1. Kredyt bankowy a pożyczka

Kredyt bankowy jest to umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem, a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobrana kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem
w postaci prowizji i odsetek.

Zarówno kredyt, jak i pożyczka odgrywają w polityce finansowej małego przedsiębiorstwa istotną, chociaż zróżnicowaną rolę. Te różnice determinuje wielkość przedsiębiorstwa, faza rozwoju, potencjał ekonomiczny oraz historia przedsiębiorstwa. O ile pożyczka, ze względu na mało sformalizowane procedury otrzymania jest raczej wykorzystywana przez mikroprzedsiębiorstwo, o tyle kredyt jest źródłem finansowania dostępnym większym przedsiębiorstwom (zob. tab. 5).

Pożyczka to zaś kwota pożyczona przez przedsiębiorstwo lub osobę, spłacana zgodnie z ustalonym harmonogramem i uzgodnioną stopą procentową, zazwyczaj
w regularnych ratach przez okres kilku lat. Kwota kapitału pożyczkowego może być też spłacona jednorazowo.

Tabela 5. Kredyt a pożyczka

Kryterium analizy	Kredyt	Pożyczka
Na co jest udzielony	Udzielony jest na konkretne cele, określone i sprecyzowane we wniosku kredytowym	Nie wymaga określenia celu
Wykorzystanie przyznanych środków	Powinien być wykorzystany zgodnie z zasadami i na warunkach określonych w zawartej umowie kredytowej	Zasady takie nie obowiązują
Forma gotówkowa czy bezgotówkowa	Umowa kredytowa określa, że do dyspozycji kredytobiorcy stawia się pieniądz bankowy w postaci bezgotówkowej	Może być udzielona w postaci gotówkowej
Prowizja	Odpłatnie	Może być odpłatna lub nieodpłatna
Kto jest właścicielem pożyczanych pieniędzy	Bank udziela kredytu ze środków powierzonych przez deponentów	Pożyczka może być udzielona tylko i wyłącznie przez właściciela pieniędzy

Źródło: K. Safin (red.), Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2008, s. 124.

Jest wiele przyczyn ograniczonego dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do kredytów bankowych. Wynikają one najczęściej z następujących cech charakteryzujących te firmy:

• odsetek firm, które potrafią przetrwać 18 miesięcy, szacuje się na 50%;

• MSP występują wobec banków oraz innych instytucji jako obcy, nieznani i bez przeszłości gospodarczej. Na ogół są to firmy bardzo młode, bez dorobku
  i znacznych osiągnięć;

• niezależnie od swojej dotychczasowej działalności mają trudności w efektownym i efektywnym zaprezentowaniu się wobec instytucji finansowych;

• brak osobowości prawnej;

• mali przedsiębiorcy zwykle nie są w stanie przeprowadzić jasnej analizy rozwoju swojego przedsięwzięcia;

• małe przedsiębiorstwa zwykle nie sporządzają pełnych sprawozdań finansowych, nawet w uproszczonym układzie;

• nie dają odpowiednich gwarancji spłaty zaciągniętego kredytu, w związku
  z czym banki odmawiają udzielania kredytu często nawet bez badania treści przedłożonego projektu;

• przedsiębiorstwa rozpoczynające działalność mają nieustabilizowaną sytuację na rynku, niską rentowność lub generują straty;

• mają trudności z utrzymaniem płynności finansowej;

• odsetki od udzielonego kredytu są zawsze wyższe aniżeli obciążenia dotyczące przedsiębiorstw większych, mających wysokie obroty;

• większość MSP ma niską wiarygodność kredytową;

• wiele małych i średnich przedsiębiorstw potrzebuje pożyczek małych i krótkoterminowych w celu zasilenia kapitału obrotowego, a więc pożyczek o niskiej rentowności i trudniejszych do zabezpieczenia.

