16. 17.
TEORIA MODERNIZACJI - modernizacja oznacza proces zmian prowadzących do powstania nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Należy do nich m.in. upowszechnienie umiejętności czytania i pisania, rozwój oświaty, miast, dróg, wodociągów i kanalizacji, systemów komunikacji, opieki medycznej a także zmiany w sposobie patrzenia na świat i systemach wartości oraz kształtowanie się osobowości człowieka nowoczesnego.
W okresie zimnej wojny powstał podział na dwa główne (różne) światy. Pierwszy świat tworzyły Stany Zjednoczone i Europa Zachodnia. Kraje, które do niego należały cechował wysoki stopień uprzemysłowienia, kapitalistyczna forma gospodarki rynkowej, ustrój demokratyczny i wyższy niż gdzie indziej poziom dobrobytu. Drugi świat, w którym główną rolę odgrywał Związek Radziecki, obejmował kraje słabiej uprzemysłowione, o socjalistycznej formie gospodarki planowanej, ustrojach autorytarnych, niższej stopie życiowej, natomiast większej pewności pracy i bardziej rozwiniętym systemie zabezpieczeń społecznych. Poza tymi dwoma światami znajdowały się kraje słabo, jeśli w ogóle, uprzemysłowione, które przyjęło się określać mianem Trzeciego Świata.
Każdy z tych światów musiał sam stworzyć program swoich zmian modernizacyjnych, uwzględniając własne możliwości wyłonienia sił zdolnych go realizować.
PROCES SPOŁECZNY to ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami
ZAŁOŻENIA MODERNIZACJI*:
• modernizacja nawiązuje do teorii ewolucjonizmu;
• źródło zmian tkwi wewnątrz każdego społeczeństwa, rozwój ma jednoliniowy charakter i jest procesem powszechnym, którego wszystkie stadia musi przejść każde społeczeństwo;
• zmiany są nieodwracalne i nieuchronne;
• zmiany mają charakter stopniowy, narastający, zachodzą w spokojny, pokojowy sposób;
• progresywizm - procesy modernizacji prowadzą do powszechnej poprawy jakości życia społ.
• wstępny warunek - rozbicie naturalnych wspólnot, erozja tożsamości kolektywnej i uformowanie się tożsamości indywidualnej;
• przejście od tradycjonalizmu do nowoczesności, czyli samoczynny wzrost ekonomiczny gwarantujący regularność produkcji i konsumpcji, aktywne uczestnictwo w życiu publicznym;
• ujednolicenie i upowszechnienie procesu zmian;
• najważniejsze czynniki wytwórcze: informacja i wiedza;
• proces zainicjonowany i kontrolowany odgórnie przez oświeceniowe elity polityczne;
• modernizacja oznacza celowe naśladowanie społ. zachodnich uznanych za wzorce nowoczesności;
• rozdzielenie funkcji gospodarczych od rodziny; dyferencjacja zawodów:
• wysoka mobilność społeczna; podstawą tworzenia nowych struktur społecznych są statusy osiągane;
• likwidacja analfabetyzmu, rozwój kultury masowej ;
• szkoła jako instytucja stanowiona przez państwo przejmuje podstawową rolę edukacyjną od Kościoła;
• kontrola społeczna - uzyskiwanie przewagi racjonalnego prawa oraz presji opinii publicznej nad obyczajem.
TRANSFORMACJE SPOŁECZNE
Na przełomie lat 80. i 90. XX w, w Europie środkowo-wschodniej doszło do obalenia systemu komunistycznego, rozpoczął się proces budowy państw demokratycznych. Zjawisko to nie ominęło społeczeństwa polskiego, w którym doszło do wielu poważnych zmian. Tzw. transformacja ustrojowa spowodowała również transformację społeczną. Zapoczątkowane wówczas zmiany mają charakter demograficzny.
Wśród zjawisk strukturalnych występujących współcześnie obserwujemy m.in.
· zmiany w strukturze zatrudnienia, jako skutek przejścia do gospodarki wolnorynkowej. Zwiększyła się grupa właścicieli środków produkcji oraz kupców, a także menagerów, specjalistów wysokiej klasy.
· wzrost rozwarstwienia ekonomicznego społeczeństwa,
· wzrost bezrobocia, a co za tym idzie bezrobotnych,
· zmiany w rodzinie np. spadek liczby narodzin, wzrost liczby związków nieformalnych, wydłużenie decyzji o pierwszym dziecku itp.
Kolejnym zjawiskiem jest starzenie się społeczeństwa. Przyczyny tego tkwią w następujących czynnikach:
· wspomniana powyżej emigracja młodych,
· rozwój medycyny,
· wzrost średniej długości życia itp.
Proces starzenia się społeczeństwa wymaga podjęcia poważnych kroków w stronę geriatrii, a do dziś był to zaniedbany dział medycyny oraz opracowania właściwego procesu wypłacania świadczeń emerytalnych. Obecnie obserwujemy również zjawisko emigracji, która objęła głównie mężczyzn w wieku produkcyjnym. Dziś wylicza się, że w latach 1998-2000 proces imigracji i emigracji objął ok. 38 tys. osób.
Społeczeństwo, jedno z podstawowych pojęć socjologicznych, różnie definiowane i rozumiane. Najczęściej określa się społeczeństwo jako wszelkie formy życia zbiorowego w ramach jednego narodu czy państwa, oparte na zasadzie odrębności, utrzymujące swój byt przez dłuższy okres. Szeroko również upowszechnione są poglądy, które upatrują istotę społeczestwa w fakcie istnienia organizacji społecznej, w związku z czym społeczeństwo definiowane jest jako ogół instytucji i urządzeń zapewniających ludziom wspólne zaspokajanie potrzeb, zorganizowane współżycie i rozwój. Społeczeństwo uważane jest także za system grup społecznych wzajemnie zależnych, podlegających przeobrażeniom.
