ROZDZIAŁ I
DEFINICJA I ROZWÓJ LEASINGU............................
ROZDZIAŁ II
ZASTOSOWANIE LEASINGU W POLSCE ..............................
ROZDZIAŁ III
PRAWNY CHARAKTER LEASINGU...........................
WNIOSKI.......................................................
. Definicja leasingu
( ang.) leasing, (franc. cre'dit-bail, niem. Leasing) - swoista forma najmu czy dzierżawy ruchomych środków trwałych (ang. equipment leasing) i nieruchomości (ang. plant leasing), stwarzająca przedsiębiorstwom wykorzystującym ją w praktyce możliwość użytkowania tych dóbr bez konieczności ich nabycia. Charakterystyczną cechą tej rozpowszechnionej po II wojnie światowej formy obrotu jest to, iż stawki czynszu są tak skalkulowane, że w trakcie jednej umowy najmu czy też dzierżawy pokrywają oprócz zysku wynajmującego (wydzierżawiącego) również pełną amortyzację przedmiotu (obiektu) oddanego w leasing. Niekiedy umowa leasingowa przewiduje tylko sam najem lub dzierżawę środków trwałych (leasing netto), czasami zaś także pełną ich obsługę i konserwacje (leasing brutto lub leasing pełny).
Leasingiem zajmują się bądź wyspecjalizowane instytucje finansowe, które są zazwyczaj afiliacjami dużych banków (leasing pośredni), bądź przedsiębiorstwa przemysłowe wytwarzające określone środki trwałe i posiadające odpowiednie zasoby kapitałowe (leasing bezpośredni). Specjalistyczną formą leasingu jest tzw. renting, kiedy urządzenie wynajmowane jest na krótkie okresy różnym użytkownikom
Leasing jako specyficzna forma obrotu dobrami inwestycyjnymi i konsumpcyjnymi trwałego użytku zrodził się w praktyce gospodarczej USA we wczesnych latach pięćdziesiątych
Europejskie spółki leasingowe powstawały najczęściej przy udziale spółek amerykańskich przejmując amerykańskie praktyki i zwyczaje handlowe w zakresie treści formularzy umów leasingu i warunków operacji .
W obrocie krajowym polskim leasing początkowo stosowany był głównie (choć w skromnych raczej rozmiarach) w budownictwie, gdzie ograniczał się on do maszyn, urządzeń i aparatów używanych w przedsiębiorstwach wykonawstwa inwestycyjnego - montażowych i budowlanych. Obecnie znaczenie leasingu znacznie wzrosło i ciągle wzrasta. Jest to, z jednej strony, następstwem zachodzących w gospodarce polskiej procesów prywatyzacyjnych, a zwłaszcza prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i wykorzystywania w tych procesach umowy leasingu, z drugiej zaś strony gospodarki rynkowej, która w coraz szerszym zakresie wypiera gospodarkę nakazowo - rozdzielczą.
Leasing jest wykorzystywany często w transakcjach handlu zagranicznego, w tym także przez polskie podmioty gospodarcze. Rewolucja naukowo - techniczna oraz specjalizacja sprawiły, że wysoko rozwinięte gospodarczo państwa stają się atrakcyjnymi partnerami handlowymi dla siebie
wzajemnie i dla krajów o niższym stopniu rozwoju gospodarczego. Zakup drogich obiektów, wytwarzanych przez te państwa, nie zawsze jest opłacalny, niekiedy korzystniej jest uzyskać czasowe z nich korzystanie, co umożliwia właśnie leasing. Można też założyć, że leasing pozwala państwom mniej rozwiniętym na korzystniejszy eksport towarów, których zbyt w innej formie, przy istnieniu silnej i bezwzględnej konkurencji, nie byłby możliwy
1.3. Założenia i cele leasingu
Leasing jest specyficzną formą umowy zbliżoną do najmu, dzierżawy mającą własne cechy charakterystyczne.
Leasing jest alternatywną wobec kredytu formą finansowania i podlega na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia, urządzeń, budynków itp. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie własności na leasingobiorcę. Wówczas raty leasingowe, prócz opłaty leasingowej, obejmują także część zapłaty za nabywany obiekt. Leasingodawcą może być wyspecjalizowana firma leasingowa, producent, którego wyroby będą przedmiotem leasingu, a także bank.
Transakcje leasingowe mogą występować w różnych formach, przy różnym zaangażowaniu banku. W leasingu bezpośrednim producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom. Leasing pośredni polega na tym, że między producentem a użytkownikiem pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego, który finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu. Przedsiębiorstwo leasingowe zakupuje przedmiot leasingu (np. maszynę) u producenta, aby przekazać ją użytkownikowi na podstawie tzw. umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, może występować bezpośrednio jako leasingodawca bądź może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe. Przy rozwiązaniu najprostszym, w trójkącie ; producent dóbr inwestycyjnych - bank - leasingobiorca, bank komercyjny lub inwestycyjny zakupuje u producenta maszynę wskazaną przez leasingobiorcę. Następnie bank zawiera z leasingobiorcą umowę, w której ten ostatni zobowiązuje się do spłaty kredytu leasingowego w ratach obejmujących cenę tej maszyny i odsetki od kredytu. Transakcja taka jest korzystna dla leasingobiorcy m. in. dlatego, że kredyt spłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w umowie leasingu (np. maszyny, urządzenia, budynki) nie stanowią bowiem własności leasingobiorcy i nie są obciążone podatkiem. Bank otrzymuje zaś odsetki i zwrot zaangażowania kapitału w umownych ratach, płatnych zazwyczaj w okresach miesięcznych. W przypadku, gdy rola banku ogranicza się do refinansowania samodzielnego przedsiębiorstwa leasingowego ono spłaca kredyt, ale może także cedować spłaty rat leasingowych na bank .
Leasing jest szczególną formą finansowania inwestycji, umożliwiającą inwestorowi pozyskanie maszyn, urządzeń, gruntów lub praw majątkowych bez konieczności natychmiastowego ich zakupu. Korzystając z leasingu można uniknąć trudności z pozyskaniem kredytu, który ze względu na zwiększone wymagania banku w ostatnich latach wymaga najczęściej ustanowienia hipoteki i przewłaszczenia majątku.
Leasing najogólniej oznacza okresowe korzystanie z obcego mienia, bez konieczności ich zakupu. Umowa leasingowa zawarta między leasingodawcą a leasingobiorcą dotyczy przede wszystkim płatności leasingowych, które są ceną płaconą przez leasingobiorcę za użytkowanie obcych aktywów. Od warunków konkretnie zawartej umowy zależy wysokość i częstotliwość przekazanych płatności przez leasingobiorcę na rzecz leasingodawcy. Niezmienna jednak i oczywista jest idea kalkulowania płatności leasingowych, muszą one gwarantować leasingodawcy opłacalność transakcji, przynajmniej taką samą jak ulokowanie równowartości wydzierżawionego aktywu na rachunku bankowym. Oznacza to, że płatności leasingowe muszą zapewniać leasingodawcy zwrot wartości przedmiotu leasingu i odpowiednie odsetki od tej wartości. Odsetki te są wyrazem stopy zwrotu kapitału leasingodawcy, zaangażowango w świadczeniu usług leasingowych. Oznacza to, że opłacalna cena sprzedaży usług leasingowych musi zapewnić zwrot zaangażowanych w tej działalności aktywów i przynieść zysk.
