Temat: Asertywność - trening umiejętności interpersonalnych.

Cel główny:

-   nauka pokonywania barier komunikacji między ludźmi,

-   nauka efektywnego (konstruktywnego) porozumiewania się zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych,

-   przygotowanie ucznia do zachowań asertywnych w różnych sytuacjach,

-   doskonalenie wśród uczniów umiejętności pracy w zespole.

Cele operacyjne - przewidywane osiągnięcia uczniów:

Uczeń:
- utrwali ogólną wiedzę z komunikacji interpersonalnej,

- pozna znaczenie słowa asertywność,

- pozna wady komunikatu „ty” i zalety komunikatu „ja”,

- zrozumie, że komunikaty typu „ ja” sprzyjają porozumieniu i dialogowi,
- będzie potrafił sformułować komunikaty bezpośrednie - typu „ja”( informacje o swoich   odczuciach i oczekiwaniach),

- będzie potrafił rozróżnić zachowania agresywne, uległe i asertywne.

Środki dydaktyczne:

- rzutnik, komputer laptop, ekran, rysunki,
- plansze z objaśnieniami terminów: komunikat „ ja”, komunikat „ ty”, plansza z modelem   asertywności,
- karty ćwiczeń: nadawanie komunikatów typu „ja”,
- karty ćwiczeń: skojarzenia.

Metody i formy pracy:
- mini wykład, pokaz,

- praca indywidualna,
- odgrywanie scenek w parach,
- praca w małych grupach.

Ewaluacja: Ewaluacją jest omówienie przez uczniów modelu asertywności.

Plan zajęć:

1. Powitanie uczestników. Czynności organizacyjne.

Podanie tematu i celu zajęć, wyświetlenie za pomocą  rzutnika multimedialnego.  

2. Przypomnienie pojęcia „ porozumiewanie się (komunikowanie się)”z poprzedniej lekcji.

3. Rodzaje zachowań: agresja, uległość, asertywność (wyjaśnienie pojęć, ćwiczenia uczniów w grupach - odgrywanie scenek).

4. Uczniowie wypełniają kartę rozpoznawania zachowań asertywnych, uległych i agresywnych.

5. Sprawdzenie pracy uczniów.

6. Ewaluacja lekcji.

7. Rozdanie uczniom kart z „Prawami asertywności” oraz kart z niedokończonymi zdaniami „Najtrudniej jest mi odmówić...”, „Najtrudniej jest mi odmówić, kiedy...”, „Nie potrafię odmówić, kiedy ktoś prosi mnie, abym...”.

Literatura:

1. Lindenfield G.: Asertywność. Łódź 1999

2. Jak żyć z ludźmi, umiejętności personalne, program profilaktyczny dla młodzieży. Warszawa 1988r.

3. Grodowska M., Kowalska M.: Wychowawczy program profilaktyczny. Kraków 2003

4. Materiały z WDN ZSS Nr 2 w Lublinie: Komunikacja interpersonalna. Lublin 2002

5. Jamrożek B., Sobczak J.: Komunikacja interpersonalna. Poznań 2000

 

opracowała Agnieszka Luty

Przebieg zajęć:

Ad.1 

Tematem dzisiejszych zajęć jest asertywność - trening umiejętności interpersonalnych.

Celem zajęć będzie:

-  poznanie przez Was  znaczenia słowa asertywność,

-   będziecie uczyć się, jak można w sposób efektywny (konstruktywny) porozumiewać się zwłaszcza w sytuacjach konfliktowych,

-   będziecie uczyć  się zachowań asertywnych,

-   lekcja pozwoli Wam rozróżnić zachowania agresywne, uległe i asertywne,
na lekcji zapoznacie się z wadami komunikatu typu „ty” i zaletami komunikatu  typu „ja”,

-   będziecie uczyć się formułować komunikat bezpośredni - typu „ja” (czyli  informacje o swoich   odczuciach i oczekiwaniach).

Ad. 2

Przypomnienie pojęcia „ porozumiewanie się (komunikowanie się)”z poprzedniej lekcji.

Na poprzedniej lekcji (komunikat jednostronny i dwustronny) zaznaczałam, że
umiejętność porozumiewania się jest bardzo ważna w życiu człowieka, gdyż wpływa na poczucie jego własnej wartości. Osoby komunikatywne są bardziej lubiane przez innych, łatwiej nawiązują kontakty.

