GOSPODARKA KOMUNALNA
Dr Mariusz W. Sienkiewicz
WYKŁAD 1
19.02.2008
Gospodarka komunalna jest częścią gospodarki finansowej państwa.
Najważniejsze ustawy:
Ustawy o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim.
Ustawa o gospodarce komunalnej z 20.12.1996 roku.
Ustawa o finansach publicznych z 30.06.2005 roku.
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 13.11.2003 roku.
Ustawa kodeks spółek handlowych z 2000 roku (część dot. spółek kapitałowych - spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością).
Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Ustawa prawo ochrony środowiska.
Ustawa prawo działalności gospodarczej.
Ustawa prawo wodne.
Kodeks cywilny (część dot. umów cywilno-prawnych).
Ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym.
Ustawa prawo budowlane.
Kodeks postępowania administracyjnego.
Ustawa prawo zamówień publicznych.
Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.
Ustawa o odpadach.
Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach.
Ustawa prawo przewozowe.
Ustawa o drogach publicznych.
Ustawa prawo energetyczne.
Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.
GOSPODARKA KOMUNALNA jest częścią usług realizowanych przez samorząd terytorialny
w Polsce (funkcja świadczenia usług).
Trzy kategorie usług realizowane przez samorząd:
Usługi publiczne - kategoria najszersza, obejmuje usługi komunalne, społeczne
i administracyjne; są skierowane na zaspokajanie potrzeb społeczności lokalnej, w których ważną rolę odgrywają organy administracji samorządowej, opiera się
o przyczyny/aspekty:
- polityczne
- ustrojowe
- społeczne
- majątkowe
- ekonomiczno-finansowe
- ekologiczne
Jakość świadczenia usług publicznych ma zasadnicze znaczenie dla funkcjonowania samorządu terytorialnego jako całości.
Usługi społeczne - usługi ukierunkowane na rozwój życia społecznego wspólnoty lokalnej (zaspokajanie potrzeb społecznych mieszkańców); przykładem usług społecznych są: edukacja, opieka i wychowanie, ochrona zdrowia, upowszechnianie kultury fizycznej, kultury, opieka społeczna, bezpieczeństwo publiczne, rynek pracy.
Usługi administracyjne - są usługami publicznymi świadczonymi przez samorząd terytorialny, których istota polega na samym wykonaniu czynności administracyjnej, a nie dostarczeniu klientowi określonego dobra czy usługi materialnej. Na ogół usługi te mają charakter określonej czynności prawnej dokonanej na wniosek interesanta np. wydanie decyzji administracyjnej, wydanie odpowiedniego dokumentu lub zaświadczenia, ustanowienie lub stwierdzenie stanu prawnego, potwierdzenie stanu faktycznego, dokonanie wpisów, podpisów, rejestracji, wykreślenia z rejestru.
Usługi komunalne - są nimi usługi publiczne, które nakierowane są na zaspokojenie zbiorowych potrzeb bytowych społeczności lokalnych np. wodociągi, kanalizacja, zaopatrzenie w wodę, energię, gospodarowanie odpadami, utrzymanie czystości
i porządku, transport publiczny, utrzymanie dróg, cmentarnictwo, zieleń publiczna, mieszkalnictwo komunalne.
ISTOTA REALIZACJI USŁUG KOMUNALNYCH:
Ciągłość i powszechność świadczenia produkcji i usług.
Powszechna dostępność.
Zaspokajanie potrzeb o charakterze publicznym.
Brak motywu maksymalizacji zysku i możliwości zastąpienia tzw. nieekwiwalentności w świadczeniu usług.
Do cech usług związanych z infrastrukturą techniczną należą:
Niepodzielność techniczna urządzeń strukturalnych.
Wysoka kapitałochłonność cyklu inwestycyjnego.
Jednoczesność produkcji, dostawy i konsumpcji.
Znaczne zróżnicowanie w czasie zapotrzebowania na usługi.
Wysoki stopień nieelastyczności popytu względem cen.
Jak realizowane są funkcje komunalne w Unii Europejskiej?
Najczęstsze formy realizacji usług komunalnych w UE:
Spółka komunalna - najczęściej jest to spółka prawa handlowego. Ta spółka wykonuje zadania o charakterze użyteczności publicznej. Co najmniej 50% udziałów
w tej spółce ma samorząd terytorialny. W przypadku gdy samorząd ma mniej niż 50% zapewniane są mechanizmy kontroli nad tą spółką. Przed wejściem Rumunii i Bułgarii do UE w 25 krajach Unii było 16 tys. spółek. W Polsce jest ich 2600. Obrót roczny wszystkich spółek w UE wynosi 140 mld euro, w Polsce 5,2 mld euro. Zatrudniają one ponad 1 100 000 osób, w Polsce 160 000.