Najczęściej wykorzystywaną formą kredytu bankowego jest kredyt konsumpcyjny, również na rachunku osobistym, którego rzeczywiste przeznaczenie często jest różne od deklarowanego. Co więcej, bank często sam proponuje taki sposób finansowania działalności gospodarczej, zwłaszcza w przypadku prowadzenia przez przedsiębiorcę uproszczonej księgowości i możliwości występowania problemów z rzetelną oceną sytuacji finansowej firmy. W ostatnich latach w sektorze bankowym nastąpił niewielki wzrost zainteresowania małymi i średnimi przedsiębiorstwami. Specjalnie dla przedsiębiorców z tego sektora wiele banków stworzyło produkty pakietowe obejmujące takie usługi, jak prowadzenie rachunku bankowego wraz z dopuszczalnym debetem, automatyczny dostęp do linii kredytowej, karty płatnicze i kredytowe oraz serwis telefoniczny, bankowość internetową, usługi leasingowe i factoringowe i wiele innych. Nadal są oferowane inne rodzaje kredytów - począwszy od kredytu inwestycyjnego poprzez kredyty obrotowe na rachunku bieżącym, kredyty obrotowe płatnicze, kredyty obrotowe w linii kredytowej odnawialnej, a skończywszy na klasycznych kredytach obrotowych.

1. Leasing

Leasing wywodzi się od angielskiego czasownika to lease, które można tłumaczyć jako wydzierżawić lub wypożyczyć. Prze to pojęcie rozumie się możliwość uzyskania prawa do użytkowania określonej rzeczy. Firmy traktują leasing jako alternatywę zakupu określonego środka produkcji np.: maszyny, urządzenia, samochodu, komputera itp..

Do 2000 roku umowa leasingu w polskim prawie była umową nie nazwaną, czyli nie uregulowaną przepisami prawa. Dopiero nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadziła umowę leasingu. Łączy ona w sobie elementy umów nazwanych, takich jak umowa: najmu, dzierżawy, sprzedaży.

Leasing można zdefiniować jako umowę, w której wydzierżawiający przekazuje dzierżawcy prawo do użytkowania określonego aktywu w uzgodnionym okresie w zamian za ustalone płatności. Leasing może być również traktowany jako forma finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych. Jego rozwój jest konsekwencją przeciwstawnych tendencji obserwowanych na rynku. Z jednej strony, presja postępu technologicznego wymusza na producentach ciągłą wymianę szybko starzejących się urządzeń produkcyjnych, co wiąże się ze znacznymi wydatkami inwestycyjnymi, z drugiej jednak, wytwórcy urządzeń napotykają trudności zbytu własnych wyrobów. Wynajmowanie wyprodukowanych urządzeń na zasadach ratalnych opłat w tej sytuacji jest pożyteczne dla obu stron.

Leasing stwarza potencjalnemu inwestorowi szczególną możliwość korzystania ze środka trwałego bez konieczności ponoszenia jednorazowego wydatku inwestycyjnego. Jest uważany jako sprzyjająca forma finansowania w przypadku:

• szybko rozwijającego się przedsiębiorstwa;

• ograniczeń kredytowych.

Leasing może przyjmować różne formy. Zależą one od poziomu rozwoju gospodarczego kraju, a także od systemu prawnego, na którym leasing został ukształtowany. Biorąc pod uwagę liczbę stron biorących udział w transakcji wydzierżawiania rzeczy wyróżnia się:

• leasing bezpośredni, np. producent zawiera umowę leasingu bezpośrednio z użytkownikiem;

• leasing pośredni, w transakcji uczestniczą więcej niż dwie strony-między producentem a użytkownikiem występuje wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe;

• leasing operacyjny, zakłada się, że przedmiot leasingu może być użytkowany przez wielu leasingobiorców. W tym przypadku leasingodawca jest szczególnie zainteresowany utrzymaniem w należytym stanie przedmiotu leasingu, dlatego najczęściej sprawuje daleko idący nadzór. Umowy dotyczące leasingu operacyjnego są zawierane na okresy krótsze niż czas eksploatacji urządzenia. Leasing operacyjny najczęściej przyjmuje formę leasingu bezpośredniego. W leasingu operacyjnym, leasingodawca nigdy nie przekazuje praw własności leasingobiorcy. W związku z tym ryzyko i korzyści wynikające z praw własności pozostają przy leasingodawcy. W konsekwencji jest on nadal właścicielem, czyli wykazuje przedmiot leasingu we własnym bilansie i amortyzuje go oraz otrzymuje wynagrodzenie w formie rat płatności leasingowych;