Chciałabym abyście przypomnieli z poprzedniej lekcji, co oznacza porozumiewanie się.

   Po wypowiedziach uczniów, prowadzący wyświetla na rzutniku multimedialnym  definicję porozumiewania się: „Słowne lub bezsłowne przekazywanie informacji, kształtowanie relacji między ludźmi".

Na poprzedniej lekcji wyjaśniliśmy sobie z czego składa się komunikat. Może ktoś z was, kto pamięta,  teraz to przypomni. Nauczyciel za pomocą rzutnika przedstawia schemat komunikatu i objaśnia go krótko:

  

 

 Nadawca   - KOMUNIKAT  -    Odbiorca

  

   Odbiorca -       KOMUNIKAT  - Nadawca 

    

SCHEMAT KOMUNIKATU DWUSTRONNEGO

 

Osobą przekazującą informację jest NADAWCA - MEDIUM.

Informacja, którą przekazał nadawca to KOMUNIKAT. Wcześniej to, co powiedział nadawca zaistniało w jego głowie jako określona myśl i zostało zakodowane.

Komunikat  czyli wszystko to, co przekazuje nadawca został odebrany przez ODBIORCĘ - czyli drugie MEDIUM. Odbiorca słysząc informację nadana przez nadawcę odkodowuje ją.

Ad.3

Rodzaje zachowań: agresja, uległość, asertywność. Mini pogadanka, wprowadzenie do tematu, rozmowa na temat zachowań z uczniami -  naprowadzanie za pomocą pytań. Rozpoznawanie przez uczniów zachowań na przykładach.

Ludzie podczas komunikowania się różnie się zachowują. Komunikacja między ludźmi nie zawsze przebiega prawidłowo i bez zakłóceń. Czasem, zwłaszcza gdy mamy odmienne zdanie na jakiś temat niż mama, tata, kolega czy koleżanka, dochodzi do nieporozumień. Dlatego na co dzień spotykamy się z agresją, uległością i asertywnością, która jest głównym celem dzisiejszych zajęć.

AGRESJA I ASERTYWNOŚĆ

Uczniowie odgrywają pierwszą scenką, która charakteryzuje zachowanie agresywne. W tym celu nauczyciel rozdaje karteczki z dialogami uczniom odgrywającym scenkę.

SCENKA 1

Narrator:

Młodszy brat Marek prosi swojego starszego brata Rafała o pomoc w rozwiązaniu zadania z fizyki. Rafał jest zajęty odrabianiem swoich zadań.
Marek: Słuchaj Rafał, pomóż mi rozwiązać to zadanie z "fizy". W ogóle go nie rozumiem.
Rafał: Odczep się. Nie widzisz, że się uczę. Trzeba było uważać na fizyce, a nie myśleć o niebieskich migdałach. Jak bym był taki niemądry jak ty, dawno wypisałabym się ze szkoły.
Marek: Mądra się znalazł. Wypchaj się.

Nauczyciel pyta:

- Jakie zachowanie wystąpiło podczas odgrywania tej scenki? Jakie emocje towarzyszyły tym dwóm osobom?

Obie osoby wykazały zachowanie agresywne. Ich agresja wyrażona była słowami. A propos agresji: może ona być również wyrażona czynem: np. bójka kolegów, niszczenie różnych rzeczy.

- Jaki był Rafał?

Rafał był zły i niechętny bratu.

- Jaki był Marek?

Marek był rozżalony, zawiedziony i również zły.

- Dlaczego jesteśmy agresywni?

1. boimy się, że nie dostaniemy tego, co chcemy

2. nie wierzymy w samych siebie, chcemy zwrócić na siebie uwagę

3. chcemy pokazać swoją władzę

4. chcemy wyładować złość

5. chcemy manipulować innymi

- Co ryzykuje agresywna osoba?

1. konflikty z innymi ludźmi

2. utratę szacunku dla siebie i innych

3. będzie nie lubiana

4. będzie się stresować

5. może używać przemocy

6. może uzyskiwać rezultaty przeciwne od oczekiwanych

 

- Jak się zachowuje agresywna osoba?

