przewodnictwa - włókna Purkinjego -> skrócenie czasu refrakcji, wzrost automatyzmu - mięsień sercowy -> wzrost siły skurczu - jelita, m. gładkie -> zwiotczenie - adipocyty -> lipoliza		- komórki wątroby: glukogeneza - mięśnie gładkie oskrzeli -> rozkurcz - arteriole mięśni szkieletowych -> rozkurcz, spadek ciśnienia - mięśnie szkieletowy -> drżenia
	ADRENALINA		NORADRENALINA
Naczynia krwionośne:
- skurcz	tętniczki przedwłosowate, naczynia jelitowe i skórne		wszystkie oprócz wieńcowych
- rozkurcz	kapilary mięśni prążkowanych, naczynia wieńcowe i mózgu		naczynia wieńcowe
Serce:
- siła skurczów	wzmożona		bez zmian
- częstość skurczów	zwiększona		bez zmian lub zmniejszona
Ciśnienie krwi	podwyższone		podwyższone

Tabela nr 1. Następstwa pobudzenia układu współczulnego i przywspółczulnego.

Narząd	Pobudzenie
		Układu współczulnego		Układu przywspółczulnego
		Receptor α	Receptor β
Serce:
- kurczliwość	-	↑	↓
- częstość skurczów	-	↑	↓
Naczynia krwionośne:
- wieńcowe	→←	←→	←→
- skórne	→←	-	-
- trzewne	→←	←→	←→
- mięśniowe	→←	←→	←→
Drogi oddechowe:
- mięśnie oskrzeli		←→	→←
- gruczoły oskrzeli	?	?	?
Przewód pokarmowy:
- perystaltyka	-	↓	↑
- zwieracze			←→
- gruczoły			↑
Oko:
- źrenica	←→	-	→←
Ciśnienie śródczaszkowe	-	-	↓
Przemiana materii	-	↑	↓

Tabela nr 2. Typy receptorów cholinergicznych.

Typ włókien	Pozazwojowe	Przedzwojowe	Ruchowe somatyczne	OUN
Efektor	Mięśnie gładkie	Błona presynaptyczna	Płytka motoryczna	Błona postsynaptyczna
Typ receptora	Muskarynowe	Nikotynowe	Nikotynowe	Nikotynowe
Agonista	Muskaryna	Nikotyna	Nikotyna	Tremoryna
Antagonista	Atropina Gastrozepina (M1)	Heksametonium	Dekametonium	Hioscyna

Sprawdzian 4

LEKI KARDIOTONICZNE:
- wzmagają siłę skurczu mięśnia sercowego
- działają inotropowo, batmotropowo,
chromotropowo, dromotropowo dodatnio.
-stosowane w niewydolności serca, różnego pochodzenia
1. Glikozydy nasercowe (inhibitory ATP-azy sodowo-potasowej)
- mają niski współczynnik terapeutyczny.
2. Leki dopaminergiczne i β₁-adrenergiczne.
3. Inhibitory fosfodiesterazy.
4. Leki uczulające na jony wapnia.
5. Agoniści kanałów wapniowych

Ad.1 Składają się z 2 części:
AGLIKON, GENINA.
Mechanizm działania glikozydów nasercowych:
a) zmniejszają przepuszczalność błony komórkowej
w stosunku do kationów (zmniejszenie zawartości K⁺ w komórce)
b) zwiększenie wrażliwości mięśnia sercowego na Ach, A, NA.
c) hamowanie aktywności poliesteraz
d) zwiększanie zawartości ATP w skutek
zatrzymania aktywności ATP-azy
e) wzmagają tworzenie się aktynomiozyny
f) zwiększenie efektu użytecznego mięśnia sercowego

BLOKOWANIE „POMPY JONOWEJ” co prowadzi do gromadzenia się
w komórkach m. sercowego - kationów sodu -
do tego prowadzą mechanizmy wymienione wyżej.

wpływ glikozydów nasercowych na czynność krążenia krwi.

ciśnienie tętnicze	normalne	-
		obniżone	wzrost
ciśnienie żylne	spadek
objętość skurczowa	wzrost
objętość krwi krążącej	spadek
wydzielanie moczu	wzrost
liczba skurczów serca	spadek
napięcie ścian serca	-

Glikozydy naparstnicy działają tylko na przerośnięty mięsień sercowy.
Podsumowując: powodują zwiększenie siły i energię oraz szybkość
i głębokość skurczu, zwalniają akcję serca,
poprzez zwiększanie przerwy rozkurczowej.
W nerkach zwiększona filtracja, gdyż zwiększony przepływ krwi,
co zmniejsza obrzęki. Zmniejsza się też zastój krwi w krążeniu żylnym.

