WYKŁAD 1

Finanse przedsiębiorstw na tle finansów jako dyscypliny nauki.

W Polsce zamiennie używa się określenia finanse przedsiębiorstw z określeniem zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Nazwa ta przyjęta jest z literatury zachodniej.

Przedmiot finanse przedsiębiorstw może być rozpatrywany w rożny sposób.

W ujęciu teoretycznym nauki o finansach przedsiębiorstw traktuje się jako element ogółu zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych lub też jako element pieniężnego mechanizmu wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług.

Finanse występują w stanie wymiany i podziału.

Szczególną cechą, która różni finanse od innych form jest pieniężny charakter. Do podziału dóbr i usług dochodzi się w drodze przeplatania przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych.

Strumienie pieniężne dzielimy na:

• strumienie rynkowe - charakteryzują się głównie bezpośrednim związkiem pieniądza z przepływem dóbr i usług.

• strumienie transferowe - ich właściwością jest przepływ pieniądza bez ekwiwalentów

• strumienie kredytowe - są skutkiem bankowej kreacji pieniądza poprzez udzielanie kredytów

• strumień oszczędności - jest zatrzymanym w ruchu strumieniem pieniężnym

zatrzymanie w ruchu pieniądze, które w

rzeczywistości stają się zasobem.

Przepływ pieniądza i tworzenie zasobów odbywają się przez działanie określonych podmiotów tj. osób fizycznych i prawnych.

Osoba prawna - jednostka organizacyjna lub przedsiębiorstwo, która z mocy prawa posiada osobowość prawną. (Skarb Państwa, NBP, szkoły wyższe, partie polityczne)

Właściwości tych podmiotów pozwalają na wyodrębnienie grup finansów, a w konsekwencji procesów i zjawisk finansowych, które można podzielić na:

• finanse gospodarstw domowych (finanse ludności)

• finanse budżetu państwa, samorządów terytorialnych i tzw. poza budżetów (agencje, fundusze)

• finanse ubezpieczeń

• finanse banków instytucji kredytowych

• finanse przedsiębiorstw

Finanse przedsiębiorstw charakteryzują się: (z pkt. widzenia właściciela)

• mikroekonomiczny punkt widzenia przy ocenie zjawisk finansowych

• ograniczenie zakresu badań do wyodrębnionej sfery działalności jednostki (poza gospodarstwem domowym)

• identyfikacja zjawisk finansowych w przedsiębiorstwie i w jego otoczeniu (spojrzenia całościowe - otoczenie)

• badanie wpływu regulacji prawnych na postawę przedsiębiorstw

Gospodarka finansowa przedsiębiorstw to czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadanie czyli tworzenie oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z unieruchomieniem pewnego zasobu pieniędzy. Oznacza to, że gospodarkę finansową należy rozumieć jako mechanizm, w którym mamy do czynienia z występowaniem zespołów różnego typu rozliczeń.

Gospodarki finansowej nie można rozpatrywać z punktu widzenia statycznego.

Prowadzenie gospodarki finansowej oznacza nie tylko samo uzyskanie i wydatkowanie pieniędzy, ale także programowanie tych działań w krótkim i długim okresie oraz ich analizie i ocenie w celu kształtowania na tej podstawie przyszłych decyzji.

Mamy więc tu do czynienia z występowaniem określonych czynności, które obejmują:

• czynności poprzedzające ruch pieniądza czyli przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących określone procesy

• czynności rzeczywiste w zakresie realizacji operacji pieniężnych

• czynności polegające na zapisie zrealizowanych operacji finansowych, analizie przebiegu dokonanych zjawisk finansowych, wnioskowaniu, które służy kształtowaniu tych zjawisk w przyszłości.

W konsekwencji procesy zachodzące w gospodarce finansowej przedsiębiorstw można przedstawić jako działanie w 3 następujących po sobie fazach:

1. przygotowanie

2. realizacja

3. ewidencja analizy i wnioskowania

PRZEDSIĘBIORSTWO - jest zorganizowanym zespołem czynników materialnych i niematerialnych przeznaczonych na prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo może być traktowane także w kategorii organizacyjnej oznacza wówczas zespół ludzi uprawiających w sposób systematyczny działalność usługową.

