Augustyn Św.

Państwo boże, wyznania. P boże- pod wpływem myśli platońskiej przyjmuje że istnieją 2 państwa- ziemskie (wszyscy którzy będą potępieni) i Boże (wszyscy przeznaczeni do zbawienia).- niewidzialny Kościół z Jezusem na czele. Państwo ziemskie jest w przewadze bo mniejszość będzie zbawiona. Potencjalnie potępieni mogą być też w strukturach kościoła. Na ziemi nie jesteśmy w stanie powiedzieć kto będzie potępiony a kto zbawiony. Człowiek ma wolną wolę, a to oznacza że może wybrać zło. Grzech pierworodny to pierwszy wybór zła przez człowieka- skaził naturę człowieka. W związku z tym musi istnieć coś co nas będzie powstrzymywać od czynienia zła- państwowa władza publiczna. Uważał że rolą państwa jest powstrzymywanie nas od zła. W pewnym momencie uznaje że państwo powinno ingerować nie tylko w zewnętrzne zachowania ale powinno też zmuszać do wyrzeczenia się postaw uznawanych za niewłaściwe. Państwo służy też temu aby ludzi zbawić. Jednak o tym kto jest niegodziwcem którego należy nawrócić decyduje kościół. Doszedł do wniosku aby związać te 2 struktury (pań i kość). Władza pochodzi od Boga i chrześcijanin nie może sprzeciwiać się władzy, chyba że coś jest sprzeczne z zasadami boskimi. Ale nawet w takim przypadku bunt ma być bierny. Władca działa z woli Boga. Jeśli jest zły to na takiego zasłużyliśmy. Władca w państwie nie jest związany prawem, które tworzy, a przywódca bandy zbójców ma nad sobą jakieś prawo. Znamieniem państwa jest możliwość tworzenia prawa.

Bernstein

Przedstawiciel rewizjonizmu. Wystąpił z krytyką („rewizją”) przedstawionej przez Marksa teorii kapitalizmu i teorii rewolucji. Uznawał materializm historyczny za błędną metodę wyjaśniania rozwoju społecznego. Twierdził że rozwój społeczeństwa przebiega ewolucyjnie a zasadniczą rolę w tym procesie przypisał instytucjom politycznym i gospodarczym. Obserwowaną empirycznie poprawę standardu życia robotników, dekoncentrację bogactw, demokratyzację stosunków własnościowych i poszerzanie się klasy średniej traktował jako dowód oczywistej błędności teorii Marksa i potwierdzenie swych poglądów o możliwym wzroście dochodów robotników w kapitalizmie. Przywiązywał również duże znaczenie do postępu technicznego, traktując go jako źródło wzrostu ogólnego dobrobytu. Podkreślał też że rozwój syst kredytowego i celnego czy zawieranie porozumień kartelowych pozwalają syst kapitalistycznemu na lepszą akomodacje potencjalnych kryzysów gospodarczych. B. odrzucał zarazem ideę przejęcia władzy przez proletariat przy użyciu metod rewolucyjnych, proponując zastosowanie w zamian pokojowych reform demokratycznych i ekonomicznych. Wzrost poziomu życia społecznego miał bowiem niwelować szanse na wybuch rewolucji proletariackiej. B był zwolennikiem zniesienia kapitalistycznej własności w drodze jednorazowego, rewolucyjnego aktu; proponował jej ograniczenie poprzez wprowadzanie form własności spółdzielczej i samorządowej, implementację legislacji antymonopolowej czy też ustanawianie przepisów socjalnych. Przewidując wzrost znaczenia demokratycznych instytucji politycznych i społecznych w państwie burżuazyjnym głosił „wzrastanie” ustroju socjalistycznego w kapitalistyczny. Wyrażał przekonanie że partia socjalistyczna winna koncentrować swoje wysiłki na wprowadzaniu cząstkowych i realistycznych reform, a nie dążyć do natychmiastowego, gwałtownego i rewolucyjnego urzeczywistnienia, niemożliwego do jednoznacznego i konkluzywnego określenia, finalnego ideału socjalistycznego. B. w swojej koncepcji przyznawał demokracji politycznej wartość autonomiczną, negując jej instrumentalne traktowanie wyłącznie jako środka realizacji socjalistycznego porządku.

FILMER

Państwo jako jedna wielka rodzina z ojcem monarchą na czele. Stosunki w państwie jako stosunki rodzinne (ojciec dysponuje członkami swojej rodziny jak majątkiem o ich życiu i śmierci). Władza ojca jest władzą absolutną i władza monarchy musi być absolutna a wyłączność prawodawcza władcy miała być tego przejawem. Nie ma instancji władnej do kontrolowania poczynań monarchy w sferze prawodawczej. Wszelkie prawa poddanych wynikają z przejawu (ograniczonej w czasie) wspaniałomyślności władcy.

GORGIASZ

Pochwała Heleny - winna jest wszystkiemu potęga słowa, skąd wiemy że przyczyną całego zła jest Helena. Wiemy to tylko z literatury. A może coś usprawiedliwia jej postępowanie. „ słowa to władca potężny…” o naszym postępowaniu decydują rzeczy zwane mniemaniem. Gorgiasz odrzuca koncepcję eleatów. Mniemanie to cała wiedza która pochodzi ze słów. Zmysły dają nam prawdę o rzeczywistości. Żeby posiąść prawdę nie możemy opierać się tylko na słowach. Postulat dobrego obywatela. Dobry obywatel bada rzeczywistość. Gorgiasz jest zwolennikiem demokracji. Ludzie są leniwi w swoich działaniach. Zauważa niezwykłą rolę retoryki w zachowaniu ludzi. Zadanie sofisty- danie ludziom umiejętności posługiwania się słowem.