2 rodzaje naparstnicy:
- purpurowa (digitoksyna, gidoksyna, gitalina)
- włóknista
Działanie po 12 godzinach, po wysyceniu mięśnia sercowego.
W EKG:
- obniżenie i spłaszczenie odcinka ST
- spłaszczenie, odwrócenie załamka P.
Zatrucie glikozydami:
- niemiarowość akcji serca, wymioty, zawroty głowy, sinica,
trudności w oddychaniu, zaburzenia widzenia
(widzenie w barwach żółto - zielonych).
Leczenie zatrucia:
- odstawienie glikozydów
- podaż potasu (2-3g dożylnie w postaci 15% KCl)
- obniżenie poziomu wapnia (podanie wersenianiu - do ustnie)
- Jeżeli zaburzenia rytmu wystąpią (zaburzenia SA, AV) * atropina
- Jeżeli blok komorowy * elektrostymulacja
- Jeżeli zaburzenia komorowe: lignokaina i.v. 0,05-0,1g / ml w bolusie.
- tlen
- chloropromazyna (Fenactil)
Dawka nasycająca dzienna jednorazowa to 0,5-1,2 mg digitoksyny,
a dawka podtrzymująca dzienna 0,1-0,2 mg digitoksyny.

Glikozydy naparstnicy:
- niewydolność serca prawego, - serce przerosłe,
- przewlekła niewydolność, niedomoga z częstoskurczem,
niedomoga z nadciśnieniem.

Strofantyna:
- niewydolność serca lewego, serce nieprzerosłe,
ostra niewydolność, niedomoga z rzadkoskurczem,
niedomoga z podciśnieniem.
Cebula morska - zawiera scylaren,
działa silnie inotropowo na serce…. Koenzym Q10 wtf?

Glikozydy naparstnicy (zastosowanie szczególne):
1. Niewyrównane wady zastawkowe serca, zwłaszcza zastawki dwudzielnej.
2. Migotanie przedsionków.
3. Trzepotanie przedsionków.
4. Blok przedsionkowo - komorowy.
5. Napadowa tachykardia nadkomorowa.

Przeciwskazania:
- zmiany miażdżycowe, kiłowe aorty, tętniak aorty
- wczesna faza zawału mięśnia sercowego
- hipokaliemia
- częstoskurcz komorowy
- zwężenie ujść żylnych

Interakcje (glikozydów naparstnicy):
1. Jony wapnia i witamina D.
2. Leki moczopędne, insulina, glikokortykosteroidy,
amfoterycyna B (ponieważ dochodzi do hipokaliemii)
3. Leki adrenergiczne
4. Leki przeciwkrzepliwe

LEKI DOPAMINERGICZNE I β₁-ADRENERGICZNE.
Dopamina - bioprzekaźnik w mózgu, mający swoje receptory
w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym.
Wlew dożylny dopaminy:
0,5 - 3 mg/kg/min - pobudzone są receptory dopaminowe
w nerkach, co powoduje zwiększenie przepływu krwi
przez nerki i nasila się filtracja kłębuszkowa
5 - 10 mg/kg/min - pobudzona są receptory β₁ w sercu
i zwiększa się objętość wyrzutowa i pojemność minutowa serca
> 10 mg/kg/min - dochodzi do stymulacji receptorów
α₁ w naczyniach krwionośnych i uwalnia się NA, co powoduje
wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego,
wzrost ciśnienia żylnego, zmniejszenie przepływu żylnego krwi.
Zastosowanie:
- w małych dawkach: w skąpomoczu.
- w większych dawkach: jako lek inotropowy,
pobudzający akcję serca
- w dużych dawkach: w zapaściach

Dobutamina - pochodna dopaminy, pozbawiona działania
dopaminergicznego i wyzwalania NA na zakończeniach nerwowych,
działa bezpośrednio na receptory β₁ w sercu, powoduje
zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego,
nie wpływa na przepływ wieńcowy krwi.