Społeczeństwo industrialne (przemysłowe) - Ukształtowało się na przełomie XIX i XX wieku. Jego genezę należy wiązać z postępem technicznym, powstaniem nowych technologii produkcji (maszyna parowa, energia elektryczna), rozwojem przemysłu i PRODUKCJI MASOWEJ. Społeczeństwa przemysłowe charakteryzuje malejąca liczba osób zatrudnionych w rolnictwie, dominująca rola przemysłu i inne zjawiska społeczne wynikające z procesu industrializacji (rosnąca produktywność, poprawa warunków życia, zmniejszanie się znaczenia instytucji rodziny, sekularyzacja, urbanizacja). Społeczeństwo industrialne charakteryzowało się dużą ruchliwością społeczną (horyzontalną i wertykalną).
Społeczeństwo postindustrialne (poprzemysłowe) - Określenie to oznacza istnienie społeczeństwa wysoko rozwiniętego ekonomicznie, co wiąże się ze zmianami w technologii produkcji. Na szerszą skalę wkracza komputeryzacja i robotyzacja, dlatego też większość ludzi zatrudniona jest w takich działach jak handel, usługi, ubezpieczenia. Większość społeczeństwa omawianego typu zamieszkuje duże aglomeracje miejskie. Rozwija się kultura masowa, dominującą rolę odgrywają massmedia.
Społeczeństwo globalne - twórcą pojęcia i koncepcji był Herbert Marshall McLuham (kanadyjski socjolog). Społeczeństwo globalne oznacza istnienie na całym globie tych samych struktur ("globalna wioska"), wysoki stopień rozwoju cywilizacyjnego, zacieranie granic pomiędzy państwami, działalność wielkich korporacji o zasięgu ogólnoświatowym itp. Proces powstawania społeczeństwa globalnego nazwany jest globalizacją (pojęcie to również odnosi się do gospodarki i oznacza łączenie gospodarek współczesnych państw w wyniku swobodnego przepływu kapitału). Genezy powstania tego typu społeczeństwa należy szukać w bardzo szybkim tempie przepływu informacji, masowym udostępnieniu środków przekazu i rozwoju telekomunikacji. Cechą charakterystyczną dla gospodarki globalnej jest powstawanie korporacji międzynarodowych i integracja ekonomiczna zachodząca pomiędzy państwami na całym świecie. Zjawiskiem towarzyszącym społeczeństwu globalnemu jest macdonaldyzacja kultury, czyli przejmowanie zachowań i wzorców ze Stanów Zjednoczonych.
Społeczeństwo informacyjne -Pojęcie to pojawiło się w wysoko rozwiniętych państwach świata w latach 90. Cechą podstawową tego rodzaju społeczeństwa jest zarządzanie informacją, szybki jej przepływ i przetwarzanie. Najważniejszym towarem w społeczeństwie informacyjnym jest informacja. Rozwój społeczeństwa informacyjnego wiąże się z rozwojem sektora usług i telekomunikacji.(Internet, telefony)
5.
Społeczeństwo informacyjne - tym terminem określa się społeczeństwo , w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji).
Termin został wprowadzony w 1963 roku przez Japończyka T. Umesao (wersja oryginalna "jōhōka shakai") w artykule o teorii ewolucji społeczeństwa opartego na technologiach informatycznych, a spopularyzowany przez K. Koyama w 1968 roku w rozprawie pt. "Wprowadzenie do Teorii Informacji" (Introduction to Information Theory). W Japonii powstał również "Plan utworzenia społeczeństwa informacyjnego, jako cel narodowy na rok 2000 ". Była to realna strategia zakładająca informatyzację kraju, prowadzącą do rozwoju intelektualnego kraju oraz tworzenia wiedzy, a nie dalsze uprzemysławianie kraju i wzrost dóbr materialnych.
Społeczeństwo informacyjne odnosi się do technicznych narzędzi komunikacji , magazynowania i przekształcania informacji.
Właściwości społeczeństwa informacyjnego:
· Wytwarzanie informacji - masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji.
· Przechowywanie informacji - techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji.
· Przetwarzanie informacji - opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji.
· Przekazywanie informacji - przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń.
· Pobieranie informacji - możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych.
· Wykorzystywanie informacji - powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła informacji.
Funkcje społeczeństwa informacyjnego:
· Edukacyjna - upowszechnienie wiedzy naukowej oraz uświadamianie znaczenia podnoszenia kwalifikacji.
· Komunikacyjna - Społeczeństwo informacyjne ma za zadanie stworzenie możliwości komunikowania się wielu różnorodnych grup w obrębie całości społeczeństwa globalnego.
· Socjalizacyjna i aktywizująca - mobilizacja osób czasowo lub stale wyłączonych z możliwości swobodnego funkcjonowania społeczeństwa. Cechuje się także wykonywaniem zawodu bez konieczności wychodzenia z domu i aktywizacją niepełnosprawnych.
· Partycypacyjna - możliwość prowadzenia debat i głosowania w internecie.
· Organizatorska - tworzenie warunków konkurencyjności na rynku.
· Ochronna i kontrolna - stworzenie mechanizmów obrony obywateli i instytucji przed wirtualną przestępczością.
9. Transkulturacja - proces rozszerzania się elementów jednej kultury na drugą poprzez przejęcie, zapożyczenie, czasem pod przymusem . Najczęściej dochodzi jednak do selekcji i transformacji przeniesionych wzorów.
Dekulturacja, proces społeczny zachodzący w trakcie kontaktów międzykulturowych, poprzez który dochodzi do ubożenia danej kultury , zwykle poprzez zanikanie jej określonych elementów (np. zwyczajów , obyczajów ). Dekulturacja prowadzi zazwyczaj do ujednolicania się kultur pozostających ze sobą we względnie stałym kontakcie. Jest efektem procesów akulturacyjnych (akulturacja ).
