PEDAGOGIKA PRZEDSZKOLNA

1. Przedmiot, zadania i funkcje ped przedszkolnej

Ped. przedszkolna - dziedzina ped. zajmująca się procesem kierowania rozwojem dzieci w placówkach przedszkolnych.

Przedmiot badań: proces kierowania rozwojem dziecka, skutki działalności różnego typu placówek przedszkolnych funkcjonujących w różnych środowiskach społecznych

Zadania: gromadzenie wiedzy o wych. w placówkach przedszkolnych przez rzetelne opisywanie zjawisk, uogólnianie, stwierdzonych faktów, wykrywanie związków między nimi, przedstawianie prawidłowości procesów wych.; wyciąganie wniosków dotyczących organizowania działalności pedagogicznej, ukazywanie jej celów, funkcji, treści, zasad, sposobów planowania, a także skutecznych metod i form pracy z dziećmi; określanie umiejętności pedagogicznych i cech osobowych nauczyciela przedszkola; ukazywanie związku teorii z praktyką przedszkolną.

Funkcje: poznawcza; służebna wobec praktyki przedszkolnej, którą ma ulepszać i z której się wywodzi

2. Proces wych w przedszkolu - intencjonalne oddziaływanie przedszkola na rozwój dziecka oraz wpływy naturalne rodziny, znajomych, rówieśników, krewnych, telewizji, książek, itp., kształtujące i przygotowujące dziecko do życia w społeczeństwie. Proces wych w przedszkolu polega na rozpoznawaniu pozytywnych (wzmacniających) i negatywnych (osłabiających pracę przedszkola) wpływów różnych środowisk i zjawisk.

Wych. przedszkolne - I etap edukacji obejmującej dzieci w wieku 3-6 lat (3-5 lat - nowa ustawa).

Funkcje wych przedszkolnego:

• Wspomaganie rozwoju dziecka - tworzenie przez nauczyciela sytuacji sprzyjających wyzwalaniu i doskonaleniu różnych form aktywności dzieci: umysłowej, ruchowej, technicznej, estetycznej, zapobieganie nieprawidłowościom w rozwoju (profilaktyka), chronienie przed zagrożeniem fiz i psych, czuwanie nad prawidłowym rozwojem, bezpieczeństwem i zdrowiem, wyrównywanie różnych opóźnień rozwoju, likwidowanie lub zmniejszanie niektórych wad rozwoju psychofizycznego.

• Zapewnienie opieki, wych., uczenia się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa - szeroko pojęta opieka nad zdrowiem, bezpieczeństwem i przygotowaniem do szkoły oraz pomoc pracującym rodzicom w zapewnieniu ich dziecku opieki. Działalność opiekuńcza wytwarza u dzieci poczucie bezpieczeństwa; wychowawcza - wszechstronny rozwój; dydaktyczna - uczenie się w różnych okolicznościach i sytuacjach.

• Doradztwo i wspieranie działań wychowawczych rodziny wobec dziecka - rozpoznawanie możliwości rozwojowych, podejmowanie wczesnej interwencji, informowanie o postępach, uzgadnianie działań.

3. Rys historyczny wychowania przedszkolnego

• Starożytność - Platon i Arystoteles - poglądy dydaktyczne wych. intelektualnego, fiz. i moralnego; zależność teorii ped. od praktyki wychowawczej. Starożytny Rzym - Marek Fabiusz Kwintylian - „im mniejsze dziecko tym bardziej wykształcony nauczyciel”

• Renesans w Polsce - „List królowej Elżbiety o wychowaniu królewicza” - dzieło w języku łacińskim nieznanego autora; A. Frycz Modrzewski, E. Gliczner, M. Rej i czołowa postać - jeden z najważniejszych prekursorów wych. przedszkolnego - J. A. Komeński (m. in. Informatorium szkoły macierzyńskiej)

• Oświecenie - J. Lock - „Myśli o wychowaniu”, J. J. Rousseau - „Emil czyli o wychowaniu”, J. H. Pestalozzi (zwolennik łączenia zabawy z nauką) „Jak Gertruda uczy swoje dzieci”, „Domowe nauczanie dzieci”, „Matka i dziecko”; Polska - KEN 1773

• 1769 - powstanie I ochronki w Alzacji w górskiej miejscowości Ben-de-la-Roche założył ją J. F. Oberlin; Anglia 1816 - R. Oven w New Lemark; Francja - 1828 - J. Coehin; Polska - 1839 - Warszawa; Niemcy - 1841 - F. Fröbel - drugi wielki prekursor, założyciel kursów nauczycielskich (ochronki i ogródków dziecięcych - różnice, zabawy z „darami” i zajęcia w ogrodzie - główne formy zajęć.

• XX wiek - Włochy - M. Montesori - Domy dziecięce - system swobodnego wych. dziecka; wprowadzenie obowiązkowych badań lekarskich (indywidualne karty zdrowia), indywidualne szafki dla dzieci, opracowanie norm wielkości stolików i krzesełek (3 wymiary wg wzrostu dziecka), łazienek, oparcie pracy na pomocach dydaktycznych, brak lalek. Podstawa pracy ped. - obserwacja dziecka.

4. Współczesna koncepcja wych. przedszkolnego

Koncepcja, która kształtuje praktykę ped. na poziomie aktualnego stanu wiedzy o dziecku i wychodzi naprzeciw tym potrzebom społ., których zaspokajanie jest dla rozwoju dziecka znaczące. Głównym celem wych. przedszkolnego jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka (w sferze intelektualnej, emocjonalnej, wolicjonalnej, aktywności ruchowej, społecznej i poznawczej, w twórczości artystycznej i wrażliwości estetycznej).

Od 1 września 1999 r - funkcjonowanie przedszkoli według nowego ustroju szkolnego - sieć przedszkoli uzupełniają oddziały przedszkolne dla 6-latków (obowiązek edukacyjny - przygotowanie do szkoły).