Tak ustalona globalna kwota płatności leasingowych jest dzielona, zgodnie z warunkami danej umowy zawartej między stronami - na okresowe płatności, zwane ratami płatności leasingowych.
Praktyka światowa leasingu wykształciła wiele - nie unormowanych prawem zasad zawierania transakcji i umów leasingowych. Jedna z nich to niezmienność ustalonych z góry, w momencie zawierania umowy leasingowej, kwot rat płatności leasingowych.
Warunek ten jest charakterystyczny dla większości występujących w praktyce transakcji leasingowych.
W Polsce, jak dotychczas, kalkulacja płatności leasingowych z reguły oparta jest na zmiennym w czasie oprocentowaniu kredytu leasingowego. Jest to umotywowanie sytuacją na rynku kredytowo - pieniężnym i małą stabilnością bankowych stóp procentowych. Ten sposób liczenia oprocentowania chroni leasingodawcę przed ryzykiem związanym ze zjawiskami inflacyjnymi, gdyż zakłada możliwość zmiany oprocentowania kredytu leasingowego wraz ze wzrostem cen, bankowej stopy procentowej itp. zjawiskami.
Leasing jako alternatywna forma finansowania oferowany jest zarówno przez firmy będące własnością przedsiębiorstw państwowych, jak i przez spółki leasingowe niezależne od producentów. Te ostatnie są często własnością banków. Np. spośród stu największych niemieckich spółek leasingowych około 30 należy do tej pierwszej grupy, a około70 do drugiej.
Leasing rozumiany jest powszechnie jako dokonane na podstawie umowy odpłatne używanie ruchomych i nieruchomych dóbr inwestycyjnych i użytkowych. Różnorodne formy leasingu można podporządkować według różnych kryteriów, których podstawą są odmienne charakterystyki umowy leasingowej.
Podstawowy podział wyróżnia leasing finansowy i leasing operacyjny, oparty jest na różnicach ryzyka inwestycyjnego leasingodawcy i leasingobiorcy oraz okresie trwania umowy. Umowa leasingu operacyjnego, którego znaczenie w transakcjach krajowych ograniczona jest tylko do pewnych dóbr, może zostać wypowiedziana przez leasingobiorcę praktycznie w dowolnym terminie i nie wiąże się z dodatkową opłatą uiszczaną w momencie rozwiązywania takiej umowy. Związane z przedmiotem leasingu ryzyko inwestycyjne ponoszone jest więc przez leasingodawcę. Musi on z reguły zawierać kilka sekwencyjnych umów leasingowych dla tego samego przedmiotu, będąc więc szczególnie zainteresowanym w utrzymaniu go w dobrym stanie, bierze również na siebie obowiązki związane z jego konserwacją. Z prawnego punktu widzenia umowa leasingu operacyjnego jest normalną cywilno-prawną umową najmu (dzierżawy). Banki mogą być zainteresowane udziałem w dużych transakcjach, w rodzaju leasingu operacyjnego, leśli dotyczą one statków i samolotów dostarczanych przez zagranicznych leasingodawców.
Cechą umów leasingu finansowego jest to, że ryzyko inwestycyjne związane z jego przedmiotem zostaje przeniesione na leasingobiorcę, gdyż to on ma zapewnić całkowitą amortyzację wszystkich nakładów poczynionych przez leasingodawcę. Z prawnego punktu widzenia umowy leasingu finansowego są nietypowymi cywilno-prawnumi umowami wynajmu (dzierżawy), ostatnio coraz częściej zastępowanymi umowami sformułowanymi na podstawie kodeksu handlowego.
Lesingodawca nabywa przedmiot leasingu i „dzierżawi” go leasingobiorcy, któremu przyznane zostają na określony czas prawa wykorzystywania obiektu. Leasingodawca jest z ekonomicznego i prawnego punktu widzenia właścicielem przedmiotu leasingu, a więc musi go ujmować w swoim bilansie i amortyzować.
Wspólną cechą wszystkich dopuszczalnych umów leasingu finansowego jest to, że uzgodniony pomiędzy leasingodawcą i leasingobiorcą podstawowy okres leasingu wynosi od 40% do 90% czasu eksploatacji przedmiotu leasingu wyliczonego na podstawie urzędowej tablicy stawek amortyzacji. W przypadku kontraktów z pełną amortyzacją- określonych także jako umowy full pay out lub umowy pierwszej generacji- raty leasingowe wyliczane są w taki sposób, że pokrywają one w podstawowym okresie trwania leasingu wynajmu wszystkie koszty leasingodawcy i stosowną marżę zysku. Leasingobiorca może mieć zagwarantowane w umowie również prawo do korzystania z przedmiotu leasingu po zakończeniu okresu trwania leasingu w formie opcji zakupu lub przedłużenia leasingu.
W przypadku umów z częściową amortyzacją (umowy non full pay out lub drugiej generacji) raty leasingowe w podstawowym okresie leasingu są tylko częściową rekompensatą środków wyłożonych przez leasingodawcę, jednak leasingobiorca gwarantuje ponadto niezbędną pozostałą wielkość amortyzacji, zwłaszcza kosztów odtworzenia przedmiotu leasingu, tak więc i w tym przypadku towarzystwa leasingowe nie biorą na siebie żadnego ryzyka inwestycyjnego.
Warunkiem zawarcia umowy leasingowej jest zdolność leasingowa przedmiotu, charakteryzowana przez jego zastępowalność, stałą wartość i możliwość wykorzystania przez osoby trzecie, jak również wiarygodność leasingobiorcy. W ramach leasingu operacyjnego dominują z punktu widzenia leasingodawcy ryzyka związane z przedmiotem leasingu, tak więc sawia się tutaj znacznie ostrzejsze wymogi jego zdolności leasingowej. Natomiast w leasingu finansowym szczególnie ważnym warunkiem zawarcia umowy jest wiarygodność leasingobiorcy, stawiane mu wymagania zbliżone są do wymogów banków wobec podmiotów ubiegających się o kredyt inwestycyjny.
Stale rosnące znaczenie zyskuje w ostatnich latach leasing zawierający w sobie usługi serwisowe. W jego ramach następuje przeniesienie części funkcji eksploatacyjnych z leasingobiorcy na leasingodawcę, ewentualnie (pośrednio) na producenta. Wydaje się w zasadzie możliwe, iż specjalizacja tego typu pozwala nie tylko na wzrost rentowności leasingobiorców, ale i przyczynia się dowzrostu dobrobytu w całej gospodarce.
Świadczenia eksploatacyjne tego typu są szczególnie często immanentną częścią leasingu nieruchomości. Towarzystwa leasingowe przejmują całościowe zarządzanie budynkiem, mogą bowiem zajmować się tym w przeciwieństwie do większości swoich klientów.
Leasing ruchomości zmierza wyraźnie w kierunku leasingu połączonego z pełną ofertą usług serwisowych. W coraz szerszym zakresie usługi te dostarczane są w ramach jednej całościowej usługi leasingowej.
