Psychika ludzka, pomimo iż od lat jest celem badań różnych filozofów, psychologów do dziś nie jest w pełni zrozumiana.

Pisano liczne rozprawy, dzieła poświęcone różnym zachowaniom ludzi i wpływie psychiki na nie. Jedni ludzie zachowują się stanowczo, dążą do wyznaczonego celu, nie zważając na żadne przeszkody, inni ludzie są bardzo agresywni, nieprzystępni w kontaktach międzyludzkich, a jeszcze inni są ludźmi zamkniętymi w sobie, którzy nie mają własnego zdania a nawet jeśli mają to boją się to wyjawić.

Niektórzy zachowują się tak, jakby wszystko kręciło się dookoła nich, to oni zawsze są w centrum zainteresowania.

Książka Marii Król - Fijewskiej „Stanowczo, łagodnie, bez lęku” jest jednak poświęcona ludziom, którzy są zawsze gdzieś obok, którym wydaje się że świat stwarza ciągłe przeszkody w ich życiu.

Autorka opisuje zachowania, odczucia ludzi, którzy są pełni obaw przed uwierzeniem w swoje prawa i przed ich egzekwowaniem. W bardzo łatwy i przystępny sposób przedstawia jak ludzie niewierzący w swoje siły mogą nabrać pewności siebie, przestać dawać się wykorzystywać, bronić swoich własnych interesów, a jednocześnie nie ranić godności innych osób.

Książka ta jest poświęcona osobom , które chcą nauczyć się żyć po swojemu, wypowiadać bez lęku swoje zdanie.

Maria Król - Fijewska jest jedną z pierwszych autorek książek poświęconych takiemu właśnie tematowi. „Stanowczo, łagodnie, bez lęku” jest w zasadzie podręcznikiem napisanym w formie trzynastu wykładów, w których każdy znajdzie podpowiedź jak zmienić swoje podejście do życia, jak można żyć asertywnie.

Masz prawo do wyrażania siebie, swoich opinii, potrzeb, uczuć -

tak długo, dopóki nie ranisz innych.

Masz prawo ranić siebie - nawet jeśli rani to kogoś innego -

dopóki twoje intencje nie są agresywne.

Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb -

dopóki uznajesz, że oni mają prawo odmówić.

Są sytuacje, w których kwestia praw poszczególnych osób nie jest jasna.

Zawsze jednak masz prawo do przedyskutowania tej sytuacji z drugą osobą.

Masz prawo do korzystania ze swoich praw.

Prawa człowieka według HERBERTA FESTERHEIMA

Tymi słowami zaczyna się ta książka i każdy człowiek powinien te słowa sobie uzmysłowić oraz powtarzać je gdy coś lub ktoś sprawia mu jakąś trudność.

Monolog wewnętrzny jest tematem pierwszego wykładu, w którym autorka porusza kwestie wewnętrznej rozmowy z samym sobą komentującej bieżące wydarzenia, analizującej problemy, zadającej pytania. Ta wewnętrzna rozmowa jest bardzo ważna ze względu na to, iż odzwierciedla sposób w jaki człowiek traktuje samego siebie.

Człowiek zachowuje się tak jak jest tego nauczony, rzadko stara się celowo i świadomie wpłynąć na to co do siebie mówi. Rzadko przychodzi ludziom do głowy, aby poddać kontroli sposób traktowania samego siebie, co w gruncie rzeczy jest możliwe.

Treść wewnętrznego monologu zależy w dużej mierze od tego, co człowiek akurat robi, co dzieje się z nim i wokół niego, jednak wiele tekstów się w nim powtarza. Od lat pozostają on w niezmienionej formie i dotyczą najczęściej obrazu własnej osoby, własnych praw i obowiązków: - jestem piękna, inni ludzie zawsze zwracają na mnie uwagę; - jestem mało błyskotliwy; - zdanie innych jest zawsze ważniejsze od mojego; - mam prawo mieć swoje zdanie; - jestem do niczego, bo nawet nie potrafię się obronić; - jestem wartościowym człowiekiem; itp.