Od 1991 funkcjonują przedszkola publiczne i niepubliczne. W publicznych obowiązuje częściowa bezpłatność w zakresie 5-god realizacji podstawy programowej (koszt wyżywienia i pozostałych god pobytu dziecka pokrywają rodzice).

Podstawa programowa wych. przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych: I - poznawanie i rozumienie siebie i świata II - nabywanie umiejętności przez działanie III - odnajdywanie swojego miejsca w grupie rówieśniczej IV - budowanie systemu wartości

ADAPTACJA DZIECKA W PRZEDSZKOLU

1. Pojęcie adaptacji

Przystosowanie (łac. adaptatio) - w biol. 1) zachowanie przystosowawcze organizmu do zmian zachodzących w środowisku, ewentualnie zmiana budowy ciała; 2) osiągnięcie i utrzymanie stanu równowago (zjawisko homeostazy) między organizmem a środowiskiem.

Adaptacja społ - 1) proces lub wynik procesu uzyskiwanie równowagi między potrzebami jednostki a warunkami otoczenia społ; 2) ogólnie: przystosować się to napiąć, adaptować do czegoś, dostosować się, przystosować się do otoczenia, do środowiska, do sytuacji, do zmiennych warunków.

Według Piageta - Istotę adaptacji stanowi wzajemne dopełnianie się 2 współdziałających procesów asymilacji i akomodacji.

Proces asymilacji polega na przyswajaniu przez dziecko nowych informacji o świecie zewnętrznym i włączaniu ich do schematów, jakimi ono aktualnie dysponuje.

Istotę akomodacji stanowi dostosowywanie własnej organizacji wewnętrznej do cech środowiska i do sytuacji zewnętrznej: dziecko przekształca swe zachowania zgodnie z obiektywnymi właściwościami przedmiotów.

Zakłócenie w obrębie asymilacji lub akomodacji ograniczają zdolność adaptacji.

Istotę rozwoju stanowi dążenie do pełnej homeostazy.

Według Tomaszewskiego - Przystosowanie społ, jako regulowanie wzajemnych stosunków z otoczeniem społ przez adaptację i działanie (teorie „czynnościowe”). Dwie formy regulacji:

- Konformizm - człowiek upomina się o upodabnianie się do otaczających go ludzi (dla uniknięcia konfliktu) przybierając ich sposób zachowania, myślenie, poglądy

- Działanie - przekształcanie otoczenia odpowiednio do stanu jednostki (zwłaszcza ze względu na własne potrzeby) zmieniając świat człowiek zmienia sam siebie.

2. Czynniki warunkujące adaptację

• Endogenne (wew): charakter, cechy osobowościowe, stan zdrowia, poziom więzi emocjonalnej, temperament.

• Właściwości organizmu zdeterminowane biologicznie: właściwości CUN wyznaczające możliwości intelektualne oraz siłę, równowagę i ruchliwość procesów nerwowych; stan zdrowie; funkcjonowanie sensoryczne, motoryczne i budowa ciała.

• Osobowość: mechanizmy popędowo-emocjonalne (samokontrola, dojrzałość emocjonalna), struktury poznawcze, struktura JA (samoocena, samoakceptacja), sieć wartości, sieć operacyjna (wiedza i umiejętności).

• Egzogenne (zew): Związane z rodziną: warunki materialno-bytowe, warunki rozwoju i wych. (np. uczęszczanie do żłobka), struktura rodziny i stosunki panujące w niej, style wych., wykształcenie rodziców. Związane z przedszkolem: ped (osoba nauczyciela, metody i formy pracy, personel przedszkola), materialne.

3. Za i przeciw uczęszczaniu 3-latków do przedszkola

Właściwości rozwojowe niesprzyjające:

• Niski poziom autoidentyfikacji

• Wysoka reaktywność na szereg bodźców

• Dominacja sfery emocjonalnej i wynikające stąd konsekwencje z zaspokajaniem szeregu potrzeb, np. potrzeby bezpieczeństwa i miłości

• Niski poziom kompetencji językowych

• Aktualny poziom rozwoju poznawczego i sposób poznawania pojęć czasu i przestrzeni, niezwykle potrzebny do orientacji w nowym środowisku

• Nieznajomość środowiska materialnego przedszkola

Właściwości rozwojowe przemawiające za uczęszczaniem:

• Poszukiwanie uwagi u innych

• Wzrost autonomii dziecka wobec matki i rosnąca niezależność w zaspokajaniu szeregu potrzeb fizjologiczno-sanitarnych

• Rozwój potrzeb poznawczych

4. Modele zachowań adaptacyjnych

• Model pełnej adaptacji („dobrego przedszkolaka”) - dzieci, które bezkolizyjnie przystosowują się do przedszkola, prezentują dość wysoki poziom rozwoju mowy i rozwoju społecznego; opiekują się innymi; najczęściej uczęszczały do żłobka; najczęściej dziewczynki.

• Model częściowej adaptacji („samotnego przedszkolaka”) - typ obserwatora, na początku trzyma się z boku, milczący, obserwujący, po około 2 tygodniach wchodzi w grupę i zaczyna funkcjonować prawidłowo. W czasie form zorganizowanych w pobliżu nauczyciela, porządnicki, dokładne.

• Model przejściowej dysadaptacji („chwiejnego przedszkolaka”) - na początku bardzo płacze, nadwrażliwość emocjonalna, w chwili zapomnienia radosne i wesołe, bawią się, potem znowu płaczą, kreatywne, dobrze rozwinięta mowa, często chorują później przechodzą znowu proces adaptacji (skrócony), typ neurotyczny w przyszłości.

• Model dysadaptacji społecznej („agresywnego przedszkolaka”) - są agresywne, siłą załatwiają problemy, zawsze chcą być na I miejscu, siłą zdobywają pozycję

• Model dysadaptacji emocjonalnej („smutnego przedszkolaka”) - najczęściej nie ma jednego z rodziców, poważny, skupiony, wykonuje zadania, brak energii, radości, nie inicjuje sam zabaw.