Enkulturacja, proces wrastania danej jednostki w kulturę zbiorowości, trwający przez całe jej życie. Służy m.in. nabyciu stosownej kompetencji kulturowej, dzięki której jednostka zdobywa umiejętności umożliwiające działania zgodne z kulturowymi normami, oraz staje się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa i depozytariuszem jego kultury.
Dymorfizm społeczny - dwoistość, ambiwalencja zachowań, która najczęściej występuje w społeczeństwach totalitarnych, monistycznych. Zachowania i deklaracje oficjalne (to, co mówią jawnie) są odmienne od zachowań nieformalnych (ukrytych), które odzwierciedlają prawdziwe sądy i opinie ludzi.
KONTRKULTURA-kultura grup społ. mających poglądy inne niż powszechnie przyjęte i manifestujących je bądź strojem, zachowaniem się, mową, bądź twórczością artystyczną.
SUBKULTURA - nieoficjalna grupa społeczna. Subkultura - określa grupę społeczną i jej kulturę wyodrębnioną według jakiegoś kryterium np. zawodowego, etnicznego, religijnego, demograficznego itp.
19.
Grupa społeczna - zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb , charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości .
I. Cechy grupotwórcze.
· Cechy właściwe wszystkim: podobne cechy biologiczne i psychiczne, „gatunkowa natura człowieka”, biologiczne (instynktowne) popędy wpływają na działania i tok życia społeczeństwa, biologia jest substratem społeczeństwa i decyduje o wszystkim, co się w nim dzieje.
· Cechy właściwe danej jednostce: indywidualna tożsamość, cechy umysłu i ciała (np. wiedza poglądy, doświadczenie życiowe, wygląd, uroda, wartości, to, w co wierzymy, kogo kochamy, kod genetyczny itd.), nie ma dwóch takich samych jednostek.
· Cechy, które dzielimy tylko z niektórymi ludźmi, a które różnią nas razem z nimi od innych ludzi: jesteśmy podobni do niektórych, a tym samym jesteśmy odmienni od innych (np. grono studentów, wśród których są cudzoziemcy, łączy ich nauka, ale nie narodowość).
Cechy uniwersalne łącza grupy są wspólne i kontynuują ludzkość, natomiast cechy indywidualne (prywatne) nie tworzą jedności.
Dzięki cechom pośredniej natury, podobieństwom i różnicom cząstkowym, wielość ludzi, populacja, dzieli się na mniejsze całości, czyli inaczej - strukturalizuje się wewnętrznie. Jedną jednostkę cechuje wiele cech cząstkowych.
W danym momencie jedna cecha decyduje o przynależności do pewnej grupy, inne pozostają jakby w zawieszeniu.
21.
GRUPA SPOŁECZNA
Zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej, zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna
i behawioralna.
WIĘŹ OBIEKTYWNA - poczucie wspólnoty wynikające z podobej sytuacji życiowej: miejsca zamieszkania, zawodu, wieku itp.
WIĘŹ SUBIEKTYWNA - poczucie wspólnoty z członkami grupy, do której należymy
WIĘŹ BEHAWIORALNA - podobne lub wspólne podejmowane przez członków grupy
ODMIANY GRUP SPOŁECZNYCH
Obiektywne kryteria klasyfikacji ze względu na:
LICZEBNOŚĆ GRUPY - TRWAŁOŚĆ - SPOSÓB REKRUTACJI - INTENSYWNOŚĆ UCZESTNICTWA - KORZYŚĆ - STOPIEŃ ZORGANIZOWANIA
DIADA, TRIADA (Georg Simmel)
GRUPY DOŻYWOTNIE - takie, z których wystąpienie jest niemożliwe lub bardzo utrudnione
GRUPY EKSKLUZYWNE (elitarne) - inaczej zamknięte, czyli takie, do których przyjęcie obwarowane jest bardzo trudnymi, rygorystycznymi warunkami
GRUPY INKLUZYWNE - inaczej otwarte, czyli takie, które akceptują wszystkich chętnych do przystąpienia
GRUPY JEDNOFUNKCYJNE - inaczej wyspecjalizowane, czyli takie, w których członkowie podejmują jeden tylko typ działalności
GRUPY WIELOFUNKCYJNE - takie, w których członkowie podejmują różnorodne formy działalności
GRUPY ŻARŁOCZNE - takie, które wymagają od swoich członków maksymalnego zaangażowania, nieustannego uczestnictwa, pełnego poświęcenia, niepodzielnej lojalności
GRUPY TOTALITARNE - takie, które kontrolują i ingerują w całokształt życia swoich członków w dziedzinach nie związanych bezpośrednio z członkostwem w grupie, a także w sferze prywatnej
GRUPY ZADANIOWE - takie, które zostały celowo powołane do rozwiązania jakiegoś problemu lub zrealizowania zadania praktycznego
ZADANIA ADDYTYWNE - takie, których szybkość i skuteczność realizacji zależy wprost od liczby uczestniczących osób
ZADANIA KOOPERACYJNE - takie, których realizacja wymaga podziału funkcji, współpracy i koordynacji działań wyspecjalizowanych, co z reguły narzuca potrzebę kierownictwa lub przywództwa
ZADANIA KONIUNKTYWNE - takie, w których tempo i intensywność działań muszą być dostosowane do najsłabszych uczestników grupy
Subiektywne kryteria klasyfikacji grup - bierze się pod uwagę psychologiczną relację jednostki do grupy
GRUPY ODNIESIENIA - zbiorowości, z którymi wiążą nas subiektywne ,,wirtualne'' relacje, mimo że do nich nie należymy
GRUPY ODNIESIENIA NORMATYWNEGO - takie, z których czerpiemy i przyjmujemy normy i wartości kształtujące nasze działania
NEGATYWNE GRUPY ODNIESIENIA - takie, które budzą w nas repulsję i od których staramy się zdystansować poprzez przyjmowanie przeciwnych wzorów i reguł postępowania
POZYTYWNE GRUPY ODNIESIENIA - takie, z którymi się identyfikujemy, porównujemy i których standardy normatywne staramy się naśladować, dążąc do uzyskania pełnego członkostwa
GRUPY ODNIESIENIA PORÓWNAWCZEGO - takie, z którymi konfrontujemy nasze osiągnięcia, standard życia, zasób władzy, poziom prestiżu itp.