Fragmenty te są interesujące ze względu na dwie właściwości. Po pierwsze: powtarzane teksty dotyczące własnej osoby wpływają na zachowanie autora jak samospełniające się przepowiednie. Po drugie: treść tych tekstów w niewielkim stopniu podlega świadomej weryfikacji, ponieważ ludzie rzadko uświadamiają sobie, jak często i z jakimi treściami mają kontakt poprzez monolog wewnętrzny. Wpływ na to ma również to, że większość z tych tekstów została wprowadzona do świadomości człowieka w okresie, gdy nie miał on pełnej kontroli nad tym procesem, a więc w dzieciństwie. Znalazły się one tam usłyszane z zewnątrz od rodziców, ciotek, dziadków.

Treść tych tekstów jest odzwierciedleniem zewnętrznego obrazu dziecka: Jaś jest słabszy fizycznie od innych. Jeżeli Jaś kilkakrotnie słyszał o sobie takie zdanie, to w gruncie rzeczy sam o sobie tak zaczął myśleć.

Można więc stwierdzić, że człowiek - za pośrednictwem własnego monologu wewnętrznego - podlega silnemu wpływowi treści, nad których doborem nie ma kontroli i których niejednokrotnie nie jest świadomy.

Treści monologu wewnętrznego mogą dodawać człowiekowi mocy, sprzyjać rozwojowi i realizowaniu siebie, ale również mogą odbierać siły, hamować rozwój i blokować zachowania asertywne.

Asertywność - to umiejętność pełnego wyrażania siebie w kontakcie z innymi osobami. Zachowanie asertywne oznacza bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec innej osoby swoich uczuć, postaw, opinii lub pragnień, w sposób respektujący uczucia, postawy, opinie, prawa i pragnienia drugiej osoby.

Zachowanie asertywne różni się więc od zachowania agresywnego, oznacz bowiem korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych osób. Różni się ono też od zachowania uległego, zakłada bowiem działanie zgodne z własnym interesem oraz stanowczą obronę siebie i swoich praw - bez nieuzasadnionego niepokoju, łagodnie, lecz stanowczo.

Asertywność powiązana jest głęboko z poczuciem własnej godności i szacunkiem dla samego siebie.

Jeżeli masz wątpliwości, czy dane zachowanie jest asertywne, sprawdź czy choć odrobinę zwiększa ono Twój szacunek do samego siebie. Jeśli tak, jest to zachowanie asertywne. - są to słowa jednego z pionierów treningu asertywności HERBERTA FENSTERHEIMA.

Asertywność nie jest wrodzona, a wynika tylko z nauczenia się w różnych sytuacjach określonego sposobu przeżywania i reagowania. Asertywność jest zmienna i zależy od sytuacji w jakiej dany człowiek się znajduje. W stosunku do jednych osób można się zachować asertywnie, natomiast w kontaktach z innymi ludźmi jest to niemożliwe.

Należy jednak pamiętać, że:

Prawo do bycia sobą jest najważniejszym indywidualnym prawem człowieka - mogę dysponować swoim czasem, energią i dobrami materialnymi.

Mam prawo wyrażać siebie - swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czynię to w sposób nie naruszający praw innych osób.

Każdy człowiek ma swoje terytorium psychologiczne, którym jest wszystko to, co w podstawowy sposób zależy ode mnie i należy do mnie. Prawo człowieka do bycia sobą można wyrazić inaczej jako niezbywalne prawo do posiadania i obrony własnego terytorium.

Wykład II jest na temat asertywnego monologu wewnętrznego.

Maria Król - Fijewska ukazuje w nim pięć zabiegów, za pomocą których nasz monolog wewnętrzny nie pozwala nam być sobą - zachowywać się zgodnie z naszymi pragnieniami.