Obrona Palamedesa- jak powinien zachowywać się obrońca w postepowaniu. Prawda obiektywna: uzyskać informacje, być świadkiem, uczestniczyć. Jeślimożna się zbliżyć do prawdy obiektywnej to można wydac sprawiedliwy wyrok- obiektywny. Próba obrony nauczyciela retoryki- ludzie którzy przychodzą uczyć się retoryki są ukształtowani w pewien sposób. Nie ma czegoś takiego jak pełna, definiowalna cnota. Każde okoliczności wymagają odmiennego traktowania. Kajlos- okoliczności- tu i teraz, niepowtarzalne. Każdy jest inny- wszystko zależy od okoliczności. Chwalił sądy ateńskie za to że nie trzymają się surowo brzmienia prawa, tylko tłumaczą je w kontekście danego zdarzenia. Celem sztuki retoryki jest żeby silniejszy mógł panować nad słabszym (silniejszy w znaczeniu intelektualnym). Siła płynie z opanowania technik przemocy.

Gorgiasz interesuje się funkcjonowaniem państwa. Państwo jest tworem konwencji a nie naturalnym. Człowiek natury jest istotą która kieruje się popędami i strachem przed śmiercią. Przejście do stanu społecznego. Przejście do stanu państwowego powoduje że popędy stają się czymś negatywnym. W życiu zaczyna dominować cnota. Prawo pisane wg g. jest strażnikiem sprawiedliwości. Konwencja jest czymś lepszym niż natura. Cywilizacja coś dobrego- natura złego.

HAMMURABI

Władca Babilonu, twórca jednego z najlepiej zachowanych i najsłynniejszych źródeł poznania prawa starożytnego Bliskiego Wschodu- tzw kodeksu Hammurabiego. Jak twierdził h. ustanawiając kodeks zmierzał do tego:”…aby złych i nikczemnych wytracić, aby silny słabego nie krzywdził, aby jak słońce dla czarnogłowych wzejść i kraj opromienić”. Przepisy pogrupowane zostały wg nast. Porządku: ptzest związane z krzywoprzysięstwem, kradzieżą i paserstwem, reguły dot pracy, własności, handlu, małżeństwa, rozwodu, spadku adopcji oraz statusu służebnic świątynnych, kary przewidziane za zranienie lub spowodowanie śmierci człowieka, przepisy dot rolnictwa, ureg ustalające wysokość zarobków i czynszów, na końcu zaś przepisy normujące zasady zakupu niewolników. Kodeks wyodrębniał 3 kat osób: awilum (w zależności od kontekstu oznaczało człowiek lub osoba wolna, pan), Wardom (niewolnik) oraz muskenum (osoba o statusie pośrednim między niewolnikiem a wolnym). Charakterystycznym rysem kodeksu h. było częste operowanie kara talionu 9uczynienie sprawcy tego co uczynił pokrzywdzonemu zgodnie z zasadą „oko za oko ząb za ząb”) oraz karami odzwierciedlającymi 9oddającymi sposób popełnienia przestępstwa). Do ciekawszych fragmentów kodeksu h. należą regulacje dotyczące ochrony pozycji prawnej i materialnej kobiety i jej potomstwa. Kodeks h. dopuszczał zawarcie małżeństwa między człowiekiem wolnym i niewolnikiem.

HARRINNGTON

Twórca koncepcji tzw równowagi własności i władzy. Zdaniem h świat funkcjonuje na podobieństwo mechanizmu. Człowiek jest elementem rzeczywistości przyrodniczej, różniącym się od jej pozostałych składników świadomością własnej egzystencji i racjonalną refleksją nad bytem. H zakładał też iż człowiek jest istotą z natury społeczną. To społeczeństwo czyni z jednostki człowieka, gdyż tylko we współczesnym bytowaniu możliwe jest skuteczne zabezpieczenie elementarnych duchowych i materialnych potrzeb ludzkich. Społeczeństwo w opinii h powstało jako realizacja i spełnienie reguł pierwotnych wobec woli człowieka. Ludzki rozum odkrywając prawa przyrody docierał do podstawowych prawd o świecie: że człowiek poza wspólnotą nie istnieje, że partykularny interes musi się podporządkować nadrzędnemu dobru wspólnemu, że koniecznymi elementami statuującymi społeczeństwo są prawo i władza. Podobnie jak społeczeństwo tak i władza miała, w opinii h swe źródło nie w umowie, lecz w naturze. H. wyróżniał władzę de iure sprawowaną zgodnie z zasadami rozumu oraz władzę de facto opartą na przemocy i sile. Na podział ten nakładał kolejne rozróżnienie dotyt formy sprawowania władzy: wyodrębniając autorytet ufundowany na bogactwie duchowym oraz imperium wynikające z bogactwa materialnego. Prawidłowo kształtowana władza publiczna musiała stanowić korelację obu stron. H. sformułował prawo balance of property opisujące zależność POM rozkładem własności w łonie społeczeństwa a władzą polityczną. Wynikało z niego, że jednostka lub grupa społeczna dla sprawowania władzy winna była dysponować ¾ własności w państwie. W przeciwnym wypadku władza tej jednostki lub grupy jako sprzeczna z prawem natury musiała upaść. H. wiązał również prawo balance of property z typologią ustrojów. Bazujący na powyższych założeniach h wyłożył w dziele Oceana pomysł nowego, racjonalnego porządku politycznego. W republice rządy sprawowałby lud. Prawa polityczne mieliby jedynie ci których roczny dochód przekraczał 20 funtów. Szczególną rolę w państwie przewidywał dla gentry, która to warstwa miała odgrywać rolę duszy w ciele państwa pojmowanego na podobieństwo organizmu biologicznego. Władzę naj sprawowałby parlament składający się ze zgromadzenia głosującego jedynie nad aktami prawnymi oraz z Akademii Prowostów stanowiącej obradujące co wieczór forum dyskusyjne. Niezwykle istotnym filarem spójności wspólnoty Polit miała być armia. Co warte podkreślenia, silna armia miała służyć nie tylko do obrony państwa ale również do zdobywania kolonii, gdyż w przekonaniu h państwo, które nie powiększa sfery swej dominacji obumiera.

