Co to jest filozofia, wymień i omów podstawowe koncepcje filozofii.
Filozofia jako określona dziedzina ludzkiego poznania powstała w Starożytnej Grecji. Samego wyrażenia filozofia użył po raz pierwszy Pitagoras w VI w p n.e., a jednak dopiero Arystoteles nadał mu znaczenie, które utrwaliło się w historii. Słowo „filozofia” pochodzi z greckiego i znaczy „umiłowanie mądrości”. To umiłowanie rozumiane jest jako wrodzone człowiekowi dążenie do dobra. Mądrość natomiast ma w sobie dwa elementy: teoretyczny (wiedza o rzeczach najważniejszych) i praktyczny (życie zgodne z tą wiedzą).
Filozofowie starożytni wytworzyli tzw. klasyczną koncepcję filozofii, pozostawili dla nas wzorcowe ujecie treści, problemów i dla współczesności filozofia klasyczna jest punktem odniesienia.
1. Przyrodnicza - powstała w VII w p n.e. Reprezentowali ją: Tales z Miletu, Heraklit z Efezu i atomiści. Pytali o: początek świata; czy świat powstał z jednej zasady, czy z kilku; porządek, ład i harmonie w świecie; czy jest miejsce na wolność człowieka.
2. Humanistyczna - powstała w V w p n.e., Sokrates, Platon, Arystoteles,( w troje reprezentowali złoty wiek kultury greckiej), stoicy (Seneka), sceptycy (brak pewności, krytyka) i epikurejczycy (głosili hedonizm).
3. Średniowieczna - Aureliusz Augustyn (V w n.e.), Tomasz z Akwinu (XIII w n.e.). Filozofia powinna być służebnicą teologii, powinna wyjaśniać relacje człowieka do Boga i spraw boskich. Głosili teocentryzm (punktem wyjścia w każdej dziedzinie jest Bóg)
4. Nowożytna - (XV - XVI)w wyniku odkryć geograficznych, M. Kopernik, Giordana Bruno, Galileusz. Dostarczenie wiedzy praktycznej w celu polepszenia życia człowieka. Stawiano nacisk na użyteczność.
5. Oświeceniowa - XVIII w, przechodzi na XIX w, Emanuel Kant, Wolter, ENCYKLOPEDYŚCI: A. Smith. Denis Diderot Dominuje: rozum, doświadczenie, utylitaryzm, antropocentryzm, indywidualizm - wynika z nich „liberalna koncepcja społeczeństwa” ( największa wartość to wolność i prywatna własność).
6. Współczesna - XX w, opracowanie w oparciu o dorobek nauk szczegółowych, ogólnej koncepcji świata, istoty ludzkiego życia i teorii społecznej. Przedstawiciele : profesor Leszek Kołakowski, ks. Profesor Józef Życiński, Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz Kotarbiński, profesor Józef Tischner, Roman Jngarden, Karol Wojtyła
Wymień filozofów nurtu przyrodniczego i humanistycznego w starożytności.
HUMANISTYCZNY - Sokrates- Arystoteles- Platon- Stoicy- Sceptycy- Epikurejczycy
PRZYRODNICZY - Tales z Miletu- Heraklit- Jończycy- Demokryt- Epikur- Anaksymenes- Anaksagoras.
Wymień szkoły hellenistyczne w okresie poklasycznym i omów wybraną.
Wśród licznych szkół przetrwały do dzisiaj 3: epikureizm, stoicyzm i sceptycyzm.
Epikureizm- Koncepcja życia szczęśliwego.
Epikurejczycy życie człowieka traktowali w sensie doczesnym ponieważ głosi tezę jak jest życie to nie ma śmierci. Jak jest śmierć to nie ma życia. Więc trzeba troszczyć się o dobra materialne, o ciało. Twórca jest Arystyp z Cyreny. Twórca hedonizmu- życie szczęśliwe polega na doznawaniu przyjemności cielesnych.
Epikur zmodyfikował ten pogląd i głosił tzw. Hedonizm umiarkowany.
Rozum ma wybierać wartości (jest miejsce na wartości cielesne i duchowe). Ponad to twierdzili, że człowiek z urodzenia jest egoistą, dba tylko o siebie kierując się instynktem zachowawczym. I człowiek jest istotą aspołeczną(człowiek nie jest zwierzęciem stadnym).
Podstawowym motywem jakim kieruje się każdy pojedynczy to unikanie cierpienia. Pogląd, że człowiek jest istotą aspołeczną i egoistą odżył w XVII w. W koncepcjii Tomasza Hobbesa, że człowiek człowiekowi wilkiem”.
Epikureizm odżył w nowożytnym utylitaryźmie to taka teoria moralna, która twierdzi, że każdy człowiek powinien się kierować następującym prawem: „prawo największego szzęścia dla największej liczby osób” - w XIX w. Jeremy Benthoam.
Życie szczęśliwe wg epikurejczyków to dążenie do osiąganie przyjemności materialnych i duchowych a unikanie cierpienia. - na tym polega życie szczęśliwe (ma charakter ziemski).
Stoicyzm- Marek Aureliusz, Seneka.