Spółki komunalne w UE podlegają określonym odrębnym ustawom. Wkład np. we Francji nie mniej niż 85% (w Polsce nie ma takich uregulowań).
Istnieje możliwość zrzeszania się spółek komunalnych w holdingi (Niemcy, Austria, Włochy, Szwecja; zabronione jest to we Francji).
Działalność spółek komunalnych nie ma najczęściej ograniczeń terytorialnych.
W wielu miastach prezydent może być prezesem spółek (w Polsce i Włoszech - nie).
Główne obszary działania spółek komunalnych to: wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną i wodę, wywóz śmieci i odprowadzanie ścieków, budownictwo komunalne, komunikacja miejska, zagospodarowanie przestrzenne, rewitalizacja, zarządzanie lotniskiem, infrastruktura turystyczna.
Liczba spółek komunalnych w Polsce wzrosła w ostatnich latach ponad siedmiokrotnie (lata 1996, 2000)
GOSPODARKA KOMUNALNA => obejmuje w szczególności realizację zadań przez samorząd terytorialny o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (tylko zadania własne).
WYKŁAD 2
26.02.2008
Formy organizacyjno-prawne wykonywania gospodarki komunalnej:
Może być wykonywana samodzielnie przez jst poprzez tworzone własne jednostki organizacyjne:
Jednostki budżetowe
Zakłady budżetowe
Gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych
Powierzenie wykonywania zadań o charakterze gospodarki komunalnej:
Umowy cywilnoprawne
Spółki prawa handlowego (S.A., sp. z o.o.)
Partnerstwo publiczno-prywatne
Zasady wyboru form organizacyjno-prawnych gospodarki komunalnej:
Rozmiar prowadzonej działalności (wielkość gminy).
Rodzaj działalności (transport publiczny, oczyszczanie, opieka nad terenami zielonymi i inne).
Poziom kapitałochłonności (jakie nakłady muszą być przeznaczone na rozpoczęcie działalności i jej prowadzenie).
Warunki lokalne.
Ogólna sytuacja gospodarcza kraju.
Zabrania się prowadzenia gospodarki komunalnej w formie zakładu budżetowego
w przypadku działalności wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.
Jednostka budżetowa => taka jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych, która swoje wydatki pokrywa bezpośrednio z budżetu jst, a pobrane dochody odprowadza na rachunek budżetu jednostki macierzystej np. szkoła podstawowa, gimnazjum. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu, który określa nazwę, siedzibę, przedmiot działania, strukturę organizacyjną. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest tzw. plan dochodów i wydatków. Jego projekt opracowuje kierownik jednostki budżetowej.
Jakie organy tworzą jednostki budżetowe?
Organy stanowiące - Rada gminy, Rada powiatu, Sejmik województwa (posiadają kompetencje wyłączne).
Tworząc jednostkę budżetową organ tworzący uchwala jednocześnie jej statut.
Organem uprawnionym do likwidacji jednostki budżetowej jest również organ stanowiący.
Źródła dochodów jednostek budżetowych:
Opłaty za udostępnienie dokumentacji przetargowej.
Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej.
Odszkodowania i wypłaty za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie lub użytkowaniu jednostki budżetowej.
Jednostka budżetowa ma możliwość uzyskiwania dochodów z działalności komercyjnej poprzez utworzenie gospodarstwa pomocniczego tej jednostki.
Zakład budżetowy => są to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które:
Odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania
Pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych np. gminny zakład gospodarki komunalnej (dostarcza wodę, oczyszczanie), gminny/miejski dom kultury, miejski ośrodek sportu i rekreacji.
Gospodarka finansowa zakładu budżetowego => podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy obejmujący:
Przychody, w tym dotacje z budżetu.
Koszty i inne obciążenia.
Stan środków obrotowych.
Stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu……..
Rozliczenia z budżetem.
Zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu jednostki macierzystej tzw. dotacje przedmiotowe związane z pokryciem części kosztów prowadzonej działalności.
W szczególnych przypadkach zakład budżetowy może otrzymać dotację podmiotową oraz dotację celową na pokrycie kosztów realizacji inwestycji.
