Finanse i prawo finansowe

1. Finanse - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

2. Finanse - pieniężny mechanizm podziału wartości materialnych..

3. Finanse - proces wymiany I podziału realizowany za pomocą pieniądza,

Finanse to nauka opisująca zachowanie się pieniądza.

Gospodarka finansowa - wszystkie formy świadomego działania w dziedzinie kształtowania pieniężnych stosunków podziału i wymiany.

Każdemu działaniu towarzyszą planowanie, realizowanie, ocenianie.

Etapy gospodarki finansowej:

• przygotowanie przeprowadzenia procesu podziału i wymiany

• faktyczna reazlizacja,

• ewidencja i analiza przebiegu stosunków finansowych w przeszłości w celu wypracowania wniosków dotyczących przeprowadzenia analogicznych operacji w przyszłości.

Każda gospodarka towarowa prowadzi do wyłonienia ze świata towarów jednego szczególnego towaru - pieniądza.

Każdy towar na wartość użytkową i wymienną. Pieniądz jest jedynym towarem, którego wartość użytkowa przejawia się w procesie wymiany. Pieniądz jest wynikiem umowy społecznej.

W świecie producentów towarów stosunek posiadacza pieniądza do posiadacza towarów jest stosunkiem dysponenta, który w każdej chwili może zamienić skrzep pracy ogólnospołecznej zawartej w postaci pieniądza w skrzep pracy konkretnej zawartej w wartości użytkowej towaru.

Zjawisko finansowe to każde zjawisko ekonomiczne, w którym pieniądz odgrywa aktywną rolę.

Klasyfikacje zjawisk finansowych:

1.przedmiotowa - co

Rozpatrujemy z punktu widzenia strumieni finansowych dochodów i wydatków.

Strumienie finansowe:

a) dochodu i wydatki typu materialnego,

Ruch pieniądza powoduje automatycznie ruch towaru.

PIENIĄDZ

I II

Dochód materialny Wydatek materialny

W dochodach i wydatkach typu materialnego w tym samym momencie czasu następuje przesunięcie towaru i w tym samym czasie u dwóch podmiotów wystąpily przeciwstawne zjawiska.

b) dochody i wydatki typu redystrubucyjnego ( transferowego),

Dochody i wydatki - brak jest materialnego ekwiwalentu za otrzymany towar np.: wynagrodzenie za pracę, zasiłki chorobowe występujące w tym samym czasie.

c) dochody i wydatki typu kredytowego

Bank Kredytobiorca

X Wydatki kredytowe ( rata kredytu)

Siła nabywcza wyemitowana

( kapitał) Dochód kredytowy

Dochód redystrybucyjny Wydatki redystrybucyjne (rata odsetk.)

Dochód kredytowy - środki finansowe pojawiające się na rachunku kredytobiorcy w momencie zaciągnięcia kredytu.

Wydatek kredytowy - środki pochodzące z rachunku kredytobiorcy w momencie spłaty kredytu.

Wydatkowi kredytowemu towarzyszy wydatek redystrybucyjny (odsetki).

Podstawy klasyfikacji przedmiotowej

Za przedmiotowe kryterium klasyfikacji zjawisk przedmiotowych przyjmujemy związek między ruchem pieniądza, a ruchem wartości materialnych będących przedmiotem podziału pieniężnego.

2. podmiotowa - kto

Za podmiotowe kryterium klasyfikacji zjawisk podmiotowych przyjmujemy rodzajowe zróżnicowanie podmiotów gospodarczych.

Grupy podmiotów:

1. finansowe przedsiębiorstw

Gromadzenie środków z tytułu sprzedaży produktów i usług. Występują tranfery z ruchu kapitałowego i dochody typu materialnego. Tranfer z rynku kapitałowego - przesunięcie istniejących zasobów finansowych między podmiotami dysponującymi nadwyżkami środków finansowych, a podmiotami zgłaszającymi na nie zapotrzebowanie.

Wydatki typu materialnego - zakup materialnych czynników produkcji.

Bardzo duza ilość wydatków typu tranferowego - podatki, opłaty, wypłaty dywidend, składki ZUS, spłata odsetek, wynagrodzenia oraz wydatki typu kredytowego.

2. finanse ludności (gospodarstw domowych)

Fundusz swobodnej decyzji - ta część która nie jest związana z finansowaniem podstawowych porzeb. To rodzi nowy, niezaspokojony popyt na rynku.

Przychody typu transferowego - wynagrodzenia, renty, zasiłki, emerytury, dywidendy, akcje, udziały.

Wydatki materialne - zakup towarów i usług o charakterze konsumpcyjnym.

Wydatki transferowe - podatki, opłaty, spłata kredytu, składki.

Finanse przedsiębiorstw i ludności mają zdecentralizowany charakter.

3. finanse publiczne

Finanse publiczne - finanse państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Budżet - plan wpływów i gospodarowania.

Budżet

Wydatki Gospodarowanie

-Dochody budzetowe - Wydatki budżetowe

-Przychody budzetowe - Rozchody budżetowe

Dochody budżetowe - pojawiające się w budzecie w sposób ostateczny, bezzwrotny i ich pozyskanie nie pociąga za sobą dodatkowych kosztów. Dochody: podatki, kary, opłaty, dotacje, subwencje.