SOCJALIZACJA - proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi przez społeczeństwo
SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA - naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani
KONTRSOCJALIZACJA - kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których chcemy się zdystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia
DIAGRAM: Typy identyfikacji z grupą
20.
ODMIANY ZBIOROWOŚCI LUDZKICH
KATEGORIA STATYSTYCZNA - zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i różniących się pod tym względem od innych
KATEGORIA SOCJOLOGICZNA - zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów i szans
KATEGORIA SPOŁECZNA - zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych
STEREOTYP - jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej zbiorowości (autostereotyp) i równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja zbiorowości obcych (w skrajnym przypadku traktowanych jako wrogie)
SOLIDARNOŚĆ - życzliwość, gotowość do współpracy, poparcia i niesienia pomocy wobec osób, które obejmujemy kategorią ,,my'': członków naszej grupy czy kategorii społecznej
ŚWIADOMOŚĆ KLASOWA - poczucie wspólnoty interesów z członkami własnej klasy, definicja wrogów zagrażających tym interesom i gotowość do walki o ich realizację
32.
Nierówność stanowi niezwykle istotną cechę społeczeństwa ludzkiego.To wokół nich toczyły się bunty masowe, ruchy społeczne, rewolucje i wojny. Natomiast problem nierówności społecznych jest bardzo bliski odczuwaniu i myśleniu zwykłych ludzi. To oni dostrzegali i przeżywali fakt, że jedni nierówni drugim. W definiowaniu nierówności społecznych ujęto je jako nierówności pod względem cech społecznych, a nie indywidualnych.
Najważniejsze to charakter grup, do których należy, charakter pozycji, jakie zajmuje ( czyli ról, jakie spełnia).Cenione społecznie dobra to takie, których ludzie pragną, które zaspokajają jakieś ich ważne potrzeby czy aspiracje, przynoszą im satysfakcje, których zdobycie nie jest całkowicie bezproblemowe, czyli nie dane są wszystkim.Są to dobra powszechnie upragnione, których zasób jest ograniczony.
Do najważniejszych dóbr należy : bogactwo, władza i prestiż.
Ludzie cenią sobie jeszcze inne wartości, które są w społeczeństwie nierówno rozdzielone takie jak wykształcenie, zdrowie czy sprawność fizyczna.
33.
Nierówności społeczne
W globalizującym się świecie występują nie tylko nierówności społeczne w obrębie poszczególnych społeczeństw, ale także w wymiarze globalnym.
· Ze względu na to, że państwa oceniają nierówności wewnętrznie, ignorowany jest problem nierówności globalnej.
· Ponieważ z globalnego punktu widzenia występują obiektywne różnice w dochodach członków różnych społeczeństw, przy ich porównywaniu dominuje spojrzenie globalnie, a nie perspektywa członków danego społeczeństwa.
· Ponieważ przerzucanie ryzyka na kraje słabsze jest korzystne dla obywateli państw narodowych, powoduje to wzmocnienie władzy, która za takim zachowaniem się opowiada, a w konsekwencji działanie odwrotne do wyrównywania nierówności w perspektywie globalnej.
· Istnienie nierówności między konkretnymi kategoriami ludzi nie może wpływać na naruszanie statusów obywatelskich
38.
Nowoczesność
Wg Anthony'ego GiddensaHYPERLINK "http://pl.wikipedia.org/wiki/Nowoczesność" \l "ite_note-0" [1] , "nowoczesność" to nazwa skrótowa nowoczesnego społeczeństwa lub cywilizacji przemysłowej, gdzie świat postrzegany jest jako transformowalny przez ludzkie działania, gdzie funkcjonują skomplikowane instytucje gospodarcze, w tym produkcja przemysłowa i gospodarka rynkowa oraz gdzie istnieją instytucje polityczne, w tym państwo narodowościowe oraz demokracja masowa.
Ulrich Beck , Anthony Giddens i Scott Lash wprowadzają również pojęcie "późnej nowoczesności" na opisanie fazy rozwoju nowoczesności w której wszystkie jej cechy przybierają bardziej wyrazistą postać. Cechy te to: wymóg zaufania do złożonych systemów technicznych, nowe formy ryzyka na masową skalę, nieprzejrzystość życia społecznego oraz wielowymiarowa globalizacja .
18. Aktywność jednostek: zachowanie, działanie, czynności społeczne i działania społeczne - definicje.
Działanie - zachowanie wyposażone w sens
Zachowanie - skoordynowane postępowanie w odniesieniu do określonego otoczenia w określonym (stosunkowo krótkim) czasie, na który składają się reakcje ruchowe wykonywane za pomocą mięśni szkieletowych.
czynności społecznych - indywidualne lub zbiorowe czynności, których celem jest wpływanie na istoty ludzkie, tzn. modyfikowanie osób lub grup w pewien określony sposób.
Działania społeczne - oznacza ludzkie zachowanie (zewnętrzny lub wewnętrzny czyn, zaniechanie lub znoszenie), jeśli i o ile działający, bądź wielu działających, wiąże z nim pewien subiektywny sens. Wg Maxa Wezera
34. STRATYFIKACJA SPOŁECZNA - inaczej "uwarstwienie społeczne" - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.
Weber Max - Jego zdaniem ci którzy posiadają środki produkcji mogą kontrolować ośrodki władzy, symbole kulturowe, pracę i styl życia innych ludzi. Przez to powstaje napięcie pomiędzy właścicielami, a pracownikami. Marks twierdził, że stratyfikacja nie jest niezbędna i nieuchronna, jeśli tylko środki produkcji staną się własnością zbiorową, a nie własnością nielicznych jednostek.
