Wykład 11

1.Analizy funkcjonalne zespołów mięśniowych tułowia i kończyn w różnych pozycjach ciała.

2.Analiza postawy spionizowanej człowieka.

3.Ręka i stopa - podobieństwa i różnice morfologiczne i funkcjonalne.

1.Stabilizacja mięśniowa

W utrzymaniu pionowej postawy ciała człowieka podstawowe znaczenie ma przeciwdziałająca oddziaływaniu grawitacyjnemu praca mięśni. W czasie chodu prawa kinetyczna mięsni jest krótkotrwała i i znacznie mniejsza w porównaniu ze stabilizującą pracą mięśni. Dla celów dydaktycznych mięśnie mające istotne znaczenie w stabilizacji pozycji pionowej ciała podzielona na te które oddziaływują w płaszczyźnie strzałkowej i te które stabilizują w płaszczyźnie czołowej.

Mm.stabilizujące w płaszczyźnie strzałkowej

Pozycje stojącą gwarantuje układ mięśni utrzymujących w wyproście kręgosłup, staw biodrowy i kolanowy. Kluczową rolę odgrywa tu grupa mięśni trójgłowych łydki.

Utrzymuje ona stopy w stosunku do podudzia pod kątem 100* (tzw.czynny układ Puttiniego), tak iż linia ciężkości przebiega ku tyłowi od osi stawu biodrowego i do przodu od osi obrotu stawu kolanowego i skokowo-goleniowego.

Zabezpiecza to możliwość stania ,bez udziału prostowników biodra i kolana.

Przy zgiętym kolanie - stabilizującą rolę odgrywają :

Tułów w stosunku do miednicy stabilizują mięśnie brzucha (prosty i skośne), a kręgosłup stabilizują mięśnie grzbietu w odcinku całego łuku kyfozy.

W odcinku szyjnym główną rolę w tej płaszczyźnie odgrywają mięśnie mostkowo-obojczykowo-sutkowe.

Staw biodrowy stabilizują m.kulszowo-goleniowy (gdy kolano zablokowane, unieruchomione) .

Łuk stopy stabilizują krótkie mięsnie stopy, m.piszczelowy tylny i m.strzałkowy długi.

Mm.stabilizujące w płaszczyźnie czołowej

Stopę (staw skokowo-piętowy ) od strony bocznej stabilizują mm.strzałkowe a od str.przyśrodkowej m.piszczelowy tylny.

Staw biodrowy - m.pośladkowy średni, a wspomagające znaczenie ma m.pośladkowy mały i naprężacz powięzi szerokiej.

Synergistyczne działanie stabilizujące miednicę a jednocześnie odcinek lędźwiowy i dolny piersiowy mają mm.czworoboczne lędźi i m.biodrowo-żębrowy lędźwiowy strony nieobciążonej.

W odcinku piersiowym stabilizują mm.grzbietu strony obciążonej kończyny, zaś w odcinku szyjnym ,mięsnie szyi strony nieobciążonej.

A. Zestawienie czynnościowe mięśni kręgosłupa i głowy

Ruchomość kręgosłupa jest różna w zależności od odcinka - największa w szyjnym, zaś idąc ku dołowi zmniejsza się wskutek obciążenia jego elementów. Stosunkowo najmniej ruchoma jest część piersiowa, ze względu na udział w budowie klp i długie zachodzące wyr.kolczyste.