Dodatkowym kryterium klasyfikacji transakcji leasingowych może być ich zasięg geograficzny: można mówić o krajowych i transgranicznych transakcjach leasingowych. Międzynarodowy rynek leasingowy rozwija się głównie w USA, Wielkiej Brytanii i Japonii, a przedmiotem leasingi są tu najczęściej samolotu, statki, platformy wiertnicze itp. Transakcje te wykorzystują najczęściej dźwignię finansową, finansowanie przedmiotu leasingu dokonywane jest wspólnie przez kilka towarzystw leasingowych.
Szczególną formę leasingu stanowią kontrakty leasingu zwrotnego (sale and lease back), przy których właściciel pewnego obiektu sprzedaje go towarzystwu leasingowemu, z którym następnie zawiera umowę leasingową dotyczącą tego właśnie obiektu. Umowy leasingu zwrotnego mogą być w zasadzie stosowane przy wszystkich wcześniej przedstawionych formach kontraktów leasingowych: w praktyce mają one znaczenie jednak jedynie w przypadku nieruchomości, kiedy to zwiększają płynność lesingobiorcy. Może to jednak pociągnąć za sobą konieczność likwidacji cichych rezerw.
1.4.Leasing operacyjny
Leasing operacyjny charakteryzuje się szczególną cechą - czasem jego trwania. Leasing operacyjny obowiązuje krócej niż wynosi okres przydatności do użytkowania przedmiotu umowy. Właściciel może zawrzeć więcej niż jedną umowę operacyjną. Pozwala mu to na amortyzację jego obiektu własności i odnoszenia pewnych korzyści.
Leasing operacyjny oznacza, że ryzyko i korzyści wynikające z prawa własności do wydzierżawionego aktywu pozostają przy właścicielu obiekty czyli leasingodawcy. Wynika to z faktu, że leasing operacyjny jest umową zawieraną na krótki okres (1-2 lata), a właściciel obiektu może zawierać wiele umów leasingu operacyjnego z różnymi użytkownikami, w czasie trwania życia ekonomicznego przedmiotu leasingu, nie przekazując żadnemu n nich prawa własności do tego aktywu. Oznacza to, że;
1) leasingodawca wykazuje nadal wydzierżawiony obiekt w swoich księgach, jest jego właścicielem i amortyzuje go: płatności leasingowe są jego przychodem ze sprzedaży usług, a amortyzacja wydzierżawionego aktywu - kosztem własnym sprzedaży tych usług;
2) leasingobiorca zapisuje fakt dzierżawienia aktywu w trybie leasingu operacyjnego tylko w ewidencji pozabilansowej, kosztem operacji dla niego jest - zamiast amortyzacji tego obiektu - rata płatności leasingowych, należna właścicielowi aktywu.
W ostatnich latach firmy leasingowe zachęcały leasingobiorców do zawierania krótkoterminowych umów leasingu operacyjnego z opcją zakupu. Tego typu umowy spotkały się z ostrą reakcją organów kontroli skarbowej, które zarzucały podatnikom dokonywanie inwestycji w ciężar bieżących kosztów operacyjnych. Kilka wyroków w tej sprawie miało dla podatników wynik niekorzystny. Wprawdzie z przepisów nie wynika zakaz zakupu przez leasingobiorcę przedmiotu leasingu, którym dysponuje on w trakcie trwania umowy leasingu operacyjnego to jednak organy skarbowe z reguły zajmowały stanowisko, że zakup taki powinien się odbyć w drodze przetargu w wyniku, którego powinna być ustalona cena rynkowa.
Leasing operacyjny jest więc formą oddania do czasowego użytkowania maszyny, urządzenia lub innego dobra w zamian za określone korzyść finansową. Doświadczenia krajów zachodnich wskazują na równomierny podział ryzyka między strony umowy.
Barierami dla rozwoju leasingu - nie tylko operacyjnego w Polsce jest brak fachowców w tym przedmiocie, niestabilność prawno - ekonomicznych warunków działania podmiotów gospodarczych oraz inflacji.
1.5. Leasing finansowy
Leasing finansowy (kapitałowy) jest to umowa zawierana z reguły na dłuższy okres. Jej główna istota polega na tym, że musi ona zawierać postanowienia na mocy, którego leasingodawca zobowiązuje się przenieść prawo własności przedmiotu umowy po określonym ściśle w umowie czasie za konkretnie ustaloną w umowie cenę. Zobowiązanie ze strony leasingodawcy do sprzedaży leasingobiorcy przedmiotu leasingu musi być zobowiązaniem nieodwołalnym. W konsekwencji tak zwartej umowy leasingu przedmiot tej umowy przedmiot leasingu zaliczany jest do składników majątkowych leasingobiorcy. Jest to zaliczenie z punktu widzenia podatkowego i księgowego. Ponieważ z punktu przepisów prawa cywilnego całkowitą własnością leasingobiorcy przedmiot ten stanie się dopiero po zakończeniu umowy i odsprzedaży przedmiotu leasingu za ustaloną z góry w umowie cenę. Leasingobiorca przyjęty w leasing finansowy obiekt wprowadza do swojej ewidencji księgowej i amortyzuje zaliczając naliczone kwoty amortyzacji do kosztów uzyskania przychodów. Zagregowana suma płatności leasingowych jest księgowana w księgach rachunkowych leasingobiorcy jako zobowiązanie. Leasingodawca wyksięgowuje z ewidencji obiekt będący przedmiotem umowy i przestaje go amortyzować jeżeli wcześniej był zaliczany do środków trwałych .
Reasumując umowa leasingu finansowego może dotyczyć wyposażenia nowego bądź starego, z tym, że musi być spełniony co najmniej jeden z niżej przedstawionych warunków;
okres trwania zobowiązań umowy powinien być nie krótszy niż 75% okresu żywotności wyposażenia (najczęściej są to umowy na 5-7 lat),
suma bieżącej wartości obiektu i opłat nie powinna być niższa od 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy,
w umowie winien znaleźć się zapis o przeniesieniu własności przedmiotu umowy na lasingobiorcę po okresie jej obowiązywania,
w umowie należy zastrzec prawo leasingobiorcy do zakupu obiektu po wygaśnięciu umowy.
1.6. Leasing międzynarodowy
Leasing należący do grupy umów nienazwanych w polskim prawie cywilnym realizowany jest w obrocie towarowym z zagranicą w postaci odprawy celnej czasowej. Leasing realizowany jest jako sprowadzenie do Polski lub wywóz za granicę środków produkcji i transportu wydzierżawionych, wynajętych, oddanych do użytku w celu prowadzenia działalności gospodarczej wymaga uzyskania pozwolenia (odpowiednio- przywozu lub wywozu) z Departamentu Regulacji Obrotu Ministerstwa Współpracy Gospodarczej z Zagranicą. Pozwolenie uzyskuje się w następujący sposób:
a) minimum na 30 dni przed dostarczeniem towary do miejsca odpraw należy złożyć następujące dokumenty do punktu przyjmowania wniosków:
• wniosek o wydanie pozwolenia
• aktualny dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej
• REGON, czyli kserokopię dokumentu o nadaniu numeru identyfikacyjnego
• zaświadczenie urzędu skarbowego o braku zaległości podatkowych podmiotu wnioskującego
• kopię umowy leasingu
• wnioskodawca może ponadto przedłożyć inne dokumenty, które jego zdaniem mogą mieć wpływ na wydanie pozwolenia
• Ministerstwo może zażądać innych dodatkowych dokumentów.
b) pozwolenie wydawane jest na okres maksimum 3 lat, przy czym możliwe jest skrócenie tego okresu, jeśli nastąpiłoby w tym czasie przekroczenie normatywnego okresu amortyzacji danego typu środka produkcji lub transportu.
c) Ministerstwo odmawia wydania pozwolenia jeżeli dany środek produkcji lub transportu objęty jest zakazem przywozu.
d) za wydanie pozwolenia należy dokonać wpłaty.
e) zezwolenie powinno być wydane w ciągu 30 dni od daty złożenia wniosku.
f) decyzja przekazywana jest drogą pocztową lub bezpośrednio, przy czym odbiór decyzji w tym przypadku następuje w punkcie składania wniosków MWGzZ.
