INSTYTUCJONALNO-ORGANIZACYJNE FORMY MIĘDZYNARODOWYCH UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH

STREFA WOLNEGO HANDLU - polega na likwidacji ceł i innych ograniczeń w obrotach między krajami członkowskimi z równoczesnym zachowaniem przez te kraje autonomii celnej i handlowej w stosunkach z krajami z poza strefy.

UNIA CELNA - polega na likwidacji ceł i innych ograniczeń w obrotach między krajami członkowskimi, ale jednocześnie zostaje wprowadzona jedna taryfa celna oraz następuje ujednolicenie polityki handlowej wobec krajów trzecich.

WSPÓLNY RYNEK - to ugrupowanie łączące w sobie elementy unii celnej i unii gospodarczej. Jest to ugrupowanie w formie unii celnej, w którym istnieje także swobodny wewnętrzny przepływ usług i czynników produkcji (kapitału, siły roboczej, technologii).

UNIA GOSPODARCZA l WALUTOWA - obejmuje wszystkie elementy wspólnego rynku, a ponadto w jej ramach następuje pełna koordynacja lub unifikacja różnych dziedzin polityki gospodarczej (unia gospodarcza). Na tym etapie integracji możliwe jest wprowadzenie wspólnej waluty (unia walutowa).

UNIA GOSPODARCZA l POLITYCZNA - obejmuje wszystkie elementy unii gospodarczej bądź unii gospodarczej i walutowej, w której ponadto ma miejsce pełna koordynacja lub unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej, polityki zagranicznej, ewentualnie również polityki obronnej oraz ustanowienie organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych.

SUBWENCJA EKSPORTOWA (SUBSYDIUM EKSPORTOWE) - jest to wszelka pomoc państwa przedsiębiorstwom krajowym mająca na celu zwiększenie eksportu przez poprawę konkurencyjności towarów krajowych na rynku zagranicznym. Subwencje eksportowe mogą wystąpić w dwóch formach:

Bezpośrednia subwencja eksportowa to bezpośrednia płatność rządu efektywnie wypłacana eksporterowi.

Pośrednia subwencja eksportowa - może być udzielona w postaci różnych ulg i ułatwień co obniża koszty produkcji eksportera lub stwarza mu możliwość osiągnięcia zysków w innej niż eksport dziedzinie a tym samym obniżenia cen eksportowych. W wielu przypadkach element .subwencjonowania przy subwencjach pośrednich jest bardzo ukryty

DUMPING praktyka cenowa eksportera polegająca na sprzedaży produktów za granicę po cenach niższych niż ceny sprzedaży na rynku krajowym. W skrajnym przypadku dumping może oznaczać sprzedaż za granicę po cenach niższych od kosztów produkcji. Dumping jest narzędziem podobnym do subsydium eksportowego. Odróżnia go od niego to, że dumping stosowany jest przez przedsiębiorstwa na własny rachunek a subsydia finansowane są przez rząd i obciążają budżet państwa.

DEPOZYT IMPORTOWY - uzależnienie wydania zgody na dokonanie importu od uprzedniego wpłacenia przez importera na specjalny nie oprocentowany rachunek: określonej sumy pozostającej w ustalonej przez państwo proporcji do wartości importowanego towaru. Wpłata ta, o charakterze depozytu jest zwracana importerowi po upływie określonego czasu (np. 3 lub 6 miesięcy).

PRZYKŁADY MIĘDZYNARODOWYCH UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH WEDŁUG PODSTAWOWYCH FORM INSTYTUCJONALNO - ORGANIZACYJNYCH

STREFA WOLNEGO HANDLU:

EFTA - 1960 European Free Trade Association (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) Islandia, Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein

CEFTA - 01.03.1993 Central European_Free Trade Agreement (Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu) Czechy, Słowacja, Polska, Węgry, Słowenia, Bułgaria] Rumunia, Chorwacja

NAFTA - 01.01.1994 North American Free Trade Agreement (Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu) USA, Kanada, Meksyk

ASEAN - 1967 Association of South East Asian Nations (Stowarzyszenie Narodów Azji -Południowo - Wschodniej) Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia, Brunei, Wietnam, MyarTmar, Laos, Kambodża

LAIA 1960, 1980 (dawna LAFTA) - Latin American Free Trade Association (Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Łacińskiej) Argentyna, Brazylia, Meksyk, Chile, Kolumbia, Peru, Urugwaj, Wenezuela, Boliwia, Ekwador, Paragwaj

UNIA CELNA

Czechy - Słowacja

Szwajcaria, Lichtenstein

MERCOSUR -1995 Mercado Comun del Sur (Wspólny Rynek Ameryki Południowej) Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj

WSPÓLNY RYNEK

EWWiS - Europejska Wspólnota Węgla i Stali (od 1958r do 2002r działała w ramach EWG/WE/UE) Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Francja, Włochy, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja

EURATOM - Europejska Wspólnota Energii Atomowej (od 1958r w ramach EWG/WE/UE)

UNIA GOSPODARCZA

BENELUKS - Unia Beneluksu (od 1958r.w ramach EWG/WE/UE) Belgia, Holandia, Luksemburg

UE - UNIA EUROPEJSKA Belgia, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Francja, Włochy, Dania, Irlandia, Wielka Brytania, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja

UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA

UE - UNIA EUROPEJSKA jak wyżej bez Danii, Wielkiej Brytanii, Szwecji

UNIA GOSPODARCZA I POLITYCZNA W praktyce jeszcze nie występuje, bliska tej formy instytucjonalne -organizacyjnej jest Unia Europejska

PROCESY INTEGRACYJNE W GOSPODARCE

1951 (52) Traktat Paryski EWWiS Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, Niemcy

1957 (58) Traktat Rzymski EWG; EUROATOM Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy,

Niemcy

1973 I rozszerzenie Wielka Brytania, Dania, Irlandia

1981 II rozszerzenie Grecja

1986 III rozszerzenie Hiszpania, Portugalia

1995 IV rozszerzenie Austria, Finlandia, Szwecja

TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ

Teoria kosztów absolutnych Adam Smith 1776r.

Model zakłada

Dwa kraje, dwa produkty, jeden czynnik produkcji (pracę)

• Na rynku panuje doskonała konkurencja

• Rynek jest przejrzysty

• W danym kraju istnieje doskonalą mobilność czynników produkcji, natomiast pomiędzy krajami czynniki te są nie mobilne

• Istnieje wolny handel

• Nie bierze się pod uwagę kosztów transportu.

• Teoria ta ma charakter statyczny

Według teorii kosztów absolutnych kraj powinien eksportować te towary, które wytwarza absolutnie mniejszym kosztem niż zagranica, a importować dobra, które wytwarza drożej. Miarą kosztów, a co za tym idzie wartości wymienianych towarów, jest ilość pracy potrzebna do wytworzenia jednostki towaru. Dzięki specjalizacji i wymianie zarówno kraj jak i zagranica odnoszą korzyści, nie ponosząc dodatkowych kosztów. Zmianie ulega jedynie struktura produkcji w kraju i za granicą. A. Smith nie wnikał w podział korzyści z wymiany. Ważne było dla niego to, że żaden z partnerów nie mógł stracić, co miałoby miejsce, gdyby za towar eksportowany otrzymywał mniej towaru z importu aniżeli mógłby go nabyć na rynku krajowym.

Teoria kosztów komparatywnych (względnych, porównawczych) Dawid) Rteardo 1817r.

Teoria ta jest rozszerzeniem teorii kosztów absolutnych i pokazuje, że możliwości korzystnej wymiany i specjalizacji istnieją nawet wtedy, gdy określony kraj wytwarza wszystkie produkty taniej lub drożej niż inne kraje. Wystarczającą przesłanką specjalizacji jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania (produkcja i eksport tych towarów, które dany kraj może wytworzyć stosunkowo taniej niż partnerzy tj. gdzie przewaga nad partnerami w kosztach produkcji jest stosunkowo największa lub różnica w kosztach na jego niekorzyść jest stosunkowo najmniejsza).

Koszt komparatywny (porównawczy, względny) - koszt wytwarzania jakiegoś towaru w danym kraju wyrażony w koszcie wytworzenia innego towaru w tym samym kraju. Miarą przewagi obok różnic w kosztach produkcji może być tez wydajność pracy.

	WYDAJNOŚĆ		JEDNOSTKOWY KOSZT PRODUKCJl
PRODUKT	KRAJ I	KRAJ II	KRAJ l	KRAJ II
DOBRO A	6	1	A1=1/6	A2=1
DOBRO B	4	3	B1=1/4	B2=1/3

Teoria kosztów alternatywnych Gottfried Haberler

HaberLer podobnie jak Ricardo przyjmuje uproszczony model dwóch krajów (A i B), wymieniających dwa towary (x i y). Zakłada on, że dzięki wykorzystaniu posiadanego zasobu czynników produkcji, które mogą być alternatywnie zastosowane w gałęzi X produkującej dobro x lub w gałęzi Y wytwarzającej dobro y, każdy kraj jest w stanie wytworzyć pewną ilość produktu x, koncentrując się wyłącznie na jego produkcji, bądź pewną ilość produktu y, bądź też pewną ich kombinację, kierując czynniki produkcji częściowo do gałęzi X, a częściowo do gałęzi Y.

Koszt alternatywny produkcji dodatkowej jednostki dobra x jest to konieczność rezygnacji z wytworzenia części jednostki dobra y, a alternatywnym kosztem wytworzenia dodatkowej jednostki dobra y byłaby konieczność rezygnacji z wytworzenia części jednostki dobra x.

Każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach, gdzie ponosi relatywnie niższe koszty alternatywne. Przy założeniu stałych kosztów transformacji dobra x na dobro y krzywa transformacji przyjmuje postać linii prostej i wyraża jednocześnie relację wymienną dobra x na dobro y.

Przy założeniu rosnących kosztów transformacji wykres możliwości produkcyjnych oznaczony jest krzywą wklęsłą w stosunku do początku układu.

Przy założeniu malejących kosztów transformacji dobra x na dobro y linia możliwości produkcyjnych jest krzywą wypukłą w stosunku do początku układu.

W ostatnich dwóch przypadkach krzywa możliwości produkcyjnych nie wyraża jednocześnie relacji wymiennych dobra x na dobro y. Relacja wymienna określona jest w obu przypadkach przez linię prostą styczną do krzywej transformacji w określonym punkcie, tj. wyrażona jest przez tangens kąta nachylenia stycznej.

