Jeśli w załączniku znajdują się obrazki, nie zostaną wyświetlone. Pobierz oryginalny załącznik.
Zdrowie Publiczne IV
Bogusław Grabowski
INTERDYSCYPLINARNOŚĆ ZDROWIA PUBLICZNEGO
Organizacja
i zarządzanie
Medycyna
kliniczna
Ekonomia
Informatyka
Higiena
Epidemiologia
Medycyna
środowiskowa
Demografia
Pedagogika
społeczna
Socjologia
Psychologia
społeczna
Etyka
Prawo
ZDROWIE
PUBLICZNE
Zdrowie Publiczne to dyscyplina naukowa:
1. Bada dynamikę zdrowia społecznego
2. Zajmuje się pomiarem zdrowia
3. Bada determinanty zdrowia
4. Bada czynniki wpływające na:
- ochronę zdrowia,
- zachowanie zdrowia,
- umocnienie zdrowia
ZAGADNIENIA PRIORYTETOWE W DZIEDZINIE ZDROWIA PUBLICZNEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
* Promocja zdrowia,
* Edukacja i szkolenie praktyczne;
* Dane i wskaźniki dotyczące zdrowia oraz monitoringu i
kontroli występowania chorób;
- Nowotwory złośliwe;
- Leki;
- AIDS i inne choroby zakaźne;
- Zamierzone i niezamierzone wypadki i urazy;
- Choroby powstałe na tle zanieczyszczenia środowiska;
- Choroby rzadko występujące.
Polityka zdrowotna polega na:
* Rozeznaniu rzeczywistych potrzeb zdrowotnych
społeczeństwa
* Analizy sprawności działającego systemu opieki
zdrowotnej
- Ocenie zasobów intelektualnych i materialnych ZOZ
- Ocenie poziomu i jakość udzielanych świadczeń
* Uwzględnianiu potencjału i rezerw w zakresie postępu
naukowego i technicznego medycyny
- Kalkulacji rzeczywistych kosztów leczenia
* Współodpowiedzialności za zdrowie społeczeństwa
wszystkich sektorów mających bezpośredni wpływ na
promocję, zachowania i ochronę zdrowia
Epidemiologia
z języka greckiego:
- "epi" - na ,
- "demos" - lud,
- "logos" - słowo, nauka
To nauka badająca wpływ czynników środowiskowych na występowanie chorób w populacji lub wpływających na stan zdrowia ludności.
Epidemiologia to badanie choroby w populacji
Geofrey Rose
Epidemiologia to:
* Badanie dystrybucji i determinantów chorób i urazów w populacji
ludzkiej
* Analiza częstotliwości i rodzajów zachorowań w populacjach
(grupach ludzi)
* Badanie czynników wpływających na dystrybucję zachorowań i
urazów
Podstawowe założenia epidemiologii:
- Występowaniem chorób rządzą reguły
- Choroba ma swoją przyczynę i są możliwości jej zapobiegania
- Dystrybucja choroby w populacji jest losowa
* Epidemiologia stosuje metodę systematycznej analizy zachorowań w
podgrupach (wg. odpowiednich kryteriów)
* Epidemiologia pozwala na badanie czynników przyczynowych i
zapobiegawczych zagrożeń zdrowotnych
Bardzo pozytywny i optymistyczny jest fakt, że o ile w wielu krajach (także w Polsce) środowiska lekarzy nadal bywają dosyć konserwatywne, to sama WHO jest jak najbardziej postępowa - coraz bardziej zbliża się holistycznego (czyli całościowego) postrzegania kwestii zdrowia i funkcjonowania organizmu człowieka.
Środowiskowe uwarunkowania zdrowia
Ekologia (gr. oíkos + lógos = dom + nauka) - nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami
Ekosystem - jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley'a w 1930 (opublikowany w 1935) roku jako skrót od angielskich słów ecological system.
Na ekosystem składają się dwa składniki:
- biocenoza - czyli ogół organizmów występujących na danym
obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi
zależnościami,
- biotop - czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc:
podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne).
Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery. Przykłady ekosystemów:
staw
las
dżungla
łąka
moczary
rafa koralowa
pole - agroekosystem
plantacja sosnowa
ocean
wybrzeża morskie
dolny bieg rzeki
Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:
środowisko abiotyczne - materia nieożywiona w
środowisku,
producenci - organizmy samożywne, które użytkują
wyłącznie abiotyczną część ekosystemu,
konsumenci - organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta),
reducenci - destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące
rozkład materii organicznej.