Przychody budżetowe - pojawiające się w budżecie w sposób czasowy, zwrotny i ich pozyskanie powoduje konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów. Przychody: kredyty, pożyczki, obligacje komunalne I skarbowe, bony skarbowe.

Wydatki budżetowe - środki pochodzące z budżetu, a przeznaczone na sfinansowanie zadań danej jednostki sfery finansów publicznych.

Rozchody budżetowe - środki pochodzące z budżetu, a przeznaczone na finansowanie kosztów obsługi przychodów. Rozchody - spłata kredytów, pożyczek, wykup obligacji.

Deficyt budżetowy = wydatki > dochody - musi byc sfinansowany przychodami

Maksymalna wartość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3% PKB.

Równowaga budżetowa = równowaga między wydatkami, a dochodami

Nadwyżka budżetowa = wydatki < dochody

Dług publiczny - całkowite zadłużenie władzy publicznej z tytułu zaciągnętych zobowiązań. Maksymalna wartość długu publicznego nie może przekroczyć
PKB.

Deficyt budżetowy ( dotyczy okresu 1 roku), dług publiczny wartości odnoszone do PKB.

Jednostki samorządu terytorialnego są autonomiczne i mogą się zadłużyć . Zadłużenie nie może przekroczyć na obsługę kosztów związanych z rozchodami więcej niż 15% dochodów własnych planowanych. Jeżeli dług publiczny przekroczy 55% to jednostki mają 12% na obsługę kosztów.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego - redystrybucyjne z podatków, opłat itp.

4. finanse banków i innych instytucji kredytowych

Narodowy Bank Polski spełnia następujące funkcje:

• emisyjną - w zakresie znaków pieniężnych

Pieniądz:

• jednostka - abstrakcyjna miara wartości ( rubel, dolar),

• suma pieniężna - abstrakcyjna wielkość wartości, mamy podmiotowe prawo do dokonywania zapłaty co oznacza możliwość przenoszenia na kogoś owej wielkości wartości,

• znak pieniężny jest nośnikiem sumy pieniężnej i podlega specjalnej ochronie, ale dopiero jeśli przejdzie przez struktury NBP.

• banku banków,

NBP organizuje działalność w zakresie obrotu kapitałowego i wpływa na wielkość oferty kredytowej banków poprzez kredyty refinansowe i system rezerw obowiązkowych. Nie jest zwierzchnikiem banków komercyjnych. Banki komercyjne samodzielnie podejmują decyzje m.in. dotyczące oprocentowania, ale muszą realizować zlecenia i rozporządzenia NBP. Jest to podległość prawna.

• banku gospodarki narodowej,

Prowadzi wszystkie rozliczenia związane z funkcjonowaniem gospodarki.

Operacje bankowe:

• bierne - bank jest w stosunku do swoich klientów dłużnikiem tzn. kiedy przyjmujemy depozyty, lokaty. Nie zarabia na nich bank.

• czynne - cała działalność kredytowa. Zarabia bank na tych operacjach.

• pośredniczące - operacje rozliczeniowe np.: prowadzenie rachunków bankowych. Zarabia bank na tych operacjach.

5. finanse ubezpieczeń

Podstawą funkcjonowania systemu ubezpieczeń płacą wszyscy, płacą się niektórym.

Składki od instytucji wydatki transferowe

Wypłata odszkodowań wydatki materialne za szkody

Wypłata odszkodowań za uszczerbek na zdrowiu wydatki redystrybucyjne

3. funkcjonalna

Klasyfikacja funkcjonalna opiera się na kryterium roli kategorii pieniężnych spełnianych w procesach zarządzania jednostkami gospodarczymi.

Funkcje:

1. parametrów rachunku ekonomicznego

Zjawiska finansowe służą do wartościowego określania zużycia czy zaangażowania materialnych czynników produkcji układu zasilania np.: cena, płaca jednostkowa, stopa procentowa, wielkość podatku

Parametry:

- perspektywiczne - do progu rozmiarów działalności gospodarczej,

- bieżące - do oceny bieżącego funkcjonowania jednostki.

2. układu pobudzania

Zjawiska finansowe służą do dostarczenia materialnych czynników produkcji do miejsca ich ostatecznego przetworzenia oraz do wyprowadzenia produktu finalnego z miejsca jego wytworzenia do miejsca jego ostatecznego wykorzystania.

3. układu pobudzenia

Zjawiska finansowe służą do kształtowania i modyfikowania postaw podmiotów zatrudnionych w produkcji zgodnie z przyjętym modelem zarządzania procesami produkcyjnymi. Zjawiska przybierają postać bodźców.

Bodźce:

- syntetyczne - mają podstawę szeroką i wyrażoną w jednostkach finansowych np. niskie wynagrodzenie i wysokie profity,

- wyspecjalizowane - mają wąską podstawę i wyrażona jest ona najczęściej w jednostkach rzeczowych np. premia za oszczędność paliwa.

Jakie są podstawowe warunki prawidłowego prowadzenia polityki finansowej?