HART

Ważniejsze prace: pojęcie prawa. H był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli zapoczątkowanego przez austina, brytyjskiego pozytywizmu prawniczego. Proponował aby dążyć do poznania istoty „prawa” , procedury badawcze postulowane przez filozofię analityczną zastąpić badaniem funkcjonowania tego pojęcia w róznych kontekstach kulturowych. Zmiana perspektywy badawczej doprowadziła go do wniosku, że przedstawiona przez austina koncepcja prawa wymafa rewizji. Błąd austina polegał -jego zdaniem- na niedostrzeżeniu dwojakiego aspektu norm prawnych: eksternalnego (gdy ma się do czynienia z regułami jako nie zobligowany do ich przestrzegania obserwator) oraz infernalnego 9 gdy ma się do czynienia z regułami jako członek społeczności, która normy te akceptuje i zgodnie z nimi post). Centralną tezą wyłożonego przez h poglądu na prawo była konstatacja że prawo stanowi system złożony z 2 współzależnych ale jednocześnie istotowo odmiennych zbiorów reguł.1 z nich tworzą tzw reguły pierwotne, twz takie które wyznaczają członkom danej społeczności powinność określonego zachowania. Samodzielne funkcjonowanie reguł pierwotnych ze względu na ich statyczność możliwe było do pomyślenie jedynie w społecznościach prymitywnych. Rozwój cywilizacji stymulujący komplikacje stosunków społecznych, ujawniał wady systemu zbudowanego tylko z regół pierwotnych, polegające na nieskuteczności ( brak procedur pozwalających na rozstrzyganie o naruszeniu reguły pierwotnej ) i niepewności ( brak procedur pozwalających ocenić, czy dana reguła stanowi część systemu). Dlatego system prawny w społeczeństwach rozwiniętych zawierał drugi zbiór norm, na który skł się tzw reguły wtórne. H wyodrębniał 3 gr reguł wtórnych. 1 reg uznania- pozwalające na rozpoznanie norm należących do systemu prawnego określonej społeczności; 2- reguły zmiany umożliwiające uchylenie określonej reguły, zmianę jej treści lub ustanowienie nowej reguły; 3 reguły rozstrzygania- okre kto i w jakim trybie jest upoważniony do autorytatywnego stwierdzenia, jaka jest treść reguły pierwotnej oraz czy nastąpiło jej naruszenie. Reguły wtórne „pasożytują” więc na regułach pierwotnych. H twierdził że sfera prawa i sfera moralności stanowią odmienne obszary ludzkiej aktywności, a ich mieszanie jest niepotrzebne i niewskazane. System prawny dla swej efektywności i użyteczności musiał jednak zawierać reguły, których treść pokrywa się z niektórymi zasadami etycznymi. Swerę wspólną prawa i moralności zawierającą reguły chroniące życie i własność jednostki, zobowiązujące do dotrzymywania zaciągniętych zobowiązań, utrzymujące stan względnej równości i ograniczonego altruizmu oraz skłaniające do dobrowolnego współdziałania w ramach syst opartego na przymusie, który gwarantuje przestrzeganie wcześniej wymienionych reguł, h. określił jako „ minimum treści prawa natury”.

HERZL

Twórca doktryny syjonizmu, wywodzący się z węgierskiego Pesztu.

H utworzenie przez Żydów własnego państwa uznał za „konieczność światową”, gdyż tzw kwestia żydowska przestała być sprawą religijną i społeczną, a stała się kwestią narodową. H opracował zasady ustrojowe przyszłego państwa żydowskiego. Miało ono być monarchią demokratyczną lub republiką arystokratyczną o ograniczonych wpływach grupy rabinów i „wybitnie scentralizowanym samorządzie” oraz sprawiedliwym ustawodawstwie tworzonym przez Radę Prawników. H był przeciwnikiem parlamentu, który uważał za organ niekompetentny i składający się z przypadkowo wybranych deputowanych. W jego miejsce postulował utworzenie kolektywnego i fachowego „ rządziciela”- Zrzeszenia Żydów. Ustruj społeczny przyszłego panstwa żydowskiego powinien opierać się na uspołecznionym władaniu ziemią i nacjonalizacji środków użyteczności publicznej oraz solidaryzmie wszystkich mieszkańców podejmujących wspólne przedsięwzięcia gospodarcze i edukacyjne (budowa zapór, zasiedlanie nieurodzajnych obszarów, rozwój spółdzielczości i samokształcenia się). H za cel władzy państwa stawiał stworzenie każdemu obywatelowi „równych możliwości początkowych”. Upatrywał w tym warunek ukształtowania się „staronowego' narodu żydowskiego: pracowitego, bogatego, oświeconego, siegającego do tradycji i żyjącego religijnie oraz nastawionego pokojowo do innych nacji.

HOLMES

Prekursor amerykańskiego realizmu prawnego. H uważał że prawo jest niczym innym, jak tylko przewidywaniem co do tego „kiedy siła publiczna zostanie użyta poprzez instrument jakim są sądy”. H sprzeciwiał się pozytywistycznej doktrynie prawa jako po prostu formie rozkazu suwerena. Wyznawał charkt dla funkcjonalizmu zasade, że przedmiotem badań naukowych nie powinno być oderwane od rzeczywistości „prawo w książkach” (law In the books), lecz wynikające z niej „prawo w działaniu” (law In action). Cel doktryny prawa polega zatem na prognozowaniu przyszłych decyzji sądowych przy założeniu, że ustawa stanowi jedynie punkt wyjścia w ustaleniu przesłanek postępowania organów wymiaru sprawiedliwości. U źródeł powstania prawa nie tkwi logika formalna, lecz praktyczne doświadczenie, zwłaszcza sędziów, nie wykluczając nawet przesądów, którym mogą oni ulec „na równi z innymi ludxmi”. Prawo nie jest więc tym co zostało zapisane w tekście ustawy lub innego aktu normatywnego, lecz `przewidywaniem tego co zamierza uczynić sąd”. Choć h. opowiadał się za oddzieleniem prawa od moralności, nie przeczył jednak, że może ona wpływać na tworzenie i stosowanie prawa. Swoje poglądy często przedstawiał w formie aforystycznej, nie nadając im wyraźnie rangi filozofii prawa. Koncepcje h zostały nazwane `socjologiczną rewoltą w jurysprudencji”.