Podstawowy podział ekosystemów:
- lądowe
- wodne
- sztuczne
- naturalne
Nawet najmniejszy organizm żywy ma swoje miejsce w ekosystemie
Na globie ziemskim wyróżniamy siedem kontynentów :
Azja (44 mln. km2),
Afrykę (30 mln. km2),
Amerykę Północną (24 mln. km2),
Amerykę Południową (18 mln. km2),
Antarktydę (14 mln. km2),
Europę (10 mln. km2),
Australię i Oceanię ( 9 mln. km2).
Największy jednak obszar zajmują oceany - ponad 2/3 powierzchni globu ziemskiego . Łączą się on ze sobą tworząc tzw. wszechocean
Wyróżniamy trzy oceany :
1. Ocean Spokojny zwany także Wielkim lub Pacyfikiem .
Jest największy.
2. Ocean Atlantycki .
3. Ocean Indyjski - najmniejszy .
Na Ziemi występują także morza - jest to część oceanu znajdująca się w pobliżu i oddzielona od niego łańcuchem wysp , półwyspem, wąską cieśniną lub progiem podwodnym, utrudniającym wymianę wód z oceanem .
Ze względu na sposób otoczenia morza przez lądy wyróżniamy :
1. morza przybrzeżne np. Morze Północne, Beringa , Ochockie, Japońskie
2. morze śródziemne (śródlądowe) np. Morze Bałtyckie , Czerwone, Śródziemne
W ukształtowaniu terenu występują ogromne różnice wysokości .
Najwyższym punktem na lądzie jest Mount Everest (8848 m n.p.m.) w Himalajach .
Najgłębszym miejscem na Ziemi jest natomiast głębia zwana Rowem Mariańskim (11022 m p.p.m.) na Oceanie Spokojnym .
Różnice w wysokości w obrębie powierzchni Ziemi sięgają prawie 20 km
Na kuli ziemskiej wyróżniono kilka form ukształtowania powierzchni . Są to:
1. góry - powyżej 500 m n.p.m. np. Kordyliery , Andy , Himalaje .
2. wyżyny - powyżej 300 m n.p.m., np. Wyżyna Tybetańska ,
Środkowosyberyjska , Brazylijska .
3. niziny - od 0 do 300 m n.p.m. Najrozleglejsze niziny na świecie to:
Chińska, Wschodnioeuropejska , Gangesu , Amazonki , La Planty .
4. depresje - poniżej p.m. Najgłębszą depresją na kuli ziemskiej jest
leżące w zapadlisku tektonicznym Morze Martwe . Lustro wody
znajduje się na 392 m p.p.m. W Europie duże obszary depresji
występują na Nizinie Nadkaspijskiej i w Holandii .
5. szelf - część powierzchni lądowej znajdująca się
pod wodą mórz i oceanów . Koniec szelfów
oznacza maksymalny zasięg kontynentów na
Ziemi .
6. stok kontynentalny - jest to stromo nachylona
powierzchnia (do 15О o) o wysokości względnej
od 3000 do 4000 m .
7. rowy oceaniczne - są to głębokie (8-11 km)i
stosunkowo wąskie rozpadliny w dnie
oceanicznym , ciągnące się nawet kilka tyś. km.
Na kuli Ziemskiej występuje 5 stref oświetleniowych :
* jedna międzyzwrotnikowa,
* dwie w umiarkowanych szerokościach
geograficznych,
* dwie okołobiegunowe .
Granicami tych stref są charakterystyczne równoleżniki :
- Zwrotnik Raka,
- Zwrotnik Koziorożca ,
- Koło podbiegunowe północne,
- Koło podbiegunowe południowe .
Ilość promieni słonecznych docierających do Ziemi zależy głównie od szerokości geograficznej .
Dlatego też na kuli ziemskiej występują zróżnicowane:
- temperatury ,
- ciśnienie atmosferyczne
- opady .