Dofinansowanie zakładu budżetowego => dotacje dla z.b. nie mogą przekroczyć 50% kosztów jego działalności. Nie dotyczy to dotacji celowych, które są przeznaczone na dofinansowanie projektu lub zadania współfinansowanego ze środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub funduszu spójności UE.
Tworzenie i likwidacja zakładów budżetowych:
Kompetencję wyłączną posiada organ stanowiący => Rada gminy, Rada powiatu, Sejmik województwa.
Tworząc zakład budżetowy organ stanowiący określa:
Nazwę i siedzibę zakładu budżetowego.
Przedmiot działalności.
Właściwą część budżetu jednostki macierzystej z którą zakład będzie się rozliczał.
Źródła przychodów własnych.
Stan wyposażenia w środki obrotowe.
Składniki majątkowe przekazane w użytkowanie zakładowi.
Wady i zalety zakładów budżetowych:
ZALETY:
Łatwość tworzenia i zarządzania właścicielskiego.
Prostota dotowania.
Uproszczona księgowość i, ewidencja i sprawozdawczość.
Brak opodatkowania dywidendą.
Brak amortyzacji dzięki czemu obniżone są koszty funkcjonowania zakładu i podniesiona jest konkurencyjność.
Łatwość dokonywania przekształceń wewnętrznych.
Brak obciążeń podatkiem VAT (od towarów i usług).
Można bez zbędnych procedur powierzać zadania z zakresu administracji publicznej.
WADY:
Brak samodzielności prawnej
Powszechna tendencja do zawyżania kosztów.
Pełna odpowiedzialność gminy za działanie zakładów.
Sztywny system wynagrodzeń niezależny od uzyskiwanych efektów.
Duża wrażliwość na nieracjonalne decyzje władz gminy.
Brak amortyzacji w przypadku tzw. dekapitalizacji majątku zakładu.
Roczny system finansowania i niemożność ustalenia dłuższej perspektywy działalności.
Obowiązek pokrywania strat zakładu przez gminę.
Tzw. rachunkowość kasowa, utrudniająca prowadzenie rachunkowości zarządczej.
GOSPODARSTWA POMOCNICZE JEDNOSTKI BUDŻETOWEJ => jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna.
Finansowanie gospodarstwa pomocniczego
Podstawą gospodarki finansowej jest roczny plan finansowy. Obejmuje on:
Przychody (w tym dotacje z budżetu).
Koszty i inne obciążenia.
Rachunek zysków i strat.
Stan środków obrotowych.
Stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu oraz rozliczenia z budżetem.
Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe. Nowo otwartemu gospodarstwu pomocniczemu może być przyznana z budżetu dotacja na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Gospodarstwo pomocnicze wpłaca do budżetu ½ (połowę) osiągniętego zysku.
Tworzenie i likwidacja gospodarstw pomocniczych => kierownik jednostki budżetowej ale po uzyskaniu uprzedniej zgody organu wykonawczego jednostki samorządowej (wójt, burmistrz, prezydent, zarząd województwa).
WYKŁAD 3
11.03.2008
Jednostki pozabudżetowe (art. 9 Ustawy o gospodarce komunalnej)
Jst mogą tworzyć spółki z o.o. i spółki akcyjne, a także przystępować do tych spółek.
Gmina może mieć 100% udziałów w tych spółkach lub może mieć większość udziałów/akcji lub gmina ma mniejszość udziałów.
Gmina może prowadzić działalność gospodarczą jedynie w sferze użyteczności publicznej.
Gmina może prowadzić działalność gospodarczą poza sferą użyteczności publicznej jeżeli zostaną spełnione łącznie oba warunki:
Istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym.
Występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.
Gmina może przystępować do spółek prawa handlowego lub je tworzyć jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego wkład pieniężny gminy do spółki lub też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową.
Wyłączenie zakazu przystępowania do spółek lub tworzenia spółek prawa handlowego (przedmiotowe) poza użytecznością publiczną. Jeżeli gmina przystępuje do spółek zajmujących się czynnościami:
bankowymi,
ubezpieczeniowymi,
działalnością doradczą,
działalnością promocyjną, edukacyjną, wydawniczą,
a także innych ważnych spółek świadczących swoje usługi dla rozwoju samorządności terytorialnej,
Istotne cechy spółek kapitałowych:
Powstają na podstawie umowy w postaci aktu notarialnego.