W kategorii prawnej to podmiot obrotu cywilnego z prawem zaciągania umów i zobowiązań. `

W kategorii ekonomicznej to zasoby składników materialnych i niematerialnych wykorzystane do prowadzenia działalności na rachunek i ryzyka właściciela i wedle jego uznania.

Przedsiębiorstwo obejmuje:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa, firma)

• własność nieruchomości lub rachunkowości w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości

• prawo wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości i ruchomości i inne prawa ich dotyczące (do korzystania) wynikające z innych stosunków prawnych

• wierzytelności i prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne

• koncesje, licencje i zwolnienia

• patenty i inne prawa własności przemysłowej

• majątkowe prawa autorskie

• tajemnice przedsiębiorstwa

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

CECHY:

1) podmiot gospodarczy działający w sferze produkcji i wytwarzający w sposób zorganizowany dobra i usługi na potrzeby odbiorców

2) ekonomicznej podmiotowości towarzyszy podmiotowość prawna polegająca na przypisaniu osobie fizycznej lub prawnej skutków działań przedsiębiorstwa.

3) ekonomiczna podstawą działania przedsiębiorstwa jest kapitał

4) kapitał przedsiębiorstwa jest zawsze czynny i zorganizowany w przedsięwzięcie będące określona kombinacją czynników produkcji

5) przedsiębiorstwo animuje przedsiębiorca, który podejmuje decyzje kapitałowe i ponosi ryzyko

6) w systemie gospodarczym przepisy prawne decydują jakie formy organizacyjne mogą występować na rynku jako przedsiębiorstwa

Podział przedsiębiorstw:

• małe:

• zatrudnia do 50 osób

• aktywa do 5 mln euro

• roczne przychody ze sprzedaży do 7 mln euro

• średnie:

• zatrudnia od 50 do 250 osób

• aktywa od 5 do 27 mln euro

• roczne przychody ze sprzedaży od 7 do 40 mln euro

• duże:

• zatrudnia od 250 osób

• aktywa od 27 mln euro

• roczne przychody ze sprzedaży od 40 mln euro

Podział przedsiębiorstw według rodzaju działalności:

• wytwórcze:

produkty

półprodukty

• usługowe:

materialne

niematerialne

• handlowe

• budowlano-remontowe

Podział przedsiębiorstw według formy własności:

• sektor publiczny:

państwowe

komunalne (jednostki samorządy terytorialnego

• prywatne

• spółdzielcze

Podział przedsiębiorstw według formy prawno-organizacyjnej:

• spółki cywilne

• spółki prawa handlowego

osobowe (spółki jawne, partnerskie, komandytowe, komandytowo-akcyjne)

kapitałowe (spółka z o.o., spółka akcyjna)

• spółki mieszane

Zasady działania przedsiębiorstwa:

• przedsiębiorczość - podejmowanie ryzyka i rozwój działalności

• innowacyjność - ciągłe poszukiwanie nowości w zakresie produktu, jakości, technologii, dystrybucji i zarządzania

• gospodarność - maksymalizacja efektu, minimalizacja kosztów

• równowaga finansowa - tak funkcjonować, aby przychody ze sprzedaży były wyższe od kosztów własnych

• ekologiczność - tak funkcjonować aby nie szkodzić środowisku naturalnemu, minimalizować ewentualne szkody

Rodzaje gospodarki rynkowej wpływającej na cechy przedsiębiorstwa

1) KAPITALIZM RYNKOWY (Kanada, USA, Australia. Wielka Brytania)

Cecha zasadnicza - mechanizm rynkowy rządzi większością sfer aktywności gospodarczej i społecznej. Rola państwa jest ograniczona. Ustawodawstwo podtrzymuje konkurencyjność. Dużą rolę odgrywa innowacyjność i czerpanie z tego indywidualnych zysków oraz związana z tym ochrona właściwości intelektualnych.

2) KAPITALIZM MEZOKORPORACYJNY (Japonia)

Opiera się na serii procesów koordynujących działanie sił rynkowych. Innowacja jest wynikiem wspólnego korzystania z know-how. Doprowadza się do stabilizacji pomiędzy firmami, a wykwalifikowaną siłą roboczą.