Stało się to podstawą do wyróżnienia stref klimatycznych . Występują one symetrycznie do równika :
* strefa klimatów równikowych - powietrze silnie nagrzewane przez cały rok , gwałtowne opady deszczu, w klimacie podrównikowym występują dwie pory roku :sucha i deszczowa , średnia temperatura wszystkich miesięcy powyżej +20 oC ;
- wybitnie sucha obejmuje Nizinę Amazonki , Kotlinę Kongo i
południowo - wschodnią Azję -równikowy ,;
- podrównikowy wilgotny obejmuje strefy na północ i południe od
klimaty równikowego ; podrównikowy suchy obejmuje w północno -
wschodniej części Wyżyny Brazylijskiej , prawie cała Afryka środkowa
prócz Doliny Kongo i obrzeży , pas w północno środkowej Australii .
b) strefa klimatów zwrotnikowych - rozciąga się na północ i południe o strefy klimatów równikowych , dominuje gorące i suche powietrze . W klimacie podzwrotnikowym latem dominuje powietrze zwrotnikowe , w zimie napływa zaś powietrze ze strony klimatów umiarkowanych . Opady skąpe , sporadyczne . W strefie klimatów zwrotnikowych można podzielić na dwa typy :
- zwrotnikowy wybitnie suchy - pustynny , północna Afryka - Sahara
,Półwysep Arabski , zachodnia część Półwyspu Indyjskiego , Półwysep
Kalifornijski (Dolina Śmierci), środ. i zach. Część Australii , środ.- zach.
część Ameryki Płd. Atacama -Chile
- podzwrotnikowy : południowe krańce Australii i Afryki , południowa i
środkowa część USA , północna część Argentyny , południowa część
Azji
c) strefa klimatów umiarkowanych szerokości geograficznych ,
kształtowany głównie przez masy powietrza polarnego .
Wyróżniamy morski i kontynentalny .
Zajmuje obszary południowej Ameryki Południowej ,
środkową część Ameryki Północnej , środkową część
Europy i Azji
d) strefa klimatów okołobiegunowych średnia roczna
temperatura poniżej 0 oC , opady całoroczne z przewagą
śnieżnych . Wyróżnia się klimat subpolarny i polarny:
- klimat subpolarny obejmuje północną część Kanady ,
północno - wschodnią część Azji ( Wyżyna Środkowo
Syberyjska).
- klimat polarny obejmuje całą Antarktydę , Grenlandię,
północne krańce Ameryki Północnej oraz Azji i niewielkie
obszary w północnej Europie .
Rozmieszczenie roślinności zależy głównie od warunków klimatycznych , a w szczególności od:
* wielkości opadów i ich rodzaju w ciągu roku.
* rodzaju gleby ,
* wysokość nad poziomem morza,
* ukształtowanie terenu,
* odległość od oceanów i mórz
Na lądach wyróżniono strefy roślinne , w których dominuje określony typ roślinności . Są to:
- tundra ,
* tajga ,
* lasy liściaste klimatu umiarkowanego ,
* stepy ,
* pustynie
* półpustynie ,
* sawanny
* wilgotne lasy równikowe
Od klimatu zależy również strefowy układ gleb . Wyróżnić tu możemy :
* gleby tundry - głównie północne obszary okołobiegunowe .
Są to gleby bardzo mało urodzajne .
* bielicowe (klimat kontynentalny chłodny) , duży obszar
północno - wschodniej Europy i północna część Ameryki
Północnej ( północna Kanada). Są to gleby mało
urodzajne, silnie zakwaszone .
* brunatne (klimat umiarkowany cieplejszy - morski-
przejściowy). Zachodnie i wschodnie wybrzeże Ameryki
Południowej , daleki Wschód . Są to gleby
bardziej urodzajne niż bielicowe .
* czarnoziemu stepowe . Zawierają duże ilości
próchnicy - najbardziej urodzajne na świecie .
Zajmują tereny południowo wschodniej części
Europy, step Północno Amerykański , południowa
część Niziny La Platy .
* inicjalne bardzo słabo wykształcone (lotne piaski ,
wydmy) , Północna Afryka, Półwysep Arabski ,
Środkowa Azja , środ. i zach. Australia .
* żółtoziemy, czerwonoziemy, laterytowe dorzecze
Amazonki, środ. Afryka, południowo - wschodnia
Afryka .
Rodzaj i jakość gleby zależy głównie od :
* ukształtowania powierzchni ,
* klimatu ,
* budowy geologicznej
* szaty roślinnej .
Jeśli człowiek będzie wpływał np. na szatę roślinną poprzez wycinanie drzew , wpłynie to również niekorzystnie na glebę .
Również do gleby dostają się różnorodne odpady .
Podczas gospodarowania dochodzi często do znacznych przeobrażeń gleb i rzeźby terenu.