Teorii obfitości zasobów Eli Heckscher, Bertil Ohlin neoklasyczna

Teoria ta należąca do nurtu neoklasycznego w zasadniczych zarysach została sformułowana przez dwóch ekonomistów szwedzkich Heckschera i Ohlina w latach 1930-1940 a następnie została rozwinięta, głównie przez P. Samuelsona.

Model zakłada:

• Dwa kraje, dwa dobra, dwa czynniki produkcji: kapitał i praca,

• Oba kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji

• Oba czynniki są niezbędne do wytworzenia każdego z towarów,

• Jeden z towarów jest bardziej pracochłonny a drugi bardziej kapitałochłonny,

• W obu krajach stosowane są identyczne technologie produkcji,

• Oba kraje wytwarzają oba dobra, dobra te są jednorodne, homogeniczne (pomija się różnorodność modeli, marek, gatunków.

• Oba produkty są wytwarzane w obu krajach w warunkach stałych przychodów skali (pomija się przychody z dużej skali produkcji)

• Na rynkach towarowych i rynkach czynników produkcji istnieje doskonała konkurencja.

• Jest spełniony warunek wolnego handlu.

• Warunki popytowe są dane i nie wpływają na kierunki specjalizacji.

• W obu krajach istnieją identyczne gusty,

• Nie bierze się pod uwagę kosztów transportu,

• Czynniki produkcji są mobilne wewnątrz kraju, jednak nie są mobilne pomiędzy krajami (nie ma migracji pracowników czy też transferów kapitału w skali międzynarodowej).

Teoremat H-O stwierdza, ze kraj będzie eksportować (ze względu na korzyści komparatywne) dobra, których wytworzenie wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji relatywnie obfitego, a wiec tańszego; podejmie natomiast import dóbr których produkcja krajowa wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji rzadszego, a więc droższego.

Teoremat ten został uzupełniony o następujące twierdzenia:

Twierdzenie o wyrównywaniu się cen czynników produkcji:

W wyniku wymiany międzynarodowej następuje wyrównanie się relatywnych cen produktów, które prowadzi w efekcie do wyrównania się cen czynników produkcji. Wyrównanie to dotyczy nie tylko cen relatywnych ale także cen absolutnych co oznacza, ze na skutek handlu międzynarodowego wszyscy pracownicy w handlujących ze sobą krajach będą zarabiać te same stawki płacowe, a właściciele kapitału będą otrzymywać identyczne przychody, bez względu na wielkość krajowych zasobów obu czynników.

Twierdzenie Stolpera - Samuelsona

Wzrost ceny relatywnej danego towaru prowadzi nieuchronnie do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej intensywnie przy produkcji tego towaru, a zarazem do spadku realnej ceny czynnika używanego mniej intensywnie.

Twierdzenie Rybczyńskiego

Wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu tego właśnie czynnika a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.

Paradoks Leontiefa

Zgodnie z teorią H-O, kraje bogate w kapitał powinny specjalizować się w produkcji dóbr kapitałochłonnych, a kraje, gdzie obfita jest praca - wytwarzać towary pracochłonne. Empiryczna weryfikacja tej teorii przeprowadzona bezpośrednio po II wojnie światowej (1947) przez Wassily'a Leontiefa metodą input - output przyniosła zaskakujące rezultaty. Okazało się, że bogate w kapitał Stany Zjednoczone eksportują głownie towary o dużej zawartości drogiej w USA pracy, a importują dobra kapitałochłonne. Zjawisko to nazwano paradoksem Leontiefa. Tłumaczono je następująco: to prawda, ze jednostka pracy w USA kosztuje najdrożej na świecie, jednak różnica w wydajności pracy jest jeszcze większa, co sprawia, że praca staje się względnie lania Poza tym o wydajności pracy w USA przesądza nie praca robotników fabrycznych, lecz naukowców, inżynierów i menadżerów. Zasoby pracy kwalifikowanej są natomiast w Stanach Zjednoczonych wyjątkowo obfite w porównaniu z resztą świata. Praca Leontiefa zapoczątkowała całą serię badań nad strukturą handlu wielu krajów. Dla przykładu struktura handlu: Irlandii, Islandii, Japonii, Korei i Nowej Zelandii potwierdziła teoremat H-O, natomiast struktura handlu: Izraela. Kenii i Wielkiej Brytanii raczej go nie potwierdziła.

Teoria handlu wewnatrzgałęziowego Herbert Grubej, Peter Uoyd

Teoria handlu wewnątrzgałęziowego powstała na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych dla wyjaśnienia zjawiska handlu horyzontalnego, czyli jednoczesnego eksportu i importu przez dany kraj dóbr identycznych lub podobnych.

Teoretyczne rozważania na temat handlu wewnątrzgalęziowego można podzielić na teorię handlu produktami jednorodnymi i na teorię handlu produktami zróżnicowanymi. Teoria ta szczególnie zajmuje się tą drugą opcją.