Ruchy kręgosłupa to :

= flexio et extensio vel anteflextio et retroflexio

= ruchy symetryczne dokoła osi poprzecznej

= łączny zakres tych ruchów wynosi 170-250* (do przodu więcej)

= zachodzą głównie w części szyjnej i lędźwiowej

= ruchy te hamują krążki międzykręgowe, więzadła kręgosłupa i mięśnie położone do tyłu od osi ruchu

= flexio lateralis

= ruchy asymetryczne dookoła osi strzałkowej

= łączny zakres ok.110*

= czynniki hamujące ruch jak wyżej + żebra klp w odcinku TH

= najczęściej zginacze i prostowniki kręgosłupa i głowy kurczące się po stronie ruchu

= rotatio

= ruchy asymetryczne dookoła osi pionowej

= łączny zakres ok.160*

= ruch rotacyjny kręgosłupa zwiększa się w kierunku doczaszkowym

= circuductio

= krążenie głowy i kręgosłupa ,możliwe jako sumacja wszystkich trzech postaci ruchu

Ruchy głowy to :

= zakres 30*, do 125* gdy bierze udział kręg.szyjny

= zakres ok.60*

= ruch ten odbywa się także w stawach szczytowo-obrotowych bocz. - ruch śrubowy

Mięśnie zginające głowę i kręgosłup do przodu :

= m.długi głowy (m.longus capitis)

= m. długi szyi (m.longus coli)

= m.prosty głowy przedni (m.rectus capitis anterior)

= m.prosty głowy boczny (m.rectus capitis lateralis)

= m. długi szyi (m.longus coli)

= m.długi głowy (m.longus capitis)

= m.pochyły przedni (m.scalenus anterior)

= mięsień prosty brzucha (m.rectus abdominis)

m.skośny zewnętrzny brzucha (m.obliquus externus abdominis)

m.skośny wewnętrzny brzucha (m.obliquus internus abdominis)

m.lędźwiowy większy (m.psoas major)

Mięśnie prostujące głowę i kręgosłup oraz zginające do tyłu

= m.czworoboczny (m.trapezius) -cz.górna

= m.płatowaty głowy (m.splenius capitis)

= m.prostownik grzbietu (m.erector spinae) - m.najdłuższy głowy

(m.longissimus capitis)

= m półkolcowy głowy (m.semispinalis capitis)

= m.prosty tylny wiekszy głowy (m.rectus capitis posterios major)

= m.prosty tylny mniejszy głowy (m.rectus capitis posterios minor)

= m.skośny górny głowy (m.obliquus capitis superior)

= m.mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m.sternocleidomastoideus)

= m.płatowaty (m.splenius)

= m.prostownik grzbietu - cz.szyjna m.biodrowo-żebrowego (m.iliocostalis cervicis)

m.najdłuższy szyi i głowy (m.longissimus cervicis et capitis)

= m.kolcowy szyi (m.spinalis cervicis)

= mm.międzykolcowe (mm.interspinales)

= m.wielodzielny (m.multifidus)

= m.prostownik grzbietu - cz.lędźwiowa i piersiowa m.biodrowo-żebrowego

- m.najdłuższy klatki piersiowej (m.longissimus thoracis)

= m.kolcowy klatki piersiowej (m.spinalis thoracis)

= mm.międzykolcowe (mm.interspinales)

= m.półkolcowy (m.semispinalis)

= m.wielodzielny (m.multifidus)

Mięśnie zginające głowę i kręgosłup w bok

= m.płatowaty głowy (m.splenius capitis)

= m.mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m.sternocleidomastoideus)

= m.prostownik grzbietu - m.najdłuższy głowy

= m.skośny górny głowy (m.obliquus capitis superior)

= m.półkolcowy głowy (m.semispinalis capitis)

= mm.pochyłe : przedni,środkowy i tylny (mm.scaleni)

= m.płatowaty głowy i szyi (m.splenius capitis et cervicis)

= m.prostownik grzbietu - cz.szyjna m.biodrowo-żebrowego

- m.najdłuższy szyi i głowy

= m.dźwigacz łopatki (m.levator scapulae)

= m.czworoboczny (m.trapezius) - cz.górna przy ustalonej obręczy barkowej

= m.mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m.sternocleidomastoideus)

= m.skosny zewnętrzny brzucha (m.obliquus externus abdominis)

= m. skośny wewnętrzny brzucha (m.obliquus internus abdominis)

= m.prostownik grzbietu - m.biodrowo-żebrowego klatki piersiowej i lędźwi

- m.najdłuższy klatki piersiowej

= m.czworoboczny lędźwi (m.quadratus lumborum)