Środowisko geograficzne w którym żyje człowiek, jest systemem bardzo złożonym , obejmującym następujące elementy:
* naturalne (przyrodnicze) występujące na danym
terenie ściśle ze sobą powiązane i od siebie
uzależnione,
* oraz sztuczne (antropogeniczne), stworzone
przez człowieka i mające jemu służyć .
Zarówno człowiek jak i siły przyrody mogą wpływać na środowisko naturalne . Zmiany, które zachodzą, mają często nieodwracalne skutki; wpływają na wszystkie elementy środowiska przyrodniczego takie jak :
* klimat
* ukształtowanie powierzchni
* budowa geologiczną
* nawodnienie
* glebę
* szatę roślinną
* Świat zwierząt
Odkąd człowiek zaczął wpływać na środowisko , powstały trzy teorie , określające zależności pomiędzy człowiekiem a przyrodą .
Jedna z nich , znana pod nazwą determinizmu geograficznego głosiła , że środowisko przyrodnicze decyduje o istnieniu ludzi.
Inna koncepcja , indeterminizmu , odrzucała jakikolwiek wpływ środowiska na rozwój społeczny człowieka .
Obie te teorie zostały odrzucone .
Obecnie wiemy , że środowisko geograficzne jest niezbędne do funkcjonowania człowieka .
Człowiek jest uzależniony od niego i tylko racjonalne działanie , nie wyrządzające zbędnych szkód środowisku może zapewnić długą egzystencję .
Niszczenie środowiska zawsze obróci się przeciwko nam samym . Nie ulega wątpliwości , że środowisko ma olbrzymi wpływ na życie człowieka
Obecnie zanieczyszczenie środowiska jest olbrzymie.
Jeszcze w okresie, gdy podstawą gospodarki było rolnictwo , utrzymywał się stan równowagi między przyrodą a działalnością człowieka .
Dopiero rozwój przemysłu fabrycznego zapoczątkowany w XVIII wieku doprowadził do degradacji środowiska w tak dużym stopniu.
Wiek XX to klęska przyrody , której to my jesteśmy przyczyną
Późno bo dopiero w latach sześćdziesiątych zaczęto sobie zdawać sprawę ze zniszczeń jakich dokonano .
W latach siedemdziesiątych stwierdzono , że świat zbliża się do barier przyrodniczych których przekroczenie warunkuje dalsze funkcjonowanie ekosystemów
W ciągu ostatnich lat poznano kilka przyczyn zagrażających przyrodzie . Są to m. in.:
1.Karczowanie wilgotnych lasów równikowych .
Spadek powierzchni tych lasów jest olbrzymi .
Powierzchnia maleje w zastraszającym tempie 100-
200 tyś. km2/rok . Owszem odbywa się sadzenie
drzew ale wzrost jest to proces długoletni.
Już w średniowieczu zaczęto wycinać lasy i na ich miejscu zakładać pola .
Masowa trzebież lasów w XVIII i XIX wieku doprowadziła do wyraźnych zmian klimatycznych np. na Niżu Środkowoeuropejskim.
Nastąpiło zmniejszenie wilgotności powietrza , zwiększyły się dobowe i roczne wahania temperatury .
Wycinanie lasów ma olbrzymie znaczenie w produkcji tlenu , bez którego nie będzie możliwe życie
2. Wzrost ilości dwutlenku węgla w powietrzu .
Powoduje to wzrost temperatury . Ocieplenie
się klimatu może spowodować topnienie
lodowców , a w konsekwencji zalanie
znacznych obszarów ziemi
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
Gdyby nie było efektu cieplarnianego w atmosferze Ziemi, średnia temperatura przy jej powierzchni wynosiłaby 18°C, a nie około +15°C jak obecnie. Różnica 33°C powstaje wskutek zatrzymania przez tzw. gazy cieplarniane promieniowania podczerwonego odbitego od powierzchni Ziemi.
Najważniejszym z nich jest para wodna, na którą przypada około 96% efektu cieplarnianego.
Wpływ CO2 obejmuje około 22% całego efektu cieplarnianego, ale pokrywa się częściowo z działaniem pary wodnej, więc sam CO2 dodaje do tego efektu zaledwie 2.44%.
Pozostałe gazy cieplarniane mają marginalne znaczenie.
3. Niszczenie warstwy ozonowej głownie
przez freony występujące w dezodorantach
ale także w systemach chłodniczych lodówek
i zamrażarek .