Handel towarami zróżnicowanymi jest przedmiotem szczególnego zainteresowania teorii handlu wewnatrzgałęzlowego. Wyróżniamy tu handel trzema grupami towarów:

Handel towarami będącymi bliskimi substytutami w produkcji

Handel towarami będącymi bliskimi substytutami w konsumpcji

Handel towarami będącymi bliskimi substytutami i w produkcji i w konsumpcji

Wysoki popyt na różnorodność umożliwia specjalizację w określonych odmianach dobra zróżnicowanego, czyli większą skalę produkcji jednych odmian na potrzeby popytu krajowego i na eksport oraz mniejszy zakres produkcji pozostałych odmian, którą sprowadza się do kraju z zagranicy. Ten typ specjalizacji określa się jako specjalizację wewnątrzgałęziową a handel przez nią wywołany jako handel wewnątrzgalęziowy. Ten typ handlu jest traktowany jako alternatywa handlu tradycyjnego opisanego przez teorię neoklasyczną, w ramach którego specjalizacja dokonuje się miedzy gałęziami, a nie wewnątrz nich, i gdzie przedmiotem wymiany są dobra jednorodne o małym stopniu zróżnicowania.

Do pomiaru intensywności wymiany wewnątrzgafęziowej używa się określonych miar, z których najczęściej stosowaną jest indeks Grubel - Lloyd.

Wskaźnik Bj zmierzający w kierunku 1 wskazuje na wysoki udział handlu wewnątrzgalęziowego w całkowitych obrotach, natomiast wskaźnik Bj zmierzający do O oznacza niski udział wymiany wewnątrzgałęziowej (dominację wymiany międzygałęziowej). Należy zaznaczyć, że podstawą specjalizacji wewnątrz gałęzi jest możliwość realizacji korzyści skali. Teoria handlu wewnątrzgalęziowego zakłada również występowanie niedoskonałej konkurencji na rynkach międzynarodowych w formie konkurencji monopolistycznej lub oligopolistycznej.

TRANSAKCJE W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM

Transakcje typowe w handlu międzynarodowym.

Kryterium formy dokonania wymiany:

Transakcje eksportowe - sprzedaż towarów i ich wywóz za granicę ( lub świadczenie usług partnerowi zagranicznemu) w zamian za uzyskanie świadczenia wzajemnego, czyli zapłaty od nabywcy zagranicznego.

Transakcje importowe - zakup towarów i ich przywóz do kraju (lub zakup usług partnera zagranicznego) w zamian za dokonanie świadczenia wzajemnego - zapłaty na rzecz dostawcy zagranicznego.

Transakcje reeksportowe - towar pochodzący z zagranicy zostaje sprzedany i przekazany do innego kraju.

Kryterium przedmiotu transakcji:

Transakcje towarowe - typowe transakcje handlowo - wymienne polegające na kupnie sprzedaży towarów lub określonych do nich praw.

Transakcje usługowe - polegają na świadczeniu usług w zamian za zapłatę w formie określonych świadczeń pieniężnych.

Transakcje na niematerialne dobra przemysłowe - często są to transakcje eksportowo importowe, których przedmiotem są wynalazki (oraz prawa do nich) i umiejętności (know how).

Wybrane specyficzne transakcje w handlu międzynarodowym.

Transakcje kompensacyjne handlowe

Barter - umowa, według której następuje wymiana jednego towaru na drugi. Każda z dwóch stron w umowie barterowej jest uważana za sprzedającego towar, który daje w zamian i kupującego towar, który otrzymuje od drugiej strony. Zgodnie z umową prawo własności na towary przechodzi z jednej strony na drugą w zamian za określony ekwiwalent, którym jest inny towar. Wartość dostawy jest identyczna i nie występuje w związku z tym transfer pieniędzy.

Transakcja kompensacyjna - podobnie jak transakcja barterowa, jest w zasadzie bezdewizowa, ale z punktu widzenia płatności różni ją od barterowej możliwość niepełnego pokrycia towarem wielkości dostaw przez obie strony. W przypadku gdy występuje różnica między wartością dostawy z jednej i drugiej strony, może ona w przypadku transakcji kompensacyjnej zostać wyrównana albo przez dodatkową dostawę towarów w następnym okresie, albo przez wolnodewizową wpłatę powstałej różnicy. Różnica ta nosi nazwę szpicy kompensacyjnej.

Transakcja wiązana - dostawy towarów jednej strony są uwarunkowane dostawami towarów drugiej strony, przy czym wartość każdej z tych dostaw nie musi odpowiadać wartości dostaw drugiej strony, podlega ona pieniężnemu rozrachunkowi z partnerem.

Transakcje kompensacyjne przemysłowe

Umowa o samospłacie inwestycji (buy - back) - polega z jednej strony na dostawie maszyn i / lub oprzyrządowania produkcji, ewentualnie także materiałów (np. rur, stacji przemysłowych itp.), a na dostawie wytwarzanych lub wydobywanych i przesyłanych przy ich użyciu produktów z drugiej.

Umowa offsetowa - stosowana w transakcjach o wielkiej wartości, w których rząd kraju kupującego domaga się od sprzedającego dostawcy, aby przynajmniej część należności, jaką otrzyma za dostarczony towar zainwestował w kraju kupującym. Inną możliwość stanowi wynegocjowanie wymogu, aby sprzedający podjął się rozprowadzania określonych towarów produkowanych przez kraj nabywający. Często umowy takie zawierane są też między rządem określonego kraju a korporacją międzynarodową, handlującą sprzętem wojskowym, samolotami itp., których pewne elementy mogą być produkowane w kraju nabywcy.