Stoicy twierdzili, że człowiek aby był szczęśliwy musi żyć zgodnie z przyrodą, z samym sobą i innymi ludźmi. Wtedy osiągnie niewzruszony spokój. Ten niewzruszony spokój czyli szczęście można osiągnąć poprzez wyzbywanie się afektów (wielkie uczucia smutek, obawa, radość, pożądanie, (silne poruszenia duszy)). Szczęście jest osiągane przez ćwiczenie własnej duszy. Szczęście to opanowanie, spokój. Współczesne nauki humanistyczne głównie w tych aspektach, które dotyczą poszukiwania zgody z samym sobą i innymi ludźmi.
Wg tej filozofii współczesnej XX w. Te dwie zalety to nie tyle źródło szczęścia ale spokoju społecznego.
Renesans stoików przypada na wiek XVIII .
Poglądy stoików znalazły odzwierciedlenia w pismach Adama Smitha. W naukach o państwie i prawie.
Sceptycy- Sceptycy starożytni zadawali 3 pytania:
jakie są właściwości rzeczy
jak mamy się wobec nich zachować
co da nam takie zachowanie
nie wiemy jakie są własności rzeczy
to tez powstrzymać się od sądów
to powstrzymanie się od sądów da nam szczęście. (ostrożność życiowa)
Sceptycy jako pierwsi podważyli teorię cnót Sokratesa Arystotelesa i Platona. Twierdzili oni, że obsolutne dobro i absolutne zło nie istnieje i jest nie poznawalne.
Dobro: „Dobrem jest to co ja za dobre uważam”. Dobro zależy od okoliczności, sytuacji dla każdego inne.
W codziennym życiu mamy kierować się nawykiem i przyzwyczajeniem.
Sceptycy: Wątpliwe wszystkie nauki.
Wszyscy mieli badać, a nie formułować pochopnie reguły.
Wielcy kontynuatorzy sceptyków starożytnych: Aureliusz Agustyn autor twierdzenia dubito ergo sum (wierzę więc jestem). Kartezjusz w XVII cogito ergo sum .
Sceptycy znajdują naśladowców w XX letniej filozofii nauki
Co to jest etyka heteronomiczna i kto był jej autorem.
Autor Aureliusz Augustyn V w.n.e.
Kwestia dobra I zła--- jedynym dobrem i szczęściem jest Bóg.
etyka heteronomiczna- polega ona na tym, że człowiek ma przestrzegać zasad i wartości, które nie pochodzą od niego ale są dane od Boga. „Zło to jest tylko brak dobra”. Jedynym dobrem i szczęściem jest Bóg. Szczęście to tyle co należenie do Boga.
Wymień podstawowe nauki filozoficzne i scharakteryzuj.
Nauki filozoficzne = działy filozofii
1. filozofia przyrody -bytu (ontologia, metafizyka) - stawia pytania o początek świata, z czego powstał, czy jest miejsce na wolność człowieka.
2.filozofia człowieka (antropologia) - filozoficzna refleksja nad człowiekiem.
3.filozofia poznania (epistemologia, gnoseologia) - co jest źródłem wiedzy, co jest metodą poznania, kryterium prawidłowości wiedzy.
4.filozofia wartości (aksjologia):
Etyka - nauka o moralności dobro/zło
Estetyka -nauka o pięknie i przyrodzie
5.filozofia społeczna - prawna, państwa, wychowania, kultury, historia filozofii
W XX w. filozofiami dominującymi są filozofia człowieka i wartości
Wyjaśnij pojęcie cnoty u Sokratesa, Platona i Arystotelesa, podaj wiek w którym tworzyli.
Sokrates - wypracował pojęcie cnoty jako zalety moralnej. Głosił, że najważniejszą wartością z pośród wszystkich wartości jest cnota, czyli dobro moralne.
Platon - Cnota - harmonia poszczególnych części duszy. Zgodnie z poglądem Platona cnotą jest wiedza. Jego zdaniem nikt nie postępuje niemoralnie z rozmysłu.Wg Platona cnotą człowieka(to do czego powinien dązyć jest osiągnięcie ładu i harmonii z samym sobą a w ułatwieniu osiągnięcia tej zalety ą 4 cnoty kardynalne.
cnota mądrości
cnota męstwa
cnota wstrzemięźliwości
cnota sprawiedliwości
Arystoteles - nazywa etykę teorią cnoty z tej przyczyny, że to na cnotach skupia się przede wszystkim jego wywód. Dwa rodzaje cnót: moralne (cechy charakteru) i intelektualne (cechy umysłu).
Na czym polega przełomowy charakter Tomasza z Akwinu, wiek w którym tworzył.
Cechy myśli Tomasza: (wiek XIII
Problem wiary i wiedzy - teologia buduje na podstawie wiary, a filozofia na podstawie rozumu. Są to nauki odrębne, ale niezbędne. Jeśli one dochodzą do punktów spornych, zdaniem Tomasza spór należy rozstrzygnąć na korzyść teologii.
Koncepcja człowieka - (COMPOSITUM HUMANUM - jedność duszy i ciała). Jest istotą społeczną nie posiada gotowych sposobów postępowania. Dobry charakter może osiągnąć poprzez ćwiczenia cnot platońsko - arystotelesowych. Istotą człowieka wg. Tomasza jest wolność, rozumność, godność. Zgodną z naturą człowieka jest własność prywatna. Ma ona sens indywidualny i społeczny. Wyróżnił dobra konieczne i zbędne
Dowody na istnienie Boga - stwierdził, że jeśli teologia chce być nauką, to musi dowodzić swoich prawd. Sformułował 5 dowodów na istnienie Boga:
- z ruchu - istnieje pierwsza przyczyna ruchu
- z przypadkowości rzeczy - istnieje istota konieczna, którą jest Bóg
- z powszechnej celowości - istnieje istota celowa
- z faktu istnienia rzeczy o różnym stopniu doskonałości (istota doskonała to Bóg)
- z niesamoistności świata - istota samoistna, która jest Bóg. Bóg jako pierwsza przyczyna i ostateczny cel.