I sposób polega na przywołaniu negatywnych zdań na własny temat - jeśli chcemy coś zrobić, co sprawia nam trudność, wówczas przypominamy sobie wszelkie porażki, jakie odnieśliśmy we wcześniejszych próbach rozwiązania podobnego zadania. - Jestem za mało pewny siebie; Jestem gorsza od innych; Nie mam nic ciekawego do powiedzenia; Jestem nieśmiały;

Jeżeli, ktoś nawykowo w trudnych sytuacjach myśli negatywnie, to wówczas jego wewnętrzny monolog nie działa konstruktywnie i na jego korzyść, co sprawia iż człowiek nie może być do końca sobą.

II sposób polega na przywoływaniu w myśli uznawanych norm zachowania - „muszę”, „powinienem”, „nie wolno mi” - sformułowanych jednak w sposób, który zabrania bycia sobą.

Osoba waha się przed podjęciem decyzji, przypomina sobie różne „powinnościowe” zasady, dotyczące zachowania wobec innych ludzi, np. zwrócenie komuś uwagi w kinie.

III sposób polega na stawianiu sobie w myślach pewnych warunków, pod którymi dana osoba gotowa jest do asertywnego zachowania. Często jednak warunki są tak sformułowane, że rzadko mogą być spełnione - Zachowam się asertywnie, gdy będę pewny, że potrafię to zrobić elegancko i błyskotliwie.

IV sposób to - ktastrofizowanie - człowiek wyobraża sobie, co może się wydarzyć jeśli podejmie próbę asertywnego zachowania, i koncentruje się wyłącznie na pesymistycznych lub wręcz katastroficznych, przesadzonych przewidywaniach, np.: - nie powiedzie mi się.

V sposób to samokaranie, oznacza koncentrację wyłącznie na negatywnych aspektach swojego działania i jest dobrym sposobem zmniejszenia szansy na powtórną próbę bycia sobą.

Maria Król - Fijewska uważa jednak, iż poprzez samowychowanie można zmienić sposób w jaki traktujemy samych siebie. Należy koncentrować się zawsze na myśleniu proasertywnemu, które powinno dodawać nam siły. Zdania antyasertywne należy zastępować zdaniami proasertywnymi, np. Nie jestem wygadany - na - Są osoby, które chętnie mnie słuchają.

Poruszona jest także sprawa zmiany treści monologu wewnętrznego, któremu służy technika stopniowania myśli. Polega ona na zatrzymaniu myśli negatywnych i zastąpieniu ich zdaniami proasertywnymi. Znani amerykańscy trenerzy asertywności Alberti i Emmos, proponują aby umieścić sobie proasertywne zdania gdzieś w widocznym miejscu w domu, oraz mieć je zawsze przy sobie i kilkakrotnie w ciągu dnia je powtarzać.

Najważniejsze jest jednak to, że zachowania asertywne można zacząć ćwiczyć w każdej chwili, i że na asertywność nigdy nie jest za późno.

Kolejny wykład jest poświęcony problemowi z którym każdy człowiek ma dużo kłopotów, mówienie „ NIE”.

Bardzo częstym powodem wykorzystywania ludzi jest, nieumiejętność odmawiania innym, boją się odmówić, ze względu na obawę gniewu lub utratę sympatii. Prowadzi to do naruszenia terytorium psychologicznego osoby nie umiejącej odmawiać, czuje się ona źle, wie o wykorzystywaniu siebie, ale dusi to w sobie. Jeżeli taki stan będzie się długo utrzymywał, to prowadzić on może do wrogości, do chęci wyrządzenia krzywdy wykorzystującej osobie.

„Nie można bezkarnie zrezygnować z siebie”. Należy samemu stawiać warunki, przyzwalać decydować, wybierać - samemu brać odpowiedzialność za kształtowanie relacji z otoczeniem.

Każdy człowiek powinien nauczyć się odmawiać asertywnie. Asertywna odmowa to stwierdzenie czytelne, bezpośrednie, uczciwe i stanowcze, w którym oprócz słowa „NIE”, powinna znaleźć się jasna informacja, jak zamierza się postąpić. Rozmówca łatwiej zrozumie odmowę, np. Nie, nie pożyczę ci tej książki, ponieważ nie zwróciłeś mi jeszcze dwóch poprzednich.