Davis i Moore - zakładają, że określona forma stratyfikacji jest nieunikniona i niezbędna społecznie. Społeczeństwo składa się ze złożonego systemu statusów i ról.
Aby mogło (społeczeństwo) dobrze funkcjonować, to pozycje społeczne powinny być zajmowane przez jednostki najlepiej wykwalifikowane. Najważniejsze pozycje często wymagają trudnego, długiego przygotowania (np. aby zostać lekarzem, prawnikiem). W wyniku czego niewielu ludzi chce przeznaczać na to czas, pieniądze czy nakład pracy. Dlatego aby zachęcić ludzi uzdolnionych do zdobywania wymaganego przygotowania, społeczeństwo musi tworzyć system zróżnicowanych nagród. Ten system to właśnie stratyfikacja społeczna.
14. Socjalizacja społeczna i polityczna.
Socjalizacja społeczna: to proces nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie człowieka, lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko rozpoczyna życie w społeczeństwie. Największą rolę na tym etapie odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół). Na drodze socjalizacji człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, poznaje społeczne normy postępowania, wartości, nabywa umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość.
Socjalizacja polityczna : Dokonuje się poprzez nabywania wiedzy o polityce, tworzenie poglądów, opinii i postaw politycznych na gruncie pewnych systemów wartości. Stanowi proces kształtowania się świadomości politycznej społeczeństwa. Dotyczy także wykształcenia pewnych sposobów zachowań politycznych na gruncie norm i instytucji wchodzących w skład kultur funkcjonujących w ramach systemów politycznych.
Na proces socjalizacji politycznej wpływają także zjawiska pozakulturowe: stan świadomości społecznej, interesy społeczne.
15. Zmiana społeczna i jej konsekwencje.
Zmiana społeczna odnosi się do szeroko rozumianej przemiany instytucji, norm, kultury, czy też struktury społecznej. Zmiana społeczna prowadząca do wzbogacenia i zróżnicowania elementów składowych systemu nazywana jest rozwojem społecznym. zmiana społeczna - kazde przeobrazenie, które jest postrzegane jako znaczące dla
zycia społecznego. zmiana społeczna jest efektem sprzecznosci lub napiec wytworzonych przez pewne czynniki
przyczyny zmian społecznych:
- zewnetrzne - koniecznosc dostosowywania sie do wymogów otoczenia
zewnetrznego - zmiana społeczna - rezultat mechanizmu integracji
przywracajacego systemowi równowage i zapewniajacy trwałosc
- wewnetrzne - koniecznosci eliminacji przejawów elementów
dysfunkcjonalnych
30. Zmiany w postrzeganiu płci w nowoczesnym społeczeństwie
Główną uwagę należy zwrócić na zadania przedstawicieli obu płci. Przede wszystkim zanika podział na zawody typowo kobiece i typowo męskie, oczywiście w zachodnim kręgu kulturowym. Na przykład na Bliskim Wschodzie czy w Afryce jest to wciąż bardzo widoczne, ale w Polsce już się to zmienia wyraźnie. Przyczyną tego jest mniejszy popyt na „zawody męskie” (np. związane z rzemiosłem), ale ma również korzenie kulturowe. Nie można także nie wspomnieć o uczestnictwie kobiet w życiu politycznym, co wyraża się chociażby w idei parytetów. Jest to zdecydowany zwrot w kierunku zwiększenia udziału kobiet w polityce. Inna tendencja to oczywiście odchodzenie (w wielu krajach, głównie UE) od postrzegania małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny. Można również wspomnieć o „metro seksualności”, czyli odchodzeniu przez mężczyzn od stereotypowego wizerunku faceta.
31. Zmiany we współczesnej rodzinie w nowoczesnym społeczeństwie
Tak jak poprzedni - w wielu krajach uznaje się za równoprawne małżeństwo tej samej płci, toczy się też dyskusja m.in. na temat adopcji dzieci przez pary homoseksualne. Inna kwestia to legalizowanie związków partnerskich i zrównywanie ich w prawnych z „formalnymi” małżeństwami. Jeśli chodzi zaś o tradycyjne rodziny, tutaj należy wspomnieć o ciągle postępującym wzroście popularności partnerskich relacji w ramach samej rodziny. Chodzi mi o odchodzenie od takiego patriarchalizmu, hierarchii w rodzinie, popularnej jeszcze np. w latach 70. W Polsce. Zanikają również rodziny wielopokoleniowe, to się nie utrzymuje już nawet jak wynika z badań na wsi, gdzie młodzi opuszczają miejsce urodzenia na rzecz kształcenia, pracy i poszukiwania nowych doświadczeń. Inna kwestia, bardzo ważna, to oczywiście model samej rodziny. Obecnie dominuje 2+1, ewentualnie 2+2. Zdecydowanie odchodzi się od rodziny wielopokoleniowej, co ma konsekwencje w napływie imigrantów do Europy. Ktoś musi wypełniać lukę na rynku pracy, ale wielu przybyszów np. z północnej Afryki nie posiada nawet w przybliżeniu takich kwalifikacji, jak Europejczycy. Jest to tendencja negatywna. Można jeszcze wspomnieć o wielokulturowości. Co raz popularniejsze są rodziny mieszane, np. małżeństwa francusko-imigranckie. Na Zachodzie Europy oczywiście jest to norma.
Kultura polityczna - całokształt indywidualnych postaw politycznych członków danego społeczeństwa, które kreują posiadana przez nich wiedza na temat istniejącego reżimu politycznego, emocje związane z bieżącą realizacją polityki oraz zachowania odnoszące się przede wszystkim do systemu władzy państwowej (elit politycznych). Wymienione elementy wskazują na poziom zaangażowania jednostek w politykę, gdyż to właśnie kultura polityczna reguluje stosunki między rządzącymi a rządzonymi.