• Cele muszą być możliwe do osiągnięcia w danych warunkach i w danym czasie,

• Cele muszą być wzajemnie niesprzeczne,

• Środki do realizacji celów muszą być dostosowane do tych celów pod względem merytorycznym i sił oddziaływania,

• Cele i środki muszą być jasno określone i znane adresatom,

• Polityka finansowa musi respektować określone i nieprzekraczalne granice stabilności i konsekwencji,

• Polityka finansowa wymaga kompetentnych kadr i odpowiedniego wyposażenia technicznego.

Podatkiem nazywamy przymusowe świadczenie pieniężne, ogólne, bezzwrotne i nieodpłatne pobierane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego ( gminę) na mocy odrębnych przepisów prawa określających sposób wymiaru oraz warunki i terminy płatności tych świadczeń.

Podatek jest:

1. przymusowy - co jest określone w art. 97 Konstytucji RP. Obowiązek płacenia podatku jest obowiązkiem konstytucyjnym. O randze podatku mówi również art. 217, który mówi, że możliwość stworzenia nowego ciężaru podatkowego jest możliwa wyłącznie aktem prawnym rangi ustawy. Art. 167 i 168 Konstytucji RP mówi, że jednostki samorządu terytorialnego mają prawnie zagwarantowany udział w dochodach.

2. świadczeniem pieniężnym - może być realizowany wyłącznie w pieniądzu

3. świadczeniem ogólnym - nakładane na grupę osób lub jednostek charakteryzujących się występowaniem określonej cechy z którą pracodawca związał powstanie obowiązku podatkowego.

4. Świadczeniem bezzwrotnym - raz wniesiony podatek nie podlega zwrotowi jeśli jest dobrze naliczony i pobrany.

5. Świadczeniem nieodpłatnym - ( to. tzw. nieodpłatność szczególna) z tytułu wniesionego podatku nie otrzymujemy świadczenia na zasadzie wzajemności.

Opłatą nazywamy przymusowe świadczenie pieniężne, ogólne, bezzwrotne i odpłatnie pobierane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego ( gminę) na mocy odrębnych przepisów prawa określających sposób wymiaru oraz warunki i terminy płatności tych świadczeń. Otrzymujemy świadczenie wzajemne np..: paszporty otrzymujemy za opłatą.

Konstrukcja świadczenia podatkowego:

1. podmiot i przedmiot podatku

Podmioty:

1. czynne - państwo lub jednostki samorządu terytorialnego,

2. bierne - podatnik i płatnik.

Podatnikiem nazywamy osobę fizyczną lub prawną, która ponosi ciężar świadczenia podatkowego tzn. doznaje uszczuplenia swojego dochodu lub majątku wskutek obciążenia go podatkiem.

Płatnik - osoba fizyczna lub prawna, która na mocy odrębnych przepisów prawa jest zobowiązana do odprowadzenia świadczenia podatkowego na rachunek organu uprawnionego do określenia wysokości świadczenia i jego poboru.

Przedmiotem podatku są rzeczy fizyczne lub zdarzenia z którymi wiąże się powstanie obowiązku podatkowego np.: podatek od nieruchomości (rzecz), sprzedaż nieruchomości (zdarzenie).

2. podstawa opodatkowania

Podstawa opodatkowania wyrażona najczęściej w pieniądzu wartość przedmiotu opodatkowania ustalona w sposób podany w odrębnych przepisach.

Kumulacja podatkowa to łączenie we wspólną podstawę opodatkowania dwóch lub więcej podmiotów w zakresie jednego i tego samego podatku w celu określenia wspólnego wymiaru świadczenia od łącznej podstawy np.: podatek PIT.

3. Stopa, stawka, skala podatkowa

Stopa podatkowa wyrażona w procentach część podstawy opodatkowania, które w postaci podatku ma być odprowadzane do budżetu.

Stawka podatkowa - wyrażona w pieniądzu wartość przypadająca na umownie przyjętą jednostkę miary np.: podatek rolny 10 zł na hektar. Podstawa opodatkowania wyrażona jest w jednostkach naturalnych.

Skala podatkowa - ułożone w sposób uporządkowany ( rosnąco lub malejąco ) stopy bądź stawki podatkowe odpowiadające odpowiednim podstawom opodatkowania.

Skale podatkowe:

a) progresywna - wzrastającym podstawom opodatkowania towarzyszy progresywny (gwałtowny) wzrost stóp podatkowych.

Progresja:

- globalna - każdemu przedziałowi podatkowemu odpowiada jedna stopa podatkowa,

- ciągła - dla każdego przedziału opodatkowania mamy co najmniej dwie stopy i wartość graniczną po przekroczeniu której ma zastosowanie druga stopa procentowa.

150

100 - 200 3%, 5%

250

1. 15%, 20%

dla 160 150% - 3%, a dla 10 - 5%

2. regresywna - jest odwrotnością skali progresywnej - im więcej tym mniej

3. degresywna - jest modyfikacją skali progresywnej i oznacza, że dla początkowych przedziałów opodatkowania wzrost stóp jest stosunkowo łagodny i po przekroczeniu określonych wielkości stopy ulegają gwałtownemu przyśpieszeniu.