5. Działania przedszkola wspomagające przebieg adaptacji

1. Program wstępnej adaptacji (J. Lubowiecka) - pierwszy kontakt dziecka na miejsce podczas zapisu do przedszkola; organizacja dni adaptacyjnych

2. Model adaptacji w oparciu o aktywność muzyczną (M. Suświłło)

INTELIGENCJE WIELORAKIE DZIECKA

1. Rozumienie i. wiel, jako wyznacznika procesów edukacyjnych

Inteligencja - definicje współczesne:

- Spearman - zdolność ogólna do spostrzegania zależności i wyciągania wniosków… Rodzaj energii mentalnej przydzielonej poszczególnym czynnościom i zadaniom umysłowym

- Okoń - ogólna zdolność logicznego myślenia i celowego działanie polegająca na umiejętności zachowania się w nowych sytuacjach, na trafnym dobieraniu środków, które umożliwiają osiągnięcie celu, oraz na krytycznej ocenie wyników własnego działania

Współczesne uwzględniają: Zdolność uczenia się na podstawie własnych doświadczeń Zdol przystosowywania się do nowego środowiska Zdol metapoznania

Ukryte - Nęcka - to koncepcje potoczne, nieuświadomione i niepodbudowane teoretycznie. Ich podstawą są potoczne obserwacje zachowań ludzkich stanowiące punkt wyjścia do uogólnień, [...] ujawniające się dopiero w momencie, kiedy o nie umiejętnie zapytamy.

Teorie inteligencji: Strukturalne - modele hierarchiczne, modele czynników, modele intelektu J. P. Guilforda Biologiczne - poszukiwanie źródeł w funkcjonowaniu mózgu (szybkość przewodzenia neuronalnego) i w dziedziczeniu Poznawcze - badanie poznawczych korelatów i., uczenia się, uwagi, pamięci (teoria triadowa R. Sternberga, piramidowa intelektu E. Nęcka)

Grupa poza ilorazem inteligencji

• I. społeczna - E. Thornolik, J. P. Guilford, J. Sternberg, M. Smieja (dekodowanie, planowanie i wykonywanie)

• I. emocjonalna - umiejętność dostrzegania i ekspresji emocji, włączanie emocji w procesy myślenia, rozumienie i analizowanie emocji, zarządzanie emocjami

• I. praktyczna - zdolność do rozwiązywania konkretnych problemów osobistych lub zawodowych mocno osadzonych w konkretnym kontekście niezwiązanych z formalnym nauczaniem.

2. Teoria inteligencji wielorakich H. Gardnera

Zakłada, że człowiek posiada 8-9 rodzajów i., są one równorzędne:

• Lingwistyczna - zdolność mówienia i słuchania. Przejawia się w mowie piśmie. Poeci.

• Logiczno- matematyczna - zdolności rozwiązywania problemów (myślenie naukowe). Operowanie długimi łańcuchami rozumowań. Najwyższy poziom - myślenie abstrakcyjne.

• Wizualno- przestrzenna - zdolności i wrażliwość wzrokowo - przestrzenna. Polega na przekształcaniu obrazów w pamięci. Przejawia się w osiągnięciach plastycznych, naukowych, w dziedzinach wymagających wiernej pamięci wzrokowej lub rzutowania. (Chirurdzy, żeglarze, inżynierowie, rzeźbiarze, malarze).

• Muzyczna - zdolność myślenia muzycznego. Przejawia się w percepcji, komponowaniu i wykonywaniu muzyki. Najwyższe - kompozytorzy.

• Cielesno- kinestetyczna - zdolność wykorzystania ciała do wyrażania emocji, udziału w grach, wytwarzania produktów. (Tancerzy, sportowców, chirurgów, rzemieślników).

• Interpersonalna - zewnątrzosobowa - zdolność do przewodzenia, dostrzegania różnic między ludźmi, umiejętność odczytywania zamiarów i pragnień drugiej osoby. Akwizytorzy, sprzedawcy - ekstrawertycy.

• Intrapersonalna - wewnątrzosobowa - wysoki poziom samowiedzy i rozumienia samego siebie, wiedza o wewnętrznych aspektach samego siebie. Introwertycy - naukowcy, psycholodzy.

• Przyrodnicza - zdolność rozpoznawania i kategoryzowania świata roślin, zwierząt u innych obiektów przyrodniczych.

• Egzystencjalna - wrażliwość i zdolność do zgłębiania problemów ludzkiej egzystencji (życia i śmierci, spraw ostatecznych).

Ogólne założenia teorii i. wielorakich:

Każdy człowiek posiada wszystkie 9 rodzajów i.

Każdy ma inną kompozycję (profil) tych i.

I. mają charakter rozwojowy mimo dziedziczenia około 60% i., można je rozwijać przez odpowiednią edukację

Jeśli zostanie uszkodzony jakiś obszar mózgu odpowiadający za funkcjonowanie jednego rodzaju i. to inne pozostaną - będą działać niezależnie.

I. te są charakterystyczne dla gatunku ludzkiego

3. Edukacja szkolna w oparciu o teorię inteligencji wielorakich Szk/ przedsz skoncentrowane na jednostce

Zbiór ról

• Specjalista od oceniania - zadaniem jest regularne przedstawianie aktualizowanego stale przeglądu konkretnych słabych i silnych stron uczniów oraz ich skłonności. Pośrednik między uczniem i programem (poszukuje zainteresowań uczniów) - na podstawie bieżącej oceny profilu i. zaleca uczniowi kursy, które powinien wybrać lub sposób opanowania materiału (w przypadku programu jednolitego) najbardziej odpowiadający jego zdolnościom. Pośrednik między szkołą a społeczeństwem lokalnym (doradca zaw) - poszukuje szans edukacji ucznia poza szkołą, celem jego działania jest zwiększenie prawdopodobieństwa odkrycia przez u. roli zawodowej, która pasuje do ich profilu i.

Centra uczenia się - organizacja klasy, będąca odpowiednikiem istniejących także w polskich przedszkolach kącików zainteresowań. Centra powinny być wyposażone w odpowiednie materiały i środki zachęcające do podejmowania różnorodnych aktywności i samodzielnego odkrywania świata.