1. przyjmuje wrogą postawę lub obronną

2. nie słucha innych

3. dominuje nad innymi, czasami ich upokarzając

4. nie uwzględnia praw innych tylko swoje

Nawiązując do komunikatu, o którym mówiliśmy na poprzednich zajęciach: wiecie już, że czasami nie potrafimy się z kimś porozumieć, wyrazić swoich myśli i uczuć. Powstaje wówczas sytuacja konfliktowa. Przede wszystkim musimy wtedy zapanować nad własnymi emocjami. Brak tej umiejętności rodzi bariery komunikacyjne.

Ta scenka nam to pokazała. Wystąpił tu komunikat typu „TY”, który jest wadliwy, zły.

- Na czym polega taki komunikat (przekaz)? 

Nauczyciel omawia wykorzystując rzutnik multimedialny:

Polega na mówieniu "za innych", czyli nadawaniu komunikatów typu „TY”.

Jest to najczęściej osądzanie lub decydowanie za innych, np.

-   "Ty zawsze się wtrącasz, niepotrzebnie się martwisz, zajmij się swoimi sprawami" lub „Ja tak uważam - a ty jesteś głupi, skoro myślisz inaczej”

- Gdzie w tej scence wystąpił komunikat typu „TY”?

Uczniowie wskazują:

Rafał: Odczep się. Nie widzisz, że się uczę. Trzeba było uważać na fizyce, a nie myśleć o niebieskich migdałach. Jak bym był taki niemądry jak ty, dawno wypisałabym się ze szkoły.
Marek: Mądra się znalazł. Wypchaj się.

Zamiast atakować inna osobę takimi słowami, lepiej jest mówić o sobie, czyli nadawać komunikat typu „JA”.

- Na czym polega nadawanie komunikatu typu „JA”, który jest pozytywny, dobry?

Nauczyciel omawia wykorzystując rzutnik multimedialny:

W komunikatach typu „JA” opisujemy to, co czujemy, czego byśmy oczekiwali w konkretnej sytuacji, np. zamiast mówić: "Ty zawsze się wtrącasz", można powiedzieć "W tej sprawie chciałbym sam podjąć decyzję".

Nauczyciel przedstawia uczniom, w jaki sposób można zamienić w tej scence komunikat typu „TY” na „JA”:

Marek: Rafał, pomóż mi rozwiązać to zadanie z fizy. W ogóle go nie rozumiem.
Rafał: Słuchaj Marek, jestem zły, kiedy przychodzisz z prośbami wtedy, gdy odrabiam swoje lekcje, bo mi to przeszkadza. Przyjdź, gdy skończę. Wtedy Ci pomogę.

- Jaki teraz był Marek? Czy czuł się zraniony, urażony?

Marek był zadowolony, ma nadzieję, że Rafał mu pomoże, jest spokojny.

- Jaki był teraz Rafał?
Rafał był tylko lekko zniecierpliwiony, wyraził swoje odczucia (jest zły, przeszkadza mu to), ale nie był agresywny, jak poprzednio.

Obu osobom towarzyszą uczucia pozytywne, dobre, w ich komunikatach nie było barier.

Ta scenka pokazała jak należy zachować się w sytuacji konfliktowej, czyli jak zachować się asertywnie, co jest tematem naszych zajęć. Asertywne zachowanie wystąpiło, gdy zamieniliśmy komunikat typu „TY” na komunikat typu „ JA”

- Czy po tym przykładzie, w który byliście zaangażowani, potraficie powiedzieć, co oznacza   ASERTYWNOŚĆ?

Odpowiedzi uczniów, następnie nauczyciel  podaję definicję asertywności wyświetlając za pomocą rzutnika na ekran:

Asertywność to umiejętność , dzięki której ludzie otwarcie wyrażają swoje myśli, uczucia i przekonania, nie lekceważąc uczuć i poglądów swoich rozmówców.

Asertywność to respektowanie własnych praw oraz praw innych ludzi.

Ludzie zachowujący się w sposób asertwnych potrafią stanowczo powiedzieć „nie”, bez wyrzutów sumienia, złości czy lęku. Taka umiejętność jest bardzo ważna dla każdego komunikującego się człowieka. Także dla was, gdy na przykład znajdziecie się w podobnej sytuacji konfliktowej, jak osoby ze scenki lub gdy spotkacie się z typową agresją, np. abyście umieli powiedziec „nie” osobie, która namawia was do zapalenia papierosa lub zażycia narkotyku.