Kultura polityczna to całokształt wartości, norm i reguł zachowania utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych.
Tak rozumiana kultura polityczna spełnia trzy główne funkcje:
a) regulacyjną
b) socjalizacji politycznej
c) integracyjną
Funkcja regulacyjna odnosi się do podporządkowania i ujednolicania działań politycznych. Dokonuje się to głównie poprzez normy polityczne oraz instytucjonalizację życia politycznego. Bez odpowiedniej unifikacji tych działań system polityczny nie mógłby istnieć i rozwijać się.
Funkcja socjalizacji politycznej oznacza proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polityczną, a więc nabywanie wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw politycznych, kształtowanie hierarchii wartości politycznych. Należy podkreślić, iż odpowiedni stopień socjalizacji jest niezbędny przy dążeniu do efektywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
Zadaniem funkcji integracyjnej jest tworzenie podstaw do skoordynowania działań politycznych oraz do współdziałania lub współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięć określonych wartości i dóbr. Funkcja ta zatem polega głównie na motywowaniu i uzasadnianiu słuszności istniejących instytucji i norm politycznych oraz zasad organizacji i funkcjonowania systemu politycznego.
35) Co to jest ruchliwość społeczna ? rodzaje ruchliwości społecznej.
Ruchliwość społeczna - to zmiana pozycji społecznej w tej samej lub też zmiana polegająca na przeniesieniu się do innej zbiorowości i zajęciu tam innej pozycji - zmieniać pozycję mogą jednostki i grupy społeczne.
Rodzaje ruchliwości społecznej:
- uchliwość pionowa - (wertykalna) - to zmiana pozycji w układzie hierarchicznym, wyrażająca się ruchem w gorę w tym układzie lub ruchem w dół.
- ruchliwość pozioma - (horyzontalna) - to ruch jednostki w przestrzeni społecznej, który nie przynosi zmiany w jej społecznym usytuowaniu.
- ruchliwość wewnątrzgeneracyjna - oznacza awans lub degradację jednostek w trakcie ich życia.
- ruchliwość międzygeneracyjna - to zmiana pozycji społecznej dzieci w stosunku do pozycji ich rodziców.
- ruchliwość strukturalna - oznacza zmianę pozycji jednostek jaka dokonuje się na skutek różnicy w proporcjach kategorii społeczno - zawodowych w pokoleniach.
- ruchliwość wymienna - to zmiana pozycji jednostek, polegająca na zastępowaniu osób w wyniku zwalniania miejsc w poszczególnych kategoriach społeczno - zawodowych i zastępowanie osób tam pracujących na inne osoby.
36) Klasy i warstwy społeczne (M.Weber)
Wg rozumienia powyższych terminów u Maxa Webera istotne są trzy płaszczyzny - składowe statusu ekonomicznego, a mianowicie: środki produkcji, kapitał, posiadanie specjalistycznych kwalifikacji. Struktura klasowa to układ nierówności kształtujący się między poszczególnymi klasami, wchodzą one między sobą w rozmaite zależności ekonomiczne. Warto zaznaczyć także, że przynależność do danej klasy społecznej skutkuje posiadaniem określonych szans życiowych.
Max Weber traktował pojęcie klasy bardziej w ujęciu analitycznym niż jako rzeczywiście istniejące grupy. Wyróżnił on trzystopniowy podział klasowy - klasy wydzielone ze względu na zawód i uzyskiwany dochód, ze względu na posiadaną własność oraz - trzecia klasa - wyróżniona na podstawie wielu innych czynników, niekoniecznie ekonomicznych.
11
.Podstawowe wartości demokratyczne (wolność, równość, sprawiedliwość, pluralizm, tolerancja, praworządność i godność) i ich realizacja we współczesnym świecie. Bariery i szanse ich realizacji.
Wolność, jedna z podstawowych kategorii antropologiczno-ontologicznych, mająca fundamentalne znaczenie w filozofii, teologii, historiozofii, psychologii, socjologii, ekonomii, polityce, prawie itp. Rozumienie pojęcia wolności bywa rozmaite i zależy od przyjętych koncepcji metafizycznych, teoriopoznawczych i etycznych, np.:
1) za wolność uznaje się albo "wolność od", tzn. idealną sytuację braku przymusu, podejmowania decyzji i działania w sposób absolutnie niezdeterminowany, w zgodzie z własnymi popędami i własną wolą (Th. Hobbes, libertynizm), albo "wolność do", tj. pozytywną możliwość realizacji pewnych wybranych zamierzeń (G.W.F. Hegel).
2) wolność traktuje się jako właściwą człowiekowi z natury (Th. Hobbes, J.J. Rousseau), lub jako swoisty normatyw stanowiący wytwór cywilizacji i kultury (Ch.L. Montesquieu, E. Burke, Ch.A. Tocqueville).
3) za pole jej manifestacji uważa się bądź indywidualne istnienie pojedynczego człowieka (egzystencjalizm), bądź byt pewnej zbiorowości, np. klasy, narodu itp. (K. Marks).
4) twierdzi się, że człowiek zdobywa wolność poprzez zapewnienie sobie odpowiednich warunków bytu, np. materialnych możliwości spełniania własnych pragnień i stanu prawnego, który wolność gwarantuje (ogólnie: myśl Zachodu), lub że jest w stanie osiągnąć ją bez względu na sytuację w jakiej "obiektywnie" tkwi, w drodze doskonalenia się wewnętrznego (ogólnie: myśl Wschodu).
Równość, w myśli społeczno-politycznej kategoria występująca wraz z pojęciem sprawiedliwość i wolność.
W polityce podobnie jak w socjologii wiąże się z terminem egalitaryzm.