• Czytania/ pisania - zachęca do rozwijania i. werbalnej, przestrzennej, intrapersonalnej i interpersonalnej

• Ekspansji ilustracyjno- wizualnej - służy rozwojowi i. wizualno- przestrzennej i intrapersonalnej

• Naukowo- eksperymentalne - stymuluje i. logiczno- matematyczną, przyrodniczą i wizualno- przestrzenną

• Muzyczne - kształci i. muzyczną, cielesno- kinestetyczną i interpersonalną

• Matematyczne - zachęca do rozwijania i. logiczno- matematycznej, cielesno- kinestetycznej, interpersonalnej i intrapersonalnej

• Budowniczo- malarskie - wspomaga rozwój i. wizualno- przestrzennej, cielesno- kinestetycznej, interpersonalnej i intrapersonalnej

• Przedstawień - pobudza i. wizualno- przestrzenną, cielesno- kinestetyczną, interpersonalną.

Style uczenia się - sposób, w jaki ludzie wykorzystują swoją i., najbardziej efektywnie przyswajają wiedzę i umiejętności:

• Językowy/ lingwistyczny - lubią słuchać i opowiadać, są skuteczne w wyrażaniu siebie i przekonywaniu innych, używają bogatego słownictwa. Interesują je gry słowne i układanki. Segregują informacje słuchając i powtarzając

• Logiczno- matematyczny - lubią zadawać pytania i badać, używając liczb i chętnie rozwiązują problemy. Korzystają z komputera, cieszą je gry strategiczne, logiczne układanki i eksperymenty.

• Cielesno- kinestetyczny - preferują uczenie się poprzez ciało, ruch, manipulowanie, gry, budowanie. Pociąga je aktywność fizyczna, gry sportowe, prace ręczne i wykonywanie projektów mechanicznych.

• Wizualny/ wzrokowy- przestrzenny - wyobrażają sobie przedmioty trójwymiarowo, uzyskiwane informacje przekształcają w obrazy. Odnoszą sukcesy w geometrii, w sztukach wizualnych, rzeźbie, architekturze i fotografii. Lubią labirynty i łamigłówki, spędzają wolny czas rysując i budując z klocków, dużo też fantazjują.

• Muzyczny (rytmiczno- odsłuchowy) - lubią grać lub śpiewać same dla siebie, ale także w chórach czy zespołach szkolnych. Zapamiętują i powtarzają melodie po jednokrotnym wysłuchaniu. Uczą się poprzez rytm i melodię. Wykorzystują muzykę do przyswajania nowych informacji, śpiewając lub nagrywając.

• Interpersonalny - cechuje wrażliwość na wyraz twarzy, gesty, głos. Są w stanie utrzymać dobre relacje z wieloma osobami, opiekują się przyjaciółmi i angażują się w ich problemy. Pomagają innym w nauce, należą do szkolnych organizacji i kółek. Mają zdolność wpływania na innych i są naturalnymi liderami.

• Intrapersonalny - potrafią same się motywować i kontrolować. Lubią mieć własną spokojną przestrzeń, preferują uczenie się w samotności, najlepiej przez obserwację i słuchanie. Wolą bawić się same i podejmować samodzielnie decyzję w sprawach osobistych, są wrażliwe na odczuwanie własnych nastrojów.

Ocenianie - nie może opierać się na typowych testach 3 podstawowe kryteria: Sprawiedliwie wobec inteligencji, Odpowiednie do poziomu rozwoju dziecka Związane z zaleceniami (wykazem działań) dla dziecka o konkretnym profilu

Oraz Regularnie aktualizowane, O jasnych i zrozumiałych (dla uczniów i nauczyciela) kryteriach, Niebędące etykietowaniem uczniów

Konstruktywizm jako paradygmat edukacyjny - koncentracja na jednostce - dialogowy charakter procesu nauczania- uczenia się i aktywne zdobywanie wiedzy i umiejętności poprzez uczniów. Cechy:

• Docenia się zainteresowania, pytania, problemy, nurtujące uczniów

• Nauczyciel pomaga uczniowi raczej konstruować wiedzę, zamiast ją przekazywać

• Nauczyciel stwarza okazję do rozwiązywania problemów, formułowania i sprawdzania własnych pomysłów, stawiania wniosków

• Ocenia się prace uczniów ich obserwacji, testy itp., a proces jest tak samo ważny jak produkt

• Rola nauczyciela jest interaktywna, zakorzeniona w negocjowaniu

• Uczenie się ma charakter interaktywny, budowane jest na dotychczasowej wiedzy uczniów, wykorzystuje materiały źródłowe, opracowania oraz środki do manipulowania

• Uczniowie pracują głównie w grupach

• U. są aktywnymi uczestnikami procesu uczenia się

• Wiedza widziana jest jako dynamiczna, zmieniająca się wraz z nabywaniem doświadczeń

Rozpoznawanie u dziecka typów inteligencji.

1. I. językowa / lingwistyczna - czy dziecko -Posługuje się bogatym słownictwem Lubi czytać Chętnie uczy się nowych słów Lubi opowiadać i słuchać historyjek Ma dobra pamięć do ludzi, miejsc, nazw oraz dat Poprawia innych gdy mówią niepopranie

2. I. logiczno- matematyczna - czy dziecko - Lubi liczyć różne przedmioty Jest zainteresowane komputerem Pyta o to jak działają przedmioty Lubi gry strategiczne, puzzle, łamigłówki Lubi grać w szachy, warcaby Lubi przeprowadzać eksperymenty

3. I. przestrzenna - czy dziecko - Lubi rysować Kreśli esy- floresy w zeszytach Odczytuje mapy i wykresy chętniej niż tekst Łatwo odzyskuje drogę w nowym miejscu Lubi rozkładać przedmioty a potem je z powrotem składać Lubi budować konstrukcje np. z klocków