W pozwoleniu określony jest maksymalny czas dzierżawy. Łączny okres odprawy czasowej nie może przekraczać terminu podanego w pozwoleniu. Z kolei pozwolenie nie może opiewać na dłuższy okres niż wynosi tzw. normatywny okres amortyzacji danego środka produkcji w Polsce.
3.1. Umowa Leasingu
Umowa leasingu - należy do kategorii umów, których nie da się podporządkować jakiejkolwiek umowie nazwanej, uregulowanej ściśle wyodrębnioną grupą przepisów prawnych (kodeksu cywilnego, czy aktu normatywnego pozakodeksowego). Należy jednak podkreślić okoliczności, iż rozstrzygając w konkretnym przypadku o tym, z jaką umową mamy do czynienia, pamiętać trzeba, że z zasady nie jest istotne, jak strony w zawartej umowie nazwały swój stosunek, oraz że o treści stosunku prawnego decydować może tylko całokształt okoliczności faktycznych danego przypadku. Te ogólne stwierdzenia mają bardzo duże i praktyczne odniesienie do problematyki umowy leasingowej, a to dlatego, iż- jak wykazuje praktyka gospodarcza- często tym terminem określa się stosunek umowny, który bez żadnych wątpliwości zakwalifikować należy jako przykład jako przykład konkretnej umowy nazwanej, np. umowy najmu, czy umowy sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności. Praktyka gospodarcza dowodzi, iż często pojęcie leasingu jest nadużywane; jako pojęcie modne jest ono używane dla nazwania stosunku umownego mogącego być kwalifikowanym również jako typ umowy mieszanej. Przy czynnościach związanych z kwalifikacją stosunku umownego należy odwołać się do wskazówki interpretacyjnej zawartej w przepisie art. 65 2 k. c. nakazuje w umowach raczej badać jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Umowa leasingowa jest umową dynamiczną, w tym znaczeniu, iż znajduje stale to nowe możliwości wykorzystania w praktyce gospodarczej. Jest to jeszcze jedna okoliczność nakazująca dużą ostrożność kwalifikacyjno-interpretacyjną przy zajmowaniu się problematyką leasingową. Z gospodarczego punktu widzenia leasing stanowi formę kredytu rzeczowego korzystną z finansowego punktu widzenia dla leasingobiorcy uzyskującego na przykład możliwości używania maszyn czy urządzeń bez konieczności ponoszenia nakładów kapitałowych na ich nabycie.
Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzenia można przyjąć, że umowa leasingu należy do kategorii umów nienazwanych, to jest takich, których nie da się przyporządkować jakiejkolwiek umowie typowej, nazwanej, uregulowanej ściśle wydzieloną grupą przepisów prawnych. Prawa i obowiązki stron takich umów są - zgodnie z zasadą swobody umów - kształtowane przede wszystkim postanowieniami stron (złożonymi w zawartej umowie oświadczeniami woli), a w dalszej kolejności normami odnoszącymi się do umów w ogólności, w końcu - w drodze analogii ustawy - normami dotyczącymi umów typowych, jeżeli jest to uzasadnione podobieństwem sytuacji. Wypływa stąd postulat szczegółowego regulowania praw i obowiązków stron umów nienazwanych samymi postanowieniami umownymi, by tym eliminować ewentualne niejasności i zarzewie ewentualnych sporów.
Istota umowy leasingu jest więc kształtowana przez praktykę gospodarczą: ona, a nie przepisy prawne określiły jej cechy konstytutywne. Umowa leasingu wyrosła z potrzeb współczesnego obrotu gospodarczego i nadal wykazuje tendencje wzbogacające jej treść i zakres odniesienia: stąd też uznaje się, że jej kodyfikacja (uregulowanie normatywne cech przedmiotowo istotnych) byłaby przedwczesna i krępowałaby inicjatywę stron w kreowaniu i wypełnianiu treścią nowych postaci stosunków obligacyjnych, co do których można zaliczyć te, które rodzą się w efekcie zawarcia umowy leasingu .
Mając wzgląd na powyższe można stwierdzić, że mianem umowy leasingu zwykło się - na aktualnym poziomie rozwoju - określać umowę, w której: leasingodawca (organ założycielski) oddaje leasingobiorcy (spółce) przedsiębiorstwo lub zorganizowane części przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania na podstawie umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Umowa ta łączy w sobie elementy nazwanych umów: najmu, dzierżawy, sprzedaży. Najważniejszy sens ekonomiczny i prawny tego typu umów jest taki, że leasingodawca po spełnieniu warunków określanych w umowie jest zobowiązany do bezwarunkowego i niezwłocznego przeniesienia własności na leasingobiorcę. Dodatkowa umowa przenosząca własność, która zostaje zawarta w celu wykonania podjętego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności, musi być zawarta również w formie aktu notarialnego. Stanowi on podstawę do wpisu do ksiąg wieczystych. Sens ekonomiczny umowy leasingowej polega na tym, że cenę sprzedaży ustala się w chwili zawierania umowy o odpłatne korzystanie z mienia. Z chwilą uiszczenia przez leasingobiorcę łącznej należności za korzystanie z tego mienia zostaje spełniony warunek ekonomiczny przeniesienia własności. Jedynie względy prawne (czynność rozporządzająca) wymagają dodatkowego porozumienia stron obejmującego ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przeniesienie własności. To dodatkowe porozumienie stron nie wywołuje żadnych skutków ekonomicznych, oczywiście poza koniecznością uiszczenia opłaty notarialnej. Zgodnie z zasadami zawartymi w zarządzeniu Ministra Finansów przy umowach typu leasingowego całkowite uregulowanie zobowiązań wobec Skarbu Państwa polega na opłaceniu ceny złożonej z dwóch elementów: spłaty kapitału i zapłaty opłaty dodatkowej. Wartość kapitału stanowiąca z jednej strony składnik ceny, z drugiej natomiast podstawę określenia opłaty dodatkowej ustalona jest w/g cen rynkowych istniejących w chwili zawiązania umowy. Nie jest ona później przeszacowana. Wycenie w/g wartości rynkowej podlega całe przedsiębiorstwo lub jego zorganizowane części, to jest również i te składniki mienia likwidowanych przedsiębiorstw państwowych, które nie są ujęte w ich bilansie (np. wartość firmy, wartość znaków towarowych). Na szczególne podkreślenie zasługuje konieczność prawidłowego ustalenia wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części, ponieważ spółki przejmując po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym składniki mienia do odpłatnego korzystania przejmują również „kapitał” w postaci odpowiedniego poziomu organizacji pracy, ustalonej pozycji na rynku, wiedzy, ludzkiej fachowości kadry, które to czynniki w przyszłości umożliwiają osiągnięcie odpowiednich zysków. Przy umowach leasingowych przyjmuje się, iż opłata dodatkowa będzie określona przy zastosowaniu 3/4 stopy oprocentowania kredytu refinansowego udzielanego bankom przez Narodowy Bank Polski. Przy umowach leasingowych minimalna należność za korzystanie z mienia Skarbu Państwa wyznacza suma: - wartości przedsiębiorstwa lub zorganizowanych jego części wycenionych w/g cen rynkowych - kwoty pieniężnej stanowiącej sumę rocznych opłat dodatkowych ustalonych przy zastosowaniu 3/4 wysokości stopy oprocentowania kredytu refinansowego. Roczna minimalna należność za korzystanie z mienia na podstawie umów leasingowych jest równa sumie: wartości przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanych części podzielonej przez liczbę lat na jaką została zawarta umowa - rocznej opłaty dodatkowej ustalonej przy zastosowaniu 3/4 wysokości aktualnej stopy procentowej kredytu refinansowego.