Transakcje clearingowe

Clearing - forma bez pieniężnych rozliczeń wzajemnych należności i zobowiązań. W handlu między dwoma lub więcej partnerami zamiast bezpośredniego opłacania należności za poszczególne transakcje - partnerzy kompensują wzajemnie swoje należności i zobowiązania, a w końcu okresu obrachunkowego (z reguły na koniec roku kalendarzowego) regulują pozostałe saldo. Dla przejściowego likwidowania nadmiernych deficytów lub nadpłat partnerzy udzielać sobie mogą kredytu, nisko lub wcale nie oprocentowanego. Jego wysokość najczęściej ustalana jest w stosunku do wielkości obrotów.

WYBRANE ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), International Monetary Fund (IMF) - międzynarodowa organizacja finansowa z siedzibą w Waszyngtonie. Powstała w wyniku porozumienia zawartego w trakcie Konferencji Walutowej i Finansowej Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods w 1944r., a zaczęła funkcjonować od 1 marca 1947r. Celem działania Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest stabilizacja kursów walutowych i uregulowanie zasad funkcjonowania międzynarodowego rynku walutowego, a także nadzór nad zadłużeniem międzynarodowym. Założycielami Funduszu były początkowo 44 kraje, obecnie jest ich około 180. Polska była jednym z członków założycieli, jednak z przyczyn politycznych wystąpiła z. niego w 1950r. Ponowne przyjęcie Polski do Funduszu nastąpiło w 1986r. MFW jest uprawniony do tworzenia własnych jednostek rozrachunkowych, które przyczyniają się do wzrostu rezerw międzynarodowych. W 1970r. zaczęła funkcjonować jednostka o nazwie SDR (Special Drawing Rights - Specjalne Prawa Ciągnienia). W przeciwieństwie do walut SDR-y są jedynie zapisami na kontach krajów członkowskich MFW. Gdy kraj posiada rachunek w SDR-ach, może on być wykorzystany do pokrycia ewentualnej nierównowagi w innych walutach. Cecha ta decyduje o tym, że - pomimo iż fizycznie nie istnieją- SDR-y są formą pieniądza międzynarodowego. Członkowie MFW akceptują te jednostki do rozliczania sald na swoich rachunkach krajowych. SDR -y są jednostką rozrachunkową wewnątrz MFW. Służą do sporządzania jego budżetu, wyrażania kwot członkowskich i ustalania wysokości pożyczek. Wartość SDR-a ustalana jest na podstawie koszyka walut o zasadniczym znaczeniu dla międzynarodowych obrotów płatniczych. Aby osiągnąć założone cele Fundusz prowadzi przede wszystkim krótkoterminową działalność pożyczkową na rzecz krajów posiadających deficyt bilansów płatniczych. Jest to dokonywane w porozumieniu z poszczególnymi rządami oraz bankami prywatnymi. Pula pożyczkowa pochodzi przede wszystkim z wkładów krajów członkowskich. Wkłady te są nazywane kwotami i początkowo były denominowane w dolarach USA, a od momentu wprowadzenia SDR-ów właśnie w nich są wyrażane. Kraje członkowskie korzystająz zasobów MFW przez wykorzystanie tzw. praw ciągnienia (drawing rights). Polega to na kupnie od MFW dewiz za własny pieniądz narodowy. Prawo do zakupu walut obcych zależy od wielkości wniesionych kwot przez dane kraje członkowskie MFW.

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) - międzynarodowa organizacja finansowa z siedzibą w Waszyngtonie, która powstała jednocześnie z MFW a rozpoczęła swoją działalność 25 06 1946r. Bank jest organizacją ściśle powiązaną z MFW, ponieważ jego członkiem może być wyłącznie kraj należący do Funduszu. Wszyscy członkowie MFW sąjednocześnie udziałowcami MBOiR. Statutowym zadaniem MBOiR jest ułatwienie rozwoju krajów członkowskich przez udzielanie im długoterminowych kredytów na cele inwestycyjne. Bank zorganizowany jest w formie spółki akcyjnej. Środki, na podstawie których MBOiR udziela kredytów, pochodzą głównie z długoterminowych kredytów zaciąganych na rynkach kapitałowych najbardziej uprzemysłowionych krajów zachodnich. Bank udziela kredytów jedynie instytucjom rządowym lub jednostkom gospodarczym mającym gwarancję państwowa. Finansuje przede wszystkim inwestycje w zakresie infrastruktury, rolnictwa i przemysłów wydobywczych. Władze tej organizacji przyjmują, że inwestycje w przemysłach przetwórczych powinny być finansowane przez rodzimy lub obcy kapitał prywatny. Z MBOiR stowarzyszone są dwie inne organizacje międzynarodowe, tworzące z nim razem grupę Banku Światowego. Są nimi Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (International Finance Corporation), powołane do popierania inwestycji bezpośrednich w krajach słabiej rozwiniętych, oraz Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International Development Association), którego zadaniem jest udzielanie pożyczek najbiedniejszym krajom na wyjątkowo ulgowych warunkach.