Równość najczęściej odnoszona jest do:
1. naturalnego statusu ludzi, niezależnie od rasy, narodowości, wyznania, a także pozycji społecznej i zdolności, ta koncepcja znajduje swoje zwieńczenie w uniwersalnej ochronie praw człowieka - Deklaracja Praw Człowieka ONZ z 1948,
2. równouprawnienia politycznego i prawnego związanego z działaniem prawa konstytucyjnego (wszyscy są równi wobec prawa) - Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966,
3. stosunków społeczno-ekonomicznych jako postulatu zrównania szans wszystkich członków społeczeństwa - Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966.
Sprawiedliwość, termin o wieloznacznej treści, rozumiany jako właściwość czyjegoś postępowania, która polega na tym, że wszystkie osoby należące do tej samej kategorii (np. uczniowie) są traktowani i oceniani w jednakowy sposób.
Sprawiedliwość uznaje się też za jedną z głównych (obok równości i wolności) społecznych wartości (aksjologia).
We współżyciu ludzi sprawiedliwość traktowana jest jako zasada moralna, domagająca się szacunku dla poszanowania prawa i praw innych ludzi.
W prawie sprawiedliwość to właściwość wyrokowania, polegająca na wydawaniu, zgodnych z przepisami prawa, jednakowych orzeczeń w sprawach podobnych lub zbliżonych.
W sferze polityki sprawiedliwość występuje w znaczeniu sprawiedliwości społecznej i jest utożsamiana albo z należytym podziałem dóbr materialnych (tj. wg określonych zasad procedur i kryteriów), albo oznacza równość szans i uprawnień obywateli wobec prawa (niezależnie od ich pochodzenia, majątku, zdolności itp).
Pluralizm - w życiu społecznym jest to taka sytuacja w funkcjonowaniu państwa lub innej organizacji, gdy różne grupy mają prawo wyrażać swoje interesy, w tym zwłaszcza mieć udział w sprawowaniu władzy. Pluralizm zakłada poszanowanie zróżnicowań społecznych i kulturowych i uznanie równości poglądów. Pluralizm kulturowy dotyczy świadomego wysiłku grup mniejszościowych celem podtrzymania własnej etniczności. Mniejszość jednocześnie pracuje na uzyskanie politycznego i ekonomicznego wpływu w społeczeństwie dominującym. Pluralizm jest kategorią trwałego występowania kilku kategorii kulturowych w społeczeństwie, z połączeniem z akceptacją ze strony grupy większościowej oraz równością grup mniejszościowych.
Tolerancja (z języka łacińskiego tolerare - "znosić", "cierpieć"), świadoma zgoda na wyznawanie i głoszenie przez innych ludzi poglądów, z którymi się nie zgadzamy, oraz na wybór sposobu życia uważanego przez nich za właściwy, chociaż go nie aprobujemy. Tolerancja oznacza rezygnację ze stosowania przymusu wobec innych
Praworządność, rządy prawa, w znaczeniu formalnym - zasada ustrojowa zobowiązująca organy państwa do ścisłego przestrzegania prawa i działania zgodnie z normą prawną, w znaczeniu materialnym - spełnienie warunków praworządności formalnej wraz z uwzględnieniem postulatu „dobrego prawa” -równego dla wszystkich i respektującego podstawowe wolności oraz prawa człowieka i obywatela.
Praworządność jest powszechnie uznaną zasadą we wszystkich państwach demokratycznych. Konstytucja RP formułuje ją w art.2, według którego Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Oznacza to, że każda aktywność organu państwowego musi być oparta na odpowiednich przepisach, państwo nie może działać bez prawnego upoważnienia. Ma to zabezpieczyć jednostce poszanowanie przyznanych praw i ochronić ją przed ewentualną arbitralnością organów administracyjnych.
Godność - poczucie własnej wartości, szacunek do samego siebie...
PS.
Wnioski czyli te bariery i szanse realizacji to już jak kto woli.
Sztompka się nie pokusił o poruszenie tego tematu (chyba ze źle szukałem)
40.
a)
Czynniki sprzyjające globalizacji.
-Gwałtowny rozwój komunikacji.
-Postęp techniczny.
-Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej.
-Informacje przekazywane są cyfrowo.
-Integracja gospodarki światowej.
b)
Przyczyny globalnego postępu:
-upadek komunizmu przyspieszył proces globalizacji i był zarazem jej efektem.
-rozwój międzynarodowych i regionalnych mechanizmów rządowych. (ONZ, UE)
-działalność organizacji międzyrządowych i pozarządowych.
-szybki przepływ informacji.
c)
Wizje globalizacji
1) ,,Globalny Gemeinschaft (wspólnota) I'' - świat jest tu postrzegany jako bogata mozaika zamkniętych, odizolowanych od siebie wspólnot, stan świadomości typowy dla ruchów antyglobalistów
2) ,,Globalny Gemeinschaft (wspólnota) II'' - idea ogólnoludzkiej, powszechnej wspólnoty zbudowanej na uniwersalnych normach, wartościach, ideach, stan pokrewny dla ruchów antyglobalistów, ekologów, pacyfistów
3) ,,Globalny Gesellschaft (społeczność) I'' - mozaika suwerennych, niezależnych państw narodowych powiązanych silnymi więziami politycznymi , ekonomicznymi i kulturowymi
- wersja hierarchiczna - podział na mocarstwa centralne (nie ingerujące jednak na zasadach imperializmu) , pełni rolę stróża światowego
- wersja egalitarna - państwa partnerskie, relacje obustronnie korzystne
4) ,,Globalny Gesellschaft (społeczność) II'' - myśl pokrewna tendencjom homogenizacji i uniformizacji kultury, zanik państw suwerennych
d) teorie globalizacji
e)
globalizacja kultury
f)
Ryzyko związane z globalizacją:
-ryzyko stwarzane przez człowieka - za pośrednictwem wiedzy i techniki. (ingerencja w środowisko naturalne)
szanse związane z globalizacją - sprzyja upowszechnianiu się nowoczesnych technologii
g)
Hiperglobaliści - ich zdaniem globalizacja jest rzeczywistością, a przy tym potężną siłą, która może całkowicie zredukować znaczenie rządów państw narodowych.