HUBER

Szwajcarski cywilista i historyk prawa. H odszedł od czysto pozytywistycznego ujmowania zagadnień prawnych i zbliżył się do koncepcji uznającej prawo za strukturę dynamiczną, którą kształtują nie tylko ustawy, lecz także zwyczaje danej społeczności oraz orzecznictwo sądów. Opowiadał się przy tym za uwzględnianiem w ustawodawstwie możliwie w najszerszej mierze narodowych tradycji prawnych. Przejawem odchodzenia h od pozytywizmu była także opracowana przez niego koncepcja „realności prawa”. W jego przeświadczeniu przepisy kreowane przez władzę publiczną nigdy nie będą w stanie odzwierciedlać rzeczywistego porządku prawnego, gdyż złożoność i dynamizm stosunków społecznych uniemożliwia oddanie ich w pełni za pomocą statycznych formuł aktów normatywnych. Istnienie luk prawnych nie wynika, jak twierdził, z opieszałości lub błędów legislatury, lecz jest stanem naturalnym. H postulował zatem aby upoważnić sędziego do jawnego tworzenia norm prawnych koniecznych do rozstrzygnięcia o danej sprawie. H zdecydowanie sprzeciwiał się ponadto stosowaniu w legislacji stechnicyzowanego, niezrozumiałego dla przeciętnego obywatela języka prawnego. Poglądy h w tym zakresie wpłynęły na kształt najważniejszego jego życiowego osiągnięcia, jakim było opracowanie, uznawanego za najwybitniejsze dzieło współczesnej cywilistycznej myśli prawniczej, szwajcarskiego kodeksu cywilnego ZGB. Kodeks ten char się jasnością i elegancją języka oraz harmonijnym połączeniem tradycji romanistycznej z prawem rodzimym, kształtującym się w poszcz kantonach konfederacji szwajcarskiej. Jednym z najb znamiennych i kontrowersyjnych jednocześnie elem ZGB było postanowienie art.1 zezwalajace sędziemu, w przyp niemożności rozstrzygnięcia sprawy na podst uregulowań kodeksu i prawa zwyczajowego, na stworzenie własnej normy. Przepis ten, nawiązując do postulatów szkoły wolnego prawa, umożliwia jawne wykształcenie się obok prawa ustawowego, prawa sędziowskiego. Sprzeciw pozytywistycznie zorientowanych środowisk prawniczych zahamował jednak wykorzystywanie tego uregulowania przez szwajcarskie sądy, które podobnie jak w innych krajach kontynentalnej europy, swoja prawotwórczą dział ukrywają pod pozorem wykładni przepisów.

KANT

Filozof niemiecki, przedstawiciel klasycznej szkoły niemieckiej idealizmu filozoficznego. Ważniejsze prace: uzasadnienie metafizyki moralności, krytyka czystego rozumu, krytyka praktycznego rozumu, krytyka władzy sądzenia. Filozofia prawa k wynika z jego teorii poznawania, w myśl której poznanie jest możliwe dlatego, że w umyśle ludzkim istnieją aprioryczne kategorie (czas, przestrzeń, istnienie, przyczyny, jedność, wielość) narzucane „rzeczom samym w sobie”. Na gruncie prawa oznaczało to, że źródłem prawa naturalnego nie może być empirycznie pojmowana natura, lecz abstrakcyjne idee racjonalne. K wymagał, by prawo było powszechne i obiektywne, co oznaczało iż musi być ono tworem rozumu, wolnym od doświadczenia. Jednostka ludzka obdarzona jest m.in. rozumem praktycznym, który kieruje jej wolą, podpowiada jak należy postępować, by być w zgodzie z moralnością i prawem. Wola kierując się moralnością odrzuca dążenie do szczęścia osobistego, zaspokajania egoistycznych pragnień. Na jednostkę oddziałują 2 nakazy rozumu- imperatyw hipotetyczny i kategoryczny. Pierwszy wywiera wpływ na wolę człowieka ze względu na jego potrzeby praktyczne. Człowiek kierujący się nim postępuje legalnie, choć niemoralnie. Drugi imperatyw ma charakter bezwzględny i oznacza wolę spełnienia obowiązku ze względu na sam przepis. W prawie objęte są motywy postępowania, ważne by postępowanie było zgodne z przepisami. Człowiek postępujący w myśl litery prawa jest moralny, uczciwy. Imperatyw ten nakazuje się zachowanie wg zasady, która winna stać się powszechnym prawem. Prawo w odróżnieniu od moralności ma regulować zewnętrzne stosunki jednej osoby z drugą. Winno ustalić sferę wolności jednostki z wolnością innych osób. Prawo to ograniczenie samowoli jednego człowieka przez samowolę drugiego na podstawie praw wolności. Obrona wolności przez prawo implikuje stosowanie przymusu przez państwo.

LASSALLE

Pisarz polityczny, założyciel pierwszej robotniczej partii politycznej w Niemczech, twórca socjaldemokracji. Ważniejsze prace: o istocie konstytucji, kapitał i praca. Zainteresowania l obejmowały zagadnienia ustroju politycznego, problemy społeczne, prawo cywilne i konstytucyjne, filozofię i ekonomię. Koncentrował się na sposobach przebudowy społeczeństwa kapitalistycznego w socjalistyczne, przyjmując za podstawę swych poglądów filozofię idealistyczną Hegla i Fichtego. Ujmował dzieje społeczne jako dzieje ducha narodu dążącego do wolności. Interpretatorami aktualnej treści ducha były wybitne jednostki, do których zaliczył też siebie. Z pojęcia ducha narodu wyprowadził też wnioski polityczno- prawne, a także ekonomiczne. Zatem postulował koniecznośc zjednoczenia odgórnego państwa niemieckiego pod egidą Prus, wprowadzenia nowej konstytucji i powszechnego prawa wyborczego, wywłaszczenie prywatnych właścicieli, przekształcenie społeczeństwa kapitalistycznego w socjalistyczne, w czym pomocne miały być stowarzyszenia produkcyjne robotników, zakładane przez państwo, wyeliminowanie „spiżowego prawa płacy roboczej”, sprowadzającego wynagrodzenie robotnicze do poziomu minimum egzystencji, zlikwidowania zysku kapitalistycznego i podatków pośrednich. Jest autorem terminu państwo- stróż nocny używanego na określenie funkcji pełnionych przez państwo liberalne. Oryginalność koncepcji l polegała połączeniu elementów niemieckiego idealizmu z prądami socjalistycznymi. Moralną ideę państwa służącego ogółowi łączył z poprawą standardu materialnego robotników. Odstępstwo od idealizmu na rzecz materializmu historycznego uczynił w pracy o konstytucji, odróżniając w niej konstytucję rzeczywistą od konst pisanej.