4. I. cielesno- kinestetyczna - czy dziecko - Wierci się, porusz nogami i rękoma podczas siedzenia przez dłuższy czas w jednym miejscu Lubi pływać, biegać, jeździć rowerem lub na łyżwach W czasie rozmowy używa mowy ciała i gestykuluje Naśladuje gesty innych ludzi Łatwo uczy się nowych gier sportowych

5. I. muzyczna - czy dziecko - Lubi słuchać muzyki Często śpiewa lub nuci piosenki Zapamiętuje melodie po jednokrotnym wysłuchaniu Śpiewa często pod względem intonacyjnym Lubi grać na jakimś instrumencie Irytuje się słysząc że ktoś śpiewa nie czysto

6. I. interpersonalna - czy dziecko - Ma dwoje lub więcej kolegów Rozumie kolegów czytając z ich wyrazu twarzy, gestów, tonu głosu Dba o odczucia kolegów Podchodzi do innych z empatią Pomaga kolegom w różnych sprawach Lubi przebywać w gronie kolegów Lubi przewodzić w zabawie

7. I intrapersonalna - czy dziecko - Lubi przebywać samo Potrzebuje cichego, spokojnego miejsca po to aby samodzielnie pracować Dokładnie wyraża to co czuje Ma jakieś hobby o którym zbyt chętnie nie mówi Wykazuje poczucie niezależności i silnej woli Rozpoznaje mocne i słabe strony innych

8. I. przyrodnicza - czy dziecko - Lubi przebywać na Świerzym powietrzu Kolekcjonuje rzeczy związane z przyrodą np. kamienie kwiaty itp. Lubi obserwować i zauważa subtelne różnice w przyrodzie Bada to co znajduje się w przyrodzie Lubi obserwować zjawiska i obiekty naturalne takie jak gwiazdy, księżyc i zbiera informacje na ich temat Lubi zwierzęta i chce się o nich czegoś dowiedzieć

9. I. egzystencjalna - czy dziecko wykazuje ciekawość w następujących kwestiach - Jak było kiedyś na ziemi Dlaczego jest tu na ziemi Czy istnieje życie na innych planetach Dokąd idzie się po śmierci Czy istnieje inny wymiar Czy istnieją duchy lub dusze

Profil i. wielorakich:

Obserwuj uważnie dziecko w zabawie i w każdej sytuacji codziennej, wypisz mocne jego strony w różnych zakresach (rodzajach i.) i na tej podstawie zbuduj profil i. dziecka

Pamiętaj! Każde dziecko może prezentować inny profil, np. muzyczno- lingwistyczny, kinestetyczno- muzyczny, matematyczno- przyrodniczy, przestrzenno- logiczny itp.

ROZWIJANIE POJĘĆ MATEMATYCZNYCH

1. Podstawowe pojęcia związane z rozwojem poznawczym dziecka

Schematy - struktury poznawcze lub umysłowe (skonstruowane przez dziecko), dzięki którym jednostki przystosowują się intelektualnie do otoczenia i organizują je. W uproszczeniu można je sobie wyobrazić jako pojęcia lub kategorie. Schematy odzwierciedlają aktualny poziom rozumienia i wiedzy dziecka o świecie

Asymilacja - proces poznawczy, dzięki któremu nowe treści prezencyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących schematów lub wzorów zachowania. Dziecko próbuje dopasować nowe bodźce do schematów, które ma w danej chwili. Proces asymilacji pozwala na rozbudowę schematów.

Akomodacja - tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych. Występuje, gdy dziecko nie może zasymilować nowego bodźca, gdyż nie ma schematu, do którego by dobrze pasował, a cechy bodźca zbliżone są do tych, które wymagane są przez dostępne dla dziecka schematy. Skoro miała miejsce akomodacja, dziecko próbuje zasymilować bodziec. Asymilacja jest zawsze punktem końcowym.

Równoważenie - proces przechodzenia z nierównowagi do równowagi. Jest to samoregulujący się proces, którego narzędziami są asymilacja i akomodacja.

Proces uczenia się wg Wygockiego

Sfera aktualnego rozwoju zadania, które dziecko potrafi rozwiązać bez problemu i nie stanowią dla niego wyzwania, mogą tylko utrwalać nabyte już umiejętności

Sfera najbliższego rozwoju nie określa inteligencji dziecka, ale raczej poziom potencjalnego rozwoju. Nabycie umiejętności wykonywania różnych czynności i rozwiązywania problemów we współpracy z innymi jest bardzo ważnym elementem warunkującym np. przystosowanie do życia w społeczności szkolnej lub przedszkolnej, współpracę z nauczycielem itd. Istotne jest skupienie się na tym, co dziecko może zrobić jutro, a nie na tym, co potrafi bez problemu

Dlatego tak bardzo ważna jest rola nauczyciela, który musi umiejętnie dopasować działania edukacyjne do sfery rozwojowej dziecka, by nie dawać mu np. zbyt prostych lub zbyt trudnych do wykonania zadań, które zniechęca do dalszej pracy i poszukiwań.

2. Stadia rozwoju poznawczego wg Piageta

Założenie: kolejność pojawiania się „schematów myślowych” (obrazów umysłowych) jest z góry ustalona, a każdy schemat posiada własną logikę.

Dziecko nie dostrzega cech i związków rzeczywistości w taki sposób, jakim naprawdę są, lecz w taki który pasuje do jego sposobu myślenia, a sposób myślenia dziecka określa jego spostrzeganie świata i wyznacza jego postępowanie.

P. przypisywał bardzo małe znaczenie innych ludzi i doświadczenia dla rozwoju myślenia małego dziecka

Stadia rozwoju poznawczego Piageta:

• 0-2 lat - stadium sensoryczno- motoryczne - zaznacza się współdziałanie zmysłów i motoryki. Dziecko jeszcze mało mówi; między 8-12 miesiącem pojawia się wzbogacenie różnego rodzaju kombinacji schematów myślowych, co staje się podstawą pierwszej prawdziwej „pracy umysłowej”. Do 8 miesiąca dziecko przestaje szukać przedmiotu gdy zostanie czymś zakryty. Myślenie dziecka jest zdominowane przez tu i teraz. Kiedy dziecko nabywa pojęcie stałości przedmiotu i pojawiają się inne środki myślenia jak pamięć i język stadium sensomotoryczne dobiega końca.