Asertywna odmowa nie zawiera pretensji ani usprawiedliwień, powinna być uprzejma ale stanowcza. Najlepszym argumentem przy odmowie jest odwołanie się do siebie, do swoich osobistych preferencji - wolę, chcę, mam zamiar, postanowiłem.

Każdy człowiek ma jednak prawo zarówno do zachowań asertywnych, jak i ma prawo działać nie asertywnie. Istotne jest tylko, aby robiąc coś na co nie ma ochoty, sam dokonał takiego wyboru a nie był do niego zmuszony.

Wykład czwarty poświęcony obronie swoich praw poza sferą osobistą.

Maria Król - Fijewska uważa, że człowiek ma takie samo prawo bycia sobą w kontaktach osobistych, jak i w innych - bardziej oficjalnych, społecznych.

Brak świadomości swoich praw sprawia, że niektórzy ludzie, przekraczając drzwi urzędu, sklepu czy kawiarni, czują się jak na obcym terytorium. dzieje się tak dlatego, że znajdujący się człowiek, w tych obcych dla niego miejscach, nie wie czyją własnością psychologiczną one są. Stykają się tam dwie grupy ludzi - ci, którzy przychodzą oraz ci, którzy tam pracują.

Czasami interesy obu grup są sprzeczne i jedni chcą podporządkować sobie całe terytorium, zmuszając innych członków grupy do obrony swoich praw.

Pracownicy, chroniąc własne prawa, chcą narzucić je na całym terytorium wymiany społecznej. Interesanci zaś, dążąc do najdogodniejszego sposobu załatwienia swoich spraw, często naruszają możliwości adaptacyjne pracowników.

Obie grupy mają prawo do obrony swoich praw w ramach swojego terytorium. Dlatego istotne jest, aby obie grupy wiedziały, że znajdując się w miejscu wymiany usług społecznych - są u siebie.

We wszystkich sytuacjach, człowiek ma prawo do sprawiedliwego traktowania, jednak ważne jest aby w określonej sytuacji miał on świadomość co jest jego prawem, a co może uzyskać jedynie dzięki dobrej woli innych.

Koncepcja asertywności - wbrew powierzchownym opiniom - nie daje przepisów na to, jak najefektowniej realizować swoje interesy, w sytuacjach gdy ktoś to utrudnia.

Asertywność to pomysł na to, jak wykorzystać w pełni swoje prawa, ale tylko do granicy, za którą rozciągają się prawa innych osób.

Wielu ludzi zamiast koncentrować się na zadaniu, często koncentruje się na odczuciach innych osób, co jest powodem kłopotów z obroną własnych praw.

Maria Król - Fijewska proponuje rozwiązanie tego problemu przez odpowiednie rozpoznawanie sytuacji i swoich praw, a następnie skorzystanie z nich ale nie naruszając praw innych osób. Należy to robić łagodnie ale stanowczo.

Inicjatywa w kontaktach towarzyskich jest tematem kolejnego wykładu.

Poruszony został tutaj problem, który dla wielu osób jest bardzo kłopotliwy.

W życiu człowieka nieraz dochodzi do takich sytuacji, w których nie wie jak ma się zachować, np. jadąc w pociągu, na przyjęciu. Często zdarza się tak, iż chcemy nawiązać z kimś rozmowę ale boimy się przejąć inicjatywę. Jednak gdy mamy zacząć z kimś rozmawiać zaczynają nurtować nas pytania: O czym mam mówić? A co będzie, gdy nie spodobam się mojemu rozmówcy? Czy jestem wystarczająco poinformowany o tym problemie? itd.

Autorka uważa, że każdy ma prawo do inicjatywy i do popełniania błędów. Należy uświadomić sobie, to iż jest się atrakcyjnym nie tylko dla siebie ale także i dla innych, i uwierzyć w to. Nie należy poddawać się po popełnieniu kilku błędów, tylko dążyć do doskonalenia siebie i okazywać to innym ludziom.

Wiele osób boi się ocen - zarówno negatywnych jak i tych pozytywnych.