• leasing finansowy, jest kojarzony z sytuacją, gdy leasingobiorca użytkuje przedmiot leasingu w czasie zbliżonym do okresu amortyzacji urządzenia, a umowa leasingu najczęściej zawiera klauzulę, według której leasingobiorca będzie miał prawo zakupu przedmiotu leasingu po wygaśnięciu tej umowy. W przypadku leasingu finansowego następuje przekazanie leasingobiorcy ryzyka i praw własności do dzierżawionego obiektu. Kiedy dochodzi do leasingu finansowego, leasingobiorca ujmuje w ewidencji przedmiot dzierżawy, amortyzuje go, przekazuje leasingodawcy umowne raty płatności leasingowych, a po zakończeniu okresu leasingu przejmuje na własność odpłatnie lub nieodpłatnie dzierżawiony obiekt. Leasingodawca z kolei wyksięgowuje z ewidencji własnego majątku przedmiot leasingu w momencie rozpoczęcia leasingu, otrzymuje wynagrodzenie za świadczona usługę w formie rat leasingowych oraz przekazuje prawo własności obiektu leasingu dzierżawcy po zakończeniu okresu leasingu.

Tabela 6 pokazuje różnice między leasingiem operacyjnym a finansowym.

Tabela 6. Podstawowe cechy leasingu operacyjnego i finansowego

Kryteria	Cechy leasingu operacyjnego	Cechy leasingu finansowego
Okres umowy	Krótszy od okresu ostatecznego zużycia obiektu	Zbliżony do okresu ostatecznego zużycia obiektu
Koszty utrzymania i remontów	Ponosi leasingodawca	Ponosi leasingobiorca, a jeżeli pokrywa leasingodawca, to czyni to za dodatkową opłatą
Opłaty leasingowe	Nie pokrywają ceny obiektu	Pokrywają pełną amortyzację
Odstąpienie od umowy	Możliwe przed wygaśnięciem umowy	Wymaga zgody leasingodawcy

Źródło: K. Safin (red.), Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2008, s. 127.

1. Factoring

Factoring jest formą finansowania krótkookresowego polegającą na odpłatnym odstąpieniu przez przedsiębiorstwo swoich należności za dostawy towarów i świadczone mu usługi. Istotą factoringu jest kredytowanie dostawcy, zanim otrzyma należności od swojego odbiorcy - rys. 8.

Faktura należność za fakturę

np.80% należności, reszta później

-marża faktora

Towar z odroczonym terminem płatności

Rysunek 8. Mechanizm działania factoringu

Źródło: A. Skowronek-Mielczarek, Małe i średnie przedsiębiorstwa. Źródła finansowania. Wydawnictwo C. H. BECK, Warszawa 2005, s. 101.

Podstawą finansowania jest umowa factoringowa między przedsiębiorstwem sprzedającym należności, zwanym w umowie factorantem, a instytucją factoringową wykupującą należności, zwaną faktorem. W umowie faktor zastrzega sobie prawo do kontrolowania przebiegu zawieranych umów dostawy, sprzedaży i realizacji usług skutkujących powstaniem należności. W myśl umowy przedsiębiorca-factorant ceduje własne prawa do wierzytelności na factora i po potrąceniu dyskonta otrzymuje należność wcześniej, niż wynika to z terminu płatności. Skład pakietu usług świadczonych przez factora zależy od formy factoringu- czy jest to factoring właściwy, czy też niewłaściwy. Factoring właściwy cechuje się tym, że strony, dokonując na podstawie umowy przelewu wierzytelności, jednocześnie postanawiają, że ryzykiem niewypłacalności dłużnika obarczony będzie faktor. Natomiast factoring niewłaściwy charakteryzuje się tym, że ryzyko niewypłacalności dłużnika nie przechodzi na factora .

W myśl umowy factor wypłaca factorantowi ustaloną kwotę pieniężną, która faktycznie jest swoistego rodzaju pożyczką udzieloną pod zastaw przejętej wierzytelności. Zgodnie z umową factor zobowiązany jest do wykonania wszelkich czynności zmierzających do uzyskania zapłaty. Ściąga on należną kwotę we własnym imieniu,
z równoczesnym zaliczeniem jej na poczet udzielonej pożyczki. W razie wystąpienia niewypłacalności dłużnika wierzytelność ta powraca do jego pierwotnego właściciela. Factor w takiej sytuacji ma prawo żądania kwoty pieniężnej wypłaconej factorantowi.