4. liniowa - jest skalą proporcjonalną, każdy płaci taką samą część swojego dochodu. Jest najbardziej odczuwalny dla osób o najmniejszych podstawach opodatkowania.

4. kwota podatku czyli wymiar - zastosowanie odpowiedniej stopy lub stawki do podstawy daje wymiar czyli kwotę jaką jesteśmy zobowiązani wpłacić do budżetu.

5. zwolnienia i ulgi podatkowe - oznaczają one czasowe, częściowe lub całkowite zaniechanie poboru podatku. Podatek jest wymierzany, ale nie pobierany.

1. podmiotowe - jest przyznawane ze względu na cechę podmiotu

2. przedmiotowe - ze względu na cechę dotycząca przedmiotu zwolnienia lub ulgi mogą mieć charakter:

- obligatoryjny - jeżeli takie zwolnienie zostało zapisane w przepisach, władza do tego zobligowana musi je podpisać,

- fakultatywny - władza może, ale nie musi udzielić zwolnienia.

Przerzucalność podatku:

1. wprzód - przerzucenie ciężaru świadczenia w cenę podatku finalnego,

2. wstecz - przerzucenie ciężaru świadczenia podatkowego w cenę produktów.

Podatki bezpośrednie są nieprzerzucalne, a pośrednie - przerzucalne.

Polityka podatkowa jest realizowana przez zasady podatkowe. System podatkowy powinien być wolny od niepotrzebnych utrudnień, pozostawać w harmonii z prawami jednostki oraz podstawową zasada wolności wobec prawa, nie powinien uwzględniać żadnych przywilejów.

Smith sformułował 4 podstawowe zasady:

1. równość obciążenia podatkami to wyłączne uzależnienie wysokości podatku od materialnego położeni człowieka. Podatek jest uzależniony od wysokości dochodu, wielkości majątku i wielkości konsumpcji.

2. pewności podatku dla opodatkowanego - każda jednostka jest zobowiązana uiści podatek pewny, a nie dowolny. Każdy podatnik powinien wiedzieć ile, kiedy i w jaki sposób ma zapłacić.

3. dogodności podatku - każdy podatek powinien być pobierany w sposób i czasie, który jest najbardziej dogodny dla płacącego.

4. taniości podatku - koszty poboru podatku powinny być jak najniższe żeby nie zwiększać ciężaru podatkowego.

Podatek powinien być potrzebom krajowym wystarczający, sprawiedliwy podłóg każdego majątku, powszechnie każdego obywatela dotykający, w wybieraniu nieuciążliwy, niekosztowny dla wielości urzędników.

Trzy podstawowe grupy zasad:

1. zasady skarbowe - do tej grupy zaliczamy te, które służą prawidłowemu zaspokojeniu potrzeb państwa i jednostek samorządowych, które są uwidocznione w budżetach. Na pierwszym miejscu stawiają interes publiczny.

1. wydajności - podatek powinien przynosić dochód budżetowi. Należy unikać nakładania podatków drobnych przynoszących mały wpływ do budżetu. Tak należy dobierać przedmiot opodatkowania, aby liczebność tych przedmiotów była przy danej stopie osiągała możliwie wysokie dochody. Istnieje pewne minimum podatkowe poniżej którego podatek taki nie ma bytu.

2. pewności - zawiera w sobie dwie przesłanki - prawną i ekonomiczną.

Prawna przesłanka - podatek pewny to podatek stały, ustanowiony na czas nieokreślony.

Ekonomiczna przesłanka - pewność podatku oznacza stałość dochodów podatkowych, niezależnie od wahań koniunktury. Podatek od nieruchomości, rolny, leśny jest niezależny od wahań koniunktury.

3. elastyczności - automatyczny wzrost dochodów budżetowych wraz ze wzrostem koniunktury gospodarczej i odwrotnie spadek dochodów przy spadku koniunktury.

4. dogodności - podatek powinien wpływać w ustalonych terminach, bez znaczących zaległości i równolegle do ponoszonych wydatków.

2. zasady ekonomiczne - zwracamy uwagę na tego kto ma płacić podatki.

1. nienaruszalności źródła podatku - najważniejsza zasada ekonomiczna. Podatek nie powinien szkodzić działalności gospodarczej, hamować rozwoju gospodarczego, nie może być nadmierny.

Podatek jest nadmierny - to sytuacja w której w celu zapłacenia podatku musi ograniczyć wydatki na rozwój prowadzonej działalności gospodarczej do rozmiarów mniejszych niż wówczas gdy podatku nie było.

Nadmierny - na skutek progresji podatku podatnik przestaje być zainteresowany zwiększaniem dochodów z działalności gospodarczej lub pracy.

Podatek nie powinien obciążać podatnika przed momentem otrzymania zysku z nowo rozpoczętej działalności gospodarczej.

2. taniości podatku - wiąże się ze skarbową zasadą wydajności. Jest związana z kosztami poboru podatku. Koszty wymiaru i poboru podatku mają wpływ na dwie sytuacje:

- na wysokość obciążeń podatkowych,

- na koszty produkcji.

c) pewności podatku - pewny to podatek stabilny i precyzyjnie określający obowiązku podatnika

d) dogodności podatku dla opodatkowanego - to takie określenie podatku, aby jego wymiar i realizacja była jak najmniej uciążliwa dla podatnika.