Ocenianie ludzi łączy się z ich emocjami, ludzie często nie wiedzą jak sobie radzić z sytuacjami oceniania. Właśnie temu zagadnieniu został poświęcony wykład szósty - Asertywne przyjmowanie ocen.

Krytyka, jest przez wiele osób traktowana jako rodzaj wyroku i zależnie od tego, czy uważają one, że został wydany słusznie czy też nie, starają się to zmienić.

Najczęstszym powodem dla którego ludzie walczą z krytyką, jest powiązanie treści uwag z „byciem nie w porządku”.

Autorka podaje wiele sposobów na walkę z krytyką, np. gromadzenie kontrargumentów, usprawiedliwianie czy atak na osobę krytykującą.

Kolejny problem, stanowi przyjmowanie pochwał. Osoby chwalone używają często różnych, różnych wyszukanych sposobów aby nie dopuścić do przyjęcia pochwały, przeformułować pochwałę tak, aby nie dotyczyła jej czy też, obniżyć wartość swojego sukcesu na rzecz innych osób.

Asertywne rozwiązanie problemu z reagowaniem na oceny wiąże się przyjęciem postawy „jestem w porządku” i potraktowaniem oceny nie jako odzwierciedlenia „prawdy obiektywnej” lub słusznego czy nie słusznego „wyroku”, ale jako jednej z możliwych opinii.

Postawa „jestem w porządku” oznacza wewnętrzną akceptację własnego istnienia w tym kształcie, z jakim mamy do czynienia w danym momencie.

Potraktowanie oceny jako opinii oznacza, że dopuszczam jako naturalną możliwość posiadania odmiennego obrazu mojej osoby niż mój rozmówca.

Reagowanie na krytykę i atak jest tematem kolejnego wykładu.

Maria Król - Fijewska opisuje kilka rodzajów krytyki:

- Krytyka częściowo słuszna, ale zbyt szeroko zakrojona. Asertywna odpowiedź powinna zmierzać do weryfikacji faktów i ustalenia tego co istotnie może podlegać krytyce.

- Krytyka oparta na nieuprawnionym uogólnieniu pojedynczych faktów.

Niektóre osoby mają tendencje do kreowania rzeczywistości interpersonalnej za pomocą fantazji i reagowania na własne wyobrażenia, a nie na zachowania partnera.

Asertywna odpowiedź powinna odwoływać się tylko do rzeczywistości - nie do fantazji. Należy oddzielić uogólnioną ocenę od faktów, skupić się na nich, poddać je weryfikacji i dostosować do nich swoje zachowanie.

- Krytyka oceniająca osobę a nie działanie.

Krytykujący - bazując na faktach istotnie mających miejsce - dokonuje nieprzyjemnej, ogólnej i nieuprawnionej - w oczach krytykowanego - oceny jego osoby.

Asertywna odpowiedź polega na oddzieleniu treści dotyczących działania od treści oceniających osobę. Krytykowany, może przyznać rację osobie krytykującej w stosunku do faktów, ale przeciwstawić się uogólnionej negatywnej ocenie jego osoby.

• Krytyka wyrażana w agresywnej, raniącej formie.

Krytykujący poddaje negatywnej ocenie działania krytykowanego, naruszając jednocześnie poczucie jego godności.

Asertywna odpowiedź polega na przyjęciu negatywnej oceny, ale stanowczemu przeciwstawieniu się formie, jako niedopuszczalnemu sposobowi traktowania.

• Krytyka podana w formie aluzji.

Asertywna odpowiedź polega na ujawnieniu treści aluzji, najlepiej jest poprosić rozmówcę o odkodowanie lub zrobić to samemu.

• Krytyka zaskakująca występuje wówczas, gdy osoba krytykowana jest zaskoczona wypowiedzią krytykującego i nie ma gotowej odpowiedzi.

Należy wówczas zweryfikować wypowiedź rozmówcy, a jeśli to nie pomoże to powiedzieć wprost co się czuje.

W przedstawionych sposobach reagowania na krytykę najważniejsze jest aby człowiek mógł być blisko siebie - niezależnie od sytuacji.