Ziemia otoczona jest grubą warstwą ozonu ,
który zatrzymuje 2/3 promieniowania
ultrafioletowego, emitowanego przez Słońce
Warstwa ta znajduje się w stratosferze na
wysokości 15-55 km .
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
„Dziura” a w rzeczywistości przerzedzenie się warstwy ozonowej występuje głównie nad Antarktydą
Wkrótce naukowcy odkryli także pojawienie się jej nad Arktyką .
Na początku lat 90 XX wieku zaobserwowano także przerzedzanie się warstwy ozonowej w szerokościach umiarkowanych nad Europą i Ameryką Północną .
Naprawianie tych szkód jest bardzo trudne , gdyż freony mają bardzo długi okres rozpadu i pozostaną w atmosferze jeszcze przez co najmniej 100 lat .
4. Wzrost zanieczyszczenia mórz i oceanów . Około
360 mln km2 powierzchni Ziemi zajmują morza i
oceany . Niestety, człowiek wykorzystuje je często
jak wysypiska śmieci, niszcząc ogromna część
zamieszkujących je roślin i zwierząt .
Ocean styka się z lądem nie tylko na wybrzeżu , ale
również za pośrednictwem sięgających w głąb lądu
rzek .
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
Zanieczyszczenia , głównie produkty przemysłu petrochemicznego:
- nawozy sztuczne,
- środki owadobójcze i chwastobójcze .
Wszystkie te związki nie ulegają biodegradacji.
Wody morskie stają się więc wielkim zbiornikiem nawozów i trucizn .
Największym zagrożeniem dla oceanów jest ropa naftowa i jej pochodne
Katastrofy tankowców takich jak np.
- Torrey Canyon w 1967 roku - pełna odnowa ekosystemu
trwała aż 6 lat ,
- Amoco Cadiz w 1978 roku ,
- Exxon Valdez w 1989 roku ,
-The Braer w 1993 roku .
Katastrofy doprowadzają nie tylko do skażenia wód morskich ale także i powietrza .
Pomimo rosnącej świadomości zagrożeń , po morzach i oceanach wciąż pływają statki przewożące niebezpieczne substancje np.
* Japoński statek Aktsuki Maru przewożący w 1992 roku
ogromny ładunek radioaktywnego plutonu z Europy do
Japonii
* czy niemiecki Karen B , który w 1987 roku krążył między
Afryką a Europą z 2000 ton toksycznych odpadów
to przykłady ponoszenia ogromnego ryzyka
Niektóre koncerny specjalnie wypuszczają do morza chemikalia , odpady których się trudno pozbyć
Drugie , po ropie naftowej , miejsce na liście najgroźniejszych dla środowiska substancji zajmują ścieki komunalne . W niewielkich ilościach wzbogacają one wprawdzie zawartość odżywczą wody i wspomagają rozwój wielu gatunków wodnych roślin i zwierząt , jednak wielkie ilości ścieków komunalnych stanowią śmiertelne zagrożenie dla ekosystemu
5. Postępujący proces degradacji gleb . Wycięcie
lasów i nieodpowiednia gospodarka hodowlana
na terytorium Sahelu (region w Afryce na
południe od Sahary) spowodowały szybkie
pustynnienie tych obszarów .
Szacuje się , że w Afryce na północ od równika
ulega pustynnieniu ok. 1000 km2 rocznie .
Ruchome wydmy zasypują wciąż nowe obszary ,
powodując zasypywanie roślinności i pól
uprawnych , powiększając w ten sposób pustynie .
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
6. Zwiększanie się deficytu wody. Ocenia się , że co
najmniej 35% lądów jest zagrożonych degradacją
ze względu na brak wody.
Przykładem świadomego oddziaływania na stosunki
wodne jest osuszanie terenów podmokłych , bagien
i torfowisk .
Zmiany poziomu w różnych częściach
świata zostały spowodowane przede wszystkim
- trzebieżą lasów,
- nieodpowiednią uprawą gruntów,
- niewłaściwą regulacją rzek
- oraz coraz większym poborem wód podziemnych ,
głównie na cele przemysłowe i komunalne .
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
7. Opad trujących substancji w regionach silnie
uprzemysłowionych , prowadzący do degradacji
gleb. Specyficzne warunki mikroklimatyczne
ukształtowane przez człowieka występują w dużych
miastach i obszarach miejsko - przemysłowych .