LILBURNE

Twierdził ze wszyscy ludzie są z natury równi i wolni, wszelka władza pochodzić może zatem wyłącznie z woli ludzi tworzących zbiorowe ciało- lud. Teza o ludzie suwerenie prowadziła l do koncepcji kontraktualistycznej genezy państwa i społeczeństwa, a głęboko religijny światopogląd ugruntował jego przeświadczenie o istnieniu praw naturalnych potwierdzonych przez umowę społeczną. Wychodząc z tych przesłanek L postulował głęboką reformę ustroju Anglii. Domagał się zniesienia monarchii i izby lordów. Jedynym organem ustawodawczym miała być izba gmin, której skład podlegałby częstej rotacji (jednoroczna kadencja, zakaz reelekcji). Prawo wyborcze przysługiwać miało każdemu Anglikowi bez względu na jego stan majątkowy. Jednoizbowy parlament miałby szerokie, lecz nie nieograniczone kompetencje. Nie mógłby przede wszystkim zmienić rudymentarnych zasad ustrojowych nadanych przez lud w umowie o utworzeniu republiki, w tym m.in. znieść własności prywatnej, wolności religijnej oraz dążyć do wykonywania uchwalonych przez siebie praw. Prawa miałyby jasnei ogólne. L domagał się też wprowadzenia zakazu retroakcji i zasady nullum crimen , Nulla poena sine lege). Władzę wykonawczą miała sprawować Rada Państwa (Council of State) kontrolowana przez parlament. L. postulował przy tym aby urzędnicy nie mogli być jednocześnie członkami izby gmin. Wymiar sprwaiedl winien być również personalnie oddzielony od legislatywy. W poglądach l nie było jeszcze wyraźnego rozgraniczenia pomiędzy egzekutywą a judykatywą. W zakresie ekonomii l postulował zniesienie monopoli i wprowadzenie wolnego handlu.

LLEWELLYN

Amerykański prawnik- funkcjonalista reprezentujący kierunek realizmu prawniczego. Zdaniem l prawem „samym w sobie” jest to co robią urzędnicy sędziowie lub adwokaci dla rozstrzygania sporów, a zatem są to fakty podejmowania decyzji przez przedstawicieli władzy państwowej. Zadaniem prawników staje się w tej sytuacji nie zajmowanie się regułami wynikającymi z tekstów aktów prawnych, lecz badanie czynników warunkujących podejmowane przez sądy orzeczenia. L. postulował aby w związku z tym prawo ujmować jako pewną instytucję społeczną, gdyż umożliwiłoby to jego opisanie w użyteczniejszej niż dotąd wypracowanej nomenklaturze jurysprudencji, terminologii innych nauk humanistycznych. W latach pięćdziesiątych l zmodyfikował swoje stanowisko w kwestii zadań nauk prawnych obawiając się, że pod wpływem poglądów realistów amerykańskich może ugruntowac się przekonanie o braku ciągłości i pewności w orzecznictwie. Postulował zatem badanie czynników gwarantujących obliczalność zachowań osób stosujących prawo. L opracował ponadto koncepcje tzw. Law- jobs, czyli zespołu warunków, które tworzą i utrzymują grupę jako pewną całość, a jednocześnie są jednym z czynników umożliwiających odróżnienie prawa od innych instyt społecznych.

MAINE

Brytyjski cywilista i historyk prawa. M był twórcą angielskiej szkoły historycznej. Ang szkoła historyczna inaczej niż niemiecka, nie odwoływała się do idei „ducha narodu”, daleka też była od chartka dla niemieckiej szkoły historycznej założeń fideistycznych i romantycznej mistyki. Znamienna cechą prawozn historycznego stało się także przyznanie ustawodawstwu znaczącej roli w procesie prawotwórczym. Do elem wspólnych obu szkół należało natomiast, nawiązujące di heglizmu, położenie nacisku na badanie prawa jako zjawiska historycznie zmiennego w celu odkrycia rządzących nim ogólnych reguł. W swych badaniach prowadzonych przede wszystkim nad common law, prawem rzymskim, a także mniejszym stopniu, pozaeuropejskimi kulturami prawnymi, m posługiwał się elementami nauk prawnoporównawczych, historycznoporównawczych oraz antropologii prawniczej, której był prekursorem. M sformułował tezę iż zmiany społeczne i prawne następują „od stanu do kontraktu”. Oznaczać miało to że w początkowym okresie kształtowania się danego systemu prawnego o pozycji jednostki w społeczeństwie decydowało, ujmując rzecz w znacznym uproszczeniu, urodzenie. Człowiek był biernym adresatem reguł prawnych nie mającym większego wpływu na swój status. W wyniku rozwoju prawa natomiast położenie prawne jednostki miało być zdeterminowane w coraz większym stopniu przez zespół dobrowolnych stosunków obligacyjnych. Ewolucja systemów prawnych zmierzała zatem zdaniem m do poszerzania sfery wolności decydowania przez człowieka o char relacji prawnych wiążących go z innymi ludźmi, czyli do wykształcenia się społ liberalnego.