Wyjaśnij co to jest etyka autonomiczna, wymień jej zwolenników.
Reprezentowali ja Sokrates, Platon i Arystoteles w IV w. p.n.e. To system etyczny, który wartości moralne, normy, reguły wyprowadza z samego człowieka i rozumu. Człowiek sam jest źródłem wartości i jest za ich realizację odpowiedzialny. Sokrates - uznawał za najwyższe zalety moralne, Platon - ład i harmonię, Arystoteles - złoty środek.
Kant - uzasadnieniem dla aprobaty bądź dezaprobaty ludzkich działań, człowiek powinien poszukać w samym sobie. Czynnikiem kształtującym działania moralne w/g Kanta jest rozum a zatem wybory racjonalne są wyborami moralnymi.
Wymień dzieła Platona i Arystotelesa.
Arystoteles - Autor prac z dziedziny logiki (Organon), nauk przyrodniczych (Fizyka, O niebie), biologii (O rodzeniu się zwierząt, O częściach zwierząt), psychologii (O duszy), polityki (Polityka, Ustrój polityczny Aten) i etyki (Etyka nikonachejska, Etyka eudemejska).
Autor pism: logiczne, przyrodnicze, metafizyczne, etyczne, polityczne, ekonomiczne, estetyczne.
Platon - Uczeń Sokratesa, autor prac z listy dziedzictwa ludzi tj.
- Obrona Sokratesa (opisuje śmierć mistrza), - Uczta (wykład o miłości Platońskiej),
- Eutyfron (dialog o pobożności), - Kreton (dialog o przyjaźni), - Państwo (idea doskonałego państwa).
Na czym polega antropocentryzm, zilustruj przykładami.
Omów etykę jako jedną z nauk filozoficznych.
Twórca Etyki (nauki o moralności) jest Sokrates.
Co to jest liberalizm, rodzaje liberalizmu, podstawowe wartości tej teorii, wiek i przedstawiciele.
Liberalizm - teoria społeczna, polityczna i gospodarcza, która za najwyższą wartość przyjmuje wolność wewnętrzną i zewnętrzną jednostki. Liberalizm głosi prymat jednostki wobec społeczeństwa, czyli pierwszeństwo. W XVIII w powstał tzw. klasyczny liberalizm, czyli wzorcowy. Twórcą klasycznego liberalizmu był John Locke.
John Lock, Dawid Hume, Adam Smith, Adam Ferguson
Podstawowe zasady liberalizmu:
Człowiek jest istotą społeczną, skłonną do współpracy i dąży do osiągnięcia korzyści obustronnych.
Człowieka kształtują podstawowe elementy z życia gospodarczego tj. prywatna własność, pieniądz i praca.
Każdy człowiek potrafi rozpoznać własną korzyść i kieruje się w działaniu własnym interesem.
Każdemu z urodzenia przysługuje prawo do równej wolności, prawo do posiadania prywatnej własności i swoboda gospodarcza.
,„Aby realizować wolność, każdy człowiek musi posiadać minimum własności prywatnej” J. Locke.
Każdemu człowiekowi z urodzenia przysługują prawa, które władza stanowiona ma obowiązek zabezpieczyć:
prawo do posiadania prywatnej własności
prawo do równej własności
prawo do wolności gospodarczej
Sformułował pojęcie państwa jako nocnego stróża (takie państwo). Państwo, któremu przysługują maksymalne zadania prawne, a minimalne zadania ekonomiczne.
Zadaniem państwa (władzy) jest zagwarantowanie wszystkim obywatelom bezpieczeństwa wewnętrznego, bezpieczeństwa zewnętrznego, wolności wewnętrznej i zewnętrznej. Jeśli państwo nie gwarantuje tych praw obywatelowi to obywatele mają prawo do zmiany czyli do rewolucji.
Omów imperatyw kategoryczny Emanuela Kanta, jak brzmi prawo moralne Kanta i jaki stworzył system etyczny.
Etyka Kanta jest etyką powinności i obowiązku. Działanie jest moralne, jeśli człowiek postąpi zgodnie z obowiązkiem. Obowiązek wymaga zaś od nas byśmy zawsze postępowali wg zasady takiej, by mogła ona stać się podstawą postępowania całej ludzkości. Obowiązek takiego postępowania nazwał Kant imperatywem kategorycznym, czyli uniwersalnym prawem moralnym. Okres oświecenia niemieckiego. (1„Postępuj według takiej maksymy, co do której zarazem chciałbyś, aby została ona prawem powszechnym. 2. „Traktuj człowieczeństwo drugiej osoby nie jako środek, ale zawsze jako cel.”)
Wymień przedstawicieli oświecenia angielskiego i francuskiego.
Oświecenie angielskie : John Locke, David Hume, Adam Smith, Adam Ferguson, Francis Hutcheson
Oświecenie francuskie - Volter, Denis Diderot, Helvecjusz, D`Alembert, Joan J. Roussa
Prekursor etyki gospodarczej, dzieła i rok opublikowania.