Chcąc dokonać wyliczeń opłaty leasingowej należy pamiętać o tym że:
1) stopa procentowa kredytu refinansowanego ściśle wiąże się z poziomem inflacji jeżeli stopa oprocentowania jest wysoka, to oznacza również, że i ceny realizacji usług są w określonym stopniu sprzężone z ogólną sytuacją gospodarczą: można oczekiwać, że w miarę wygasania inflacji również i aktualna stopa kredytu będzie malało:
2) opłata leasingowa (rata kapitałowa) nie podlega przez cały okres trwania umowy przeszacowania:
3) cała należność za korzystanie z mienia na podstawie umowy, która zakończy się przeniesieniem własności na spółkę, zaliczana jest do kosztów uzyskania przychodów, co oznacza, że podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym podlega odpowiedniemu obniżeniu:
4) spółka w dwóch pierwszych latach obowiązywania umowy leasingowej może: w pierwszym roku wpłacić tylko 1/3 należnej opłaty dodatkowej za ten rok - w drugim wpłacić tylko 1/2 należnej opłaty dodatkowej za ten rok.
Różnica pomiędzy opłatami dodatkowymi należnymi a opłatami zapłaconymi musi jednak być spłacona do końca trzeciego roku obowiązywania umowy leasingowej. Odrodzenie tych płatności nie powoduje żadnych dodatkowych obciążeń finansowych. Odroczone wpłaty nie podlegają również kapitalizacji. Przy umowach typu leasingowego przyjmuje się zasadę, że przejmowany do odpłatnego korzystania majątek jest wprowadzany do bilansu i ksiąg spółki. Podstawą ewidencji majątku w podziale na poszczególne jego składniki jest bilans likwidowanego przedsiębiorstwa. Jeżeli wycena majątku w/g cen rynkowych nastąpiła drogą wyceny jego poszczególnych składników, to do bilansu spółki należy wprowadzić składniki w/g aktualnej wyceny. O ile natomiast wycena dokonywana jest metodami tradycyjnymi nie przewidującymi uaktualnienia wyceny poszczególnych składników majątkowych, to różnica pomiędzy wartością aktywów przyjęta z bilansu likwidowanego przedsiębiorstwa a wartością rynkową przedsiębiorstwa podwyższa odpowiednio wartości niematerialne i prawne. Jeśliby wartość rynkowa przedsiębiorstwa była niższa od bilansowej wartości aktywów, to poszczególne pozycje bilansowe (aktywne) powinny być odpowiednio przeliczone w/g aktualnej wartości rynkowej. Wartości składników majątkowych, wprowadzonych przez spółkę do jej bilansu, odpowiadają długoterminowe zobowiązania wobec Skarbu Państwa w wysokości sumy rat kapitałowych określonych w umowach leasingowych oraz wysokości innych zobowiązań przyjętych przez spółkę po zlikwidowanym przedsiębiorstwie państwowym. Spółka w miarę spłaty rat kapitałowych z tytułu umowy leasingowej pomniejsza długoterminowe zobowiązania wobec Skarbu Państwa. Jednocześnie w ciężar kosztów zalicza rzeczywiste koszty zużycia składników majątkowych. W odniesieniu do składników majątkowych podlegających amortyzacji, a więc środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przyjmuje się założenie że, środki przejęte w leasingu są amortyzowane w/g jednolitej stawki wynikającej z okresu na jaki została zawarta umowa o odpłatne korzystanie. Możliwość amortyzacji majątku obcego wynika z rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie uznawania składników majątkowych za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, zasad i stawek ich amortyzacji oraz zasad aktualizacji wyceny środków trwałych. Opłata dodatkowa obciąża koszty działalności spółki. W przypadku korzystania przez spółkę z możliwości odroczenia płatności tych opłat w pierwszych dwóch latach obowiązywania umowy, spółka obciąża koszty w wysokości opłat naliczonych, natomiast powstałą różnicę tra3.2. Zawieranie umowy leasingu finansowego
Do przeprowadzenia transakcji leasingu z reguły niezbędne jest istnienie oprócz przedsiębiorstwa leasingowego i leasingobiorcy - osoby trzeciej, tj. dostawcy rzeczy.
Przedsiębiorstwo leasingowe nabywa rzecz u dostawcy i jako właściciel rzeczy przekazuje ją leasingobiorcy do używania. W rezultacie można mówić o trzech typach relacji, które powstają w związku i w ramach zamierzonej transakcji leasingu. Są to stosunki między: 1 - dostawcą i leasingobiorcą, 2 - dostawcą a przedsiębiorstwem leasingowym i leasingobiorcą.
W relacji między dostawcą a leasingobiorcą następuje wybór przedmiotu leasingu, ustalenie ceny, warunków płatności, terminu, okoliczności i miejsca dostawy oraz ustalenie innych warunków związanych z zamierzoną transakcją leasingu. Zasada - która w tej kwestii jest z reguły przez przedsiębiorstwo leasingowe przestrzegana - głosi, iż negocjacje między dostawcą a przyszłym leasingobiorcą odbywają się poza ingerencją przedsiębiorstwa leasingowego. Przedsiębiorstwo leasingowe ingerując w wybór dostawcy spowodowałoby nieskuteczność jednego z podstawowych postanowień umowy leasingu, tj. postanowienia, że leasingobiorca nie może dochodzić odszkodowania czy żądać rozwiązania umowy leasingu, jeśli z jakiejś przyczyny, niezależnej od leasingodawcy, przedmiot nie został dostarczony według ustalonych warunków lub nie odpowiada przeznaczeniu, wykazuje wady uniemożliwiające jego używanie, nie zapewnia przewidywanej wydajności.