Dla niektórych osób wyrażanie uczuć jest nie mniej trudne, niż przyjmowanie ocen krytycznych. Dlatego, też tematem ósmego wykładu jest wyrażanie uczuć pozytywnych.

Problemy z wyrażaniem uczuć pozytywnych są pośrednio związane z wcześniejszymi doznaniami. Osoby, które mają z tym problem, podają sobie różne przykłady na to, że jest to zbędne, np.

Nie warto mówić o pozytywnych uczuciach, bo osoba, do której się to czuje i tak wie o tym - kiedyś była poinformowana lub czuje to intuicyjnie.

Należy jednak pamiętać o tym, że im częściej wyraża się uczucia pozytywne, tym częściej się je przeżywa, wówczas świat staje się bardziej taki, jaki chcielibyśmy żeby był.

Wiele osób stara się uniknąć sytuacji, w których czują się nieswojo, są zakłopotani. Najczęstszą reakcją zakłopotania jest chęć uniknięcia go, a jeśli już taka sytuacja nastąpi, to wówczas stara się to ukryć. W swym dziesiątym wykładzie Maria Król - Fijewska mówi właśnie o zakłopotaniu i uważa, iż najlepszym wyjściem z takiej sytuacji jest przyznanie się otwarcie do tego, że sytuacja taka była dla kogoś zaskoczeniem. Wówczas nawet samo zakłopotanie nie jest tak widoczne i przejmujące.

Stając w takiej sytuacji należy wybrać czy być blisko siebie i swojego zakłopotania, czy też bliżej pożądanego obrazu w oczach innych, jednak to już jest indywidualna decyzja każdego człowieka.

Gniew ma różne odcienie i stopnie natężenia. Autorka poświęca mu swój kolejny wykład.

Uważa, iż gniew pełni dwie funkcje:

• informacyjną

• energetyczną

Sygnalizuje człowiekowi , iż na zewnątrz niego dzieje się coś niepożądanego i dostarcza energii do zmiany tego stanu.

W obu funkcjach gniew jest bezcennym darem człowieka. Rozważane są trzy sposoby wyrażania gniewu.

I Agresywny - polega na tym, że człowiek dążąc do zmiany sytuacji podejmuje zachowania nastawione na niszczenie lub uszkodzenie (w sensie psychologicznym lub materialnym) obiektu powodującego gniew. Narusza wówczas granice jego psychologicznego terytorium.

Zastrzeżenia do takiego sposobu wyrażania gniewu mają charakter nie tylko moralny ale i praktyczny.

II Pasywny - polega na stłumieniu reakcji energetycznej.

Człowiek pomimo, że jest świadom niezadowolenia przeżywa je w swoim wnętrzu, nie podejmuje otwartych działań aby to zmienić. Efektem tego jest obciążenie organizmu nie wyrażonym napięciem emocjonalnym i ewentualne konsekwencje somatyczne lub psychologiczne.

III Asertywny - oznacza skoncentrowanie się na zadaniu jakim jest zmiana niepożądanego elementu rzeczywistości. Ważne jest, aby człowiek nie wyrażał swojego gniewu w sposób naruszający prawa innych osób, np.

Nie lubię, gdy mówisz do mnie w ten sposób.

Asertywne wyrażanie złości musi być jednak kontrolowane. Służy temu scenariusz stopniowania reakcji składający się z kilku etapów.

Etap pierwszy - udzielenie informacji :

Polega na poinformowaniu drugiej osoby co dzieje się z nami w związku z jej zachowaniem.

Etap drugi - wyrażania uczuć :

Polega na ponownym poinformowaniu co się z nami dzieje i zażądaniu zmiany zachowania, tym razem stanowczo.

Etap trzeci - przywołanie zaplecza.

Polega na poinformowaniu tej osoby co mamy zamiar zrobić w związku z jej zachowaniem.

„Zaplecze” to coś, co stanowi stanowi rodzaj zabezpieczenia przed bezradnością. Różni się od groźby tym, że nie używa się go po to, by kogoś ukarać, lecz by bronić swoich praw.

Etap czwarty - skorzystanie z zaplecza.