Światowa Organizacja Handlu, World Trade Organisation (WTO) - została utworzona na mocy umowy z Marakeszu i od 01.01.1995r. przejęła zadania GATT (General Agreement on Tariffs Trade) Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, and GATT powstał w wyniku negocjacji, których celem było utworzenie Międzynarodowej Organizacji Handlu, International Trade Organisation (ITO). Organizacja ta miała być trzecim obok MFW i Banku Światowego filarem świtowego systemu ekonomicznego. Projekt statutu ITO zawierała tzw. Karta Hawańska. Podstawowym zadaniem tej organizacji miała być działalność na rzecz wielostronnej liberalizacji i współpracy w dziedzinie handlu. Karta Hawańska nigdy nie została podpisana a co za tym idzie ITO nie powstała. Powstało natomiast porozumienie o nazwie GATT, które weszło w życie 01.01.1948r. Miało ono mieć charakter tymczasowy i obowiązywać do czasu utworzenia ITO. Istniało przez prawie 50 lat to jest do końca 1994r. 01.01.1995r. zostało ono zastąpione Światową Organizacją Handlu. GATT nie był organizacją międzynarodową ale de facto pełnił funkcje takiej organizacji. Najwyższym organem GATT była Konferencja Układających się Stron. Głównym instrumentem liberalizacji handlu międzynarodowego prowadzonego przez GATT stały się wielostronne negocjacje handlowe tzw. Rundy. W odróżnieniu od GATT WTO jest organizacją i posiada osobowość prawną. Najwyższym jej organem jest Konferencja Ministerialna Państw Członkowskich zwoływana co najmniej raz na dwa lata. WTO tworzy jednolite ramy instytucjonalne dla szeroko rozumianej współpracy handlowej. Spełnia ona nadzór nad realizacją wszystkich porozumień Rundy Urugwajskiej oraz poprawą efektywności działań członków w odniesieniu do zasad i procedur prowadzenia wymiany a także sprawuje nadzór nad dalszą liberalizacją handlu. WTO administruje uzgodnieniem o Regułach i Procedurach. Rozstrzygania Sporów od działa na rzecz zapobiegania kolizjom w działaniach WTO, MFW i Banku Światowego

Podstawową zasadą działania WTO jest zasada niedyskryminacji handlu, która oznacza stosowanie bezwarunkowych klauzuli najwyższego uprzywilejowania i klauzuli narodowych.

Osiągnięcia rundy Urugwajskiej GATT

• Obniżka stawek celnych na artykuły przemysłowe o blisko 40%

• Dokonano taryfikacji artykułów rolnych i taryfikacji w ogóle, tj. zamiany środków nietaryfowych na taryfowe

• Objęto regułami wielostronnymi nowe dziedziny wiedzy - usługi, inwestycje, dobra niematerialne i prawne

• Utworzenie Światowej Organizacji Handlu

Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania to umowa zobowiązanie państwa do przyznania drugiemu państwu udogodnień gospodarczych nie mniejszych niż przyznane w czasie trwania umowy jakiemuś innemu państwu. Gwarantuje ona, że ulgi celne uzyskane przez jakikolwiek kraj objęty klauzulą zostaną rozciągnięte na wszystkie kraje posiadające tą klauzulę.

Klauzula Narodowa jest to umowne zobowiązanie państwa o traktowaniu towarów importowanych nie gorzej niż własnych towarów narodowych

Gospodarka światowa - to zbiorowość różnorodnych organizmów i instytucji, funkcjonujących zarówno na poziomie krajowym jak i na szczeblu międzynarodowym, bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć międzynarodowych stosunków ekonomicznych.

Podmioty gospodarki światowej:

1. Przedsiębiorstwa krajowe

2. Przedsiębiorstwa międzynarodowe (korporacje)

3. Państwa

4. Międzynarodowe (regionalne) ugrupowania integracyjne

5. Międzynarodowe organizacje gospodarcze.

1. Przedsiębiorstwo krajowe jest podmiotem w gospodarce światowej, jeżeli w związku ze swoją działalnością gospodarczą nawiązuje i utrzymuje znaczące pod względem zakresu charakteru lub znaczenia dla swojego funkcjonowania międzynarodowe stosunki ekonomiczne z innymi podmiotami gospodarki światowej. Jeżeli importuje lub eksportuje to jest podmiotem.

2. Przedsiębiorstwa międzynarodowe jest to przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą, co najmniej w dwóch krajach oraz posiadające również, co najmniej w dwóch krajach swoje filie lub oddziały będące całością lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego i działająca pod jego kontrolą.

Z punktu widzenia na strukturę własności korporację dzielimy na:

Trans narodowe to takie, których aktywa w całości należą do przedsiębiorstwa macierzystego, lecz zlokalizowane są, co najmniej w dwóch krajach.

Wielonarodowe to takie, których aktywa tylko w części są własnością przedsiębiorstwa macierzystego, a w części są własnością innych zagranicznych przedsiębiorstw.

3. Państwo

Gospodarka narodowa jest to wyodrębniony granicami polityczno - ekonomicznymi na obszarze danego kraju organizm gospodarczy, w ramach, którego działają podmioty gospodarcze niższego szczebla podlegające władzy państwa rozumianego jako centralny ośrodek regulacyjny.