Podlegają wpisowi do rejestru przedsiębiorców w KRS.
Posiadają osobowość prawną, co prowadzi do pewnego rozdzielenia majątku, a tym samym odpowiedzialności spółki i wspólników.
Wspólnicy ryzykują w razie niepowodzenia gospodarczego jedynie wysokością wkładu w kapitał spółki.
Majątek osobisty nie może być przeznaczony na zaspokojenie roszczeń wierzycieli.
Występują organizacyjnie wyodrębnione władze spółki.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - cechy charakterystyczne:
Jest to osoba prawna typu korporacyjnego i kapitałowego.
Kapitał zakładowy musi wynosić 50.000 złotych w chwili założenia spółki.
Wysokość jednego udziału (wartość nominalna) nie może być niższa niż 50 złotych.
Kapitał zakładowy spółki może być pokryty gotówką lub wkładami niepieniężnymi (tzw. aportami).
Udział w spółce z o.o. jest związany z osobą wspólnika.
Spółka z o.o. jest obliczona na uczestnictwo w niej niewielkiej liczby wspólników.
Jest to forma prowadzenia działalności korzystna dla małych i średnich przedsiębiorstw (mśp).
Władzami spółki z o.o. są zgromadzenia wspólników, zarząd oraz rada nadzorcza lub komisja rewizyjna (organ fakultatywny; obligatoryjny staje się jeżeli kapitał zakładowy spółki przekroczy 500 tys. złotych lub liczba wspólników - 25).
Doniosłą rolę odgrywa rada nadzorcza lub komisja rewizyjna.
Nie może emitować udziału papierów wartościowych.
Zbywanie udziałów może być ograniczone postanowieniami umowy spółki.
Wnoszenie aportów jest prostsze niż w spółkach akcyjnych.
Wspólnicy mogą wnosić dopłaty zasilające środki spółki.
Zarząd spółki może być pociągnięty do osobistej odpowiedzialności majątkowej
w przypadku niezapłacenia zobowiązań spółki, w szczególności zobowiązań podatkowych.
Umowa spółki z o.o. powinna zawierać:
nazwę firmy i siedzibę spółki (musi być wskazanie sp. z o.o.),
przedmiot działalności spółki,
wysokość kapitału zakładowego,
określenie czy wspólnik może wnieść więcej niż 1 udział,
liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
czas trwania spółki jeśli jest oznaczony,
Powstanie spółki z o.o.:
Zawarcie umowy spółki.
Wniesienie wkładu przez wspólników na pokrycie całego kapitału zakładowego.
Powołanie zarządu.
Ustanowienie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej jeśli wymaga tego prawo.
Wpis do rejestru.
Zarząd spółki (kompetencje):
prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje,
składa się z jednej lub kilku osób,
do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza jego grona,
członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników,
jeśli zarząd jest wieloosobowy sposób reprezentowania określa umowa spółki,
każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (spraw tzw. zwykłego zarządu),
w przypadku spraw przekraczających tzw. zwykły zarząd potrzebna jest uchwała zarządu,
ZAKAZ KONKURENCJI w spółkach z o.o. => polega na tym, iż członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik bądź też innej osobie prawnej jako członek organu (nie może być to wójt, burmistrz, prezydent). Obejmuje on również zakaz udziału w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki, chyba, że udzieli na to zgody zgromadzenie wspólników.
SPÓŁKI AKCYJNE (najważniejsze cechy):
Decyzje kapitałowe, stan finansowy, wyniki gospodarcze poddane są szczególnemu nadzorowi.
Może emitować papiery wartościowe typu udziałowego, które mogą być przedmiotem obrotu publicznego, giełdowego lub pozagiełdowego.
Wnoszenie aportów jest poddawane szczególnemu nadzorowi, a więc utrudnione.
Aporty podlegają weryfikacji przez biegłych rewidentów, a akcje pokryte aportami nir mogą być zbyte przez okres dwóch (2) lat.
Akcjonariusze nie ponoszą osobistej odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania spółki.
Kapitał akcyjny na dzień rejestracji spółki może być wniesiony w wysokości 25%
(w spółce z o.o. - 100%).
Może tworzyć tzw. struktury holdingowe - być założycielem innych spółek.
Kapitał akcyjny wynosi 500.000 złotych. Może być pokryty gotówką jak i aportami.