Prekursorem, etyki gospodarczej jest A.Smith - filozof, ekonomista XVIII w. Autor 2 dzieł: „Teoria uczuć moralnych” 1759, „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” 1776r.
Twórcy reformacji i podstawowe tezy tego nurtu.
Nurt społeczny i religijny zapoczątkował współczesne kościoły ewangelickie i kościoły reformacyjne.
- Marcin Luter - 95 tez potępiających Rzym i kościół (wywiesił w katedrze)
Luter potępiał przepych kościoła, celibat księży, tradycje kościoła, nieróbstwo księży, zakonników, zewnętrzne przejawy kultu (bogate świątynie), amoralne prowadzenie się, krytykował Papieża, sakramenty święte, opowiadał się za:
- podstawą wiary jest tylko Biblia
- nawrót do ewangelicznego stylu życia chrześcijańskiego
- odrzucanie władzy Rzymu
- z 7 sakramentów zachowania dwóch tzn. chrzest i komunia
- zanegowanie teorii Predyscynacji, czyli podporządkowanie człowieka Bogu.
- Jan Kalwin - etos pracy!
(prawnik) należy czcić Boga poprzez uczciwą codzienną prace, człowiek bogaty to człowiek przedsiębiorczy, zawodny, bogaty. Uzasadnił bogactwo poprzez Biblię.
- Urlich Zwingli (kapelan w gwardii Rzymskiej)
Wymień systemy filozoficzne i społeczne XVII w, omów wybrany.
Systemy filozoficzne XVIII w:
System empiryczny Francisa Bcona
System racjonalistyczny Kartezjusza
System naturalistyczny Tomasza Hobbessa - (homo homni lupus est), tzn. człowiek człowiekowi wilkiem, w dziele „Leviaton”. -
Nawiązywał do epikurejskiej koncepcji tzn. człowiek jest aspołeczny, dba tylko o siebie i kieruje się instynktem samozachowawczym. W naturze człowieka tkwi skłonność do szkodzenia drugiemu człowiekowi, a ponieważ wszyscy dążą do tych samych rzeczy, a każdy woli więcej niż mniej,
dlatego, człowiek zawsze walczy o przetrwanie z drugim człowiekiem. Cechą człowieka jest skrajny
egoizm natury ludzkiej. Jedynym postępem jest miłość własna (cel uświęca środki).
Wymień polskich humanistów doby renesansu.
Piotr Skraga, Andrzej Frycz-Modrzewski, Kochanowski, Stanisław ze Skarwinierza, Grzegorz z Sanoka
Sokrates jako pierwszy moralista, przedstaw sylwetkę intelektualną filozofa.
) SOKRATES- Ateńczyk, uchodził za stwórcę etyki czyli nauki o moralności i pierwszego moralizatora w dziejach filozofii, ponieważ jako najważniejsze wartości uznał wartości moralne (miłość, sprawiedliwość, dobroczynność, przyjaźń). Twierdził, że każdy człowiek rodzi się z wiedzą o dobru i złu. Zadaniem dobrego nauczyciela jest :
uświadamiać człowiekowi, że posiada wiedzę
poprzez stawianie odpowiednich pytań wydobyć tę wiedze z ucznia
swoją metodę nauczania przyrównywał do pracy akuszerki, która pomaga urodzić dziecko
Jego metoda została nazwana metodą heurystyczną ( tzn., wspólne z uczuciem poszukiwanie prawdy). Cechą tej metody jest indywidualne podejście do uczucia, a indywidualność jest wartością. Nauczał bezpłatnie. Od sofistów wyróżnia go również to, że tamci uczyli względności prawd „człowiek jest miarą wszechrzeczy”, uczyli, że „Ty masz rację, ja mam racje, a w sumie ten ma racje, który ma dużo pieniędzy i siły przebici”, a „prawda zmienia się w zależności od okoliczności” tj. relatywizm.
Sokrates twierdził, że dobro jest jedne, sprawiedliwość znaczy to samo dal polityka, sędziego, obywatela wolnego czy niewolnika, a taki pogląd nazywa się uniwersalizmem i absolutyzmem. Upomniał Ateńczyków, że zanadto myślą o majątku i pieniądzach, a nie o duszy. Cnota w jego ujęciu znaczy zalety moralne (prawdomówność, uczciwość, lojalność, wyrozumiałość, cierpliwość). Znany był z tego, że chodził po górach i mówił, że nic nie wie.
Fragment z obrony Sokratesa: „Bo z nas dwóch żaden zdaje się, nie wie o tym co piękne i dobre, ale jemu się zdaje, że coś wie, choć nic nie wie, a ja jak nic nie wiem tak mi się nawet i nie zdaje, więc może o tę właśnie odrobinę jestem od niego mądrzejszy, że jak nic nie wiem tak mi się nawet i nie zdaje”. Ostanie zdanie obrony: „ale oto i czas odejść mnie na śmierć, wam do życia, kto z nas idzie do tego co lepsze nie wie jasno nikt, chyba tylko Bóg”.
Podsumowanie: w filozofii człowieka Sokrates reprezentował intelektualizm etyczny (wiedzieć co dobre to być dobrym), wprowadził pojęcia cnoty jako zalet moralnych, głosił optymizm poznawczy tzn. każdy może zdobyć wiedzę etyczną i być dobrym człowiekiem.