3) zasady moralno-polityczne:

a) powszechności opodatkowania - równość wobec prawa, równość praw i obowiązków

b) sprawiedliwości podatkowej

Sposoby podejścia do sprawiedliwości podatkowej:

- wszyscy podatnicy płacą taki sam podatek

- wszyscy podatnicy mają płacić taką samą część dochodu na rzecz skarbu państwa

- podatek powinien być dostosowany do zdolności podatkowej podatnika czyli do zdolności ponoszenia ciężaru podatkowego.

Zasada powoduje pojawienie się problemu minimum podatkowego - ilość dochodu wolnego od podatku. Jeżeli posiadasz tylko tyle dochodu, ze pozwala ci się ona utrzymać od ciebie podatku nie pobierzemy.

Uzasadnieni progresji obciążeń podatkowych możemy znaleźć w teorii użyteczności krańcowej. Użyteczność jednostki dochodu wraz z jego wzrostem maleje silniej niż wzrasta suma tego dochodu. To oznacza, że użyteczność jednostki dochodu maleje.

100 + 10 = 110

1000 + 20 = 1020

10000 + 100 = 10100

Kredyt

Kredyt związany z jednostronnym świadczeniem towarów przez wierzyciela na rzecz dłużnika pod warunkiem otrzymania ekwiwalentu za przekazany towar w oznaczony czasie nosi nazwę kredytu handlowego lub kupieckiego.

Zapotrzebowanie na konkretny towar spowodowało powstanie kredytu handlowego natomiast zapotrzebowanie na nową siłę nabywczą spowodowało pojawienie się kredytu finansowego (bankowego).

Funkcje kredytu finansowego:

1. emisyjna - czyli tworzenie nowej siły nabywczej,

2. dochodowa - jeżeli część wydatków w danym okresie czasu nie znajduje pokrycia w dochodach typu materialnego i redystrybucyjnego, a została zrealizowana dzięki środkom kredytowym mówimy o występowaniu kredytu w funkcji dochodowej. Jest to czasowa funkcja

3. kontrolna - wiąże się z wykorzystaniem stosunku kredytowego powstałego między bankiem, a kredytobiorcą dla uzyskiwania przez bank informacji o przebiegu procesów gospodarczych w kredytowanych podmiotach

Zalety funkcji:

- szybkość i bezpośredniość,

Wady:

- ogólność i wieloznaczność informacji - wiemy, że się coś dzieje, ale nie zawsze znamy przyczynę

Zasady kredytowe:

1. ograniczenie występowania kredytu handlowego

- następuje rozproszenie środków obrotowych,

- naruszenie zasady rachunku ekonomicznego mówiącej, że wielkość wydatków ma mieć pokrycie w wielkości uzyskiwanych dochodów,

b) zasada bezpośredniości kredytowania - korzyści z udzielonego kredytu powinny być udziałem podmiotu wymienionego we wniosku kredytowym, nie dopuszczalne jest ich odstępowanie osobom nie wymienionym we wniosku

c) celowości kredytowania - kredyt powinien być skierowany tylko tam gdzie przyniesie wymierny i oczekiwany efekt ekonomiczny. Kredytu musi być przeznaczony na konkretny cel

d) zwrotności kredytowania - w momencie zaciągania kredytu kredytobiorca z kredytodawcą musi mieć pewność, że kredyt zostanie zwrócony w sposób podany w umowie.

Operacje bezgotówkowe

W operacjach bezgotówkowych i gotówkowych występuje pieniądz. Pieniądz bezgotówkowy to zapisy na kontach. W obu formach pieniądz spełnia swoją cztery funkcje

Znak pieniężny pozorny - wszelkiego rodzaju monety pamiątkowe. Żeby wejść w ich posiadanie trzeba zapłacić dużo więcej.

Wyciąg bankowy - nie jest pieniądzem, jest dokumentem.

Formy operacji bezgotówkowych:

1. inkaso

W handlu zagranicznym bankowe inkaso dokumentowe - forma płatności w handlu zagranicznym polegająca na wydaniu dokumentów handlowych przez bank importera w zamian za zapłatę określonej sumy pieniężnej lub uzyskanie innego zabezpieczenia zapłaty. Wydanie dokumentów odbywa się na zasadach instrukcji inkasowej opracowanej przez bank eksportera.

Elementy inkasa:

a) zleceniodawca - podawca inkasa ( eksporter ) zleca swojemu bankowi realizację inkasa przez złożenie inkasa wraz z dokumentami opisującymi towar,

b) bank zleceniodawcy

- przyjmuje zlecenie inkasowe,

- opracowuje instrukcje inkasową gdzie podane są obowiązki i prawa eksportera i oczekiwanie zachowanie importera,

c) bank importera:

- zawiadamia importera o otrzymaniu dokumentów do inkasa,

- prezentuje dokumenty importerowi,

- wydaje te dokumenty importerowi po zainkasowaniu określonej kwoty pieniężnej lub po spełnieniu przez niego warunków określonych w instrukcji,

d) płatnik ( importer ), który otrzymuje dokumenty od banku inkasującego po spełnieniu warunków zawartych w instrukcji.