• 2-7 lat - stadium przedoperacyjne cechy: Egocentryzm - dziecko nie jest w stanie przyjąć punktu widzenia innych; Niezdolność rozumienie przekształceń - dziecko skupia się na kolejnych stanach zmiany nie zaś na przekształceniu; Centracja - tendencja do skupiania się na jednym aspekcie bodźca, np. wzrokowym; Nieodwracalność myślenia - dziecko nie jest w stanie odwrócić w umyśle czynności np. wydłużania ; Brak zachowania stałości: liczb, powierzchni, ilości cieczy.

• 7-11 lat - stadium operacji konkretnych - cechy: Nabywanie odwracalności myślenia; Zdolność do decentracji; Zdolność klasyfikacji; Zdolność szeregowania

Dziecko potrzebuje jeszcze operacji na konkretach

• Powyżej 11 lat - stadium operacji formalnych Zdolność do myślenia abstrakcyjnego bez odwoływanie się do konkretów lub wydarzeń (myślenie podobne do dorosłych); Zdolność do rozwiązywania problemów w umyśle za pomocą systematycznego testowania zbioru hipotez, wyłączania hipotez i równoczesnego badania ich wzajemnych zależności

Teoria Brunera (poznawczy) Dzieci rozwijają 3 główne sposoby wew. reprezentowania świata: Enaktywny myślenie opiera się całkowicie na czynnościach motorycznych i nie wykorzystuje ani wyobraźni ani słów. Reprezentacje enaktywne funkcjonują w ciągu całego życia i przejawiają się w wielu czynnościach motorycznych (np. pływanie, rzucanie piłką) których uczymy się przez praktykę, i które nie są wew. reprezentowane przez słowa i obrazy Ikoniczna dziecko staje się zdolne do reprezentowania świata poprzez obrazy umysłowe (tj. wzrokowe, słuchowe, węchowe, dotykowe) dostarczają one środków dzięki który dzieci potrafią wytworzyć, rozwinąć obrazy otoczenia, nawet jeśli nie potrafią opisać go słowami. Symboliczna dziecko staje się zdolne do reprezentowania świata za pomocą języka, a potem za pomocą innych systemów symbolicznych tj. liczby, muzyka. Reprezentacje symboliczne pozwalają dziecku posługiwanie się bardziej abstrakcyjnymi i plastycznymi formami myślenia, co z kolei pozwala nie tylko reprezentować rzeczywistość lecz również pozwalają manipulować ją i przekształcać.

3. Intuicje matematyczne - poziom przedoperacyjny

• Zasada „jeden do jednego” - liczenie oznacza dla dziecka dotykanie lub wskazywanie przedmiotów i nazywanie ich liczebnikami

• Zasada „stałości porządku” - licząc przedmioty wprowadza kolejne liczebniki, dlatego może policzyć nie tylko przedmioty liniowo, lecz także jeżeli są pogrupowane

• Zasada „kardynalności” - ostatni z wypowiedzianych liczebników ma specjalne znaczenie, bo określa liczbę elementów w zbiorze (3-latki mają tendencję do podwójnego liczenia, przeskakiwania, mają kłopoty z wymienianiem liczebników)

• Zasada „abstrakcji” (5-latki) - liczą przedmioty razem nie bacząc na różnice jakościowe

• Zasada „niezależności porządkowej” - chcąc określić liczebność zbioru dziecko liczy przedmioty „od początku”, ale może zacząć liczyć od drugiej strony, jeżeli mu się wskaże „ten jest pierwszy” wie że liczebność zbioru się nie zmienia

4. Gotowość do uczenia się matematyki Świadomość w jaki sposób należy liczyć przedmioty; Odpowiedni poziom rozumowania operacyjnego; Zdolność do funkcjonowania na poziomie symbolicznym i ikonicznym bez potrzeby odwoływania się do poziomu enaktywnego do poziomu działań praktycznych; Stosunkowo wysoki poziom odporności emocjonalnej na trudne sytuacje; Należyta sprawność manualna, precyzja spostrzegania i koordynacja wzrokowo- ruchowa

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA 6-LATKÓW

1. Dojrzałość szkolna - ujęcie historyczne

1. J. A. Komeński „oznaki, z których można wnioskować, czy dziecko nadaje się do uczęszczania do szkoły publicznej następuje: Czy wie to wszystko, co powinien wiedzieć w szkole macierzystej? Czy stwierdzono u niego uwagę i bystrość w odpowiedziach na pytania oraz jakąś zdolność do wyrażania własnego sądu? Czy przejawia się u niego jakieś żywsze pragnienie pogłębiania wiedzy?

2. J. H. Pestalozzi - dziecko jest gotowe do szkoły jeżeli: Zaczyna szukać wiedzy i dążyć do osiągnięcia wyższego etapu rozwoju; Opanowało podstawy wiedzy w domu rodzinnym; Jest w stanie opanować sztukę duchową, z której składają się wszystkie nauki szkolne

Pestalozzi pierwszy zajął się naukową problematyką nauczania początkowego, także gotowością szkolną.

3. F. Fröbel - ogródki dziecięce miały przygotować dzieci do szkoły: rozwijać osobowość dziecka, hartować je fizycznie, kształtować zmysły, umożliwić kontakt z przyrodą. Fröbel opracował wskazówki i wzory dydaktyczne oraz podstawowe zabawki (dary) - materiał ten służył kształtowaniu wiedzy dziecka o świecie i wzbogacaniu jej.

4. M. Montessori - system przewidywał przygotowanie do nauki szkolnej; materiał dydaktyczny opracowany przez Montessori służył: ćwiczeniu zmysłów, spostrzegawczości, uwagi, orientacji, zaznajamianiu dziecka z podstawowymi pojęciami (barwa, kształt, wielkość, objętość, waga), wpływał na wszechstronny rozwój psychofizyczny w tym na przygotowanie do czytania, pisania i rachunków. Pisanie było poprzedzone licznymi ćwiczeniami fizycznymi i rysowaniem.