Dużą rolę odgrywa zarówno państwo jak i wielcy właściciele prywatni.

3) KAPITALIZM ORDOLIBERALNY (Niemcy)

Wspiera się rokowania pomiędzy pracodawcami, związkami zawodowymi i państwem.

Państwo prowadzi szeroko zakrojoną pomoc socjalną. Jednocześnie uznaje się, że gospodarka liberalna jest najlepszym modelem rozwoju.

4)KAPITALIZM ETATYSTYCZNY (Francja)

Logika rynku jest hamowana przez rozbudowaną strukturę państwa, które wpływa bezpośredni na procesy dostosodawcze w gospodarce.

Idee przedsiębiorstw w rozwoju teorii finansów przedsiębiorstw.

1) PODEJŚCIE NEOKLASYCZNE - uważało, że przedsiębiorstwo to czarna skrzynka działająca w celu maksymalizacji zysku. Analizowanie zależności między wejściem i wyjściem czyli czynnikami produkcji, a produktem i sprzedażą.

Racjonalne gospodarowanie oznaczało maksymalizacje zysków i minimalizacje kosztów. Wobec tego w tym nurcie poszukiwano metod optymalizacyjnych układu wejścia/wyjścia.

2) PODEJŚCIE BEHAWIORYSTYCZNE - zakłada, że przedsiębiorstwo podejmuje decyzje w warunkach niepewnego i złożonego otoczenia, stąd koncentrowano się na rzeczywistym procesie dokonywania wyborów przez przedsiębiorstwo na podstawie ograniczonej racjonalności. Stąd poszukiwanie rozwiązania zadowalającego niż optymalnego.

3)KONCEPCJA MENADŻERSKA - zakładała, że główny wpływ na przedsiębiorstwo ma kadra zarządzająca, która nie zawsze jest tożsama z właścicielami, stąd koncepcja ta głosiła, ze w tym przypadku nie działa maksymalizacja zysku, ale maksymalizacja korzyści menadżerów w ramach ograniczeń stwarzanych im przez właścicieli.

4) KONCEPCJA, w której przedsiębiorstwo jako mechanizm alokacji zasobów

Podstawowym czynnikiem kształtowania są koszty transakcyjne. Aby zminimalizować te koszty łączy się pewne formy gospodarowania w jedną całość będącą przedsiębiorstwem.

Wielkość i struktura przedsiębiorstwa będą utrzymywać się na takim poziomie przy jakim koszty włączenia kolejnej transakcji w obszar przedsiębiorstwa będą równe kosztom zorganizowania tego poza przedsiębiorstwem

5) TEORIA AGENCJI - wskazuje, że w przedsiębiorstwie wyróżnia się 2 poziomy relacji: pryncypał- agent, stosunków między nimi i ich zachowań w odniesieniu do relacji właściciel-menadżer, menadżer-pracownicy. Te podmioty posiadają informacje o wyborze wariantu najużyteczniejszego dla przedsiębiorstwa. Rolą właścicieli i menadżerów jest znalezienie takich bodźców, które będą przysparzały korzyści jednostronne.

6) TEORIA ZASOBOWA - przedsiębiorstwo traktowane jako zbiór zasobów i umiejętności, które determinują efektywność i skuteczność przedsiębiorstwa w zakresie realizacji konkretnych celów. Przedsiębiorstwo będzie działało tym skuteczniej im posiada bardziej odpowiednie do swojej strategii zasoby i umiejętności. Zasoby i umiejętności są wynikiem pozwalającym uzyskać przedsiębiorstwu przewagę strategiczną.

Przedsiębiorstwo, przedsiębiorca, przedsiębiorczość

Przedsiębiorstwo jest tworzone w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług w taki sposób, aby zaspokajając określone potrzeby odbiorców poprzez sprzedaż tych dóbr i usług osiągać zyski. Przedsiębiorstwo dysponuje zatem określonymi zasobami materialnymi - rzeczowymi (maszyny, urządzenia, hale fabryczne, magazyny, biurowce, a także surowce, materiały itp.), finansowymi, oraz ludzkimi tj. zespołem pracowników, oraz zasobami niematerialnymi - takimi jak marki wyrobów, wiedza i kompetencje pracowników, kultura organizacyjna, które to zasoby są w odpowiedni sposób dobierane, wykorzystywane, organizowane, tworzone, czyli zarządzane.

Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są trzy odrębności:

- odrębność techniczno-organizacyjna oznacza, że w przedsiębiorstwie zatrudniony jest
większy lub mniejszy zespół ludzi, który jest podporządkowany jednemu zwierzchnikowi,
który pełni w stosunku do niego funkcje kierownicze. Praca zatrudnionych jest w odpowiedni
sposób zorganizowana (ustrukturyzowana), co znajduje odzwierciedlenie w strukturze
organizacyjnej przedsiębiorstwa, przedstawianej graficznie na schemacie organizacyjnym.
Przedsiębiorstwo zlokalizowane jest w określonym miejscu lub miejscach, wyposażone jest

w środki potrzebne do realizacji procesu pracy,

- odrębność ekonomiczna oznacza, że ma ono odrębny majątek, który powinno powiększać
w procesie gospodarowania z dochodów uzyskiwanych ze sprzedaży swoich produktów i/lub
usług. Prowadząc działalność gospodarczą przedsiębiorstwo działa w warunkach niepewności
i ryzyka, co ma istotne znaczenie dla możliwości osiągania zysków lub zagrożenia
poniesienia strat. Dochody pracowników są uzależnione od wyników ekonomicznych
przedsiębiorstwa,

- wyodrębnienie prawne oznacza, że przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną tj.
zdolność do czynności prawnych, a więc do zawierania umów, zaciągania kredytów
bankowych, dochodzenia swoich praw na drodze sądowej. Osobowość prawną
przedsiębiorstwo uzyskuje poprzez wpis do rejestru przedsiębiorstw prowadzonego przez
sądy gospodarcze. Z chwilą wpisu przedsiębiorstwo staje się podmiotem praw i obowiązków.

Przedsiębiorstwem może zarządzać właściciel środków produkcji lub najemny menedżer (zarządca). Oddzielenie własności od zarządzania następuje najczęściej w miarę wzrostu przedsiębiorstwa, kiedy właściciel - przedsiębiorca nie jest w stanie dalej samodzielnie nim zarządzać. Jak z tego wynika pojęcia przedsiębiorcy i przedsiębiorczości najczęściej odnosi się do małych przedsiębiorstw.

Przedsiębiorczość pojawia się w różnych dziedzinach życia. Najczęściej rozumie się ją jako cechę, sposób zachowania się ludzi, chociaż w literaturze ekonomicznej występuje również jako cecha organizacji. Człowiek przedsiębiorczy to człowiek energiczny, zaradny, rzutki, pełen pomysłów i inicjatywy, nie obawiający się podejmować ryzyko. Tacy ludzie najczęściej podejmują działalność na własny rachunek, a więc stają się przedsiębiorcami.

Wg Słownika ekonomicznego przedsiębiorcy - Przedsiębiorca - to osoba lokująca fundusz w określone przedsięwzięcie podejmując szansę uzyskania zysku oraz ryzyko strat.(...) Przedsiębiorca jest osobą przejmującą odpowiedzialność za organizację i zarządzanie jednostką prawną wytwarzającą towary i usługi. Przedsiębiorczość stanowi czwarty czynnik produkcji wyzwalający inicjatywę i zasoby aktywności intelektualnej i zaangażowania człowieka w pomnażanie dochodu, dobieranie innych czynników produkcji.

Cechy osobowości przedsiębiorcy zostały opisane w następujący sposób. Jest to osoba, która:

podejmuje działania z własnej inicjatywy i nikt nie musi go do tego zachęcać,

• przed podjęciem działania i ryzykownych decyzji dokłada starań dotyczących rozpoznania sytuacji i możliwych wariantów,

• potrafi kierować innymi ludźmi i formułować zadania, współpracować z wykonawcami,

• chętnie przyjmuje na siebie realizowanie obowiązków i ponoszenie odpowiedzialności za ich wykonanie,

• wykazuje umiejętności współdziałania i współżycia z ludźmi,

• odczuwa potrzebę sukcesu i przodowania,

• umiejętnie koncentruje się na sprawach najważniejszych, właściwie ustala hierarchię problemów.