Rodzaje inkasa dokumentowego ze względu na termin płatności:

- inkaso a-vista ( gotówkowe) - bank inkasujący wydaje dokumenty importerowi w zamian za dokonanie zapłaty, którą określa zlecenie inkasowe,

- inkaso terminowe - bank inkasujący wydaje importerowi dokumenty w zamian za przyrzeczenie zapłaty inkasa w określonym terminie np.: wystawienie weksla.

Korzyści z inkasa dla eksportera:

- ma pewność, że importer nie wejdzie w posiadanie towaru przed wykupieniem dokumentów,

- ma możliwość w uzgodnieniu ze swoim bankiem wyboru banku inkasującego, który będzie realizował płatność.

Korzyści z inkasa dla importera:

- importer dokonuje decyzji o dokonaniu zapłaty,

- może zastosować płatność wekslową,

- może wejść w posiadanie towaru przed faktyczną zapłatą ( dot. weksla).

I producent f-ra I II odbiorca

f-ra II Bank producenta f-ra II Bank odbiorcy f-ra II opatrzona przez bank

żądaniem zapłaty

akcept zapłaty

Akcept milczący - między bankiem, a jego klientem zawierana jest umowa, jeśli do dnia potwierdzenia zapłaty nie wpłynie sprzeciw

Akcept wyraźny - każdemu żądaniowi zapłaty musi towarzyszyć akcept zapłaty.

Polecenie pobrania - forma bankowego inkasa należności bez akceptu.

2. Przelewy

Wyróżniamy przelewy:

a) rozliczanie pojedynczych faktur,

b) kompensaty dwustronne,

Występują dwa podmioty powiązane ze sobą umowami handlowymi, są nawzajem konsumentem i producentem.

I II

Dostałem Wydałem Dostałem Wydałem

X X X

X X 50 jednostek X X

X X X X

X X

70 jednostek dostałem 20 jednostek dostałem

c) kompensaty wielostronne,

d) rozliczanie planowe

Stosowane bardzo często w stosunkach producent- handlowiec. Podmioty powiązane umowami handlowymi między sobą, mają do siebie zaufanie.

I II

Producent Handlowiec

100 100

X X

X X

- X

Handlowiec daje dyspozycje bankowi, żeby przekazywał 100 zł dziennie za przekazane towary bez faktury.

3. czeki rozliczeniowe

Czek rozliczeniowy nigdy nie może być rozliczone w gotówce. Pociąga za sobą operacje uznaniowe lub obciążeniowe.

4. akredytywy

Akredytywa dokumentowa ( w handlu zagranicznym ) jest pisemnym zobowiązaniem banku zleceniodawcy - importera do wypłacenia beneficjentowi - eksporterowi określonej sumy pieniężnej w zamian za złożenie przez niego w sposób określony w akredytywie dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy.

Podmioty:

- zleceniodawca, który zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy dokumentowej,

- bank otwierający ( bank zleceniodawcy ) podejmuje wobec beneficjenta zobowiązanie zapłaty za dokumenty zgodne z warunkami akredytywy,

- bank pośredniczący ( bank eksportera ) otrzymuje akredytywę od banku otwierającego, prezentuje jej treść beneficjentowi, potwierdza jej prawidłowość, ewentualnie negocjuje dokumenty towarzyszące akredytywie,

- eksporter - podmiot na rzecz którego akredytywa została otwarta i który po przedstawieniu dokumentów otrzymuje za nie zapłatę.

Zalety dla importera:

- ma możliwość określenia wykazu dokumentów wymaganych w akredytywie,

- zapłata następuje wyłącznie za dokumenty zgodne z warunkami akredytywy, jeśli są niezgodne może je odrzucić,

- redukcja ryzyka otrzymania wadliwego towaru poprzez możliwość zażądania dodatkowych dokumentów.

Zalety dla eksportera:

- minimalizacja ryzyka handlowego np.: odmowy przyjęcia towarów, odmowy zapłaty po przyjęciu towarów,

- pewność otrzymania zapłaty za dokumenty zgodne z warunkami akredytywy nawet w warunkach niewypłacalności importera, gwarantem jest bank importera,

- wprowadzenie jakichkolwiek zmian przez importera wymaga zgody wszystkich uczestników akredytywy,

- możliwość dyskontowania akredytyw w przypadku akredytyw z odroczonym terminem płatności.

Weksel

Weksel - dokument zobowiązujący wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty, w oznaczonym czasie podmiotowi na rzecz którego został wystawiony.

Funkcje weksla:

- płatnicza - forma zapłaty w warunkach kupna-sprzedaży gdy nabywca realizuje swoją należność z opóźnieniem,

- kredytowa - polega na odroczeniu nabywcy zapłaty,

- gwarancyjna - jest pewność, że będzie zapłata,

Weksel trasowany inaczej ciągniony lub trata - bezwarunkowe polecenie osoby wystawiającej (trasanta) skierowane pod adresem innej osoby (trasata) do zapłacenia przez nią osobie wskazanej beneficjentowi określonej kwoty, w określonym czasie.