- Gdy jesteśmy asertywni:

1.   jesteśmy zadowoleni z samych siebie i innych

2.   mamy szacunek dla siebie i innych

3.   mniej ranimy innych

4.   jesteśmy uczciwi wobec siebie i innych

Jak się zachowuje osoba asertywna?
1.broni własnych praw uznając jednocześnie prawa innych

2. wyraża swoje potrzeby, poglądy i odczucia

- Osoba asertywna używa takich zwrotów, jak:

1.   „chciałbym usłyszeć, jak się z tym czujesz”

2.    „tak to odczuwam”

3.   „takie jest moje zdanie”

Osoba asertywna ma swoje prawa

Prawa asertywności

1.    Masz prawo prosić o to, czego chcesz - ale nie wymagać tego.

2.    Masz prawo mieć i wyrażać swoje zdanie.

3.    Masz prawo postępować nielogicznie i nie uzasadniać tego.

4.    Masz prawo podejmować decyzje i ponosić ich skutki.

5.    Masz prawo nie wiedzieć, nie znać, nie rozumieć.

6.    Masz prawo popełniać błędy, odnosić sukcesy, zmieniać zdanie.

7.    Masz prawo do swojej prywatności.

8.    Masz prawo zmieniać się i korzystać ze swoich praw.

ULEGŁOŚĆ

Uczniowie odgrywają drugą scenkę, która charakteryzuje zachowanie uległe. W tym celu nauczyciel rozdaje karteczki z dialogami uczniom odgrywającym scenkę.

SCENKA 2

Narrator:

Krzysztof jest dobrym uczniem i kolegą. Lubią go wszyscy. Dwóch chłopców to denerwuje. W szkolnej ubikacji zmuszają go do zapalenia papierosa.

Chłopiec 1: No, dalej Krzychu, zapalisz fajkę? A może powiesz, że ty nie palisz, co?

Krzysztof: Dajcie mi spokój!

Chłopiec 2: No co ty! Mięczak jesteś? Zapal, udowodnij, że jesteś twardzielem.

Krzysztof: Ale przecież palenie szkodzi zdrowiu, nie wiecie o tym?

Chłopiec 1: No przestań, święty Krzysztof się znalazł. Nie bój się, nic ci się nie stanie. Zapal! Udowodnij, że nie jesteś mięczakiem.

Krzysztof: Dobrze, zapalę. Ale czy wtedy dacie mi już spokój?

Nauczyciel pyta:

- Jakie zachowanie wystąpiło podczas odgrywania tej scenki? Jakie emocje towarzyszyły Krzysztofowi w tej konfliktowej sytuacji, w jakiej się znalazł? Jaki był Krzysztof?

Krzysztof był uległy, a jego koledzy naciskali go.

- Dlaczego jesteśmy ulegli?

1. boimy się utraty akceptacji ze strony innych

2. boimy się reakcji innych

3. chcemy uniknąć konfliktów

- Co ryzykuje uległa osoba?

1.   swoją uległością zachęca innych do dominacji

2.   traci poczucie własnej godności

- Jak się zachowuje uległa osoba?

1.   lekceważy swoje prawa, ale respektuje prawa innych

2.   nie przedstawia własnych potrzeb, odczuć,

3.   ważne są dla niej odczucia innych

4.   nie wierzy w siebie

- Gdzie w tej scence wystąpił komunikat typu „TY”? Gdzie wystąpiła uległość Krzysztofa?

Uczniowie wskazują:

Krzysztof: Dobrze, zapalę. Ale czy wtedy dacie mi już spokój?

Uczniowie wykonują ćwiczenie w parach: Zamieniają komunikat typu „TY” (zły) na komunikat typu „JA”(dobry). Czyli Krzysztof powinien wyrazić swoje uczucia, poglądy.

Przykładowe rozwiązanie:

Sprawdzenie pracy uczniów.

Chłopiec 1: No, dalej Krzychu, zapalisz fajkę? A może powiesz, że ty nie palisz, co?

Krzysztof: Nie, dziękuję, masz rację, ja nie palę.

Chłopiec 2: No co ty! Mięczak jesteś? Zapal, udowodnij, że jesteś twardzielem.