= m.lędźwiowy większy (m.psoas major)

Mięśnie skręcające kręgosłup i głowę w prawo

= m.mostkowo-obojczykowo-sutkowy lewy (m.sternocleidomastoideus)

= m.płatowaty głowy prawy (m.splenius capitis)

= m.skośny dolny głowy prawy (m.obliquus capitis inferior)

= m.prosty tylny większy głowy prawy (m.rectus capitis posterior major)

= m.czworoboczny grzbietu lewy (m.trapezius) - cz.górna

= m.półkolcowy lewy (m.semispinalis)

= m.mostkowo-obojczykowo-sutkowy lewy (m.sternocleidomastoideus)

= m.płatowaty prawy (m.splenius capitis)

= m.półkolcowy lewy (m.semispinalis)

= m.wielodzielny lewy (m.multifidus)

= mm.skręcające lewe (m.rotatores)

= m.skosny zewnętrzny brzucha lewy (m.obliquus externus abdominis)

= m. skośny wewnętrzny brzucha prawy (m.obliquus internus abdominis)

= m.półkolcowy lewy (m.semispinalis)

= m.wielodzielny lewy (m.multifidus)

= mm.skręcające lewe (m.rotatores)

B Mięśnie oddechowe

Mięsnie wdechowe

Właściwe (główne)

Pomocnicze :

Mięśnie wydechowe

Właściwe (główne)

Pomocnicze :

Podczas spokojnego oddychania biorą udział jedynie główne mięsnie oddechowe

W czasie intensywnego oddychania niezbędne są pomocnicze mięśnie zarówno wdechowe jak i wydechowe.

C Mięśnie tłoczni brzusznej

- mm.krocza ,tworzące przeponę miednicy (diaphragma pelvis)

= m.dźwigacz odbytu (m.levator ani)

= m.guziczny (m.coccygeus)

Skurcz równoczesny przepony i mięsni powłok brzucha wytwarza tłocznię brzuszną (prelum abdominis). Działanie tłoczni polega na zmniejszeniu objętości trzewi i wzroście ciśnienia w jamie brzusznej ,co ma istotne znaczeniu w takich czynnościach fizjologicznych jak oddawanie moczu ,stolca, wymioty, kaszel, czy też poród.

D. Zestawienie czynnościowe mięsni kończyny górnej

Obręcz barkowa i staw ramienny

Ruchy kończyny górnej jako całości odbywają się w stawach : ramiennym, barkowo-obojczykowym i obojczykowo-mostkowym. Uchom kończyny górnej powyżej poziomu stawu ramiennego odbywają się przy udziale łopatki i obojczyka.

Staw ramienny ma duża swobodę ruchów (ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowych), możliwe są zasadniczo następujące ruchy :

= ruchy wahadłowe kończyny o zakresie 115*

= ruchy te odbywaja się skośnie do przodu i przyśrodkowo oraz ku tyłowi i bocznie

= w pł.czołowej zakres ok.70*

= w pł.łopatki do 90*

= w całości zakres ruchu wynosi ok.90*

= przy współudziale st.promieniowo-lokciowych (do 120*) i obu stawów obojczyka nawet do 360*

= ruch okrążania ; kombinacja zgięcia i prostowania oraz odwodzenia i przywodzenia

= pełny możliwy przy udziale st.obojczyka

= częścią składową jest tzw. ruch unoszenia ramienia powyżej poziomu ,co możę

nastąpić gdy zmieni się położenia łopatki tzn. skręt dookoła jej osi strzałkowej,co

powoduje uniesienie kąta bocznego łopatki ku górze

= w ruchu unoszenia biorą udział :

Ruch przodozgięcia wykonują :

Ruch tyłozgięcia wykonują

Ruch odwodzenia wykonują

Ruch przywodzenia wykonują :

Ruchy nawracania wykonują

Ruchy odwracania wykonują

Staw łokciowy i staw promieniowo-łokciowy dalszy

Czynnościowo dwie składowe :

= w położeniu wyprostowanym ramię i przedramię tworzy kąt 175* u mężczyzn i 180* u kobiet (przeprost charakterystyczny dla kobiet i dzieci (mały olecranon)

= w połozeniu maxymalnego zgięcia ok.40*

= staw zawiasowy (czynnościowo) ,morfologicznie śrubowy.