Przyszły leasingobiorca - po dokonaniu wyboru przedmiotu dostawy i po ustaleniu z dostawcą warunków sprzedaży - składa w przedsiębiorstwie leasingowym dokumentację dotyczącą przedmiotu dostawy. Przedmiotem leasingu w takiej umowie jest bowiem dobro określone przez leasingobiorcę.
Potencjalny leasingobiorca zwraca się z zapytaniem ofertowym z reguły do większej liczby przedsiębiorstw leasingowych. Otrzymane od nich oferty umożliwiają mu - skorzystanie z takiej z nich, jaka przewiduje najkorzystniejsze warunki umowy leasingu.
Po otrzymaniu konkretnego zapytania ofertowego przedsiębiorstwo leasingowe przystępuje do badania otrzymanej dokumentacji oraz oceny zdolności kredytowej leasingobiorcy. Przedsiębiorstwa leasingowe z reguły przywiązują większą wagę do oceny przyszłego kształtowania się przychodów i zysku leasingobiorcy niż do struktury jego bilansu, w wyniku czego znajdują partnerów do współpracy, nawet wśród tych, którym wcześniej instytucja kredytowa odmówiła udzielania kredytu.
3.3. Treść umowy leasingu, jej wykonanie i zakończenie
Po ustaleniu przez przedsiębiorstwo leasingowe oceny sytuacji ekonomicznej przyszłego leasingobiorcy przystępuje ono do sporządzenia oferty w celu zawarcia umowy leasingu.
Oferta przedsiębiorstwa leasingowego zawiera dokładny opis przedmiotu leasingu i wszystkie inne postanowienia przyszłej umowy leasingu, takie jak czas trwania, wielkość ustalonej stawki leasingowej, częstotliwość dokonywania opłat z tego tytułu. Oferta powinna ponadto zawierać postanowienie, iż przedsiębiorstwo zakupi określony przez leasingobiorcę przedmiot na warunkach ustalonych między nim a dostawcą oraz że pokaże go następnie leasingobiorcy do używania na zasadach podanych w ofercie.
Oferta przedsiębiorstwa jest w istocie tzw. kontraktem formularzowym. Część klauzulowego kontraktu jest każdorazowo wypełniana przez przedsiębiorstwo leasingowe, część zaś dotyczy ogólnych warunków zawieranej umowy. W razie akceptacji oferty, leasingobiorca wysyła lub doręcza przedsiębiorstwu leasingowemu kopię podpisanego formularza umowy. Jest to równoznaczne z zawarciem umowy leasingu.
Z prawnego punktu widzenia treścią umowy leasingowej jest odpłatne przekazanie rzeczy w używanie. Stąd też wynika dla przedsiębiorstwa leasingowego podstawowy obowiązek wydania rzeczy. Wydanie polega tu na stworzeniu możliwości faktycznego używania rzeczy zgodnie z postanowieniami umowy, tj. zazwyczaj na oddaniu leasingobiorcy faktycznego władztwa nad rzeczą przekazaną w leasing.
Ponieważ przedsiębiorstwo leasingowe musi najpierw zakupić wskazany przez swego klienta obiekt, faktycznego wydania dokonuje producent, na mocy zawartej z nim umowy sprzedaży. Przedsiębiorstwo leasingowe nie odpowiada wobec leasingobiorcy za nieterminowe dostarczenie przez producenta (kupca) przedmiotu umowy. Gdy nieterminowe dostarczenie rzeczy wyniknie jednak z przyczyn, za które producent (kupiec) ponosi odpowiedzialności, przewidziany jest zazwyczaj obowiązek przedsiębiorstwa leasingowego do przelania na leasingobiorcę roszczeń wynikających z umowy między nim a producentem (kupcem) z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania, tj. opóźnienia w dostawie. Badane umowy zawierają także klauzule zwalniającą przedsiębiorstwa leasingowe od odpowiedzialności wobec leasingobiorców za wydanie im przez producenta (kupca) rzeczy wadliwej fizycznie (tj. w stanie nieprzydatnym do omówionego użytku, jakiemu powinna służyć zgodnie ze swymi właściwościami i przeznaczeniem), a także rzeczy z wadami prawnymi. Zatem w celu zabezpieczenia interesów leasingobiorcy przedsiębiorstwo leasingowe zawierając umowę zobowiązuje się scedować na niego wszystkie roszczenia przysługujące mu przeciwko producentowi z tytułu wad sprzedanej rzeczy .ktuje jako zobowiązanie wobec Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwo leasingowe obowiązane jest do nie przeszkadzania leasingobiorcy w używaniu przedmiotu umowy przez czas trwania stosunku leasingu i do rezygnacji z wszelkich zachowań mogących uniemożliwić lub utrudnić leasingobiorcy wykonanie jego uprawnień. Obowiązek ten - podobnie jak i obowiązek przekazania przedmiotu leasingu do używania - wynika z istoty leasingu, niezależnie od tego, czy jest to wyraźnie w umowie ustalone, czy nie.
Ponieważ umowa leasingowa zawarta jest na oznaczony czas, w którym - o ile zostaje należycie wykonana przez obie strony - nie może być wypowiedziana przez żadną z nich, uważa się, że poprzez ten właśnie brak możliwości wypowiedzenia umowy przedsiębiorstwo leasingowe wypełnia swój obowiązek zapewnienia leasingobiorcy używania przedmiotu leasingu. Leasingobiorca dysponuje bowiem prawem do posiadania przedmiotu przez określony czas i tym samym dysponuje prawem do jego użytkowania, w związku z czym ochrony tego prawa może dochodzić zarówno w stosunkach z leasingobiorcą, jak i z osobami trzecimi.
Należy podkreślić, że uprawnienia leasingodawcy do kontrolowania przedmiotu leasingu nie narusza prawa leasingobiorcy do niezakłóconego używania tego przedmiotu. Przyznawane postanowieniami ogólnych warunków uprawnienie przedsiębiorstwa leasingowego do takiej kontroli w rzeczywistości nie jest jednak prawie w ogóle realizowane. Przedsiębiorstwo leasingowe nie ma bowiem możliwości technicznych i z reguły także „kwalifikacji”, aby skutecznie dokonywać kontroli. Różnorodność dóbr będących przedmiotem umów leasingu zmuszałaby przedsiębiorstwa leasingowe do zatrudnienia specjalistów z każdej nieomal dziedziny wytwórczości.
Przedsiębiorstwo leasingowe ma obowiązek zapewnić leasingobiorcy niezbędną ochronę wobec osób trzecich, to znaczy, że w przypadku naruszenia przez te osoby praw przysługujących użytkownikowi powinno wystąpić przeciw tym osobom w celu ochrony interesów swego kontrahenta .