Wartość nominalna 1 akcji - co najmniej 1 grosz. Akcje mogą być imienne lub na okaziciela, zwykłe lub uprzywilejowane.
Powstanie spółki akcyjnej:
Zawiązanie spółki (w tym podpisanie statutu przez założycieli).
Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego.
Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej (obligatoryjna).
Wpis do rejestru.
Zarząd spółki akcyjnej:
prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz,
może być jednoosobowy lub wieloosobowy,
do zarządu mogą być powołane osoby spośród akcjonariuszy lub spoza ich grona,
członków zarządu powołuje lub odwołuje rada nadzorcza,
Rada nadzorcza:
sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności,
składa się z minimum 3 (trzech) członków, a w spółkach publicznych min. 5 (pięciu) członków, powoływanych i odwoływanych przez walne zgromadzenie,
ZALETY SPÓŁEK PRAWA HANDLAOWEGO:
Możliwość pozyskania zewnętrznego kapitału.
Racjonalność działania wynikająca z prawideł rynku, zarządzanie na zasadach menadżerskich.
Swobodne kształtowanie wewnętrznych procesów gospodarczych (wynagrodzenie, gospodarowanie środkami trwałymi, zapasami).
Możliwość uczestniczenia w innych osobach prawnych oraz elastyczność w wyborze formy pokrywania strat.
WADY SPÓŁEK PRAWA HANDLOWEGO:
Tzw. pełne opodatkowanie.
Konieczność zwrotu oprocentowania kapitału właścicielom.
Długi okres tworzenia spółki (analizy, wyceny, negocjacje).
Wysokie koszty tworzenia spółki - szczególnie w przypadku dokonywania wyceny wkładów niepieniężnych (aportów).
Brak gwarancji poprawności działania poza umową.
WYKŁAD 4
18.03.2008
PRYWATYZACJA USŁUG KOMUNALNYCH
Argumenty „za” i „przeciw” prywatyzacji usług komunalnych:
Z uwagi na swoje funkcje i specyfikę sfera gospodarki komunalnej realizowanej przez samorząd terytorialny nie może być w pełni prywatyzowana.
Ze względów społecznych i ekonomicznych do postulatów prywatyzacji należy podchodzić powściągliwie np. nieprzemyślana sprzedaż majątku komunalnego zamiast dzierżawy lub leasingu mogą przynieść w perspektywie straty jednostce samorządowej; z drugiej strony - w przypadku przedsiębiorstw komunalnych model gospodarki rynkowej zmusza do dopuszczenia kapitału prywatnego. Spowodowane jest to również małymi możliwościami finansowania przez gminy usług komunalnych.
PRYWATYZACJA => jest procesem polegającym na przechodzeniu od dominacji własności publicznej w kierunku gospodarki opartej na własności prywatnej. Prywatyzacja jest związana ze zmianą stosunków gospodarczych i przekształceniami własnościowymi. Jest to jeden z podstawowych warunków budowy systemu gospodarki rynkowej.
Pojęcie prywatyzacji wiąże się często z pojęciem de etatyzacji i denacjonalizacji.
DEETATYZACJA => jest pojęciem szerszym niż prywatyzacja i oznacza zmniejszenie roli organów państwowych w życiu gospodarczym.
DENACJONALIZACJA => oznacza proces zmiany własności majątku, który wcześniej został znacjonalizowany.
DEKOMUNALIZACJA => jest to przekazanie w ręce prywatne składników mienia komunalnego. Jest ona bezpośrednio związana z prywatyzacją usług komunalnych.
Wyróżniamy trzy (3) podstawowe TYPY PRYWATYZACJI usług komunalnych:
Prywatyzacja jednostek komunalnych w tym przedsiębiorstw => polega ona na procesie przejmowania praw własności majątku przez osoby prywatne oraz wpływania przez nie na działanie nowych podmiotów gospodarczych. Jest to przekształcenie prywatyzacyjne w sensie podmiotowym i w konsekwencji prowadzi również do prywatyzacji usługi wykonywanej przez nową jednostkę. Jest to tzw. „twardy” typ prywatyzacji komunalnej.
Prywatyzacja usług komunalnych => stanowi prywatyzację w sensie przedmiotowym. Polega na zmianie sposobu organizowania procesu świadczenia usługi. Wyraża się to we wzroście udziału firm prywatnych w podaży usług oferowanych na lokalnym rynku. Ta prywatyzacja zwana jest również prywatyzacją pośrednią.