Polega na zrobieniu tego co się zapowiedziało.

Scenariusz ten, pozwala zachować godność w każdej trudnej sytuacji.

Wyrażanie własnych opinii i przekonań to temat jedenastego wykładu.

Maria Król - Fijewska opisuje w nim, że człowiek zachowujący się asertywnie komunikuje swoim zachowaniem „Ja jestem w porządku” i „Ty jesteś w porządku”.

Przytacza tu także trzy postawy interpersonalne - według amerykańskiego psychologa Thomasa

Horrisa.

Ja jestem w porządku - Ty jesteś nie w porządku.

Ja jestem nie w porządku - Ty jesteś w porządku.

Ja jestem nie w porządku - Ty jesteś nie w porządku.

Uważa, że bycie nie w porządku jest bardzo nieprzyjemne i dlatego ludzie robią wiele, aby uniknąć takiego poczucia. Niektórzy wierzą, że na każdy temat istnieje tylko „jedno słuszne” stwierdzenie.

Z tego punktu widzenia każda opinia musi być albo fałszywa, albo prawdziwa.

Jeżeli dwie osoby mają odmienne opinie, to następuje konflikt, gdyż tylko jedna z nich może mieć rację. Wówczas występuje podział: ten kto ma rację - jest w porządku - ten który nie ma racji - jest nie w porządku.

Ludzie dokonują wielu zabiegów aby takich sytuacji uniknąć, bądź chociaż zminimalizować.

Mogą w tym celu zacierać rozbieżności - upodobniając swoją opinię do opinii innych osób, lub gdy rozbieżność już się uwidoczniła, osoba „nie w porządku” zaczyna się usprawiedliwiać.

Asertywne podejście do odmiennych poglądów wynika z założenia, że skoro każdy człowiek ma prawo być sobą, to każdy ma prawo do subiektywnego punktu widzenia i własnej opinii.

Autorka radzi prezentować a nie argumentować swoją opinię, zamiast udowadniać prawdziwość, odwoływać się do siebie i do swojej interpretacji faktów na dany temat.

Osoby, które zaczynają praktykować zachowanie asertywne w swoim życiu, zauważają często, że poznanie a nawet przećwiczenie nowych sposobów zachowania, nie przesądza jeszcze o tym, że będą zachowywać się jak ludzie dorośli.

Każdemu zdarza się czasem mieć poczucie winy i krzywdy. Temu właśnie Maria Król - Fijewska poświęciła swój przedostatni wykład.

Nieraz zdarzyło się, że ktoś sam siebie oceniał negatywnie, czuł się nie w porządku, np. miał oddać książkę do biblioteki i zapomniał, aż w końcu otrzymał upomnienie. Człowiek dorosły starający zachowywać się asertywnie, będzie starał się jak najszybciej naprawić swój błąd. Natomiast osoba zachowująca się nie asertywnie będzie zwlekać, czekać na odpowiedni moment, aż w końcu sytuacja pogorszy się jeszcze bardziej.

Poczucie krzywdy jest reakcją wewnętrzną na niekorzystne okoliczności zewnętrzne, osłabia ona posiadaną przez człowieka moc do zmiany tej sytuacji. Zakłada bowiem identyfikowanie się ze „skrzywdzonym”, „skrzywdzeni” są słabsi od „krzywdzicieli”.

Może powstać tutaj błędne koło, jeżeli osoba skrzywdzona (ofiara) będzie udowadniać osobie krzywdzącej (katu), że jest on nie w porządku, gdyż wówczas kat będzie zachowywać się jeszcze gorzej i tym więcej powodów do skarg będzie miała ofiara.

Aby przezwyciężyć poczucie krzywdy autorka podaje scenariusz asertywnego przezwyciężania poczucia krzywdy, który składa się z kilku etapów.

Krok pierwszy - zaplanować rozsądne, asertywne rozwiązanie konkretnej sytuacji, zapominając w tym momencie o wszystkich innych doznanych krzywdach lub przeżywanym poczuciu winy.