Antyglobaliści - ruch społeczno-polityczny aktywny w większości państw świata, różnorodny ideowo i niejednolity organizacyjnie. Za cel stawia sobie radykalną zmianę obecnych stosunków ekonomicznych, ekologicznych i społecznych, poprzez m.in. budowanie globalnego społeczeństwa obywatelskiego
Alterglobaliści - ich zdaniem powinna istnieć kontrola nad rozpowszechnianiem globalizacji.
29. Wpływ globalizacji życie: narodziny indywidualizmu, zmiany w pracy zawodowej, kultura popularna.
Globalizacja zmienia charakter naszych codziennych doświadczeń. Społeczeństwa ulegają przemianom, podstawowe instytucje tracą dawne znaczenie.
-arodziny indywidualizmy - postawa czynnego kształtowania samego siebie i własnej tożsamości. (Nie tak jak kiedyś: ojciec krawiec to i syn krawiec. Bardziej otwarty refleksyjny sposób życia. Ewoluujemy jako jednostki wraz ze środowiskiem społecznym, którego jesteśmy częścią.
-miany w pracy zadowodej - nowa strtuktura międzynarodowej wymiany handlowej, rozwój ekonomii mają głęboki wpływ na strukturę zatrudnienia. Niektóre gałęzie przemysłu stały się przestarzałe wobec rozwoju nowych technologii. Obecnie więcej osób samodzielnie układa swoją karierę zawodową, stawiając sobie własne cele i dowolnie dobierając prowadzące do nich srodki. Kobiety masowo wkroczyły w świat pracy, co mocno zważyłona życiu jednostek obojga płci.
-ultura popularna - niektórzy twierdzą, że globalizacja prowadzi do powstania kultury globalnej,w której reprezentowane będą wartości najbardziej wpływowych producentów tj Hollywood, które stłumią lokalne obyczaje i tradycje. Inni wiążą procexsy globalizacyjne z rosnącym zróżnicowaniem się tradycji kulturowych i ich przejawów. Twierdzą, że sołeczeństwo globalne charakteryzuje się ogromną różnorodnościąsąsiadujących ze sobą kultur.
22. Ferdinand Tönnies
Twórca koncepcji więzi społecznej, na którą składają się dwa typy zbiorowości społecznej: wspólnota (niem. Gemeinschaft) i zrzeszenie (stowarzyszenie) (niem. Gesellschaft).
Gemeinschaft to rodzaj stosunków społecznych oparty przede wszystkim na "woli organicznej" opartej głównie na emocjach. Łączy jednostki, rozumiane jako pełne osobowości, na podstawie bliskości emocjonalnej i ogarnia całe ich życie.
Gesellschaft to rodzaj stosunków społecznych o charakterze formalno-rzeczowym, opartych na "woli arbitralnej", na racjonalnej kalkulacji, umowie i wymianie (regulowanych przez formalne prawo). Łączy jednostki jedynie w aspekcie wykonywania przez nie określonych ról społecznych.
23. Czym jest kultura, definicje kultury, jej elementy i cechy.
Pojęcie Kultury - wyuczone, nie dziedziczne aspekty społeczeństw ludzkich. Są to wspólne wszystkim członkom społeczeństwa elementy kultury, dzięki którym mogą oni współpracować i porozumiewać się ze sobą. Tworzą wspólny kontekst, w którym przebiega życie jednostek społecznych. Dzieli się na aspekty MATERIALNE - wierzenia, przekonania, idee, wartości, stanowiące treści kulturowe, a także MATERIALNE - przedmioty, symbole, narzędzia.
Kultura - to to wszystko, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz pozostaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem celowej refleksji i działalności ludzkiej.
Kultura -życie umysłowe i duchowe człowieka, jego cechy i wytwory, system wartości, normy, ideały.
Eementy i cechy kultury - np. przedmioty jednorazowego użytku, wytwory człowieka, idee, wzory zachowań.
10. Ewolucja pojęcia demokracji od starożytności do współczesności.
Pierwsza demokratyczna transformacja przeprowadzona została w starożytnej Grecji, a zwłaszcza w Atenach. Jest to przejście od koncepcji i praktyki rządów niewielu do koncepcji i praktyki rządów wielu obywateli. W owym czasie jedynym do pomyślenia miejscem takiej demokracji mogło być miasto-państwo. Rządy demokratyczne, określane jako republikańskie, sprawowane były także w starożytnym Rzymie, a po latach odrodziły się we włoskich średniowiecznych i renesansowych republikach miejskich.
Druga transformacja to przejście od miasta-państwa do państwa narodowego. Koncepcja demokracji zostaje zastosowana tu na o wiele większą skalę. Wprowadzone zostają nowe instytucje polityczne: partie polityczne, parlamenty, kampanie wyborcze i referenda. Tak w dziewiętnastym i dwudziestym stuleciu narodziły się współczesne państwa demokratyczne.
4. Charakterystyka współczesnych społeczeństw - wizja konserwatywna, liberalna i totalitarna.
-onserwatyzm - orientacja, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o dewolucyjnym charakterze zmian społecznych.
Liberalizm - ideologia i kierunek polityczny, według którego wolność jest nadrzędną wartością. opowiada się za jak najmniejszym krępowaniem wolności jednostki poprzez prawo. Liberałowie uważają, że kompromis pomiędzy prawem a nieskrępowaną wolnością powinien być jak najmniejszy.
otalitaryzm - charakterystyczny dla XX-wiecznych reżimów dyktatorskich system rządów dążący do całkowitej władzy nad społeczeństwem za pomocą monopolu informacyjnego i propagandy, ideologii państwowej, terroru tajnych służb wobec przeciwników politycznych, akcji monopolowych i masowej monopartii.