Cechy charakterystyczne weksla trasowanego:

• występują w nim trzy podmioty

• zobowiązanie trasata wobec beneficjenta występuje tylko wtedy jeśli trasat dokona akceptu polecenia wystawionego przez trasanta

Weksel sola lub własny - dłużnikiem jest wystawca weksla, wystawia go i płaci ta sama osoba. Trasant jest jednocześnie trasatem. Wystawiane są na trzy miesiące.

Awal - przyrzeczenie zapłaty sumy wekslowej.

Poręczenie jest zawsze odpłatne. Poręczenie może być dokonane przez osobę fizyczną lub bank. Technicznie odbywa się to przez napisanie poręczam na wekslu i podpisaniu go.

Indosowanie weksla - dłużnik realizuje swoje długi przy pomocy weksla.

Indosariusz - ten, który weksel przyjmuje.

Indosant - ten, który weksel odstępuje.

Każdy kto weksel odstępuje musi go podpisać. Jeśli weksel nie jest wykupiony za zobowiązania odpowiadają wszyscy indosanci.

Dyskonto weksla - sprzedaż weksla przez aktualnego posiadacza.

Kwota operacji dyskonta zależy od:

- czasu jaki upłynie od operacji dyskonta do czasu wykupu,

- bank zaciąga kredyt redyskontowy żeby wykupić weksel, cenę tego kredytu zapłaci osoba sprzedająca. Operacja redyskonta polega na sprzedaży weksla bankowi centralnemu przez bank komercyjny.

Protest weksla - weksel nie zostanie wykupiony w terminie lub gdy trasat odmówi akceptu weksla trasowanego, sporządza notariusz.

W zakres protestu wchodzi:

- kwota wekslowa,

- ustawowe odsetki,

- koszty protestu,

- inne bliżej nieokreślone koszty od poniesienia których uzależnione jest powodzenie akcji.

Akcja - forma finansowania kapitałowego, stajemy się współwłaścicielami firmy.

Obligacja - jesteśmy zewnątrz podmiotu, który wyemitował papier wartościowy

Obligacje:

1. skarbowe,

2. komunalne.

W/w służą do powiększania długu publicznego do
PKB ( zapis konstytucyjny), 60% PKB (zapis w traktacie z Maastricht).

W odniesieniu do gminy maksymalna wielkość długu nie może przekroczyć 15% swoich planowanych dochodów. Jeżeli kwota długu publicznego przekroczy 50% wskaźnik zmniejsza się do 12%.

Operacje na obligacjach:

1. emisja

2. konsolidacja - zamiast kilku serii obligacji konsolidujemy je i mamy jedną serię. Można to zrobić jeżeli warunki obligacji są do siebie zbliżone czyli termin wykupu i oprocentowanie.

3. konwersja - zmiana warunków na jakich wypuszczone zostały obligacje. Często zdarza się, że konwersji towarzyszy konsolidacja.

4. repudiacja - odmowa wypełnienia zobowiązań w stosunku do poprzedniego emitenta obligacji. Posiadacze obligacji mogą nałożyć areszt na aktywa poza terytorium państwa.

Moratorium - zawieszenie wypełnienia zobowiązań w stosunku do poprzedniego emitenta obligacji.

Budżet

System budżetowy - jest to zestaw norm prawnych i procedur określających formy organizacyjne oraz zasady gromadzenia i wydatkowania środków publicznych ( czyli środków pobranych na mocy odrębnych przepisów prawa od osób fizycznych i prawnych), a przeznaczonych na finansowanie zadań państwa i samorządów lokalnych.

Sfera budżetowa - zespół wszystkich jednostek organizacyjnych wykonujących budżet oraz jednostek powiązanych z budżetem wynikiem.

Dochód budżetowy - środki pojawiające się w budżecie w sposób ostateczny, bezzwrotny, nieodpłatny. Głównym dochodem są podatki, opłaty, kary finansowe, grzywny.

Przychód budżetowy - środki pojawiające się w budżecie w sposób czasowy, zwrotny i odpłatny. Są to kredyty, pożyczki, obligacje.

Wydatki budżetowe - środki pochodzące z budżetu, a przeznaczone na finansowanie zadań budżetowych na opiekę społeczną, zdrowie, obronę itp. Pochodzą z przychodów i dochodów budżetowych.

Rozchody budżetowe - środki pochodzące z budżetu przeznaczona na finansowanie kosztów związanych z pozyskaniem i obsługą przychodów. Są to wykup obligacji, zapłata oprocentowania.

Budżet - roczny plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz wskazującym źródła pokrycia niedoboru lub kierunki rozdysponowania nadwyżki.

Niedobór = wydatki > dochody, różnice pokrywa się przychodami

Nadwyżka = dochód > wydatki

W budżecie nadwyżka w roku następnym jest traktowana jako przychód.

Dochody w budżecie są prognozą, a wydatki stanowią limit.

Limit może być przekroczony jeśli zostanie podjęta ustawa o nowelizacji budżetu lub uchwała o nowelizacji budżetu samorządu terytorialnego.