Krzysztof: Ale przecież palenie szkodzi zdrowiu, nie wiecie o tym?

Chłopiec 1: No przestań, święty Krzysztof się znalazł. Nie bój się, nic ci się nie stanie. Zapal! Udowodnij, że nie jesteś mięczakiem.

Krzysztof: Nie zamierzam nic udowadniać. Musicie zrozumieć, że ja nie palę i uszanować moją wolę.

- Jaki teraz był Krzysztof? Czy był uległy?

Krzysztof był asertywny. Wyraził swoje uczucia, wierzył w siebie mówiąc do kolegów, bronił własnych praw i jednocześnie uszanował prawa kolegów, którzy niestety palą.

Ad. 4-5

Uczniowie wypełniają kartę rozpoznawania zachowań asertywnych, uległych i agresywnych. Następnie nauczyciel sprawdza pracę uczniów (uczniowie odczytują wyniki na głos).

KARTA ROZPOZNAWANIA ZACHOWAŃ ASERTYWNYCH, ULEGŁYCH I AGRESYWNYCH

Poniższe reakcje na opisane sytuacje oznacz w tabeli odpowiednio skrótami:

AS  - jeśli reakcja jest twoim zdaniem asertywna

U    - jeśli reakcja jest uległa

AG - jeśli reakcja jest agresywna

 

SYTUACJA		REAKCJA
1	Podczas lekcji kolega prosi cię, abyś dał mu kartkę.	Ty ciągle coś wyłudzasz.
2	Ktoś przerywa ci, gdy mówisz.	Przepraszam, ale chciałbym skończyć.
3	Mama prosi cię, abyś pomógł jej w pracy.	Dobrze, chociaż odrabiam lekcje...
4	Stoisz w kolejce, gdy ktoś wskakuje przed ciebie.	Nic nie mówisz, tylko wzdychasz.
5	Kolega z drużyny oskarża cię o słabą grę podczas ostatniego meczu.	Sądzę, że jesteś niesprawiedliwy. Wdaje mi się, że grałem dobrze.
6	Kolega ma problem i prosi cię o radę.	Skąd mam wiedzieć, co zrobić? To twoja sprawa.
7	Podczas ulubionego programu TV ktoś chce oglądać inny program.	Dobrze, oglądaj co chcesz. Ja zajmę się czymś innym.
8	Pożyczyłeś koledze płytę. Mija miesiąc, a on wciąż jej nie zwraca.	Przykro mi, że do tej pory nie oddałeś mi płyty. Czy możesz mi ją już oddać?
9	Ktoś częstuje cię napojem mówiąc, że jest bezalkoholowy.	Spadaj! Nie lubię wynalazków!

Ad.6

Ewaluacją jest objaśnienie przez uczniów modelu asertywności, który nauczyciel prezentuje za pomocą rzutnika.

  A S E R T Y W N O Ś Ć

  WŁASNE  PRAWA -  LEKCEWAŻENIE  -    PRAWA INNYCH

      AGRESJA  -   NIEASERTYWNOŚĆ   - ULEGŁOŚĆ

  MODEL ASERTYWNOŚCI

ULEGŁOŚĆ -  respektowanie praw innych

   - lekceważenie własnych praw

AGRESJA - respektowanie własnych praw

  -   lekceważenie praw innych

ASERTYWNOŚĆ - respektowanie własnych praw

    -respektowanie praw innych

Wniosek: MUSIMY BYĆ ASERTYWNI , WTEDY  ŻYCIE JEST PRZYJEMNIEJSZE I ŁATWIEJSZE.

Ad.7

Rozdanie uczniom kart z „Prawami asertywności” oraz kart z niedokończonymi zdaniami „Najtrudniej jest mi odmówić...”, „Najtrudniej jest mi odmówić, kiedy...”, „Nie potrafię odmówić, kiedy ktoś prosi mnie, abym...”, Najtrudniej jest mi prosić...”, „Najtrudniej jest mi prosić o to, aby ktoś...”, „Najtrudniej jest mi  prosić, kiedy...”.

Niedokończone zdania i stwierdzenia w chmurkach pozwolą wam po przeanalizowaniu zaznaczyć swoje wybory, aby uzyskać dodatkową wiedzę o sobie i zmienić ewentualnie niektóre swoje zachowania na asertywne.

---