= staw obrotowy ,oś biegnie przez środek głowy k.promieniowej ,błonę międzykostną i głowę k.łokciowej

= zakres ruchów obrotowych ok.120-140*

Ruchy zgięcia w stawie łokciowym

Ruch prostowania w st.łokciowym

Ruch odwracania przedramienia wykonują :

Ruch nawracania przedramienia wykonują :

Stawy ręki

= ruch zgięcia dłoniowego do 80*

= ruch zgięcia grzbietowego do 60*

= ruch odwodzenia łokciowego do 45*

= ruch odwodzenia promieniowego 20-30*

Ruch zgięcia dłoniowego ręki wykonują

Ruch zginania grzbietowego ręki wykonują

Ruchy odwodzenia promieniowego ręki wykonują

Ruchy odwodzenia łokciowego ręki wykonują

= staw typu siodełkowatego

= obie główne osie stawu nie leżą w tych samych płaszczyznach co pozostałe stawy śródręczno-paliczkowe, lecz tworzą z nimi kąt 45*, dzięki czemu ruchy zgięcia dłoniowego i grzbietowego maja inny charakter i nazywane są przeciwstawianiem (oppositio) i odprowadzaniem (repositio) .Warunkuje to zdolności chwytne ręki.

= ruchy odwodzenia (abductio) i przywodzenia (adductio) oraz obwodzenia

Ruchy przeciwstawiania kciuka wykonują :

Ruchy odprowadzania kciuka wykonują

Ruchy odwodzenia kciuka wykonują

Ruchy przywodzenia kciuka wykonują

= stawy kuliste ze względu na ukształtowanie powierzchni stawowych

= ruchy odwodzenia i przywodzenia możliwe tylko przy wyprostowanych palcach

= palec II - 60*, palec V - 50*, palec III i IV - 40*

= ruchy zginania i prostowania w zakresie 110*

Ruchy zginania palców ręki wykonuja :

Ruchy prostowania palców wykonują :

Ruchy odwodzenia palców wykonują

Ruchy przywodzenia palców wykonują

= stawy zawiasowe o zakresie ruchów ok.50-70 dla stawu śródręczno-paliczkowego i 90* dla stawu międzypaliczkowego kciuka

Ruchy zginania kciuka w tych stawach :

Ruchy prostowania kciuka w tych stawach

-st.śródręczno-paliczkowy kciuka

= stawy zawiasowe

= zakres ruchów zgięcia i prostowania dla st.międzypaliczkowych bliższych - 120*, dla stawów międzypaliczkowych dlaszych - 70*

Ruchy zginania palców 2-5

- zgina tylko stawy międzypaliczkowe bliższe

Ruchy prostowania palców 2-5

E. Zestawienie czynnościowe mięśni kończyny dolnej

= staw kulisty panewkowy, wieloosiowy ,ograniczony.

= ruchy zgięcia i prostowania uda lub miednicy

= zakres ruchu zgięcia do 120*, prostowania do15*, pzy lekkimodwiedzeniu i zgięciu w st.kolanowym zakres obu ruchów wzrasta do 165*.

= ruchy odwodzenia i przywodzenia do 40* w każdą ze stron, zaś przy zgiętym st.biodrowym odwodzenie nawet do 90*

= w odniesieniu do miednicy ruchy te nazywamy bocznym pochyleniem miednicy.