Wobec małych przedsiębiorstw instytucje factoringowe stawiają ostre warunki. Przedsiębiorstwo powinno prowadzić działalność co najmniej rok, co sprawia, że z tej formy finansowania nie mogą korzystać przedsiębiorstwa w fazie uruchomienia. Aby skorzystać z factoringu, przedsiębiorstwo powinno mieć 6-7 stałych odbiorców, choć
w przypadku branż specyficznych wystarczy jeden stały odbiorca bądź dwóch. Factoring jest usługą często zbyt drogą dla małego przedsiębiorstwa, co czyni ją trudno dostępną.

2. Wady i zalety finansowania kapitałem obcym

Również finansowanie kapitałem obcym ma wady i zalety - tabela 7.

Tabela 7. Wady i zalety finansowania kapitałem obcym

Źródło	Zalety	Wady
Kredyt	-łatwo odnawialne źródło finansowania -odsetki od kredytu stanowią koszt uzyskania przychodu -istnieje możliwość negocjacji z bankiem w razie wystąpienia przejściowych trudności -udzielenie przez bank kredytu zwiększa wiarygodność kredytobiorcy -stosunkowo niski koszt kapitału	-trudny do pozyskania przez podmioty gospodarcze działające krótko -procedura dość uciążliwa w stosunku do nowych kredytobiorców -wysokie odsetki za kredyty przeterminowane -zwiększenie kapitału obcego -konieczność spłaty kredytu (kapitału podstawowego)
Factoring	-daje możliwość szybszego uzyskania środków finansowych -jest alternatywną w stosunku do kredytu obrotowego formą wspierania płynności dostawcy -dostawca jest uwolniony od uciążliwych i kosztownych czynności związanych z dochodzeniem zapłaty należności -dostawca ma możliwość elastyczniejszego operowania terminami płatności wobec swoich klientów -dostawca może przeznaczyć uzyskane wcześniej środki na zakup towarów lub produktów, utrzymując żądany poziom zapasów -poprawa dyscypliny stosunków gospodarczych pomiędzy partnerami -poprawa wskaźnika bieżących aktywów w stosunku do zobowiązań bieżących	-koszty wyższe niż przy zaciągnięciu kredytu krótkoterminowego -możliwość niekorzystnego wpływu na reputacje firmy -redukcja kontaktów z klientami, którzy przez obsługę factoringową nie mogą już sobie pozwolić na przeciąganie spłat zobowiązań
Leasing	-możliwość finansowania do 100% inwestycji ze środków obcych -elastyczność finansowania inwestycji -uniknięcie początkowych nakładów inwestycyjnych -rozszerzenie możliwości kredytowania -zmniejszenie całkowitych kosztów inwestycji -korzyści podatkowe -korzyści bilansowe -umożliwienie łatwiejszego dostępu do nowoczesnych technologii	-wieloznaczność i nieostrość pojęciowa leasingu -wysokie koszty transakcji ponoszone przez korzystającego z leasingu -negatywne i dotkliwe skutki niedotrzymania terminowych rozliczeń -wątpliwość dotycząca praw korzystającego wobec dostawcy -ponoszenie ryzyka cenowego i rzeczowego -ponoszenie odpowiedzialności za produkt przez korzystającego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: K. Safin (red.), Zarządzanie małym i średnim przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 2008, s. 135-136.

Zobacz też: Biblioteka Gazety Wyborczej, Biznes Tom 9, Słownik pojęć ekonomicznych A-O, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 158.

K. Safin (red.), prac. cyt., s. 123.

Biblioteka Gazety Wyborczej, prac. cyt. 33.

K. Safin (red.), prac. cyt., s. 124-125.

H. Waniak-Michalak, prac. cyt., s. 39-40.

B. Piasecki, prac. cyt., s. 506.

Ustawa z 26 lipca 2000 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, (Dz. U. 2000, nr 74, poz. 857).

B. Piasecki, prac. cyt., s. 506.

Tamże, s. 506.

Tamże, s. 506-507.

Tamże, s. 507.

Biblioteka Gazety Wyborczej, prac. cyt., s. 94.

H. Zadora (red.), Finanse małego przedsiębiorstwa w teorii i praktyce zarządzania, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 101.

Tamże, s. 101-102.

6

Bank- factor

Odbiorca- dłużnik

Dostawca- factorant

---