Instytucja państwa spełnia określone funkcje organizacyjne i regulacyjne oraz prowadzi w różnym zakresie i formach określone polityki.

4. Ugrupowania integracyjne to wyraźnie wyróżniające się na tle otoczenia, względnie jednolite organizmy gospodarcze obejmujące dwa lub więcej krajów.

Ugrupowania integracyjne dzielimy na:

Ugrupowania integracyjne formalne może przyznać postać międzynarodowego porozumienia organizacji gospodarczej lub integracyjnej, która wraz ze stosownymi organami lub strukturami organizacyjnymi ma za zadanie inicjować i sprzyjać procesom integracyjnym..

EC(UE), EFTA(Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu), NAFTA (Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu), CEFTA - 1.02.1993 (Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu), LAIA - 1980- ( Stowarzyszenie Integracyjne Ameryki Łacińskiej), ASEAN - 1967 (Stowarzyszenie Krajów Azji Pd-Wsch), CARICOM, MERCOSUR (Południowy Wolny Rynek)

Ugrupowania integracyjne nieformalne tworzą je formalnie niezorganizowane grupy państw, silnie jednak powiązane między sobą międzynarodowymi stosunkami ekonomicznymi, między którymi zachodzą rzeczywiste procesy integracyjne. Najlepszy przykład to związek USA i Kanady przed powstaniem NAFTA oraz CUSFTA - 1989r.

5. Międzynarodowe organizacje gospodarcze spełniają w gospodarce światowej przede wszystkim funkcje regulacyjne. Funkcje te polegają głównie na ustanawianiu pewnych wzorców lub norm postępowania. Organizacje te niekiedy obok funkcji regulacyjnych prowadzą bezpośrednią działalność polegającą np. na udzielaniu krajom członkowskim różnego rodzaju pomocy.

Główne międzynarodowe organizacje gospodarcze i finansowe

ONZ,(Organizacja Narodów Zjednoczonych)

UNCTAD (Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju

WTO - 1995 (światowa organizacja handlu)

IMF (międzynarodowy fundusz walutowy)

WB (bank światowy).

OECD - 1960 (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju)

Przedsiębiorstwo na rynku międzynarodowym.

Są trzy zasadnicze sposoby wejścia na rynki zagraniczne:

1. EKSPORT i/lub IMPORT TOWARÓW I USŁUG

1. pośredni

2. bezpośredni

Pośredni eksporter nie ma bezpośredniej styczności z klientem zagranicznym, bezpośredni natomiast ja posiada.

Standardowe kontakty eksportowe (importowe też) są zazwyczaj jednorodne i krótkotrwałe. Nie implikują (ciągną za sobą) powtarzalności transakcji i względnej stałości związku między partnerami.

1. KOOPERACJA z zagranicznym partnerem to długotrwałe związki z partnerem gospodarczym.

1. kooperacje kapitałowe

2. kooperacje niekapitałowe

3. sojusze strategiczne

Jeżeli jest to kooperacja kapitałowa to powstaje wspólne przedsiębiorstwo o kapitale mieszanym. Jeżeli jest niekapitałowa to takowe przedsiębiorstwo nie powstaje, więc może przybrać postać umowy licencyjnej, kontraktu na inwestycje, inwestycje pod klucz, umowy franchisingowej (Mc Donalds).

Sojusz strategiczny to najczęściej luźne porozumienie, którego celem jest zbudowanie grupowej przewagi konkurencyjnej.

3. SAMODZIELNE - Prowadzenie działalności gospodarczej za granica. Zakładanie własnych filii celem uzyskania zysku, rynku zbytu.

Polityka handlowa - jest częścią państwowej polityki ekonomicznej. Jest ona zbiorem celów działania i środków do realizacji tych celów. Głównym celem polityki handlowej jest optymalne z punktu widzenia interesów danego kraju - ukształtowanie stosunków tego kraju z zagranicą.

Dzieli się:

Politykę wolnego handlu - oznacza, że państwo nie ingeruje w sferę stosunków gospodarczych za granicą wierząc, że działanie sił rynkowych ukształtuje te stosunki w sposób gwarantujący maksymalizacje korzyści z wymiany.

Politykę protekcjonistyczna - Protekcjonizm przeciwnie, zakłada, ze państwa aktywne, bezpośrednio wpływa na współpracę gospodarczą z zagranicą posługując się w tym celu całą gamą instrumentów ekonomicznych i decyzji administracyjnych. Skrajną odmianą protekcjonizmu jest realizacja polityki AUTARKI gospodarczej. (Autarka gospodarcza) - synonim gospodarki zamkniętej - nie realizowania importu i eksportu.

Podział środków celnych:

Środki taryfowe inaczej celne:

Środki nietaryfowe - niecelne: parataryfowe i pozataryfowe

Parataryfowe maja wpływać bezpośrednio na cenę dobra, nie są cłami, ale działają jak cła.

Przykład:

• Podatek importowy

• Opłata wyrównawcza występuje w cenach gwarantowanych ( nie mniejsza niż).

Środki pozataryfowe mają regulować wolumen i strukturę obrotu, natomiast na cenę maja działać pośrednio.