Dopeksamina - syntetyczna katecholamina o obwodowym
działaniu dopaminergicznym i β₂-adrenergicznym,
nie działa na receptory α. Zwiększa pojemność
minutową serca i nieznacznie podwyższa ciśnienie krwi.

Inne leki kardiotoniczne (inhibitory enzymu fosfodiesterazy):
I grupa: metyloksantyny
Fosfodiesteraza cAMP - rozkłada cAMP do monofosforanu.
Gdy zablokujemy fosfodiesterazę cAMP to dochodzi do
zwiększenia stężenia wewnątrzkomórkowego cAMP
i efekty ostateczne są jak po pobudzeniu receptora β-adrenergicznego.
II grupa: Inhibitory fosfodiesterazy + agoniści kanałów wapniowych:
Amrynon, Milrynon, Enoksymon, Piroksymon, Wesnarymon
- zwiększają wewnątrzkomórkowe stężenie wapnia,
są blokerami kanałów potasowych (antagoniści kanałów potasowych).
III grupa: środki uczulające na jon wapnia - powoduje to
zwiększenie reaktywności białek mięśnia sercowego na wapń, np. Pimobendan.

Leki antyarytmiczne normalizują zaburzenia rytmu serca
(niemiarowości, bradykardię, tachykardię).
Celem tych leków jest obniżenie automatyzmu
układu bodźco - przewodzącego poprzez wydłużenie okresów refrakcji.

Mechanizm działania leków antyarytmicznych:
1. Zahamowanie „pompy sodowej” - powoduje stabilizację
błony komórkowej i przedłużenie procesu refrakcji.
2. Aktywacja „pompy sodowej” - tj. ułatwienie i wzmożenie przewodnictwa

PODZIAŁ LEKÓW ANTYARYTMICZNYCH wg WILLIAMSA

Grupa	Leki	Główne działanie
I	Chinidyna Prokainamid Dizopiramid Ajmalina Prajmalina Lidokaina Meksyletyna Tokainid Fenotyina Apmindyna Propafenon Enkainid Flekainid Lorkainid	Stabilizatory błon komórkowych Są stosowane w złożonych postaciach zaburzeń (niemiarowości) przeważnie: 1. Lidokaina + 2. Fenytoina + 3. Chinidyna
II	β-blokery (β-adrenolityki): acebutolol, nadolol, alprolol, oksprenolol atenolol, pindolol metoprolol, praktolol, satolol.	Odcięcie stymulacji adrenergicznej + działanie błonowe.
III	Amiodaron Bratylium	Opóźnienie repolaryzacji w następstwie czego następuje przedłużenie czasu tworzenia potencjału czynnościowego. - hamują automatyzm węzła zatokowego. - hamują receptory α i β-adrenergiczne (Amiodaron powoduje u ok. 30% chorych zaburzenia czynności tarczycy, ponieważ ma budowę chemiczną podobną do hormonu T3.)
IV	Werapamil (wpływa na węzeł AV - przysp. rytmu serca.) Dilitazem - zwalnia czynność serca Nifedypina - przysp. rytmu serca, skracające czas refrakcji, stymulując przewodzenie.	Blokowanie „wolnych” kanałów wapniowych.

Bratylium - jest stosowane w zaburzeniach rytmu serca oporne na
inne leki, zwłaszcza stosowana jest w profilaktyce i leczeniu
migotania komór, częstoskurczem komorowym i nadkomorowym
oraz zaburzenia rytmu serca spowodowane hipotermią
lub zatruciem glikozydami naparstnicy.

Patogeneza choroby wieńcowej:
Stadia:
1. Dusznica bolesna - angina pectoris:
- wysiłkowa
- samoistna
- Prinzmetala
2. Choroba wieńcowa z niemiarową akcją serca.
3. Choroba wieńcowa z niewydolnością krążenia.
4. Zawał mięśnia sercowego.
5. Pierwotne zatrzymanie krążenia.