MONTESQIEU

Prawnik, filozof, pisarz polityczny oświecenia, francuski reprezentant liberalizmu arystokrat. Ważniej prace: listy perskie, o duchu praw. Twórczość m to pochwała wolności i krytyka absolutyzmu a u jej podstaw tkwi historyzm i racjonalizm. M podkreślał różnorodność uwarunkowań prawa i instytucji Polit, stanowiących odbicie czynników geograf, ekonomicznych, kulturowych, religijnych oraz zwyczaju dawnego społeczeństwa. Prawa powinny być wynikiem racjonalnej oceny warunków życie społecz, a nie odzwiercied wiecznych praw natury. Ustawodawca tworząc porawo powinien kierować się względami społecznymi a unikać rozwiązywania problemów prawniczych kodyfikacji. M domagał się jasności prawa i sporządzenia katalogu czynów przestępczych co miało zapobiec dowolności stosowania praw oprzez sądy karne. M wskazywał również, iż sędzia winien być wyłącznie „ustami ustawy” kwestionując tym samym prawotwórczą rolę orzecznictwa. Zaproponował systematykę przestępstw obejmując czyny naruszające prawa Religi, dobre obyczaje, spokój publiczny i bezpieczeństwo jednostki. Kara miała wynikać z natury czynu a jej celem było pozbawienie sprawcy korzyści wynika z popełn przest. Gdy zwyczaj regulował dane zagadnienie, wówczas należało rezygnować ze szczegółowych regulacji ustawowych. System prawa winien być zharmonizowany z naturą rządu i jego zasadą tworząc całość. Natura rządu to zjawisko określ istote państwa, zaś zasada to to co decyduje o hego działaniu. Wyróżnił 3 r rządów: republikański, monarchistyczny i despotyczny. W republice- natura to suwerenność ludu (demokracja) lub jego części (arystokracji), zasady- to cnota oraz umiarkowanie. Zasadą monarchii był honor tj świad roli w społeczeństwie a naturą - rządy jednostki podporządkowane prawu. W despocji zaś natura oznaczała rządy jednostki bez prawa a jej zasadą był strach. Z uwagi na skłonność sprawujących władzę do jej nadużywania i ograniczania wolności, m proponował podział władzy, przywileje stanów, prawa prowincji i urzędów, zabezpieczające wolność jednostek. Opowiadał się za trójpodz władz na : ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) oraz sadową. Władzę w państwie miały wzajemnie się równoważyć i honorować. Władzę ustawod winien wykonywać lud, jednak rozmiary współczesnych państw stoją na przeszkodzie urzeczywistnieniu tej zasady. M dopuszcza zatem wybór przedstawicieli. Zasiadających w izbie niżej mieli wybierać wszyscy, zaś izba wyższa zarezerwowana był dla przedstawicieli arystokracji i bogatej burżuazji. W opinii m honor szlachetny gwarantował wolność i stanowił zaporę przeciw absolutyzmowi.

MUSSOLINI

Polityk, twórca i wódz włoskiego faszyzmu. Ważn Pr: doktryna faszyzmu, pamiętnik z czaów wojny. M był głównym twórcą doktryny faszyzmu, która była produktem głębokiego kryzysu społeczno ekonomicznego wyst po I w św. Faszyzm absolutyzował państwo czerpiąc inspirację od rewolucyjnego syndykalizmu, elitaryzmu, historii imperialistycznej, A. Orianiniego, nacjonalizmu i idei wodzostwa charyzmatycznego. M w doktrynie faszyzmu negował oświeceniowe dziedzictwo ideowo polityczne XVIII i XIX w. odrzucał indywidualizm liberalny i klasowy kolektywizm. Wyrażał gwałtowny sprzeciw wobec demokracji opartej na zasa suwerenności nar, zakładającej parlamentaryzm i wolności obywatelskie. Myśl polityczna m cechowała także radykalny antykomunizm i kult państwa, który określał mianem tatalnego. Państwo obwołał absolutem i bytem doskonałym który istnieje sam w sobie i przez siebie. Podkreślał prymat państwa w odniesieniu do grup społecznych oraz jednostek „państwo jest absolutem, wobec którego jednostki i ugrupowania są tylko relatywne”. Pańtwo jako struktura totalna winno ogarniać i podporządkować sobie całe społeczeństwo. Dewizą m stało się zawołanie: wszystko w ramach państwa nic poza państwm , nic przeciw państwu”. Zasada uformowana przez m oznaczała legitymację władzy państwowej do ingerowania w teoretycznie każdy przejaw życia społecznego tak indywidualnego jak i społecznego. Miał charakter skrajnie antyindywidualistyczny. Wprowadził we Włoszech ustawodawstwo rasistowskie. W poglądach na gosp opowiadał się za korporacjonizmem polegającym na solidarnej współpracy pracowników i pracodawców tej samej branży.

PELLOUTIER

Współtwórca i najwybitniejszy przedstawiciel syndykalizmu rewolucyjnego. Char elementami repryz przez p syndykalizmu rew był uwrieryzm, antyintelektualizm, elitaryzm i anarchizm. Doktryna ta zakłada, że jedyną postępową i przyczyniającą się do rozwoju ludzkości grupą społeczną był proletariat, największe natomiast zagrożenie dla pomyślnej egzystencji klasy robotniczej nieśli z sobą, obok burżuazji, intelektualiści. W opini p tylko część klasy robotniczej była na tyle uświadomiona aby zinterpretować prawidłowo społeczno ekonom i polityczne procesy zachodzące w społeczeństwie. Grupa ta skupiła się w syndykatach. Zdaniem p ostatecznym celem akcji bezpośredniej był strajk generalny czyli stan, w którym cały proletariat stanie na przeciwko struktur państwa kapitalistycznego i przejmie kontrolę nad środkami produkcji. Po spowodowanym strajkiem generalnym zniszczeniu państwa kapitalistycznego zostanie zaprowadzony nowy porządek społeczno- ekonomiczny, którego podst stana się federalizm i autonomia lokalna. Własność zostanie ostatecznie uspołeczniona znajdując się w zarządzie syndykatów będących” wolnymi stowarzyszeniami wolnych wytwórców”. Aby uniemożliwić odrodzenie się centralizacji i poprzez to dawnych struktur państwowych, zaprowadzone zostałyby zasada tzw podójnedo podporządkowania. Koncepcja ta zakłada równoległe istnienie 2 form organizacji syndykatów: terytorialnej i branżowej oraz jednoczesną przynależność robotników do obu związków.

