Anna Petryka 1 klasa liceum

ogólnokształcącego

Temat:

Budowa błony komórkowej i jej funkcje

Cele kształcenia:

Uczeń powinien wykazać się

• Wiadomościami dotyczącymi:

• Budowy błony komórkowej,

• Jej właściwościami

• rodzajów transportu substancji w komórce

• Umiejętnościami pozwalającymi:

• Wyjaśnić pojęcia: model„płynnej mozaiki”, transport aktywny, dyfuzja ułatwiona, endocytoza, egzocytoza, dyfuzja, osmoza

Metody i forma pracy:

Wykład, dyskusja,

Środki dydaktyczne:

Tablica

Tok lekcji

• Faza wprowadzająca (sprawdzenie listy, pracy domowej, podanie tematu lekcji) 10 min.

• Lekcja właściwa

• Podaj definicję błony komórkowej i jej funkcje.

• Składa się z lipidów, głównie fosfolipidów oraz białek

• Schemat fosfolipidu na tablicy (może ktoś narysuje?)

• Główka (utworzona między innymi z reszty kwasu fosforowego) jest hydrofilowa, długie ogonki są hydrofobowe

• Przekrój przez błonę - folia lub rysunek na tablicy

• Białka podział - strukturalne i enzymatyczne, mogą być ułożone na powierzchni błony, przechodzić przez całą błonę, itp.

• Właściwości błon -

• Półpłynność: umożliwia dyfuzję białek błonowych w płaszczyźnie obu warstw fosfolipidów i ich wzajemne oddziaływanie, wzajemne zlewanie się błon i mieszanie się jej składników

• Dynamiczność: jest wyrażona w ruchach budujących błonę lipidów i białek. Ruchliwość składników błon powoduje zamykanie wszelkich wyrw i ubytków. Błony w żywych komórkach nigdy nie tworzą wolnych krawędzi.

• Asymetryczność: polega na różnicach w budowie obu powierzchni błony, skierowanych na zewnątrz i ku wnętrzu komórki. Dwie warstwy dwuwarstwy często zawierają różny skład fosfolipidów i glikolipidów a białka są wtopione w dwuwarstwę ze specyficzną orientacją przestrzenną, konieczną dla ich funkcji.

• Półprzepuszczalność (selektywność): przez błonę mogą swobodnie przenikać tylko nieliczne związki np. H2O, CO2, glicerol; natomiast większość substancji wymaga obecności w błonie odpowiednich układów transportujących, którymi są odpowiednie białka błonowe. Cząsteczki większe, np. glukoza i jony różnej wielkości nie przedostają się z powodu zbyt dużych rozmiarów lub na skutek odpychania przez ujemnie naładowaną powierzchnię błony. Przepuszczalność dla tych związków wiąże się z występowaniem w błonie specyficznych białek transportujących.

1)Transport substancji przez błonę lub 2)pęcherzyki

• Dyfuzja - przemieszczanie się cząsteczek z obszarów o wyższym stężeniu do obszarów o niższym stężeniu, tak że ostatecznie rozkład cząstek staje się równomierny (dyfuzja jest zatem ruchem cząsteczek zgodnym ze spadkiem gradientu stężenia).

• Osmoza - przemieszczanie się (dyfundowanie) wody z obszarów o wyższym jej stężeniu do obszarów o stężeniu niższym.

• 3 osoby Środowisko/komórka, środ. izotoniczne=, hypotoniczne> i hipertoniczne< - jak zachowa się woda?

• Transport z udziałem nośników - transport przez błony z uczestnictwem w przenoszeniu różnych, zlokalizowanych w błonie białek. W ten rodzaj transportu mogą być zaangażowane dwa mechanizmy: dyfuzji ułatwionej (wspomaganej) oraz aktywnego transportu.

• W dyfuzji ułatwionej ruch cząsteczek odbywa się tylko w kierunku zgodnym ze spadkiem gradientu stężenia (od wyższego do niższego) - błona jest przepuszczalna dla przemieszczanej substancji, lecz obecność w błonie specyficznego nośnika, wiążącego czasowo transportowaną cząstkę przyspiesza jej przemieszczanie się przez błonę. Białko przenośnikowe nie ulega w tym procesie żadnym zmianom; po odłączeniu jednej cząsteczki może natychmiast wiązać się z drugą.

• Transport aktywny - transport cząsteczek wbrew gradientowi stężeń, odbywający się kosztem energii metabolicznej

2)

• W procesie egzocytozy komórka pozbywa się produktów odpadowych lub też wytworzonych przez siebie specyficznych wydzielin w wyniku zlania się pęcherzyka z wydzieliną (lub wydaliną) z błoną komórkową. Egzocytoza polega zatem na wbudowaniu błony tworzącej pęcherzyk wydzielniczy w błonę komórkową. Jest to również podstawowy mechanizm powiększania się błon.

• W procesie endocytozy/fagocytozy komórka pochłania materiał pochodzący z zewnątrz. W wyniku komórka pochłania cząstki pożywienia lub bakterie. Proces ten polega na otoczeniu pochłanianych cząsteczek przez mikrofałdy błony komórkowej i utworzeniu wokół nich wakuoli. Gdy cząstki są już całkowicie otoczone, dochodzi do fuzji z lizosomami, w których następuje rozkład pochłoniętego materiału.

Na folię

Egzocytoza Fagocytoza

---