Celem leczenia jest ekonomizacja pracy serca, czyli dostosowanie
dostawy tlenu do aktualnych potrzeb mięśnia sercowego.
A. Poprzez zmniejszenie obciążenia serca (zmniejszenie dopływu
krwi do komór, poprzez zmniejszenie oporu naczyniowego).
B. Zmniejszenie wydatku energetycznego serca.
Leki stosowane w leczeniu i profilaktyce napadów bólowych:

1. Azotany, azotyny (Nitrogliceryna)
- uwalniają wolne rodniki azotynowe NO^-, które wnikają do komórek
i aktywują cyklazę guanylową w k. mięśni gładkich i naczyń krwionośnych
zwiększając syntezę cGMP - to powoduje rozkurcz mięśni gładkich
przez zahamowanie fosforylacji lekkich łańcuchów miozyny.
W niewydolności wieńcowej dochodzi do przemieszczenia krwi
w łożysku naczyniowym do naczyń żylnych, co zmniejsza
obciążenie wstępne (pre-load) i obciążenie następcze (after-load).
Nitrogliceryna jest podstawowym lekiem z grupy azotanów.
Po 1-3 min po podaniu pod językowo występuje działanie.
Stosuje się w napadach bólu dusznicowego, OZW,
ostra niewydolność lewokomorowa, przełom nadciśnieniowy.
Objawy po podaniu: zaczerwienienie twarzy z uczuciem gorąca,
ból głowy, spadek ciśnienia krwi, omdlenia.







2. Leki β-adrenolityczne:
a) hamują akcję serca
b) znoszą wpływ amin katecholowych na serce
- propranolol - blokuje receptor β₁

Werapamil - działa najsilniej ze wszystkich antagonistów
wolnego kanału wapniowego, blokuje on dopływ wapnia
do komórki w fazie skurczu, zmniejsza się wtedy
pobudliwość węzła zatokowego i przewodzenia
w węźle przedsionkowo-komorowym. Zastosowanie i leczenie:
nadkomorowe i komorowe zaburzenia rytmu serca.
Nifedypina - działa silnie rozszerzająco na naczynia krwionośne,
przy znacznie słabszym działaniu antyarytmicznym zmniejsza
obciążenie następcze (after-load), obniża ciśnienie krwi,
zwiększa przepływ wieńcowy. Hamuje agregację płytek krwi
i działa już po 15 min, a po podaniu pod językowo po 3-5 min.
Diltiazem - pochodna benzodiazepiny - zmniejsza obciążenie
wstępne (pre-load). Hamuje agregację płytek krwi.
Działa spazmolitycznie na naczynia wieńcowe.
Molsydomina - wpływa na pre-load - zmniejsza
obciążenie wstępne. Działa antagonistycznie w stosunku
do leukotrienów kurczących naczynia krwionośne i oskrzeli.
Trimetazydyna - lek cytoprotekcyjny, który hamuje
β-oksydację kwasów tłuszczowych, ponieważ blokuje
3-ketoacetylokoenzym A.

Niesteroidowe leki przeciw zapalne:
1. Pochodna kwasu acetylosalicylowego:
Salicylan Sodowy, Kwas Acetylosalicylowy ,Salicylamid
2. Pochodne kwasu octowego:
Indometacyna, Diklofenak, Sulindak, Tolmetyna,
Kwas Tiaprofenowy
3. Pochodne pirazolonu:
Aminofenazon, Fenylbutazon, Oksyfenbutazon,
Metamizol (Pyralgina), Fenazon
4. Pochodne kwasu priopianowego:
Ibuprofen, Deksybuprofen, Naproksen, Ketoprofen, Flubiprofen
5. Pochodne kwasu enolowego:
Piroksykam, Meloksykam, Fenoksykam
6. Pochodne kwasu fenyloantranilowego
Kwas mefenamowy, Kwas tolfenamidowy
7. Inhibitory COX-2:
Profekoksyb, Celekoksyb, Meloksykam, Nabumetan
8. Sole złota:
Solgamal B, Sanokryzyna, Tanredan
9. Pochodne chlorochiny:
Arechina, Hydroksychlorochina
10. Penicylamina:
Cupramil
11. Leki immunosupresyjne:
Cyklosporyna, Metotreksad, Azotiopryna, Cyklofosfamid
12. Leki immunoindukujące:
Lewamizol, TFX, Przeciwciała monoklonalne
13. Sulfaparazopirydyna:
Salazopiryna (kwas 5-aminosalicylowy)

Pochodne kwasu salicylowego:
Kalcyfiryna, Askropol, Polopiryna S, Polopiryna C
Pochodne Pirazolonu:
- najsilniejsze NLPBólowe
Deksprofen jest 2x silniejszy niż Ibuprofen.
Podstawowe NLPZ to: salicylany, ibuprofen,
naproksen, diklofenak, indometacyna.

NARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE:
1. Alkaloidy opium: morfina, kodeina, opium.
2. Pochodne morfiny: etylomorfina, leworfenol (Dromoran)
3. Pochodne kodeiny: dwuhydrokodeina (Paracodin), Oksykodon (Encodol)
4. Pochodne piperydyny: peptydyna (Dolantyna, Dolargan), fentanyl
5. Pochodne heptanonu: metadon, fenodokson (Heptalgin),
dekstromoramid (Paltium), pentazycyna (Fortral),
tramadol (Trodan, Tramal), sulfentanyl (Sulfenta).

Tramadol - 50 - 150 mg, nie wolno przekraczać 400 mg na dobę.
Bupremorfina - tabletki podjęzykowe 0,2 - 0,4 mg.
Nalbufina (opioid) - tabletki po 10 mg
Butorfanol (silniejszy niż morfina) podaje się 1 - 4 mg do mięśniowo
Nefopam - doustnie30 - 60 mg 3x dziennie, dożylnie 20 mg co 6 godzin.
Pentazocyna - działa słabiej od morfiny, dochodzi do…

Podział leków naczyniowych stosowanych w stanach kurczowych tętnic:

Grupa leków naczyniowych	Preparat	Rozszerzane naczynia
α-adrenolityki	Moksysylit Dihydroergotoksyna Nicergolina Buflometyl	stany skurczowe kończyn i naczyń mózgowych
β-adrenergiki	Bametan Bufemina Izoksyporyna	stany skurczowe tętnic kończyn
Miolityczne	Nikotol Nikotynianksantylu Nikometad Nikofuranoza Bencyklan Cyklandelat Alprostadyl Flumaryzyna Cunaryzyna Winpocetyna	Głównie naczynia mózgowe Krążenie mózgowe Kończyny + mózgowe Oczne tętnice Krążenie mózgowe Krążenie mózgowe
Leki reologiczne	Pentoksyfilina Pirykorbat	hamuje agregację płytek, poprawia krążenie mózgowe + kończyny
Antyserotoninowe	Metysergid Pizadyfen	migrena --> naczynia mózgowe
Leki pobudzające receptory 5-HT (serotonina)	Sumatrypan	złoty środek w migrenie

Nienarkotyczne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.

Nazwa leku	Działanie przeciwzapalne	Działanie przeciwbólowe	Działanie przeciwgorączkowe	Toksyczność
FENACETYNA	-	++	+	++
PARACETAMOL	+ -	+++	++	+
IBUPROFEN	++	++	+	++
KETOPROFEN	++	++	+	++
NAPROKSEN	+++	++	+	+
KWAS MEFENAMOWY	++	+++	+	+
DIKLOFENAK	+++	+++	++	+
AMINOFENAZON	+	++	+++	++
FENYLBUTAZON	+++	+++	++	++++
INDOMETACYNA	+++	++	++	+++
KWAS ACETYLOSALICYNOWY	++	++	++	+

Są to leki pierwszego rzutu w chorobach reumatycznych,
hamują COX-1 i COX-2, następuję zahamowanie procesu zapalnego.
COX-1 w błonie śluzowej żołądka oraz w śródbłonku naczyniowym.
COX-2 w komórkach biorących udział w procesie zapalnym: monocyty, leukocyty, makrofagi.