2. Badania nad dojrzałością szkolną

• Początkowe badania testami i. (Bineta- Thermana, Ravena, Wechslera) dla dzieci 6-7 letnich - utożsamianie dojrzałości z i.

• K. Penning (1926) - dojrzałość określona za pomocą 2 czynników: i. i trwałości skupiania uwagi koncentracji

• Wyłonienie się 2 kierunków w poszukiwaniu czynników dojrzałości szkolnej „szkoła niemiecka” (Penning, Wikler, Krauze) i „szkoła wiedeńska” (Bühler, Hetzel, Schenk-Danzinger, Zwigel)

Szkoła niemiecka - dojrzałe jest dziecko, które umie sprostać wymaganiom szkoły, a więc osiągnęło ten stopień rozwoju intelektualnego, który pozwala mu podjąć naukę czytania i pisania

Szkoła wiedeńska - dojrzałe do obowiązków szkolnych jest dziecko które osiągnęło umiejętność rozpoznawania i rozumienia symboli potrzebnych do opanowanie techniki czytania i pisania

• Od 1930 powstały testy badające umiejętności potrzebne w momencie podejmowania nauki szkolnej

• Test Peninga - badał funkcje intelektualne

• Test Winklera - badał i. oraz uzdolnienia: zdolność ujmowania kształtów, liczb, pamięć ruchową, sprawność motoryczną, wytrwałość, zdolność skupiania uwagi (przetłumaczony i dostosowany do warunków polskich)

• Test Sancte de Sanctisa - przystosowany przez M. Grzywacz- Kaczyńską dający szanse dzieciom o słabiej rozwiniętej mowie, zwracał uwagę na obowiązkowość, dojrzałość społęcznąsamokontrolę

• Testy szkoły wiedeńskiej - zdolność rozumienia symboli, działania intencjonalnego, rozwoju społecznego, dojrzałości intelektualnej, zdolności uczenia się

• Testy szkoły wiedeńskiej I Schenk- Danzinger - badały zdolność rozumienia symboli, działania intencjonalnego, rozwoju społ., dojrzałości intelektualnej (rozumienie pojęcia liczby, związków przyczynowo- skutkowych, sposób rozumowania), zdolności uczenia się (pamięć, wyobraźnia), możliwości psychicznych i umysłowych, które sprzyjają opanowaniu materiału nauczania (orientacja w przestrzeni, naśladownictwo) oraz czynności manualne (wytrwałość, umiejętność lepienia, malowania).

• Badania polskie: F. Krauze, M. Grzywacz- Kaczyńska, H. Radlińska - zwracały uwagę na 3 strony rozwoju dziecka: fizyczną, umysłową i społeczną

• Okres międzywojenny - S. Szuman „dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fiz, społ i psych, które czyni je wrażliwym i podatnym na systematyczne nauczanie i wych. w klasie I SP.

• Dziedziny rozwoju w których dziecko powinno osiągnąć dojrzałość: ukształtowanie organizmu, rozwój sprawności motorycznych, mowy, zasoby wiedzy, procesów poznawczych i operacji myślowych, zainteresowań, upodobań, zamiłowań, umiejętności posługiwania się niektórymi narzędziami i przedmiotami codziennego użytku, kształtowanie woli, świadomego wysiłku, wytrwałej pracy, równowagi psychicznej oraz harmonijnego współżycia i współdziałania.

• Po II wojnie światowej - badania w ośrodkach łódzkim (A. Majewska), warszawskim (B. Wilgocka- Okoń), poznańskim (K. Tybarska), katowickim (J. Syska), bydgoskim (H. Kaja, B. Alfred)

• Syska badał w kl. wstępnych dojrzałość do nauki czytania, pisania i rachunków

• Majewska w latach 59-62 wypracowała wzór badań d. sz - obserwacja dziecka w toku zajęć i zastosowanie testów określających stopień rozwoju umysłowego

• 1971 - wprowadzenie obowiązkowych zapisów do kl I z mocy Zarządzenia Min Oś i Szkol Wyż, 1973 - objęcie 6-latków obowiązkowym wych. przedszkolnym

• Instytut Badań Pedagogicznych pod kierunkiem B. Wilgockiej- Okoń w 1968 r. rozpoczął ogólnopolskie badania nad d sz 6-7 latków (1072 dzieci). Zastosowano nowy test obejmujący 33 zadania do wykonania w grupie i 11 indywidualnych. Obejmowały takie sprawności jak:

• Porównywanie przedmiotów i znaków graficznych o różnym stopniu zróżnicowania zarówno ogólnego wyglądu jak i poszczególnych elementów

• Wyodrębnienie części z całości oraz łączenie elementów w całość, czyli dokonywanie analizy i syntezy

• Posługiwanie się elementarnymi pojęciami matematycznymi

• Rozumowanie oparte na sądach analitycznych uwzględniających logiczne następstwo zdarzeń

Stwierdzono zależności dojrzałości od środowiska lokalnego i wykształcenia rodziców

• A. Brzezińska - wprowadziła pojęcie gotowości do czytania i pisania, co rozumie jako „stan w rozwoju dziecka będący rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego przede wszystkim na terenie rodziny, która czyni je wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym na odnoszenie korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania”.