Wymień przedstawicieli oświecenia w Polsce.
Stanisław Staszic, Hugo Kołątaj, Książe Adam Czartoryski, Stanisław Konarski, Franciszek Karpiński
Co to jest etyka opisowa, kiedy powstała, jakie bada problemy, przedstawiciele.
Etyka opisowa - powstała w XIX w., w dobie pozytywizmu, bada empirycznie (doświadczalnie) moralność człowieka, społeczeństw i zmiany moralności na przestrzeni dziejów (Maria Ossowska).
Na nią składa się:
- psychologia moralności
- socjologia moralności
- historia moralności
Zdefiniuj pojęcia: teizm, deizm, ateizm, zilustruj przykładami.
Teizm - to system filozoficzny zakładający istnienie jednego osobowego Boga będącego przyczyną wszystkiego, co stworzone, znajdującego się poza i ponad stworzeniem, a wpływającym na jego losy.
Deizm - racjonalna wiara w Boga; pogląd, który zakłada, że Bóg stwarza świat, a dalej rozwija się według własnych prawidłowości. Wyznawali go liberałowie, dominował w Anglii w XVIII w.
Ateizm - zaprzeczenia istnieniu Boga; odrzuca podstawowe twierdzenie w teologii, że Bóg istnieje. Reprezentowali go: Marks i Engels, dominował we Francji w XVIII w.
Wymień najważniejsze wydarzenia społeczne historyczne i gospodarcze XVIII w które wpłynęły na współczesne oblicze Europy i świata.
W Polsce najważniejszymi wydarzeniami w XVIII w są 3 rozbiory. Założenie Szkoły Rycerskiej. Reforma oświaty. Konstytucja 3 maja.
Sens teorio - poznawczy tezy tabula rasa, kto głosił taki pogląd.
Tabula Rasa (niezapisana tablica) źródłem wszelkiej wiedzy są zmysły i rozum (racjonalizm )- zatem doświadczenie (empiryzm). J. Lock
Wymień polskich humanistów, filozofów, etyków XX w.
Leszek Kołakowski, ks. Prof. Józef Życiński, Karol Wojtyła, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz, Józef Tischner, Roman Ingarden,
Co to jest utylitaryzm, zwolennicy tej teorii moralnej i prawo moralne utylitarystów.
Utylitaryzm - W powszechnej opinii to teoria etyczna. Pewna korzyść z postępowania. Tworzenie reguł życia społecznego, gdzie celem jest osiągnięcie korzyści dla jak największej grupy ludzi.
Kant uważał utylitaryzm za teorię moralną, która eksponuje tylko kupiecki aspekt życia człowieka i prowadzi do urzeczowienia człowieka.
Prawo utylitarne, czyli „Prawo największego szczęścia dla największej liczby ludzi”.
Zdefiniuj pojęcia: egoizm, altruizm, zilustruj przykładami.
Altruizm - (łac. alter 'inny, drugi') postawa charakteryzująca się kierowaniem się w swych działaniach dobrem innych, często z poświęceniem własnych interesów; przeciwieństwo egoizmu;
Egoizm - (łac. ego 'ja') psychol. postawa życiowa charakteryzująca się uznawaniem jedynie swojej wartości, niechęci±, brakiem szacunku wobec innych; przeciwieństwo altruizmu; samolub
Omów koncepcje: homomoralizm, homoeconomicus, homohomili....., homopoliticus, compositum humanum, autorzy tych wyrażeń.
Homomoralizm jest istotą obdarzoną sumieniem zdolną do współczucia i sympatii. Sympatia oznacza dziś empatię. Zasada sympatii wzmacnia u Smitha działanie bezstronnego obserwatora, który może być każda osoba nieuprzedzona, która aprobuje czyny społeczne, a potępia czyny egoistyczne. Poza bezstronnym obserwatorem na postępowanie człowieka wybierały wpływ:
- zasada sprawiedliwości
- opatrzność Boska
- zasada użyteczności
Za pierwotne i fundamentalne uczucia uznał zasadę sympatii, czyli współodczuwania.
Homoekonomicus - jego wybory zostają ograniczone poprzez:
- instytucje państwowe tj. system, prawny, sprawna administracja, prawo zwyczajowe i społeczne
- instytucje społeczne tj. moralność jednostkowa i społeczna, wykształcenie, czyli kapitał społeczny, zwyczaj i tradycja, społeczne wzorce zachowań.
Smith pisze, że te instytucje są równie niewidzialne jak niewidzialna ręka rynku.
Podsumowanie według Smitha „Człowiek jest istotą wielowymiarową”.
Jedna zasada, reguła nie jest w stanie opisać człowieka. Smith mówi, że z egoizmu natury ludzkiej nie wynika konieczność szkodzenia drugiemu człowiekowi, co stawia go w rzędzie ekonomistów, którzy uważają, że etyka jest ważna dla postępowania jednostki (etyka osobista), ale też jest fundamentem dla systemu gospodarczego.
Homo sovieticus - (w związku radzieckim 1970r.) to oznacza zniewolony przez system kapitalizmu klient komunizmu. (twórca Zinienew)
Compositum humanum - Tomasz z Akwinu Człowiek jednością duszy i ciała. Implikacje (co wynika z tej) tezy:
człowiek jest istotą społeczną tzn. właściwie może żyć i rozwijać się tylko w społeczności.