= ruch nawracania i odwracania odbywa się wokół osi pionowej,która odpowiada linii nośnej kończyny dolnej łączącej środkowe punkty st.biodrowego,kolanowego i skokowego

= w postawie prawidłowej ruch odwracania wynosi 15*, ruch nawracania 35*

= ze zgięciem uda w st.biodrowym łączy się odwracanie, zaś z prostowaniem uda łączy się ruch nawracania.

Ruchy zginania uda w st.biodrowym wykonują :

Ruchy prostowania w st.biodrowym wykonują :

Ruchy odwodzenia uda wykonują

Ruchy przywodzenia uda wykonują :

Ruchy odwracania uda wykonują

Ruchy nawracania uda wykonują :

= ruch zgięcia i prostowania stanowi kombinację toczenia i ślizgania

= w początkowej fazie zgięcia (20*)kłykci k.udowej toczą się po powierzchni

k.piszczelowej, w dalszej fazie zgięcia występuje ruch ślizgowy

= w czasie zginania łąkotki przesuwaja się do tyłu, przy prostowaniu do przodu

= zakres ruchu zgięcia wynosi 160-170*, przyczym czynny do 130*

= ruch zginania hamują :mm.prostowniki,uwypulenie zginaczy w okol.podkolanowej

= ruch prostowania hamują :mm.zginacze,więz.podkolanowe,więz.krzyżowe i

poboczne.

= ruchy rotacyjne zachodzą jedynie przy zgiętym kolanie, w skrajnych położeniach

nie są one możliwe,

= zakres ruchu nawracania 5-10*,odwracania do 52*

= z uwagi na to że ruch obrotowy zachodzi tylko przy zgiętym kolanie wszystkie

mięsnie zginacze są jednocześnie mięśniami wykonującymi ruchy obrotowe

Ruchy zginania w st.kolanowym wykonują :

Ruchy prostowania w st.kolanowym wykonują

Ruchy odwracania podudzia w st.kolanowym wykonują :

Ruchy nawracania podudzia w st.kolanowym wykonują

= staw złożony,bloczkowy

= ruchy zgięcia grzbietowego i podeszwowego o łącznym zakresie 40-50*

= przy współdziałaniu stawów skokowych dolnych zakres ten wynosi dla zgięcia

grzbietowego do 45*,zaś dla zgięcia podeszwowego do 60*

= ruch odbywa się względem osi kompromisowej, która przebiega od tyłu do przodu

od strony bocznej ku przyśrodkowej i od góry ku dołowi - przechodzi ona przez

kość piętową, zatokę stepu i kość skokowa.

= ruchy zgięcia grzbietowego i podeszwowego (20-45*) pogłębiaja nalogiczne ruchy

stawu skokowego górnego

= ruch odwodzenia i przywodzenia wynosi w każdą stronę ok. 30*

= ruchy obrotowe nie przekraczają 30* w każdą ze stron.

= ruch zgięcia podeszwowego zachodzi z przywodzeniem i odwróceniem, zaś ruch

zgięcia grzbietowego z odwiedzeniem i nawróceniem stopy.

= siła mięsni zginaczy podeszwowych jest 4krotnie większa od zginaczy grzbietowych

Ruch podeszwowego zginania stopy wykonują

Ruch zgięcia grzbietowego stopy wykonują :

Ruch odwracania i przywodzenia stopy wykonują

Ruch nawracania i odwodzenia stopy wykonują

= stawy płaskie o niewielkie ruchomości

= silny aparat więzadłowy owoduje ,że ruchy są nieznaczne, niemniej jednak dzięki

temu stanowi ona silny a jednocześnie sprężysty narząd podpory

= ruchy analogiczne do palców ręki

= w st.śródstopno-paliczkowych prócz wyprostu ,również ruchy zgięcia grzbietowego

(do30*)

= w st.międzypaliczkowych zakres ruchów zgięcia jest mniejszy niż w stawach ręki.

Ruchy zginania podeszwowego palców wykonują

Ruchy zginania grzbietowego palców wykonują

Ruchy odwodzenia palców stopy wykonują

Ruchy przywodzenia palców stopy wykonują