Najlepszym przykładem pozataryfowych środków jest:

• kontyngent importowany (embargo w wysokości 0%) - ograniczenie ilościowe lub wartościowe dobra, które może dostać się na dany obszar celny w określonym czasie.

• Bariery techniczne dzieli się za pomocą norm technicznych.

Cło taryfowe jest opłatą nakładana na towary przekraczające granice celna danego państwa.

Środki taryfowe - CŁA

• kryterium kierunku ruchu towarów

1. cło importowe wynosi 99%

2. cło eksportowe pobierane od towarów wywożonych od towaru eksportowanego. 1% stosujemy w przypadku dóbr deficytowych, dobra kultury narodowej, mogą być elementem polityki gospodarczej szczególnie w krajach słabo rozwiniętych.

3. cła tranzytowe są to cła, które nie są w tej chwili w użyciu- nie są stosowane. Cło jest opłatą od TOWARÓW. Wynosi 0%.

• Kryterium sposobu ustalania wysokości cła.

Cło ad valorem (od wartości) tzn procent wysokości od wartości danego towaru.

Cło specyficzne (ilościowe) to jest cło ustalone od jednostki fizycznej towaru.

Cło kombinowane (mieszane) czyli procent od wartości i dodatkowo od jednostki fizycznej towaru.

Funkcje cła w gospodarce

1. Funkcja fiskalna czyli dostarczenie wpływów do budżetu państwa

2. Funkcja ochrony bilansu płatniczego

3. Funkcja ochrony produkcji krajowej.

Podział ze względu na ekonomiczny charakter ceł:

Cła fiskalne mają na celu wyłącznie zwiększenie wpływu do budżetu, stosowane są z reguły w przypadku dóbr luksusowych i stanowią specyficzny rodzaj podatku od luksusowej konsumpcji obciążający osoby o wyższych dochodach. Cła te mogą być stosowane również w stosunku do artykułów produkcja w danym kraju w ogóle nie istnieje, a nie są to produkty pierwszej potrzeby (mogą dochodzić do 300%) np. szampan z Szampanii.

Cła ochronne mają na celu udzielenie ochrony produkcji krajowej przed konkurencją zagraniczną. Często są stosowane również do artykułów, których produkcja w danym kraju w ogóle nie istnieje, a rząd chce ją rozwinąć, czyli do nowo powstałych gałęzi produkcji. Powinny być wprowadzone na z góry określony czas, po upływie tego czasu - zniesione tzw. wychowawcze.

Cła ekspansywne są to cła importowe wprowadzane w celu ochrony poziomu cen wewnętrznych stosowane m.in. wtedy, gdy produkcja w danym kraju jest zmonopolizowana, a cła służą ochronie wysokiej ceny monopolowej (państwu zależy na ochronie monopolisty).

Podział ze względu na kryterium zróżnicowanego traktowania:

Cła preferencyjne są niższe od cen minimalnych przewidzianych w taryfach celnych danego kraju stosowane wobec krajów, które są korzystnie traktowane niż gwarantuje to KNU. W ramach preferencji celnych stawki celne mogą wynosić 0%.

KNU- Klauzula największego uprzywilejowania - ma charakter powszechny.

Cła dyskryminacyjne ustalane są na poziomie wyższym od ceł maksymalnych, zawartych w taryfach celnych danego kraju.

1.Cła retorsyjne(odwrotne) stosowane są w odwecie za utrudnienia na jakie napotyka eksport kraju stosującego. Retorsję celną w kraju, którego ta retorsja dotyczy.

2.Cła wyrównawcze stosowane w celu neutralizacji efektu ekonomicznego subsydiów (subwencji) zastosowane przez eksportera zagranicznego jest to odpowiedź na subsydzie.

3.Cła antydumpingowe zbliżone do cen wyrównawczych ich zadaniem jest przeciwdziałanie dumpingowi.

Cena P

popyt

podaż

P2

P1 t a b c d

IMPORT Q ilość

Q1 Q2

SPADEK

IMPORTU

P1+t=P2 Q3 Q4

t- stawka celna

t* rozmiar importu = korzyść rządu

Q3 - Krajowa produkcja po większej cenie

Q4 - rezygnacja konsumentów z zakupu towaru

Nadwyżka konsumenta jest to różnica pomiędzy ceną rzeczywistą i tą jaką konsument byłby skłonny zapłacić za dany produkt.

Nadwyżka producenta jest to różnica pomiędzy najmniejszą ceną za jaką producent jest skłonny sprzedać swój produkt, a ceną którą rzeczywiście uzyskuje.

a - zwiększenie nadwyżki producenta

b - straty wynikające deformacji produkcji tj. efekt tego, że cło skłania producentów krajowych do wytwarzania nadmiaru produktu.

c - wpływy budżetowe z ceł: korzyść rządu = stawka celna + rozmiar importu

d - straty wynikające z deformacji konsumpcji, czyli z tego że cło skłania konsumentów krajowych do spożywania produktu w niedostatecznym wymiarze.

Wpływ netto cła na stan dobrobytu: strata konsumenta - korzyść producenta - dochód rządu a + b + c + d = b + d

b + d - jest to suma strat z deformacji konsumpcji

3

x

y

x

y

x

y

---