Sprawdzian 5

LECZENIE OSTRYCH ZATRUĆ.
Badania:
- zawartość Hb tlenkowęglowej (stężenie karboksy- i methemoglobiny)
- stężenie barbituranów we krwi i w moczu
- stężenie salicylanów we krwi
- aktywność cholinesterazy (w zatruciu pestycydami) AholTEST
- gazometria w zatruciu salicylanami i alkoholem metylowym
Postępowanie:
- usunięcie chorego ze strefy zatrutej
- usunięcie trucizny niewchłoniętej
- przyspieszenie wydalania trucizny wchłoniętej
- leczenie przyczynowe i objawowe
Leczenie objawowe:
- płukanie żołądka (4-8h po spożyciu)
czas:
- grzyby - do 3 dób
- salicylany - do 12h
- antydepresanty - do 8h (opiaty, chloropromazyna, psychotropy)
- substancje płynne - do 4h
- substancje stałe - do 6h
- substancje żrące, benzyna, pochodne ropy - do 20 min.
Do płukania używamy nie więcej niż 300 ml wody o T = 30-35*C,
jeśli poda się więcej wody, może nastąpić otwarcie odźwiernika.
Przeciwskazania:
- substancje żrące, drgawki, utrata przytomności, zatrucie benzyną lub ropą naftową, we wstrząsie, w przypadku żylaków przełyku, tętniak aorty, niewydolność oddechowa.
- Jeżeli zatrucie lekami rozpuszczalnymi w tłuszczach (benzyna, CCl₄), używa się emulsji parafiny płynnej, którą należy zostawić w żołądku (ok. 100 ml), odsysamy dopiero po 30-60 min.
mleko - w zatruciach (substancje nierozpuszczalne w tłuszczach) kwasami (również wodorowęglan sodu 2% neutralizuje kwasy).
- Zatrucie zasadami - 1 łyżka octu na 1 szklankę wody do picia, albo kwas cytrynowy roztwór 1-3%.
- węgiel lekarski - 5-10 % roztwór, albo 2-4 łyżki stołowe na 0,5l wchłania etanol, strychninę, toksyny grzybów, barwniki.
- w zatruciu metalami ciężkimi, alkaloidami, glikozydami * 0,5% roztwór taminy
- w zatruciu truciznami żrącymi i metalami żrącymi (z wyj. Talu) stosujemy 3-4 białka kurze w 0,5l wody.
- prowokowanie wymiotów - 2 łyżki soli kuchennej w szklance wody.
- środki przeczyszczające - parafina ciekła 3 ml/kg (doustnie), sól glauberska Na₂SO₄ (roztwór 2-4 łyżki na szklankę wody), na zakończenie płukanie żołądka.
- wymuszamy wzmożoną diurezę (6-12l/24h) dożylnie 500 ml NaCl, PWE, płyn Ringera, 5 % glukoza na zmianę (500ml/h), karta bilansu wodnego, Furosemid (100-400mg podzielone dawki) do każdych 2l płynów 15ml ekwiwalentów potasu (aby nie doszło do hipokaliemii).
Leczenie przyczynowe:
- desferroksamina - w zatruciach żelazem, 500-1000mg dożylnie, domięśniowo
- Dimerkaprol (Sulfactin) - 2,5mg/kg co 4h, w zatruciach Hg, Cr, Au, As, Cd, Bi
- Nialorfina - 5-10mg dożylnie, domięśniowo, podskórnie (u narkomanów)
- Nalokson (u narkomanów) - silniejszy od morfiny, 5-10mg dożylnie, domięśniowo, podskórnie.
- obidoksym (Toxogonina) 100-250mg kilka razy dziennie.
- penicylamina - 250mg doustnie kilka razy dziennie w zatruciach metalami ciężkimi (Hg, Cu, Zn, Pb)
- tiosiarczan sodowy - w zatruciach cyjankami, dożylnie 15g w roztworze 10-30% w zatruciach chlorem, jodem, solami metali ciężkich.
- wersanian (Chelaton) - dwusodowowapniowy Calcium EDTA, 2 mg/kg dożylnie w zatruciach metalami ciężkimi, np. Cr, Ni, Pb

DRGAWKI
- duże napady ogólne
- częściowe (kilka, kilkanaście minut)
Przyczyny:
- drgawki z OUN w padaczce, udarze mózgu, zapaleniu mózgu, zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, w guzie mózgu
- drgawki w powodu niedoboru wapnia (ręka położnika), hipokalcemia, w hipoglikemii, w gestozie ciężarnych
- przy wysokiej gorączce, a także w objawach abstynencji (u narkomanów i alkoholików)
- w zatruciu lekami (np. przy miejscowym znieczuleniu), w niedotlenieniu mózgu.
Leczenie objawowe:
- diazepam (Relanium) - 10 mg dożylnie powtarzane, iniekcja co 30 min do dawki 30mg, lub wlew dożylny 100mg w 500 ml 0,9% NaCl.
- fenytoina - 15mg/kg z szybkością 50mg/min
- barbiturany - tiopental 3-5mg/kg dożylnie (tylko u osób zaintubowanych); fenobarbital 5-10mg/kg dożylnie (dawka całkowita) 1/5 dawki co 10 minut
- drgawki z niedoboru Ca - CaCl₂ 10% w ampułce po 10ml.
- leki porażające płytkę motoryczną - suksametonium 0,5-1,5mg/kg, dawka podtrzymująca
30-100mg, działa krótko 2-8min; pankuronium - poraża płytkę motoryczną przez 45 min, dawka
0,04-0,08 mg/kg, dawka podtrzymująca 1,5-2,5mg.
- w gestozie ciężarnych: MgSO₄ 20%
- hipoglikemia: 40% glukoza 50-100ml dożylnie.