Cechą człowieka jest wolność, godność i rozumność
Człowiek dba o dobro konieczne i zbędne. Konieczne mają charakter zbędny, jednostkowy. A dobra zbędne należą do wspólnoty i mają charakter publiczny.
Zgodne z natura człowieka jest istnienie prywatnej własności.
Prywatna własność jest podstawą nie tylko działalności gospodarczej ale przyczynia się do rozwoju człowieczeństwa, czyli duchowego oblicza jednostki
Ludzie z urodzenia są nierówni
Człowiek nie ma gotowej recepty, wzoru jak postępować. Sposób postępowania człowieka - rozwój 4 cnót kardynalnych: mądrość, panowanie nad sobą, męstwo, sprawiedliwość.
Homopoliticus - czyli człowiek społeczny. Oznacza to, że najważniejszym dobrem dla każdej jednostki jest państwo. Arystoteles
homo homni- Tomasz Hobbess - (homo homni lupus est), tzn. człowiek człowiekowi wilkiem, w dziele „Leviaton”. Nawiązywał do epikurejskiej koncepcji tzn. człowiek jest aspołeczny, dba tylko o siebie i kieruje się instynktem samozachowawczym. W naturze człowieka tkwi skłonność do szkodzenia drugiemu człowiekowi, a ponieważ wszyscy dążą do tych samych rzeczy, a każdy woli więcej niż mniej, dlatego, człowiek zawsze walczy o przetrwanie z drugim człowiekiem. Cechą człowieka jest skrajny egoizm natury ludzkiej. Jedynym postępem jest miłość własna (cel uświęca środki).
Co to jest teocentryzm a co antropocentryzm, przykłady i wiek.
Teocentryzm - pogląd, w którym wyjątkowe miejsce przypisuje się Bogu, natomiast w odniesieniu do człowieka wskazuje na całkowitą jego niemoc bez pomocy Boga.
Teocentryzm wyrażają:
- pragną poznać Boga i duszę, i nic więcej
- wejdź w siebie, tam mieszka prawda
- szczęście to tyle, co należenie do Boga
Wymień przedstawicieli filozofii chrześcijańskiej, wiek.
XIX/ XXw. Emanuel Mounier, Jacques Maritaina, Piotr Teilhard de Chardin
wyjaśnij pojęcia: empiryzm, racjonalizm, irracjonalizm, przykłady.
Irracjionalizm- człowiek poznaje tylko duszę i Boga i nic więcej. Czyli jedyną wiedzą, nauką jest teologia. Filozofia ma wzmacniać argumenty na rzecz wiary. Stanowisko w poznaniu nazywa się irracjionalizmem tzn. ze po to aby poznać Boga i duszę Bóg musi człowieka oświecić. Agustym jest twórca illuminacji czyli oświecenia.
Empiryzm- źródłem wiedzy jest doświadczenie i indukcja. Franciszek Bacon - nacisk na doświadczenie w procesie poznawania świata odrzucając to wszystko to czego nie da się potwierdzić w praktyce.
Racjonalizm- (od łac. Ratio - rozum) Twórcą uznano Kartezjusza. Jego słowa cogito ergo sum podkreślały znaczenie i możliwości ludzkiego umysłu, uznawały rozum za najbardziej istotny i twórczy element każdego człowieka.
wymień encykliki o treści filozoficzno - społecznej Jana Pawła II
encykliki : LABOREM EXERCENS o pracy ludzkiej, VERITATIS SPLENDOR blask prawdy, FIDES ET RATIO wiara i rozum,
zinterpretuj wyrażenie „Człowiek jest istotą społeczną” i kto taki pogląd wyznawał.
Arystoteles twierdził, że człowiek jest z natury istotą społeczną, jest raczej altruistą, jest skłonny do współpracy i działania i nie może rozwijać się bez społeczeństwa. Nieodłącznymi elementami jest rodzina, wspólnota i państwo
pojęcia: stoik, sceptyk, z jaką filozofią je kojarzysz.
STOICYZM - głosiła, że życie szczęśliwe polega na osiągnięciu niewzruszonego spokoju. Taką postawę może osiągnąć każda jednostka, jeśli wyzbędzie się afektów (wzruszeń np. nienawiść, pożądanie, smutek, niebezpieczny smutek). Kwestią czasu i treningu jest osiągnięcie spokoju. Do Stoików nawiązała filozofia nowożytna oświecenia.
SCEPTYCYZM - polega na stosowaniu w każdej sytuacji ostrożności życiowej. Twierdzili, że w przeciwieństwie do Sokratesa, Platona, Arystotelesa dobro jest inne dla każdego człowieka. Zapoczątkowali kierunek Relatywizm Etyczny (dobrem jest to, co ja za dobro uważam) św. Augustyn i Kartezjusz i we wszelkich filozofiach minimalistycznych.
scharakteryzuj epikureizm, wymień jego kontynuatorów.