PUFENDORF

Przedstawiciel prawa natury, zwolennik władzy absolutnej. Rozróżniał prawo natury i prawo pozytywne. Zasady prawa natury można wykonywać w drodze rozumowania (racjonalistyczna koncepcja prawa natury). Jednostki mają instynkt samozachowawczy i życia społecznego ale łączą się w społeczności motywowane swym egoizmem. Prawo natury nakazuje jednostce chronić jej życie i mienie, działać na rzecz pokojowego współżycia ludzi. Jednostka w p nat nie ma żadnych zobow wobec innych i nie podlega żadnej władzy ,chyba że wyrazi na to zgodę. Państwo jako gwarant bezpieczeństwa i spokoju co uzasadniło skupienie władzy przez jednostkę. Podstawą państwa umowa społeczna- 3 etapy. Tworzenie społeczeństwa, społeczeństwo otrzymało ustrój konstyt, poddanie się władzy uprzednio ustanowionego suwerena. Uzasadnienie dla istnienie władzy absolutnej to poddanie się społeczeństwa suwerenowi.

RAWLS

Filozof moralności i polityki, teoretyk sprawiedliwości społecznej. Ważniejsze prace: teoria sprawiedliwości, liberalizm polityczny, prawo ludów. Trzon rozważań r stanowi materialna koncepcja sprawiedliwości i jej znaczenie w zorganizowanym społeczeństwie. Wg r współpraca i współzycie ludzi wymagają ustalenia zasady sprawiedliwości, na podstawie której można byłoby pogodzić ludzkie dążenie do wolności i równości. Tezą wyjściową musi być równość i wolność uczestników procedury ustalania tej zasady a podstawowe instytucje społeczne powinny zostać wybrane przez racjonalnie postępujących ludzi w warunkach zapewniających bezstronność. Warunki umwy byłyby ustalane w sytuacji zasłony niewiedzy tzn braku świadomości stron umowy co do ich przyszłej syt osobistej czy materialnej. Żaden z uczestników umowy nie byłby w stanie kierowań się wówczas własnym interesem czy faworyzować określonych ludzi. W przypadku r osoby przyst do kontraktu stosowałyby wówczas racjonalną zasadę dystrybutywną nazywaną zas maksyminu lub dyferencji. Brzmi ona nast.: najwłaściwszy rozdział dóbr pomiędzy pewną grupę odbiorców polega na maksymalizowaniu statusu najmniej uprzywilejowanych, tzn grupie najgorzej sytuowanej w społecz wiedzie się najlepiej jak to możliwe. Rozum nakazywałby wówczas wszystkim wybór zasady równej maksymalnej wolności, możliwej do pogodzenia z podobną wolnością dla innych -którą to zasadę r nazwał pierwszą zasadą sprawiedliwości społecznej (sprawiedliwość jako wzajemna uczciwość- justice as fairnees).zgodnie z drugą zasada spraw (korygującą klasyczny liberalizm), społeczne i ekonomiczne nierówności powinny być ustanowione tak, aby przynosić optymalną korzyść najmniej uprzywilejowanym, z zachowaniem reguły sprawiedliwych oszczędności dla przyszłych pokoleń i w warunkach uczciwej równości szans. R uzasadnił swoją koncepcję tym, że podstaw wolności i troska o najbiedniejszych charakteryzują każde społeczeństwo dokonujące racjonalnych wyborów.

ROSENBERG

Jeden z głównych ideologów nazistowskich. R pragnął uchodzić za czołowego filozofa nazistowskiego, konkurując z innymi ideologami NSDAP w tworzeniu argumentacji rasistowskich i antysemickich.z poglądów r wyłania się wizerunek Żyda jako człowieka przebiegłego, chciwego, bezwzględnego i leniwego. Jako taki typ osobowości miał on stanowić szczególne zagrożenie dla rasy nordyckiej, której przymioty r. podniósł do rangi absolutu. Zaliczał do nich duchowość, mistycyzm, poczucie piękna, szlachetność honor, odwagę, ofiarność, siłę i inne wartości. W rasie tej upatrywał najważniejszy mit XX w. decydujący o historii tego stulecia. R wierzył że do rasy nordyckiej i opartej na niej „niemieckiej wspólnocie narodowej” należeć będzie przyszłość świata, gdyż w wartościach germańskich najpełniej ujawnia się istota osoby ludzkiej, czyli „jedność ciała i duszy, natury i wolności”. Tylko członkowie tej rasy mieli posiąść umiejętność „twórczego kształtowania” rzeczywistości, nadając jej pożadane formy w polityce, gospodarce i kulturze czy sztuce. Rasa nordycka była zatem dla r. główną siłą sprawczą procesu dziejowego. Wszystkie zresztą osiągnięcia w historii uważał za dzieło tej rasy, od „Aryjczyków” z Indii i Persji poprzez Greków i Rzymian po nowożytne ludy germańskie Zachodu. Choć filozofia rasy r. była wyśmiewana nawet przez samych nazistów, to jednak jej autor uparcie dowodził i bronił aż do końca II w św swych racji i przekonań. Do niektórych poglądów r odwołują się współcześnie neonaziści.

SAVIGNY

Profesor prawa rzymskiego, twórca niemieckiej szkoły historycznej w prawie. Ważn prace: o powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa. S postulował zwrócenie się ku studiom historii prawa, gdyż jak twierdził teraźniejszość stanowiła organiczny produkt przeszłości. S. twierdził że źródłem prawa jest irracjonalny duch narodu. Naród traktował jako żywy organizm wyższego rzędu. Historia narodu skrywała największe wartości narodowe. Organizm ten miał się kierować irracjonalnymi motywami, nieświadomie dobrymi. Prawo niczym język było zrośnięte z narodem, rozwijało się i umierało razem z nim. W sytuacji gdy prawo było zgodne z duchem narodu, powstała organiczna całość. Prawo nie mogło być dziełem ustawodawcy, skoro powstało w wyniku spokojnego działania ukrytych, nieświadomych sił. Ustawodawcy pozostało jedynie ujawnienie prawa. S. reprezentował skrzydło romanistów w szkole historycznej, które skupiło się na poszukiwaniu w prawie niemieckim wpływów prawa rzymskiego. Sprzeciwiał się kodyfikacji prawa i jego unowocześnieniu. Poglądy s. umacniały absolutyzm panujący w Niemczech na pocz. XIX w. i starą strukturę stanową. Dostarczały argumentów dla tzw. pruskiej drogi do kapitalizmu.