Przedsiębiorca wykazuje zdolność do przystosowywania się do zmiennych warunków otoczenia poprzez kojarzenie faktów, przewidywanie następstw podjętych decyzji, a także kreowania zmian w otoczeniu dzięki innowacyjnym pomysłom, nieszablonowym działaniom. Szerzej pojęcie przedsiębiorcy definiuje ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2004 r. z póź. zm.): działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienałeżących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo do Ewidencji Działalności Gospodarczej. Spółka kapitałowa w organizacji może podjąć działalność gospodarczą przed uzyskaniem wpisu do rejestru przedsiębiorców. Wpisowi do ewidencji podlegają przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi. Czasami podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej może wiązać się dodatkowo z obowiązkiem uzyskania przez przedsiębiorcę koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Przedsiębiorca działa pod firmą (w kodeksie cywilnym - firma to nazwa przedsiębiorstwa; w bilansie, w środkach trwałych wpisuje się „wartość firmy", czyli wartość nazwy wyrażona w pieniądzu). Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Firmą osoby prawnej jest jej nazwa. Firma oddziału osoby prawnej zawiera pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział" ze wskazaniem miejscowości, w której oddział ma siedzibę. Zmiana firmy wymaga ujawnienia w rejestrze. Firma nie może być zbyta.

Osoba prawna jest to taka jednostka organizacyjna lub przedsiębiorstwo, które z mocy prawa posiada osobowość prawną. Osobowość prawną ma: Skarb Państwa, NBP, organizacje, partie, fundacje, fundusze, gmina, wyższa szkoła, a także niektóre przedsiębiorstwa; bank, spółka z o.o., spółka akcyjna.

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:

• oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa - firma);

• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

• koncesje, licencje i zezwolenia;

• patenty i inne prawa własności przemysłowej;

• majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

• tajemnice przedsiębiorstwa;

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Cechy:

• podmiot gospodarczy działający w sferze produkcji i wytwarzający w sposób zorganizowany dobra i usługi na potrzeby odbiorców;

• ekonomicznej podmiotowości przedsiębiorstwa towarzyszy podmiotowość prawna polegająca na przypisaniu osobie fizycznej lub prawnej skutków działań przedsiębiorstwa;

• przedsiębiorstwo działa profesjonalnie w celu maksymalizacji korzyści materialnych, a jako podmiot pozostaje w obszarze zjawisk gospodarczych, a nie politycznych;

• ekonomiczną podstawą działania przedsiębiorstwa jako odrębnego podmiotu jest kapitał;

• kapitał ten jest zawsze czynny i zaangażowany w przedsięwzięcie będące określoną kombinacją czynników produkcji;

• przedsiębiorstwo animuje przedsiębiorca, który podejmuje decyzje kapitałowe i ponosi w dużym stopniu ryzyko kapitałowe, a jego zakres może być ograniczony do wartości kapitału;

• w systemie gospodarczym przepisy prawa decydują, które formy organizacyjne mogą występować na rynku jako przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo powinno działać wg następujących zasad:

1. Przedsiębiorczości - podejmowanie ryzyka i rozwijanie swojej działalności

2. Innowacyjności - ciągłe poszukiwanie nowości w zakresie: produktu, jakości, technologii, dystrybucji, a także w zakresie zarządzania.

3. Gospodarności ( ekonomiczności):

• maksymalizacji efektu lub

• minimalizacji kosztów

4. Równowagi finansowej - przedsiębiorstwo powinno tak działać, aby przychody ze sprzedaży były wyższe od kosztów własnych.

5. Ekologii - przedsiębiorstwo powinno tak działać, aby nie szkodzić środowisku naturalnemu, ewentualnie, aby minimalizować szkody.

Tak jak w przypadku typologii organizacji, tak też w przypadku przedsiębiorstw można wymienić różne ich klasyfikacje. Najbardziej znaną jest klasyfikacja przedsiębiorstw według standardów Unii Europejskiej pod względem ich wielkości. Podział wskazuje na małe, średnie i duże przedsiębiorstwa. Podobnie definiowane są kategorie przedsiębiorstw w prawie polskim.

Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch

ostatnich lat obrotowych:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz

osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.

Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch

ostatnich lat obrotowych:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.

Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch

ostatnich lat obrotowych:

zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.

Innym przykładem typologii przedsiębiorstw jest ich klasyfikacja wg kryterium stopnia zróżnicowania działalności. Przedsiębiorstwo w miarę swojego rozwoju najczęściej odchodzi od dość ścisłej specjalizacji w jednej dziedzinie i podejmuje działalność w nowej dziedzinie, bardziej lub mniej pokrewnej technologicznie do dotychczasowej. Powody takiego zróżnicowania mogą być różne np. chęć lepszego zaopatrzenia dotychczasowej produkcji w potrzebne surowce, materiały, podzespoły itp., potrzeba zapewnienia większej sprzedaży produkowanych wyrobów poprzez tworzenie hurtowni, sklepów firmowych czy też poszukiwanie odpowiednich możliwości zainwestowania zarobionych zysków. Takie zróżnicowanie działalności nazywane jest dywersyfikacją. Przyjmując za kryterium typologii stopień dywersyfikacji przedsiębiorstwa możemy wyróżnić cztery grupy przedsiębiorstw:

• produkujących jeden wyrób lub grupę wyrobów danej branży przemysłu - single business companies,

• o dominującym udziale działalności w jednym przemyśle, udział wyrobu lub grupy wyrobów z danej branży wynosi ok. 70% całej produkcji - dominant business companies,

• o względnej dywersyfikacji, tzn. takich, które produkują kilka wyrobów (grup) z różnych przemysłów tworzących ciąg technologiczny (dywersyfikacja pionowa) lub uzupełniających się w ramach 1-2 branż (dywersyfikacja pozioma) - related diversification,

• konglomeraty tj. przedsiębiorstwa realizujące kilka działalności z różnych branż, często całkowicie od siebie niezależnych np. zarobione na wydobyciu i przetwórstwie ropy zyski lokujemy w działalność hotelarską, wydawniczą,itp.

Wymienione przykłady nie wyczerpują możliwych klasyfikacji przedsiębiorstw. Dla potrzeb analitycznych, badawczych można tworzyć inne typologie przyjmując odpowiednie kryteria np. z punktu widzenia zakresu rynkowej działalności można wyróżnić przedsiębiorstwa działające na rynku lokalnym, krajowym, międzynarodowym czy globalnym.

Modele przedsiębiorstwa:

1.MODEL EKONOMICZNY (Teoria ekonomii) - przedsiębiorstwo to byt ekonomiczny opisywany w kategoriach efektywności użycia zasobów - różnicy między efektami i nakładami różnice w podejściu do przedsiębiorstwa na gruncie poszczególnych kierunków i prądów w ekonomii - ekonomia klasyczna, ujęcie schumpeterowskie, (neo)instytucj onalne.

2.MODEL FINANSOWY(Analiza finansowa przedsiębiorstwa) - przedsiębiorstwo to system zasobów o określonej wartości, przekształcanych w strumienie finansowe kapitał przedsiębiorstwa traktowany jest jako wartość, a niejako zestaw materialnych czynników produkcji, cel firmy - maksymalizacja jej wartości w dłuższym okresie czasu.

3.MODEL PRODUKCYJNY -Technologiczny (Nauki techniczne) - przedsiębiorstwo to układ techniczny przetwarzający energię i materię w produkt o założonych parametrach użytkowych przedsiębiorstwo nie wytwarza wartości dodanej lecz musi najpierw wyprodukować dobra lub usługi.

4.MODEL ORGANIZACYJNY (Organizacja i zarządzanie) - przedsiębiorstwo to jednostka zorganizowana - szczególny przypadek instytucji podlegającej zasadom racjonalnej organizacji występują procesy decyzyjne - podstawowa przesłanka uznania modelu organizacyjnego za wiodący w formułowaniu interdyscyplinarnej teorii przedsiębiorstwa

5.MODEL CYBERNETYCZNY (Cybernetyka, logistyka) - przedsiębiorstwo to układ złożony, podobny do żywego organizmu, kierujący się kryterium najdłuższego zachowania przy życiu traktowane jako system względnie odosobniony w otoczeniu, posiadający szereg wewnętrznych, oddziaływujących na siebie podsystemów.