Krok drugi - wyobrażenie sobie dokładnie zachowania, sprawdzenie jakie teksty antyasertywne wywołują one w twojej świadomości i zamiana ich na teksty proasertywne.

Krok trzeci - zrobienie tego co się zamierzało, koncentrując się na zadaniu, a nie na relacji z osobami występującymi w tej sytuacji.

Zmiana, utrwalonego czasem przez lata, wyuczonego stylu spostrzegania, odczuwania i zachowania, wymaga wielkiej, samodzielnej pracy. Świat oskarżonych i oskarżających choć nie jest specjalnie szczęśliwy, to jednak dobrze znany i łatwo można do niego powrócić.

Ostatni wykład - Asertywność w kontakcie z samym sobą, jest w zasadzie podsumowaniem całej reszty oraz utrwaleniem czytelnika w przekonaniu, że należy ćwiczyć cały czas zachowania asertywne.

Autorka ukazuje jak zachowują się ludzie, którzy nie potrafią ukształtować swoich zachowań. Podane są również przykłady osób konstruujących plany o nierealistycznie wysokich wymaganiach, czy też stosujących wobec siebie zły system kar i nagród. Tacy ludzie są wiecznie nieszczęśliwi i niezadowoleni. Jedynym wyjściem, jest dla nich zmiana ich stosunku do samego siebie. Maria Król - Fijewska radzi aby zadania, które sobie stawiają, były realistyczne, gdy są one już wykonane, należy wymyślić dla siebie jakąś nagrodę. W razie jakiegoś kłopotu, w wykonaniu zadania, należy sprawdzić, czy wykonując zadanie, nie można skorzystać z pomocy z zewnątrz - chodzi tu, o odpowiednio przemyślane bodźce zewnętrzne, które będą sprzyjały sukcesowi a nie klęsce, np. - jedni ludzie nie mogą skupić się w domu, tylko gdzieś poza nim.

Świat człowieka asertywnego wygląda zupełnie inaczej. Jest w nim dużo mniej lęku, znikają dawne problemy, do których człowiek był przyzwyczajony.

Maria Król - Fijewska uprzedza jednak o tym, iż nawet człowiek asertywny miewa kłopoty, tylko wówczas, wie on jak łatwiej można przez nie przejść.

Na samo zakończenie książki „Stanowczo, łagodnie, bez lęku”, autorka proponuje mapę asertywności, która ułatwi sprawdzenie w jakich okolicznościach człowiek ma problem z zachowaniami asertywnymi, a w jakich się z nich korzysta.

Uważam, że książka Marii Król - Fijewskiej „Stanowczo, łagodnie, bez lęku”, pozwala spojrzeć w inny sposób, na zachowania niektórych ludzi. Jest ona ciekawym podręcznikiem dla tych, którzy chcą zmienić coś w swoim życiu.

W bardzo łatwy i przystępny sposób czytelnik uświadamia sobie, jak można na wiele różnych problemów spojrzeć bardziej optymistycznie. Czytelnik uświadamia sobie także, jak ważne powinno być poczucie własnej wartości, że człowiek żyje pełniom życia dopiero wtedy, gdy korzysta ze wszystkich swoich praw.

Poruszone tu tematy, pozwolą uzmysłowić sobie jak przestać dawać się wykorzystywać, nauczyć się odmawiać innym. Stać się człowiekiem w pełni przygotowanym do życia w społeczeństwie. Książka ta może pomóc stwierdzić, które zachowania możemy zmienić aby nasze kontakty, stosunki partnerskie były jeszcze lepsze. Jest ona zachętą do głębszej analizy swojej osobowości i nawet jeśli powstaną pytania, na które nie ma w niej odpowiedzi, to i tak wystarczającą zachęca do zagłębienia się w tym temacie. Powinna być czytana nie tylko przez ludzi mających kłopoty z wiarą w samego siebie, ale także przez tych, którzy już zaczęli zachowywać się asertywnie aby dążyli do doskonalenia tego zachowania.

Uważam, że gdyby zachowanie każdego człowieka było asertywne, to wówczas świat byłby znacznie lepszy.

VII

8

---