• Test A. Brzezińskiej bada 3 aspekty: I gotowość psychomotoryczną - warunkującą opanowanie techniki czytania i pisania II gotowość słownikowo- pojęciową - podstawa kształtowania umiejętności czytania i pisania ze zrozumieniem III gotowość emocjonalno- motywacyjną - podstawa kształtowania pisania krytycznego i twórczego

• Istotą gotowości na I poziomie - jest ukształtowanie się umiejętności i sprawności, decydujących o sprawnym opanowaniu techniki czyt i pis; rozpoznawanie i klasyfikacja znaków (m.in. symboli graficznych) wg istotnych cech, różnicowanie ich, kojarzenie z dźwiękami, obrazkami, wyróżnianie braków w symbolach, graficznych, znajomość liter, kojarzenie liter małych z wielkimi, odwzorowywanie znaków. To wszystko uwarunkowane jest prawidłowa wymową, określoną lateralizacją, dużą sprawnością dominującej ręki w zakresie szybkości i precyzji ruchów, odpowiedni poziom percepcji słuchowej i wzrokowej, prawidłowa koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa, zdolność koncentracji w dłuższym czasie, dobra pojemność tzw. pamięci długotrwałej.

• Gotowość na II poziomie - jest związana za zasobem doświadczenia psychologicznego (o sobie i o otaczanym świecie) i językowego. Dz musi umieć wyjaśnić treść pojęć interpretować treść przysłów i przenośni. Gotowość ta jest uwarunkowana takimi właściwościami myślenia jak abstrahowania, klasyfikowanie, operowanie posiadanym słownictwem (opowiadanie, opisywanie, tworzenie antonimów, synonimów i rodzin wyrazów)

• Gotowość na III poziomie - istotą jest odkrywanie istnienia mowy pisanej, zasad nią rządzących i rozumienie jej znaczenia w procesie porozumiewania się i przekazywania kultury. Dla kształtowania gotowości na tym poziomi potrzebne jest ogólne nastawienie do własnej aktywności, do samego siebie i rzeczywistości.

• Poza testem dla dzieci Brzezińska opracowała kwestionariusz dla rodziców i nauczycieli, by zbadać uwarunkowania środowiska, m. in. Pochodzenie środowiskowe rodziny, poziom wykształcenia rodziców, ich zawód i charakter pracy, strukturę rodziny Organizację życia rodziny, funkcjonujący w niej system kar i nagród, cechy systemu komunikacji w rodzinie, stosunek emocjonalny i postawy rodziców wobec dziecka

3. Czynniki warunkujące dojrzałość szkolną:

Zadatki wrodzone; Środowisko; Aktywność własna; Wych. i nauczanie

Wg Johansona (szwedzkiego psychologa i pedagoga) - 36 czynników związanych z: Rozwojem werbalnym; Dojrzałością społeczno- emocjonalną; Wykonywaniem działań arytmetycznych; Czynnościami motorycznymi; Umiejętnością przystosowania się do warunków szkolnych; Niewerbalnymi czynnościami poznawczymi

Czynnikiem różnicującym jest płeć (dziewczynki szybciej osiągają dojrzałość szkolną niż chłopcy); ważna jest postawa rodziców i uczęszczanie do przedszkola.

WALDORF

1. Geneza powstania szkół waldorfskich

Rudolf Steiner (1861 - 1925) - studia przyrodnicze - doktorat 1891, fascynacja mistycyzmem Goethego, powołanie Towarzystwa Antropozoficznego. W 1919 zorganizował szkoły dla dzieci robotników fabryki papierosów Waldorf Astoria w Stuttgarcie (Niemcy)

2. Antropozofia

• „Moralność o człowieku”

• „Nauka o duchu ma umożliwiać poznanie ponad zmysłowe dzięki medytacji, koncentracji i ćwiczeniom duchowym”

• Reinkarnacja, mądrości wschodu, mity antyku, filozofia przyrody Goethego, religie chrześcijańskie, kabała żydowska, elementy islamu

• Nauka o wewnętrznej konstytucji człowieka, o rozwoju, o temperamentach

• Nauka o wewnętrznej konstytucji: Ciało fizyczne - poznanie zmysłowo- materialne; Ciało estetyczne - poznanie imaginacyjne; Ciało astralne - poznanie inspiracyjne; Ciało „ja” - poznanie intuicyjne

• Nauka o rozwoju człowieka 4 narodziny człowieka: 0 ciało fizyczne - narodziny w nowym wcieleniu; 7 ciało etyczne - z chwilą zmiany zębów; 14 ciało astralne - z chwilą dojrzałości płciowej; 21 ciało „ja” - wych. przekształca się w samowych.

• Nauka o temperamentach Temperamenty: choleryczny, sangwiniczny, flegmatyczny i melancholijny (w zależności od rodzaju dominującego ciała); Poznanie dzięki obserwacji i medytacjom; Temperamenty: cechy charakteru, budowa ciała, szczeble świata przyrody, kierunki nieba, rodzaje diety, choroby, lekarstwa; Typ osobowości poznaje się po uzębieniu

• Budynek szkoły: Architektura: krzywe kąty, obramowane drewnem okna, starannie zaplanowane, piękne otoczenie; Przytłumienie światła: ściany w naturalnych barwach, z motywami religijnymi, dominuje fiolet; W pokoju nauczycielskim portret R. Steinera; materiały, malowidła sfer niebieskich; Sala eurytmii jako miejsce szczególne

• Plan i program Duża rola działalności artystycznej; Brak podręczników (dzieci tworzą je same) - w przedszkolu nie przygotowuje się dzieci do szkoły; Codzienna poranna sentencja; „Materiał opowiadania” jako najważniejszy przedmiot: baśnie, bajki, legendy, mity, przypowieści Starego Testamentu, mitologia grecka, germańska, rzymska i orientalna; Zabawki tylko z tworzyw naturalnych; Dominuje technika mokre w mokrym; Dominuje słowo mówione nauczyciela; Przepisywanie z tablicy do brudnopisu a w domu na czysto; Brak środków technicznych; 3 grupy przedmiotów: główne,, artystyczne i praktyczne - nacisk na umiejętności praktyczne; Gimnastyka i religia jako uzupełnienie; Brak nacisku na nauczanie języków obcych

• Nauczyciel Szkoła bez dyrektora - wszyscy są równi; Absolwent Wolnej Akademii Waldorfskiej; Antropozof; Cotygodniowe konferencje - zdobywanie kolejnych stopni wtajemniczenia; „Kapłan” godny naśladowania

---