Epikureizm, hellenistyczny system filozoficzny, którego twórcą był Epikur i który wypływał z dwóch źródeł: A) kultu życia i pragnienia szczęścia. B) z trzeźwej postawy umysłu, ufającego temu, co mu bezpośrednio jest dane i operującego wyłącznie konkretnymi wyobrażeniami. Epikureizm głosił: - sensualizm psychologiczny, opierający poznanie na wrażeniach zmysłowych. - zasady logiki indukcyjnej określającej, jak należy poprawnie uogólniać spostrzeżenia poznawcze. - etykę hedonistyczną opartą na przeświadczeniu, że szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpienia. Brak cierpienia (eudajmonia) był odczuwany jako przyjemność. Zgodnie z zasadą hedonizmu radość jest wrodzona człowiekowi i nie potrzebuje on o nią zabiegać, wystarczy tylko, by ciało było zdrowe i dusza spokojna a życie będzie rozkoszą. Wg epikureizmu wartość posiadają jedynie dobra doczesne. Człowiek jest odpowiedzialny za własne szczęście i nieszczęście. Spokój jest najdoskonalszym stanem a oświecony umysł jedynym środkiem przeciwko niepokojowi. W filozofii przyrody epikureizm wyrzeka się czynników nadprzyrodzonych i uznaje wszelkie byty za cielesne, ciała za zbudowane atomistycznie, zdarzenia za uwarunkowane przyczynowo, a przyczyny za działające mechanicznie. Epikureizm okresu cesarstwa rozwinięty przez Diogenesa z Ojnoanda, żyjącego za czasów Trajana, występował przeciwko wierze w objawienie i narastającym tendencjom mistycznym. Epikureizm okresu renesansu (odrodzenia) stał się podstawą rozwoju filozofii przyrody, popularyzacji zasad etycznych upowszechnianych w literaturze i sztuce.
wymień dzieła Tomasza z Akwinu.
Główne dzieła: Summa contra gentiles (1259-1264) oraz Summa theologiae (1269-1273).
„Traktat o trójcy”, „Państwo Boże”, „Traktat o duszy”, „Traktat o Nauczycielu” „Wyznania”.
co to jest pozytywizm, przedstaw etapy rozwoju tej filozofii.
Pozytywizm w filozofii, prąd, którego źródła znajdujemy: 1) u sofistów, w tym przede wszystkim Wg niech czynności badawcze powinny być podporządkowane celom praktycznym (co stało się główną cechą wszystkich form pozytywizmu). 2) w filozofii T. Hobbesa i jego racjonalistycznej metodologii opartej na podstawach materialistycznych. Hobbes uznał, że proces poznania jest natury mechanicznej, a całe poznanie tylko wnioskiem ze zjawisk o hipotetycznych przyczynach (co stało się również cechą pozytywizmu). 3) w filozofii D. Hume'a, który na skutek krytyki teorii poznania uważał tylko dwie dziedziny wiedzy za rzetelne: matematykę i wiedzę czysto faktyczną, odrzucając teologię i metafizykę. To ograniczenie wiedzy do formalnej i czysto faktycznej zaczęto później nazywać pozytywizmem.
Rzeczywistym twórcą kierunku stał się A. Comte, otwierający w dziejach filozofii, kultury i nauce o społeczeństwie "epokę pozytywizmu". Głównym jego dziełem upowszechniającym pozytywizm stał się Cours de philosophie positive (tom 1-6, 1830-1842). Mianem filozofii pozytywnej określił on taką, która: 1) zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, nie zaś urojonymi. 2) bada rzeczy dostępne umysłowi, a nie tajemnice. 3) rozważa tylko tematy pożyteczne. 4) służy polepszeniu życia, a nie zaspokojeniu czczej ciekawości. 5) ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną. 6) zajmuje się kwestiami ścisłymi. 7) dąży do pozytywnych wyników i osiąga je. 8) nie ogranicza się do negatywnej krytyki. 9) wystrzega się twierdzeń absolutnych i zastępuje je względnymi. Comte wyparł się nie tylko metafizyki, ale także teorii poznania, logiki, metodologii, psychologii. W etyce stosował jedyną, sformułowaną przez J.S. Milla zasadę - utylitaryzmu. Hasłami jej były ludzkość, postęp i ład. We Francji Comte pozostawił dwie szkoły. Na czele jednej stał P. Laffite, na czele drugiej jego przeciwnik E. Littré. W ramach pozytywizmu rozwinęły się następujące prądy i teorie: 1) ewolucjonizm, 2) scjentyzm, 3) empiriokrytycyzm, 4) metafizycyzm krytyczny i indukcyjny, 5) humanizm, 6) sceptycyzm. H. Vaihinger stał się twórcą pozytywizmu krytycznego, zwanego też fikcjonizmem, gdyż pojęcie fikcji uczynił fundamentem całej filozofii. Fikcją było zaś dla niego wszystko, co znajduje się w umyśle, co nie odpowiada rzeczywistości, a co mimo to jest życiowo potrzebne, np. pojęcia i teorie, klasyfikacje i definicje, schematy i modele itp. W XX w. M. Schlick, R. Carnap, a przede wszystkim O. Neurath, nawiązując do drugiego pozytywizmu (empiriokrytycyzmu), utworzyli Koło Wiedeńskie i rozwinęli neopozytywizm.
za jaką etyką opowiadali się pozytywiści.
Wg pozytywistów takie wyrazy jak dobry, szlachetny nie należą do języka nauki, ponieważ nie poddają się weryfikacji ani klasyfikacji. Czyli etyka dla pozytywistów nie jest nauką. Wg nich procedury poznawcze różnych nauk są podobne i w przyszłości postęp nauki upatrują w budowaniu nauk na wzór fizyki. Należy zlikwidować teorię wartości. Jedyną sensowną nauką jest etyka opisowa.
Wymień współczesne kierunki filozoficzne.