NAPAD KOLKI WĄTROBOWEJ / NERKOWEJ.
- leki spazmolityczne i przeciwbólowe:
Spazmolityczne (rozkurczowe):
- nitrogliceryna podjęzykowo 0,5mg
- papaweryna - ampułki po 40mg domięśniowo, dożylnie
- atropina - 0,5mg podskórnie
- aminofilina (Eufilina) 250 mg dożylnie albo 360mg per rectum
- skopolamina - 20mg domięśniowo Buscopan albo 10mg per rectum Scopolan
Przeciwbólowe:
- pylargina (metamizol, noramidopiryna) - dawki 1-2,5g
- petydyna (dolantyna) 100mg domięśniowo
- fentanyl 0,05-0,1mg
- wegamtalgin (w czopkach)
- tolargin (w czopkach)
- tramadol (w czopkach 0,1)
Jeśli występują wymioty:
- awiomarin - tabletki - 25mg
- chloropromazyna (Fenactil) - domięśniowo, dożylnie 25mg
- prochlorpromazyna (Stemetil) 25mg, w czopkach też.

NAPAD DYCHAWICY OSKRZELOWEJ - ASTMA.
- oprócz skurczu oskrzeli, również obrzęk błony śluzowej i zwiększone wydzielanie lepkiego śluzu.
- aminofilina - ampułki 250mg dożylnie, lub wlew w soli fizjologicznej 250ml, T_1/2 = 8,1h, u palaczy znacznie krótszy, w otyłości wydłuża się, w marskości wątroby wydłuża się, dawka nasycająca
6mg/kg dożylnie przez 20-30min, dawka podtrzymująca 0,5mg/kg/h.
-β-adrenergiki:
salbutamol, terbutalina, fenoterol (Berotec), orcyprenalina (Astmotent), adrenalina, izoprenalina, efedryna.
najsłabszy salbutamol i terbutalina na receptor β₂, orcyprenalina 0,5-1mg domięśniowo, podskórnie, doustnie 10-25mg kilka razy dziennie, salbutamol - w aerozolu, podobnie jak fenoterol.
- kortykoterapia (hydrokortyzon) dożylnie 200-400mg domięśniowo, metyloprednizon (Fenicort) 25mg domięśniowo, betametazon 0,5-1,5mg doustnie albo domięśniowo, można w postaci aerozolu.
- leki uspokajające:
- diazepam 5-10 mg
- hydroksyzyna (Altarax) - 100mg domięśniowo
- tlen
- nawodnienie pacjenta i leczenie kwasicy
- tlenek azotu (ultimum refugium)

POLEKOWY WSTRZĄS ANAFILAKTYCZNY
Może wystąpić po:
- surowicy, heparynie, insulinie, preparatach jodowych, antybiotykach (penicylina), środki kontrastowe, środki miejscowo znieczulające.
Objawy:
- duszność, sinica, tachykardia, obrzęk krtani, spadek ciśnienia.
Postępowanie:
- płaskie ułożenie chorego, w pozycji Trendelenburga, udrożnienie dróg oddechowych,
- adrenalina domięśniowo 0,5mg
- PWE
- dożylnie hydrokortyzon dorośli 500-1000mg, dzieci 50-100mg, młodzież 500mg
- antazolina 100mg domięśniowo, dożylnie
- kalcium polfa 10ml 10% lub thenalidin kalcium 5-10ml
- 250mg aminofilina dożylnie
- dopamina, jeżeli RR < 85 mmHg
- dekstran 40 000 jednostek, jeśli wstrząs
- intubacja lub tracheostomia.

---