Podstawowym obowiązkiem leasingobiorcy jest dokonywanie ustalonych opłat wynikających z tytułu użytkowanego przez niego przedmiotu leasingu. Zgodnie z zasadą przestrzeganą w umowach leasingowych - żadne związane z przedmiotem leasingu uchybienia i usterki rzeczowe czy formalno - prawne nie wstrzymują obowiązku płacenia w pełnym zakresie przez leasingobiorcę wynikających z umowy należności. System spłaty jest pomyślany w ten sposób, że wszystkie raty (z wyjątkiem pierwszej) są równe. Pierwsza rata płatna jest najczęściej po przekazaniu obiektu, a terminy kolejnych dalszych płatności ustalone są na ogół w odstępach miesięcznych. Wiąże się to z ponoszonym przez leasingodawcę ryzykiem kredytowym. Płatności miesięczne zapewniają równomierną spłatę wyłożonego kapitału, a przy tym umożliwiają mu lepszą kontrolę. W przypadku bowiem miesięcznych terminów spłat, prędzej i łatwiej można stwierdzić ewentualne zaleganie z zapłatą aniżeli w przypadku ustalenia dłuższych odstępów czasu pomiędzy kolejnymi terminami płatności.
Umowa leasingu przewiduje poważne skutki prawne w razie opóźnienia ze strony leasingobiorcy w uiszczaniu poszczególnych rat. Następują one każdorazowo po upływie określonego w umowie okresu (od 8 dni do 1 miesiąca), liczonego od dnia wymagalności raty. Przede wszystkim po przekroczeniu terminu płatności stają się wymagalne wszystkie pozostałe jeszcze do zapłacenia raty. Ich wymagalność następuje automatycznie bądź też jest poprzedzona odpowiednim oświadczeniem przedsiębiorstwa leasingowego. Ponadto przedsiębiorstwo leasingowe zastrzega sobie prawo do zabrania (lub unieruchomienia) przedmiotu umowy (do chwili zapłacenia całej należności) w celu zabezpieczenia przysługujących mu roszczeń. Leasingodawca może również zastrzec w umowie prawo do jej wypowiedzenia w przypadku zalegania leasingobiorcy ze spłatą rat, czego skutkiem jest utrata przez leasingobiorcę wszelkich praw wynikających z umowy. Przedsiębiorstwo leasingowe zachowuje jednak w tym przypadku prawo do żądania od leasingobiorcy uiszczenia całej pozostałej jeszcze do zapłaty stawki leasingowej, co traktowane jest jako kara umowna.
Leasingobiorca ma obowiązek przez cały okres umowy utrzymać przedmiot leasingu w stanie umożliwiającym jego „normalne” używanie. Do zakresu tak rozumianego utrzymania wchodzą nie tylko obowiązki dokonywania konserwacji, przeglądów, napraw uszkodzeń powstałych w trakcie używania, ale również odpowiedzialność za utratę przedmiotu leasingu. Oznacza to, że w przypadku uszkodzenia, pogorszenia stanu przedmiotu leasingu lub przypadkowej utraty na leasingobiorcy ciąży obowiązek naprawienia tego przedmiotu albo zastąpienia go przedmiotem tego samego rodzaju i tej samej wartości lub natychmiastowego zapłacenia wszystkich nie spłaconych rat, tytułem odszkodowania.
W praktyce w większości przypadków leasingobiorca zawiera z dostawcą odpowiednią umowę serwisową. Niektóre przedsiębiorstwa leasingowe zastrzegają w umowach z klientami, że obsługa techniczna powinna zostać zlecona dostawcy bądź firmie wyspecjalizowanej lub autoryzowanej przez dostawcę.
Strona występująca w umowie jako leasingodawca - w celu zapewnienia lepszej ochrony swych interesów - zobowiązuje leasingobiorcę do ubezpieczenia przedmiotu leasingu od wszelkich możliwych rodzajów ryzyka w czasie jego nabycia. W praktyce zdarza się, że umowę ubezpieczenia zawiera przedsiębiorstwo leasingowe, doliczając koszty ubezpieczenia do spłaconych przez leasingobiorcę kosztów finansowania. W przypadku dokonywania przez leasingobiorcę, wybór towarzystwa ubezpieczeń, z którym zawierana jest umowa, należy do leasingodawcy.
Typową klauzulą umowy leasingowej jest zakaz dokonywania zmian przedmiotu leasingu i miejsca jego położenia bez zgody przedsiębiorstwa leasingowego. Ma to na celu zarówno stworzenie warunków do zachowania w możliwie niezmiennym stanie przedmiotu w czasie trwania umowy leasingu, jak też posiadanie informacji o miejscu położenia przedmiotu. Ten ostatni aspekt ma dla przedsiębiorstwa leasingowego szczególne znaczenie w sytuacji przedwczesnego rozwiązania umowy, kiedy chce ono bez zbędnej zwłoki przejąć w swoje posiadanie przedmiot leasingu.
W trakcie trwania umowy leasingowej leasingobiorca zobowiązany jest do ponoszenia wszelkich obciążeń związanych z przedmiotem umowy i z jego używaniem, oraz do uiszczenia na rzecz przedsiębiorstwa leasingowego jednorazowej opłaty specjalnej. Zadaniem takiej opłaty jest pokrycie kosztów związanych z transakcją leasingu, której ta opłata dotyczy. Przykładowo może tu chodzić o koszty badania zdolności kredytowej leasingobiorcy, koszty korespondencji czy ewentualne koszty podróży. Wysokość opłaty leasingu określana jest jako pewien procent ceny od zakupu przedmiotu leasingu.
Stosunek zobowiązaniowy łączy strony umowy leasingu może wygasnąć z trzech zasadniczych powodów i w wyniku wykonania umowy przez strony, z powodu wypowiedzenia umowy i w wyniku przyjęcia między stronami (z inicjatywy leasingobiorcy) ustalenia o wcześniejszym zakończeniu umowy . Wygaśnięcie stosunku wskutek wykonania umowy przez strony jest naturalnym sposobem jej zakończenia. W razie wygaśnięcia umowy leasingu przez jej wykonanie leasingobiorca jest zobowiązany (jeśli nie skorzysta z przysługujących mu opcji kupna lub przedłużenia umowy) do zwrotu przedmiotu przedsiębiorstwu leasingowemu.
Zakończenie umowy leasingu przez wypowiedzenie ze strony leasingodawcy jest zawsze przewidziane w umowie. Jest ono traktowane jako nadzwyczajne uprawnienie strony, zabezpieczające ją przed ujemnymi następstwami w razie zajścia określonych zdarzeń. Wśród przyczyn, których zaistnienie daje przedsiębiorstwu leasingowemu uprawnienie do wypowiedzenia umowy leasingu, ogólne warunki umów wymieniają zwykle: opóźnienie leasingobiorcy z płatnością stawki leasingowej, niewypełnienie przez leasingobiorcę innych postanowień umowy, oraz takie pogorszenie się sytuacji gospodarczej leasingobiorcy, że zagraża interesom przedsiębiorstwa leasingowego.
Ogólne warunki umów nie przewidują w zasadzie możliwości wypowiedzenia umowy przez leasingobiorcę. Służy to zapewnieniu jak największego bezpieczeństwa finansowego przedsiębiorstwa leasingowego.
Należy pamiętać, że trwałość umowy leasingu w ciągu przewidzianego okresu umownego jest regułą. Wcześniejsze jej rozwiązanie stanowi wyjątek i powinno mieć miejsce tylko z powodu błędnej decyzji inwestycyjnej leasingobiorcy. Może on również uzyskać uprawnienie do wcześniejszego zakończenia umowy na skutek wprowadzenia do niej klauzuli, że leasingobiorca w każdym czasie trwania stosunku umownego może zaproponować przedsiębiorstwu leasingowemu zakup przedmiotu leasingu - po z góry określonej w umowie cenie. W przypadku odrzucenia takiej propozycji, umowa leasingu zostaje automatycznie rozwiązana.