Współczesne kierunki filozofii - Materializm historyczny (marksizm)- Neopozytywizm i filozofia polityczna- Fenomenologia- Neotomizm-Filozoficzna refleksja nad kulturą inspirowana przez psychologię, etnologię, językoznawstwo, historię, krytykę sztuki.
wymień nurty we współczesnej filozofii chrześcijańskiej i omów szerzej wybrany.
Neotomizm
Personalizm społeczny
Humanizm Integralny
Ewolucjonizm chrześcijański
Neotomizm - odnowienie filozofii Tomasza z Akwinu nastąpiło dopiero pod koniec XIX w. Za pośrednictwem papieża Leona XIII który w encyklice „eterni patris” z roku 1879 wyraził myśl ze nauka Tomaszowa powinna być nieustannie aktualizowana i przystosowana do historiispołecznej sytuacji.
Cechy neotomizmu:
Nawiązująca do tradycji Arystotelesa i Tomasza głosząca, że w świecie empirycznym są one nam dane tylko rzeczy jednostkowe, złożone z materii i formy.
Wynika z przejścia 3 metod poznania: empirycznej, racjonalistycznej, irracjonalistycznej (intuicja)
Uznanie za wartość najwyższą w świecie doczesnym człowieka
Otwarcie doktrynkościoła
EGZYSTENCJONIZM - filozofia humanityczna, która za podstawowy temat analiz przyjmuje egzystencję człowieka, jego byt, przyszłość, czyli nicość, problem wolności i odpowiedzialności. Egzystencjonizm nawiązuje do motywów, które pojawiły się w historii to jest do humanizmu, tragizmu, pesymizmu. Dzieli się na
katolicki - przedstawicielem jest Gabriel Marcel (1883-1969), który głosi: „Człowiek to pielgrzym do rzeczywistości, nie z tego świata”,
laicki - przedstawicielem jest J.P. Santre (1905-1980)
Wg egzystencjonizmu - człowiek na świecie znalazł się przypadkiem, a jakim będzie zależy od niego co z siebią zrobi. Może być wszystkim lub nikim. Ludzką egzystencję charakteryzuje: troska, trwoga i śmierć. „Nicość jest śmiercią” - tylko śmierć jest realna, przejście w nicość.
Co to jest aksjologia. Zwolennicy tej filozofii.
Aksjologia jest nauką filozoficzną, która powstała na początku XX w. i starała się odpowiedzieć na pytanie jakim człowiek jest naprawdę i co to jest naprawdę i co to jest dla człowieka ważne.
Jest jednym z najważniejszych kierunków w nauce w XXw.
Aksjologię zapoczątkował niemiecki filozof Max Scheler i aksjologia powstała jako reakcja na minimalizm i relatywizm pozytywizmu.
Stanisław Brzozowski, Edward Abramowicz, Florian Znaniecki, Władysław Tatarkiewicz, Roman Indergarden.
Przedstaw klasyfikację potrzeb wg Ericha Fromma.
Na czym polega przewartościowanie wartości wg F. Nietzchego.
Fryderyk Nietzche wykazał bezwartościowość wszystkiego co powszechne za wartościowe uchodzi i postawił w to miejsce nowe wartości.
Wymień przedstawicieli psychoanalizy humanistycznej.
Przedstaw hierarchię wartości wg Max'a Schelera.
Wartości wg. Maxa Schelera:
wartości typu sacrum czyli religijne
wartości duchowe czyli kulturowe, społeczne, prawne i polityczne
wartości poznawcze czyli witalne
wartości utylitarne czyli użytecznościowe
wartości hedonistyczne czyli przyjemnościowe
U Schelera wartości są hierarchiczne, hedonistyczne stoją najniżej. Są obiektywne
Omów ontologię jako jedną z nauk filozoficznych.
Filozofia bytu ( ontologia albo metafizyka) ,
Wymień przedstawicieli egzystencjalizmu.
Martin Heidegger, Jane Paul Sartre, Karl Jaspers, Gabriel Marcel, Albert Camus
założenia egzystencjalizmu:
negacja w wiarę w Boga. Bóg zastąpiony człowiekiem. Człowiek jest sam na świecie. Z żadnej strony nie otrzymuje wsparcia. Może liczyć tylko na siebie.
Człowiek sam stanowi sobie prawa, normy i wartości. Nie może zwracać się do nikogo i niczego.
Człowiek jest skazany na wolność. Wolność ma znaczenie negatywne ponieważ to, że człowiek sam musi o wszystkim decydować budzi w nim lęk, przerasta go i pogłębia w nim poczucie beznadziejności, chaosu i rozpaczy.
Pojmowanie życia jako procesu. Egzystencja wyprzedza esencje (istniejemy tylko wtedy kiedy żyjemy) esencja-istota człowieka jaki on jest naprawdę. Egzystować znaczy podążać ku śmierci.
Omów teorię poznania jako jedną z nauk filozoficznych.
Co to jest etyka heteronomiczna i kto był jej twórcą.
HETERONOMICZNA ETYKA, jest to taki system poglądów który głos, że wartości moralne, normy i zasady pochodzą od istoty pozaziemskiej czyli od Boga. Człowiek ma przestrzegać zasady których nie jest twórcą . Jest to etyka nie samodzielna. Twórcy: Aureliusz Augustyn (V w.) i Tomasz z Akwinu (XIII w.).