Prywatyzacja zarządzania usługami komunalnymi => polega na tym, iż majątek nadal pozostaje własnością jst a funkcje zarządzania nim powierza się osobie lub firmie prywatnej, w przekonaniu, że będzie lepiej gospodarować powierzonym mieniem. Jest to tzw. „miękka”, inaczej częściowa forma przekształcenia własnościowego. Praktycznym przykładem zarządzania usługami komunalnymi są tzw. „kontrakty menadżerskie” - gmina zawiera kontrakt z osobą fizyczną lub prawną o pełnienie funkcji zarządzania zgodnie z zasadą:
ZBUDUJ - OPERUJ - PROWADŹ
BUILD - OPERATE - SCHEMES (ang.)
CZYNNIKI DETERMINUJĄCE PRYWATYZACJĘ (istota/zasady prywatyzacji):
Do przekształceń własnościowych nie wolno podchodzić automatycznie. Przy podjęciu decyzji o prywatyzacji należy wziąć pod uwagę takir okoliczności jak:
Ocenę dotychczasowego sposobu funkcjonowania podmiotów komunalnych;
Sytuację lokalną, społeczną i gospodarczą;
Rodzaj i charakter prowadzonej działalności i niezbędność zachowania interesów gminy;
Punktem wyjścia powinna być rzetelna ocena czy podmiot komunalny wykonuje swoje zadania dobrze czy źle.
Prywatyzacja powinna uwzględniać miejscowe uwarunkowania społeczno - ekonomiczne.
Silna prywatyzacja stwarza zagrożenie dodatkowym bezrobociem. W małych miastach czy gminach przekształcenie lub likwidacja przedsiębiorstwa komunalnego może wywołać niezadowolenie społeczne. W dużych miastach łatwiej stworzyć jest konkurencję i prywatyzacja może przynieść lepsze rezultaty
Trudniejsze jest przekształcenie podmiotów wielobranżowych niż jednofunkcyjnych.
TRUDNOŚCI W PRYWATYZACJI:
Niepew(ł)ne i niezrozumiałe przepisy prawne.
Brak strategii w procesie przekształceń.
Szczupłość środków finansowych.
Słabe przygotowanie i niska jakość kadry.
Zachowanie władz lokalnych i załóg w prywatyzowanych przedsiębiorstwach.
ZACHOWANIE INTERESU PUBLICZNEGO (dwa poglądy):
Pierwszy pogląd => prywatyzacja usług komunalnych nie prowadzi do zagrożenia interesu publicznego. Dowodem jest obniżka cen świadczonych usług, poprawa rentowności, poprawa jakości usług. Ma to miejsce w takich dziedzinach jak komunikacja miejska czy oczyszczanie miast.
Istnieje też drugi pogląd wg którego prywatyzacja szkodzi interesowi publicznemu dlatego, iż firmy prywatne są zainteresowane głównie dochodowymi rodzajami działalności i mogą lekceważyć mały popyt jeśli nie przynosi im zysku. Prowadzi to do wzrostu cen lub pogorszenia jakości usług.
SEKTORY GOSPODARKI KOMUNALNEJ A PRYWATYZACJA:
Sfery/dziedziny, w których należy być ostrożnym z prywatyzacją to:
Zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków;
Utylizacja odpadów;
Lokalna energetyka;
Jest to związane z bieżącym i nieprzerwanym dostarczaniem usług. Te dziedziny są bardzo kapitałochłonne, infrastruktura jest bardzo duża. W tych sferach trudno jest stworzyć konkurencję.
Sfery/dziedziny, które można prywatyzować:
Komunikacja miejska (przewozy autobusowe; ale nie linie tramwajowe, gdyż są z reguły deficytowe);
Konserwacja i rozbudowa terenów zielonych;
Administracja komunalnymi zasobami mieszkaniowymi (prywatyzacja zarządzania);
Prowadzenie parkingów miejskich i targowisk;
Gazownictwo bezprzewodowe;
Usługi pogrzebowe;
CELE PRYWATYZACJI KOMUNALNEJ:
Prywatyzacja w założeniu powinna przynosić określone cele i korzyści. Nie może być celem samym w sobie.
Cele społeczne => tworzą gwarancję interesu publicznego, ponieważ gmina zobowiązana jest do dostarczania usług komunalnych i zapewniania warunków, w których usługi te będą świadczone w sposób ciągły, bezpieczny i dostępny. Osiąganie celów społecznych polega na lepszym zaspokajaniu potrzeb ludności oraz stwarzaniu gwarancji niezawodności i ciągłości świadczenia usług.