VERDROSS-DROSSBERG

Austriacki profesor prawa międzynarodowego publicznego. V. należał do czołowych przedstawicieli tzw. Szkoły wiedeńskiej. Skłaniał się ku uznaniu „normy podstawowej” za obiektywnie istniejącą. Fundamentów każdego porządku prawnego należało szukać w naturze człowieka. Z niej wywodzić się miały podstawowe reguły życia społecznego, takie jak obowiązek wzajemnego poszanowania swego człowieczeństwa, nakaz posłuchu wobec prawnych rozkazów organów władzy oraz zobowiązanie zwierzchników do podejmowania działań dla ochrony i realizacji dobra powszechnego. Reguły te w opinii V., cechowały się niezmiennością i pierwszeństwem wobec innych zasad. Ich użycie w danej sytuacji społecznej, politycznej lub ekonomicznej powodowało powstanie bardziej skomplikowanych reguł, które w konkretnych przypadkach mogły róznić się między sobą treścią. W ten sposób V. wyodrębnił 2 grupy reguł prawa natury: pierwotne- niezmienne oraz pochodne- zmienne, tworzące system określany przez niego „dynamicznym prawem natury”. V. opowiedział się za teorią monistyczną, tzn. koncepcją zakładającą że prawa wewnętrzna państw i prawo międzynar tworzą jeden system prawny. Uznawał przy tym wyższość prawa międzynar nad prawem wewnętrznym.

WINSTANLEY

Pisarz polityczny, teoretyk i jeden z przywódców ruchu doggerów. Centralnym zagadnieniem koncepcji w. było odnalezienie i zastosowanie mechanizmów społecznych, ekonomicznych i politycznych, które umożliwiłyby zaprowadzenie powszechnej równości. Egalitaryzm w. motywował religijnie twierdząc, że wszyscy ludzie są równi wobec Boga, przy czym odzwierciedlenie tego stanu winno ujawnić się nie tylko po śmierci, ale także jeszcze za życia. Dlatego też postulował utworzenie organizacji politycznej realizującej ideę równości poprzez uspołecznienie najważniejszego wówczas czynnika ekonomicznego, czyli ziemi rolnej. Domagał się zniesienia indywidualnej własności zarówno ziemi, jak i jej płodów, które były gromadzone i redystrybuowane pośród pracujących i ich rodzin pod nadzorem wspólnoty. Postulat ten wiązał się bezpośrednio z przyjętą przez w. koncepcją wolności. W jego opini błędem było utożsamianie wolności z tolerancją religijną, ponieważ prawdziwa religia jest tylko jedna i tylko ona zasługuje na honorowanie. Podobnie absurdalne było w jego mniemaniu upatrywanie wolności w gwarancji własności prywatnej i swobody handlu, „gdyż prawdziwa wolność” polega na „swobodnym korzystaniu z ziemi”. Sprzeciwiał się istnieniu pieniądza i handlu uznając je za kolejną przyczynę dysproporcji ekonomicznych oraz za źródło zła społecznego. Pieniądz i handel przysparzały bowiem dochodów nie wynikających z pracy, a to w jego opinii było niezgodne z porządkiem boskim. Doktryna w. nie zakładała zaprowadzenia pełnego komunizmu, gdyż dopuszczała utrzymanie prywatnej własności narzędzi pracy, domostwa czy sprzętów gospod domowego. Przedstawiona przez w. i diggerów wizja idealnej wspólnoty, w której ziemia jest własnością wszystkich, zakłada, że władza, na poziomie gminy, podstawowej i najważniejszej jednostki politycznej republiki, ukształtowana jest wg wzorów demokracji bezpośredniej, parlament zaś na poziomie republiki pochodzi z powszechnych, dorocznych wyborów. W. wzbogacił jednak „mit początku” o jeszcze jeden element, a mianowicie o koncepcję iż nierównośc polityczna i ekonomiczna panująca w ówczesnej Anglii wzięła się ze zniszczenia ładu istniejącego w tym kraju przez Wilhelma zdobywcę. Anglia stała się więzieniem, w którym murami są przepisy prawne, prawnicy strażnikami, a biedacy więźniami. Państwo i prawo stało się narzędziem ciemiężenia wolnego ludu.

VOLF

Przedstawiciel szkoły prawa natury. Prawo w ujęciu w. opierało się na założeniach racjonalnej metafizyki wypracowanej przez Kartezjusza, Spinozę i Leibniza. Jej celem było wykazanie, że myśl teoretyczna jest w stanie pomieścić w spektrum swoich zainteresowań Boga, człowieka i kosmos poprzez rozumowanie a priori i wykorzystanie metody demonstratywnej. Wykorzystanie tej metody pozwoliło w. wypracować prawa naturalnego. Fundamentem lex naturalis powinna być wiedza o istocie człowieka. Prowadząc człowieka do doskonałości prawo naturalne wymaga, aby postępował on zgodnie z zasadą sprawiedliwości i swoimi naturalnymi zdolnościami. Prawo naturalne zobowiązuje każdego człowieka do zachowywania doskonałości wobec innych, na tyle na ile inni jej potrzebują i tak aby nie ucierpiała doskonałość własna. Uprawnienia wrodzone to m.in. wolność, bezpieczeństwo, równość, prawo do samoobrony, obowiązkowe karanie naruszających prawo. Wskazane uprawnienia wrodzone w nazywał doskonałymi, bowiem zachowują one swoją naturalną moc obowiązującą, mimo prób ich eliminacji przy użyciu siły. Podobnie uprawnienia nabyte we właściwy sposób, zwłaszcza na podstawi umów, nie mogą podobnie jak uprawnienia naturalne, być naruszane. Uprawnienia były korelatem ludzkich obowiązków wobec Boga, samego siebie, czy innych ludzi. W swoich rozważaniach o państwie w. zwracał uwagę że jego władza pochodząca z pierwotnej umowy społecznej, wspiera się na społeczeństwi. Powinna ona służyć dobru powszechnemu, a nadto nie wolno jej naruszać wolności jednostki. Władza pozostaje suwerenna bowiem, nikt nie posiada naturalnego uprawnienia do jej obalenia. Suweren tylko w sytuacji zagrożenia interesu powszechnego może naruszać uprawnienia jednostki.

---