6.MODEL SOCJOPSYCHOLOGICZNY - Behawioralny (Socjologia, psychologia) -przedsiębiorstwo to system społeczny - jednostki, grupy, ich zachowania, motywacje, wzajemne relacje itp. głównym aktywem przedsiębiorstwa są ludzie.

7.MODEL PRAWNY (Prawo cywilne, prawo handlowe) - przedsiębiorstwo to szczególny podmiot praw i obowiązków forma i ustrój przedsiębiorstwa są zawsze określone w danym systemie prawnym.

8.MODEL (ASPEKT) ETYCZNY (Etyka biznesu, socjologia kultury) - analiza zachowań w przedsiębiorstwie pod kątem obowiązujących w społeczeństwie norm moralnych i wzorców akceptowanych zachowań.

Cel działalności przedsiębiorstw

Współczesna teoria przedsiębiorstwa stoi na stanowisku, że najważniejszym celem wszelkich decyzji podejmowanych w przedsiębiorstwie jest maksymalizacja jego wartości

rynkowej. Maksymalizacja wartości firmy jest obecnie powszechnie akceptowana, jako zasadniczy cel przedsiębiorstwa z tego względu, że jest bowiem źródłem satysfakcji dla właścicieli, banków, konsumentów, pracowników, ubezpieczycieli, partnerów handlowych, samorządów lokalnych itd. Wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa prowadzi do zwiększenia stanu posiadania jego właścicieli. Zarządzanie finansami firmy jest więc jednym z głównych sposobów realizacji tak rozumianego celu przedsiębiorstwa.

Sformułowanie ogólnego celu zarządzania finansami firmy nie wyklucza wielu celów odcinkowych. Cele odcinkowe dotyczą różnych obszarów finansowych firmy. Tak więc można mówić o celach zarządzania kapitałem obrotowym, kształtowania wielkości i struktury kapitału, planowania finansowego czy celach dokonywanych analiz. Formułowanie tych celów jest uzasadnione, gdyż zwykle dzięki temu w procesie zarządzania lepiej dostrzega się i realizuje cel główny. Oprócz ww. celów wyróżniamy: cele krótkookresowe i długookresowe. Zadania krótkookresowe - są to skonkretyzowane cele jakich osiągnięcia oczekuje przedsiębiorstwo w sukcesywnej realizacji celów długookresowych. Zadania krótkookresowe determinują tempo i moment realizacji celów długookresowych.

Przykładowe cele długookresowe:

1. Poziomowy przyrost sprzedaży - cele marketingowe,

2. Nowoczesność produktu - cele innowacyjne,

3. Zyskowność - cele finansowe,

4. Właściwe wykorzystanie zasobów naturalnych, ludzkich, kapitału - cele zaopatrzenia
przedsiębiorstwa w zasoby.

5. Zwiększenie płacy.

Przykładowe cele krótkookresowe:

1. Przyrost udziału w rynku,

2. Wprowadzenie jednej modyfikacji produktu rocznie,

3. Poprawa zyskowności o 10% rocznie,

4. Zmniejszenie zakupu surowców, pracowników,

5. Zwiększenie płacy.

Teorie zadowalającego zachowania opierają się na założeniu, że celem przedsiębiorstwa jest osiąganie pewnej stopy zysku; kontrolowanie rynku; maksymalizacja stopy wzrostu przedsiębiorstwa z zapewnieniem jej bezpieczeństwa. Teorie zadowalającego zachowania wiążą się z niepełną informacją, trudnością identyfikowania najkorzystniejszych okazji oraz z ograniczoną skłonnością do podejmowania ryzyka.