Średnia dobowa temperatura powietrza jest tam o
1-2 oC wyższa , niż na peryferiach miast . W lecie
promienie słoneczne nagrzewają budynki i drogi , w
zimie zakłady przemysłowe emitują do atmosfery
duże ilości ciepła.
przyczyny zagrażające przyrodzie cd.
W dużych miastach występuje większa ilość opadów , głównie są to deszcze.
Zanieczyszczenia takie jak dwutlenek siarki i tlenek azotu wypuszczane przez zakłady , łączą się z parą wodną występującą w powietrzu, reagują z nią i opadają w postaci kwaśnych deszczów .
Wiele substancji chemicznych (tlenek siarki, tlenek ołowiu, tlenek węgla, amoniak, siarkowodór) i wiele innych, wnika do organizmu człowieka różnymi drogami powodując:
-choroby układu krążenia,
-choroby układy oddechowego,
-choroby skóry,
-alergie i uczulenia,
-choroby narządu słuchu i wzroku.
Szczególnie niebezpiecznymi truciznami środowiskowymi w Polsce są:
- metale ciężkie- Pb, Cd, As, Ni, Hg, Zn, Cu, Mn i ich
związki.
* pyły
* związki siarki
* związki azotu
- pestycydy: DDT
Emisje pyłów i gazów do atmosfery pochodzą z rożnych źródeł, lecz największe zagrożenie stanowią:
* rozwój motoryzacji,
* rozwój transportu,
- górnictwo i hutnictwo.
Niszcząc w ten sposób roślinność , zakwaszają glebę i wodę oraz przyśpieszają korozję budowli i urządzeń metalowych .
Wszystkie te czynniki wpływają niekorzystnie na środowisko . Jeśli stan ten będzie dalej się utrzymywał a nawet jeszcze bardziej pogłębiał a my nie dołożymy wszelkich starań aby go minimalizować , doprowadzi do klęski ludzkości . Zmiany warunków fizycznych i chemicznych jakie następują prowadzą do obumierania roślin i zwierząt .
Gdy zabraknie miejsca dla nas na Ziemi , będziemy musieli skolonizować inną planetę . Jak na razie najlepszym kandydatem na to miejsce jest MARS . Jest on stosunkowo blisko Ziemi , przypomina ją najbardziej ze wszystkich planet Układu Słonecznego. Znajduje się to w naszych możliwościach technicznych ale czy znajdą się na to fundusze ?
Gdy nie uda się poprawić stanu naszego środowiska , zmuszeni będziemy szukać pieniędzy .
CZY ZDĄŻYMY OPUŚCIĆ ZIEMIĘ PRZED ZAGŁADĄ , KTÓREJ BĘDZIEMY SPRAWCAMI ?
Nowotwór jest szczególnym rodzajem utworzonej de novo tkanki (ugrupowania jednakowych komórek) żywego, ukształtowanego już organizmu, która zdołała skutecznie wyłamać się spod kontroli rozmaitych mechanizmów regulujących jej funkcje, szczególnie związanych ze wzrostem i różnicowaniem się, zarówno miejscowych - działających na poziomie tkankowym i narządowym, jak i ogólnoustrojowych, zwłaszcza immunologicznych.
Zmiany genetyczne w komórkach zachodzą stopniowo. Pomiędzy tkanką zdrową a nowotworową istnieją stadia (formy) przejściowe, które nazywamy stanami przedrakowymi. Ich pojawienie się w ustroju stanowi bardzo ważny sygnał, zapowiedź ciężkiej choroby. Szczęśliwie, nie zawsze stan przedrakowy przeistacza się w raka.
Wszystkie nowotwory złośliwe poprzedzone są fazą stanu przedrakowego. Niestety, tylko niektóre stany przedrakowe mogą być w porę dostrzeżone. Jest to na przykład możliwe w przypadku zmian na skórze, takich jak niektóre znamiona barwnikowe, rogowacenie, wyrośla skórne), czy zmian w błonach śluzowych przewodu pokarmowego stwierdzanych w trakcie badań endoskopowych (niektóre przerosty błon śluzowych, polipy jelita) oraz cytologicznych, szczególnie narządów rodnych.
Niektóre nowotwory pierwotnie niezłośliwe wykazują mniejszą lub większą skłonność do dalszych mutacji powodujących ich zezłośliwienia. Takimi nowotworami są np. polipy przewodu pokarmowego, szczególnie zaś gruczolaki jelita grubego. Niezłośliwy nowotwór pęcherza moczowego, brodawczak, wykazuje wyraźną skłonność do przechodzenia w postać złośliwą.