Cele ekonomiczne => obejmują następujące kierunki działań:
Zapewnienie odpowiedniej podaży usług;
Poprawa standardu i jakości usług;
Wzrost efektywności ekonomicznej nowych podmiotów gospodarczych;
Tworzenie warunków do zwiększenia konkurencji;
Lepszy system zarządzania;
Odejście od czynnika administracyjnego i biurokratycznego;
Cele finansowe => związane są z:
Obniżką kosztów działalności - z punktu widzenia gminy chodzi o redukcję wydatków budżetowych związanych z zarządzaniem, administrowaniem i kontrolą;
Możliwością pozyskania dodatkowego kapitału ze sprzedaży majątku komunalnego oraz potencjalne dochody z podatków od przedsiębiorców;
Cele polityczne => odpolitycznienie zarządzania usługami komunalnymi;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
!!!! PRZERWA !!!! BRAK WYKŁADU Z 25.03.2008
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
Wykład … 01.04.2008
CECHY PPP - Partnerstwa Publiczno-Prywatnego:
Akt notarialny - zawierana umowa cywilno-prawna
Strony tej umowy w dowolny sposób kształtują swoje prawa i obowiązki
Ma miejsce udział partnera prywatnego w nakładach inwestycyjnych
TRADYCJE PPP:
w USA w latach '80-tych - przemysł zbrojeniowy, wodociągi, transport, budownictwo i renowacja dzielnic miejskich.
w Europie Zachodniej pod koniec lat '80-tych - budownictwo (mosty, autostrady, tunele), energetyka, szpitale, centra handlowe, sportowe, parkingi.
W Polsce na początku lat '90-tych - usługi komunalne 2005 r. - „Ustawa o PPP”
PPP to forma długoterminowej współpracy sektora publicznego i prywatnego przy przedsięwzięciach mających na celu realizację zadań publicznych. CELEM jest osiągnięcie obopólnych korzyści, zarówno społecznych, jak i komercyjnych.
PRZEDMINOTEM PPP może być:
Zaprojektowanie, lub realizacja inwestycji w wymiarze zadania publicznego
Świadczenie usług publicznych przez okres powyżej 3 lat
Działanie na rzecz rozwoju społecznego i gospodarczego
Przedsięwzięcia: pilotażowe, promocyjne, naukowe, edukacyjne, kulturowe, wspomagające realizację zadań publicznych jeżeli wynagrodzenie partnera prywatnego będzie pochodziło z innych źródeł niż od partnera publicznego.
WYNAGRODZENIE partnera prywatnego - to jego prawo do pobierania pożytków lub innych korzyści z przedsięwzięcia, lub zapłata sumy pieniężnej przez podmiot publiczny
WKŁAD WŁASNY partnera publicznego - to sfinansowanie części kosztów realizacji przedsięwzięcia, dopłata do usług świadczonych przez podmiot prywatny, możliwość wniesienia przedsiębiorstwa, nieruchomości, lub rzeczy ruchomych, licencji, praw, wartości niematerialnych.
PODMIOTEM PPP jest:
(Prywatny) - przedsiębiorca, organizacja pozarządowa, Kościół i związek wyznaniowy, podmiot zagr.
(Publiczny) - organy administracji rządowej i samorządowej, fundusze celowe, SP ZOZ-y, instytucje kultury, państwowe szkoły wyższe.
INWESTYCJA (w ramach PPP) - to budowa, rozbudowa, przebudowa połączona z eksploatacją, utrzymaniem lub zarządzaniem majątkiem będącym przedmiotem tej inwestycji, albo świadczenie usług publicznych.
ETAPY PRZYGOTOWANIA i przeprowadzenia PPP:
Złożenie wniosku do podmiotu publicznego przez podmiot prywatny zainteresowany partnerstwem.
Przeprowadzenie analizy przedsięwzięcia przez podmiot publiczny w celu sprawdzenia jego efektywności oraz zagrożeń. Analiza ta obejmuje: + analizę ryzyka (wpływ na zadłużenie)
+ analizę aspektów ekonomicznych
+ analizę porównania korzyści z zagrożeniami
+ analizę stanu prawnego składników majątku
Po analizie wymagana jest zgoda ministra finansów.