Przedstawione sposoby zakończenia umowy leasingu występują w praktyce najczęściej. Jednak zakończenie takie może także nastąpić w wyniku ogłoszenia upadłości którejkolwiek strony. W takim wypadku sytuację prawną stron umowy regulują przepisy o postępowaniu upadłościowym.
Ogólne warunki umów przedsiębiorstw leasingowych przyznają leasingobiorcy po zakończeniu umowy możliwość innego ukształtowania jego stosunku do przedmiotu leasingu niż zwrot przedmiotu leasingodawcy. W określonym terminie (najczęściej 6 miesięcy przed zakończeniem umowy) może leasingobiorca zgłosić ofertę w sprawie skorzystania z możliwości przedłużenia umowy lub zakupu przedmiotu.
Dla przedłużonych umów leasingowych charakterystyczne jest to, że w nowym okresie umownym spłaty bywają o wiele niższe (ponieważ wartość obiektu została w pełni lub w bardzo znacznej części spłacona) oraz że umowy te mogą zostać wypowiedziane przy zachowaniu określonego terminu.
Jeżeli chodzi o przysługującą leasingobiorcy możliwość zakupu przedmiotu leasingu po zakończeniu umowy, to ta możliwość zwiększa dw. niego znaczenie ekonomiczną atrakcyjność leasingu. Leasingobiorca może bowiem za relatywnie niską cenę nabyć przedmiot na własność następnie może używać go przez określony siebie czas i przy ostatecznej jego likwidacji (sprzedaży, złomowaniu) osiągnąć nawet pewien dochód.
Przedłużenie umowy i zakup przedmiotu leasingu są najczęściej przyznawanymi przez ogólne warunki uprawnieniami leasingobiorcy do kształtowania jego stosunków z leasingodawcą po zakończeniu umowy.
W systemie prawa polskiego ogólne warunki i wzory umów leasingowych mogą być ustalone na podstawie art. 385 k.c.. W szczególności art. ten pozwala na włączenie do jej treści ogólnych warunków i wzorów umów, które bądź same ustaliły, bądź pochodzą od jednej ze stron lub wyspecjalizowanych organizacji gospodarczych. Ogólne warunki i wzory umów, nie mogą być sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, ani z treścią zawartej umowy. W razie sprzeczności treści umowy z ogólnymi warunkami i wzorami umów, strony są związane umową. Włączenie do danej umowy ogólnych warunków i wzorów umów na zasadzie art. 385 k.c. wymaga znajomości ich treści przez strony i zgody tychże stron na takie włączenie (prawo umowne).
Ogólne warunki i wzory umów leasingowych - wobec braku uregulowania w kodeksie cywilnym umowy leasingowej - mogłyby niewątpliwie przyczynić się do większej pewności i bezpieczeństwa obrotu w sferze społeczno - gospodarczego wykorzystania leasingu.
WNIOSKI
Ostateczna ocena leasingu z mikroekonomicznego punktu widzenia może zostać dokonana zawsze tylko dla konkretnego przypadku; można jednak sformułować pewne ogólne zasady oceny czynników określających wady i zalety leasingu.
Leasing operacyjny jest postrzegany przede wszystkim jako alternatywa inwestowania; jego ocena winna więc odpowiadać na pytanie, czy lepiej zamrozić na średni lub długi okres środki własne drodze inwestycji lub leasingu finansowego, czy też dokonać krótkookresowego „wypożyczenia” obiektu. Decydujące znaczenie dla tej odpowiedzi ma przewidywany okres wykorzystywania obiektu, jak i horyzont prognozy popytu na jego użytkowanie. Leasing finansowy nie jest postrzegany jako alternatywa inwestycji, wymaga bowiem analogicznego zamrożenia środków, ale jako alternatywny sposób finansowania. Ocena jego zalet wymaga rozważenia całego wachlarza możliwości finansowania inwestycji ze środków własnych lub obcych.
Ocena leasingu finansowego ze względu na jego wpływ na rentowność leasingobiorcy wymaga uwzględnienia wszystkich jego kosztów oraz wpływu na obciążenia podatkowe. Leasing powoduje początkowo powstanie wyższych kosztów, gdyż u leasingobiorcy - w przeciwieństwie do nabywcy - nie występuje renta z tytułu wykorzystywania przedmiotu inwestycji. Z drugiej jednak strony towarzystwo leasingowe, dzięki swojemu doświadczeniu i pozycji na rynku może uzyskiwać korzystniejsze warunki nabywania dóbr będących przedmiotem leasingi i przynosić te korzyści (bądź ich część) na leasingobiorców. Co więcej, leasing połączony z zakupem usług serwisowych może - dzięki korzyściom skali- dać zmniejszenie kosztów serwisowych dla leasingobiorcy. Niektóre z tych efektów mogą być trudno kwantyfikowane, mają one jednak znaczny wpływ na wynik porównania efektywności leasingu i nabycia dobra.
Nie bez znaczenia dla tej oceny są również efekty podatkowe leasingu. Jednak dokładna analiza tych aspektów wymaga szczegółowego uwzględniania różniących się, niekiedy znacznie, przepisów podatkowych poszczególnych krajów.
Poza aspektami efektywnościowymi leasing może być rozwiązaniem korzystnym z punktu widzenia płynności. Można jednak stwierdzić, iż mimo argumentacji związanej z finansowaniem pay as you earn, leasing w ogóle przypadków nie jest dla płynności bardziej korzystny niż inwestycja własna. Korzyści takie mogą jednak wystąpić w pojedynczych przypadkach, gdyż leasingodawcy są niekiedy bardziej elastyczni w oferowanych warunkach finansowych od banków występujących w roli kredytodawców.
Leasing może być niekiedy uważany także za sposób finansowania zwiększający swobodę wyboru przedsiębiorstwa, gdyż towarzystwa leasingowe dopuszczają wyższy poziom zadłużenia niż banki. Częściowo może to wynikać z faktu lepszej znajomości rynku używanych dóbr będących przedmiotem leasingu , co ułatwia ich upłynnianie w przypadku utraty płynności lub upadłości leasingobiorcy. Co więcej, w tym ostatnim przypadku pozycja leasingodawcy jest lepsza niż kredytodawcy, gdyż przedmiot leasingu podlega wyłączeniu z masy upadłościowej.
Nie jest jednak prawdą, iż w ramach badania zdolności kredytowej firmy potencjalni kredytodawcy traktują inaczej istniejące zobowiązania z tytułu leasingu i z tytułu zaciągniętych kredytów leasingowych. Zobowiązania kredytowe i leasingowe nakładają bowiem na dłużnika obowiązki tego samego charakteru.
Możemy więc stwierdzić, iż między leasingiem i kredytem występuje kompleksowy splot powiązań. Ogólnie leasing można scharakteryzować jako rozsądną samodzielną alternatywę inwestowania i finansowania, która ma raczej charakter rozwiązania komplementarnego, a nie substytucyjnego w stosunku do finansowania kredytowego.