Budżet państwa - obejmuje zestawienie wydatków i dochodów, wyodrębnia się dochody i wydatki związane z zadaniami własnymi oraz dotacje, subwencje związane z finansowanie zadań zleconych.

Subwencja ma charakter roszczenia prawnego, oznacza to, że jeżeli została zapisana w budżecie państwa to gmina musi je otrzymać.

Dotacja ma charakter uznaniowy, gmina może ale nie musi jej otrzymać.

W przypadku subwencji decyzje o wykorzystaniu ma organ, który ją otrzymał. W przypadku dotacji decyzje o wykorzystaniu ma organ, który ją przyznał.

Subwencja ogólna:

- wyrównawcza,

- oświatowa,

- podstawowa.

Prowizorium budżetowe - sytuacja jeżeli budżet nie jest dostarczony przez Radę Ministrów i nie jest uchwalony przez Sejm w określonym terminie. Jest to plan wydatków i dochodów zrealizowanych w roku poprzednim, a odnoszący się do danego okresu.

Klasyfikacja budżetowa to systematyczny podział dochodów i wydatków stosowany w trzech działaniach:

1. planowaniu,

2. ewidencji,

3. sprawozdawczości budżetowej.

Typy klasyfikacji budżetowych:

1. odnoszące się do budżetu państwa,

1. część,

2. dział,

3. rozdział,

4. paragraf

2. odnoszące się do samorządu terytorialnego

1. dział,

2. rozdział,

3. paragraf.

Klasyfikacja budżetowa pozwala:

- ustalić bieżący poziom dochodów i wydatków,

- łączyć plany jednostkowe w plany zbiorcze,

- kontrolować wykonanie budżetu z planem,

- analizować wykonanie budżetu w latach poprzednich.

Budżet realizowany jest przez dysponentów budżetowych czyli jednostki uprawnione do:

• dokonywania wydatków,

• przekazywania środków jednostkom podległym (nie jest wydatkiem budżetowym i nie wpływa na wykonanie budżetu).

Stopnie dysponowania środkami budżetowymi:

1. dysponent główny lub dysponent
   - państwowe jednostki stopnia centralnego posiadające w budżecie państwa odrębną część lub którym MF przyznał uprawnienia dysponenta głównego. Ma prawo do dokonywania wydatków i przekazywania środków jednostkom budżetu.

2. dysponent
   - państwowe jednostki budżetowe bezpośrednio podległe dysponentowi głównemu,

3. dysponent
   - państwowe jednostki budżetowe podległe dysponentom
   lub
   które nie posiadają prawa do dalszego przekazywania środków np. MSWiA - Komenda Główna Policji - komisariat

Formy budżetowania:

1. brutto - w tej formie jednostka całość swoich zaplanowanych i zatwierdzonych wydatków realizuje dzięki środkom otrzymanym z budżetu, ewentualnie uzyskane dochody ma obowiązek odprowadzić na scentralizowany rachunek dochodów budżetowych i nie ma prawa przeznaczyć uzyskanych dochodów na finansowanie nowych, nieplanowanych wydatków. W formie budżetowania brutto budżetowane ( finansowane ) są jednostki budżetowe np. obrona narodowa, oświata, szkolnictwo czyli tam gdzie nie można maksymalizować zysku.

2. Netto - w tej formie dana jednostka swoje wydatki realizuje dzięki uzyskanym dochodom i otrzymanej dotacji. Jeśli wypracuje zysk musi go przekazać ns zdecentralizowany rachunek bankowy.

W tej formie finansowane są:

a) zakłady budżetowe - w pełni samodzielna pod względem organizacyjnym, prawnym i finansowym jednostka sfery finansów publicznych, która sporządza plan finansowy. Np. przedszkola, muzea. Plan finansowy zakładu budżetowego obejmuje:

- dochody i wydatki stanowiące koszty działalności,

- stan środków obrotowych,

- rozliczenia z budżetem.

b) gospodarstwa pomocnicze - wydzielona z jednostki budżetowej część jej działalności podstawowej lub jej działalność uboczna.

c) środki specjalne - środki finansowe gromadzone przez jednostkę budżetową na wydzielonym rachunku bankowym.

Źródła środków specjalnych:

- zgodnie z przepisami ustaw i uchwał jednostek,

- z tytułu spadków, zapisów, darowizn na rzecz jednostki budżetowej w formie pieniężnej,

- z tytułu wpłat odszkodowań za uszkodzone lub utracone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd lub użytkowanie,

- sprzedaż zapasów materiałowych w celach mobilizacyjnych.

d) fundusze celowe - wszelkiego rodzaju fundusze powołane w życie przed wejściem w życie ustawy o finansach publicznych np. Fundusz Alimentacyjny, PFRON.

Funkcje funduszy:

• racjonalizacji wydatkowania środków publicznych - środków z funduszu nie można przeznaczyć na inne cele niż w uchwale i niewykorzystane środki przechodzą na rok następny,

• mobilizacji środków publicznych - możemy zagwarantować ciągłość realizacji zadań, nie można rozbić gospodarki,

• redystrybucja dochodów w gospodarce i społeczeństwie,

• alokacji środków publicznych.

Wada: brak kontroli ze strony władz założycielskich.

15

---