KRYTERIA OCENY OFERT:
+ Najkorzystniejszy bilans wynagrodzenia
+ Podział zadań i ryzyk pomiędzy podmiotami
+ Terminy płatności i ich wysokości (i inne świadczenia)
MODELE PPP:
Model niemiecko-holenderski = samorząd jest właścicielem zarówno infrastruktury komunalnej jak i jej operatora, podejmuje on decyzje o polityce cen, samodzielność operatora jest ograniczona, wykorzystywane jest w gospodarce wodno-kanalizacyjnej, w usługach ciepłowniczych, czy gospodarce odpadami.
Model brytyjski = posiadanie pełnej własności przez operatora prywatnego, samorząd nie ma zagwarantowanej kontroli nad daną sferą gospodarki komunalnej, samorząd nie ponosi kosztów związanych z dostosowaniem jakości usług do wymogów zewnętrznych. Podmiot prywatny swobodnie kształtuje politykę cen i inwestycje - komunikacji miejska, oczyszczanie miasta, zaopatrzenie w energię Model francuski = samorząd jest właścicielem infrastruktury komunalnej , a operatorem podmiot prywatny, wybrany w drodze przetargu (ale nie w drodze prawa zamówienia publicznego) - ochrona zdrowia, szkolnictwo. Samorząd wydzierżawia majątek na okres 10 - 30 lat, podmiot prywatny eksploatuje sieci, nadzoruje inwestycje, świadczy doradztwo. Samorząd określa taryfy i kształtuje ceny.
Wykład… 08.04.2008
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
1994 - Pierwsza ustawa ujednolicająca dysponowanie finansami publicznymi i dostosowująca prawo krajowe do europejskiego. … Z.P. są regulowane przez dyrektywy europejskie …
2004 - Ustawa „prawo zamówień publicznych”, oprócz tego obowiązuje ok. 20 rozporządzeń do tej ustawy, oraz ustawy: „prawo budowlane”, „prawo cywilne”, „finanse publiczne”.
Z.P. to umowy odpłatne, zawierane między zamawiającym, a wykonawcą, których przedmiotem są: usługi, dostawy i roboty budowlane.
PRZEDMIOT Z.P.
Roboty budowlane - to zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy „prawo budowlane” z 1994 roku.
Dostawy - to nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr w szczególności na podstawie umowy sprzedaży, najmu, dostawy lub leasingu.
Usługi - to wszelkie świadczenia, których przedmiotem nie są ani dostawy, ani roboty budowlane.
NACZELNE ZASADY UDZIELANIA Z.P
Zasada uczciwej konkurencji - oznacza iż zamawiający przygotowuje i przeprowadza postępowanie w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji oraz równe traktowanie wykonawców.
Zasada bezstronności i obiektywizmu- wg. której czynności związane z przygotowaniem oraz przepro- wadzeniem post. o udzielenie zamówienia wykonują osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm.
Zasada legalności - zamówienie jest udzielane wykonawcy wybranemu zgodnie z przepisami ustawy.
Zasada jawności postępowania - na każdym etapie wykonywane czynności i dokumenty są jawne (protokół z postępowania, oferty, umowy), Wyjątek! Jeśli zastrzeżona jest tajemnica przedsiębiorska, lub ważne informacje handlowe.
Zasada pisemności postępowania - oznacza że na każdym etapie, postępowanie powinno być prowadzone w formie pisemnej.
Zasada języka polskiego - ale są wyjątki.
Zasada przetargu nieograniczonego i ograniczonego.
PODMIOTY Z.P. - podmioty zobowiązane do przestrzegania ustawy o zamówieniach publicznych.
Jednostki sektora finansów publicznych (j s f p)
Inne podmioty - jeżeli ponad 50% wartości udzielonego przez nie zamówienia jest dofinansowane z UE
WYŁĄCZENIA STOSOWANIA USTAWY
Nie stosuje się do: a) zamówień zawieranych na podstawie szczególnej procedury organizacji międzynarodowej, jeżeli w umowie z tą organizacja są określone procedury odmienne, b) do usług świadczonych przez NBP, c) do usług w zakresie badań naukowych, e) zakup czasu antenowego, f) do usług związanych z emisją, lub transferem papierów wartościowych, g) do umów o pracę, h) przyznawania dotacji ze środków publicznych, jeżeli dotacje te są przyznawane na podstawie ustaw, lub jeśli wartość szacunkowa nie przekracza 14,000 €
10