Zmiany w gospodarce i ich wpływ na przedsiębiorstwo:

Globalizacja biznesu: otwieranie się gospodarek narodowych, liberalizacja,

prywatyzacja i ekspansja handlu, coraz silniejsze ugrupowania regionalne;

Zmiany właścicieli przedsiębiorstw: od prywatnych właścicieli do instytucjonalnych;

Wzrost znaczenia rynków kapitałowych: coraz więcej oszczędności ludności poza

systemem bankowym; fundusze emerytalne jako coraz silniejsi inwestorzy;

Zmiana metod oceny rezultatów przedsiębiorstw - od metod opartych na wartościach

księgowo-finansowych do analizy wolnych przepływów pieniężnych.

Zmiana modelu przedsiębiorstwa:

1. W gospodarce przemysłowej model większości przedsiębiorstw oparty był na fizycznych aktywach. One były podstawą produkcji i sprzedaży dóbr;

2. Lata 80-te i 90-te ubiegłego wieku przyniosły przesuwanie znacznych części łańcucha dostaw poza przedsiębiorstwo, ale pod jego kontrolą. Sprzyjał temu rozwój systemów informatycznych: ERP i CRM;

3. Rozwój nowych technologii, zwłaszcza coraz szersze wykorzystanie internetu i Intranetu wewnątrz przedsiębiorstwa oraz w kontaktach z jego dostawcami i klientami sprawił, że coraz więcej przedsiębiorstw koncentruje się na klientach

wykorzystując tu swoje kompetencje i budując własne przewagi konkurencyjne; lepiej wykorzystując posiadany kapitał ludzki i siłę finansową;

4. Fizyczne aktywa przedsiębiorstwa schodzą z pierwszoplanowej na drugo- i trzecioplanową pozycję. Tradycyjny model przedsiębiorstwa zostaje jak gdyby "przewrócony do góry nogami". Kapitał fizyczny jest redukowany -przesuwany poza obręb (i bilans) przedsiębiorstwa. Wykorzystuje się do tego celu metodę outsourcingu;

5. Na plan pierwszy wysuwa się obecnie kapitał marek i znaków towarowych oraz kapitał ludzki skoncentrowany na kliencie. Proces ten ma bezpośredni, korzystny wpływ na wzrost wartości przedsiębiorstwa;

6. Przedsiębiorstwo skoncentrowane na budowaniu silnych marek i znaków towarowych oraz na pomnażaniu kapitału klientów, tj. rozszerzaniu bazy lojalnych, rentownych klientów może - w drodze akwizycji i przejęć -nabywać nowe produktu lub usługi (często płacąc przy tym relatywnie wyższą cenę - jako alternatywę ich własnego rozwoju) i szybciej podnosić własną wartość;

7. Analizy koncepcji kreowania wartości dla akcjonariuszy (Shareholder Value Creation) i zarządzania wartością przedsiębiorstwa (Value Based Management) dokonuje się najczęściej na trzech poziomach : teoretycznym, pragmatycznym oraz normatywnym;

8. Analiza teoretyczna koncentruje się na zbadaniu stopnia wpływu zmieniających się współcześnie źródeł kreujących wartość oraz na układzie współzależności między nimi;

9. „Perspektywa zewnętrzna jest światem inwestorów. Perspektywa wewnętrzna jest światem przedsiębiorców". Perspektywę zewnętrzną określa dominujący model rynkowy Capital Asset Pricing Model (CAPM), wraz ze światem analityków finansowych, instytucjonalnych i prywatnych inwestorów. Głosi on, iż kursy akcji spółek kapitałowych na giełdach kształtują się w taki sposób, iż inwestorzy mogą oczekiwać zysków kapitałowych, zawierających oprócz stopy procentowej także premię od ryzyka. Premia ta mierzona jest przy pomocy współczynnika beta i jest proporcjonalna do ryzyka prowadzonego biznesu przez przedsiębiorstwo;

10. Perspektywę wewnętrzną określają przedsiębiorcy i menedżerowie, koncentrując się na realizacji zakładanych celów strategicznych. Podstawowe znaczenie posiadają cele wewnętrzne powiązane z generowaną przez przedsiębiorstwo gotówką, a więc wskaźniki: EBITDA, FCFF, itp.;

11. Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa wymaga od menadżerów stałego przeprowadzania takich zmian w przedsiębiorstwie, aby dostosowywać perspektywę wewnętrzną do perspektywy zewnętrznej, tj. wymogów rynku kapitałowego.

10

---