dr ALDONA UZIĘBŁO

Literatura:

• „Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa”, red. E Kurtys

• „Analiza finansowa w przedsiębiorstwie”, Bednarski

• „Ocena przedsiębiorstw wg standardów światowych”, Sierpińska, Jachna

• „Wskaźniki finansowe”, Tyran

5 zwalnia z egzaminu

WYKŁAD 1 01.10.2006

ANALIZA FINANSOWA - RODZAJE, PRZEDMIOT, ZAKRES, ŹRÓDŁA

ANALIZA EKONOMICZNA - obejmuje wszystkie zjawiska gospodarcze występujące w obrębie przedsiębiorstwa i w jego otoczeniu

analiza ekonomiczna:

• dyscyplina naukowa

• działanie praktyczne - narzędzie zarządzania przedmiotem jest ocena działalności konkretnych jednostek gospodarczych na podstawie danych charakteryzujących stany i rynki gospodarcze za pomocą metod naukowych

Badanie zjawisk i procesów ekonomicznych polega na:

• ich podziale na procesy składowe

• określeniu zależności przyczynowo-skutkowych między badanymi elementami

• wyprowadzenie wniosków uogólniających wynikających z przeprowadzonych ocen porównawczych

Przedmiot badań analizy ekonomicznej

• ujęcie statyczne - ocena istniejącego stanu finansowego na określony moment (dzień), określeniu stanu wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego

• ujęcie dynamiczne - ocena wyników finansowych za jakiś określony okres (kwartał, miesiąc, rok)

Analiza ekonomiczna

• ułatwia zaznajamianie z zadaniami działalności gospodarczej i ich wykonaniem (np. wyniki wykonania produkcji w ujęciu rozmiaru działalności i asortymentu, planowanie wykonania określonych zadań)

• umożliwia zapoznanie ze stanem składników majątkowych i sposobami gospodarowania (stan bazy wytwórczej, zapasów materiałowo-towarowych, ich zaopatrzenie i zużycie, stan załogi przedsiębiorstwa jej struktura kwalifikacje, wykorzystanie czasu pracy, wynagrodzenie, rozmieszczenie zakładów wytwórczych oraz sieci handlowej)

• pozwala poznać efekty finansowe działalności (poziom oraz obniżenie lub zwiększenie kosztów własnych, stan majątku trwałego i obrotowego, stan kapitałów, rozrachunków oraz zdolność płatniczą)

• umożliwia porównanie działalności przedsiębiorstwa z wynikami wcześniejszych okresów oraz działalnością innych przedsiębiorstw (konkurencyjność przedsiębiorstwa w zakresie rezultatów działania w branży i na rynku, ustalenie jego sytuacji i perspektyw)

Analiza ekonomiczna

Analiza techniczno-ekonomiczna
oparta na badaniu wielkości ekonomicznych w wyrażeniu rzeczowym i osobowym (organizacja i metody produkcji, zaplecze techniczne, zaopatrzenie materiałowe)

Analiza finansowa
to rzeczowe narzędzie zarządzania umożliwiające przystosowanie się podmiotów gospodarczych do złożonych i zmiennych warunków gospodarowania

ANALIZA FINANSOWA dostarcza informacji niezbędnych do zarządzania przedsiębiorstwem, jest narzędziem poznania wszelkich prawidłowości, zależności i współzależności zachodzących między zjawiskami i procesami gospodarczymi, w celu wykorzystywania ich w pogłębianiu wiedzy o przedsiębiorstwie, oraz o prawidłowościach kształtowania się poszczególnych czynników wpływających na sytuację ekonomiczną przedsiębiorstwa

Przedmiot badań analizy finansowej - działalność gospodarcza przedsiębiorstwa oparta na angażowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i osobowych

Etapy analizy finansowej:

1. określenie, przedmiotu zakresu i celu badania

2. zebranie i weryfikacja materiału źródłowego

3. przeprowadzenie badań analitycznych

4. diagnozy, sformułowanie wniosków, prezentacja wyników

Rodzaje analizy finansowej:

• zewnętrzna - np. wpływ państwa na firmę

• wewnętrzna

• ex post (retrospektywna)

• bieżąca - systematyczna, na co dzień, głównie firmy zagraniczne z oddziałami w PL

• ex ante (prospetywna)

• problemowa - konkretny problem

• kompleksowa - całościowa przedsiębiorstwa

• wskaźnikowa - stosowana najczęściej

analiza ex post

cel - dokonanie badań strukturalnych i przyczynowych w odniesieniu do minionych zdarzeń gospodarczych w przyjętym przedziale czasu (kwartał, rok, najlepiej ok 5lat)

zastosowanie - przeprowadzona na wszystkich szczeblach zarządzania w przedsiębiorstwie; wyjaśnia zmiany jakie wystąpiły w przedsiębiorstwie, zapobiega w przyszłości zmianom niepożądanym, utrwala korzystne trendy (tendencje) w zarządzanych obiektach

analiza ex ante

cel - proces planowania

zastosowanie - ustala skutki ewentualnych zmian kierunku i natężenia działania założonych w planie czynników wewnętrznych i zewnętrznych; pozwala ustalić wyniki przewidywanych procesów

Źródła analizy finansowej:

• materiały ewidencyjne - wynikają z prowadzonej w przedsiębiorstwie ewidencji księgowej

• materiały pozaewidencyjne - np. rozmowy z pracownikami, mogą być pomocne przy właściwej interpretacji zaistniałych odchyleń

Materiały ewidencyjne:

• dokumentacja pierwotna i wtórna tworząca podstawy zapisów z urządzeń ewidencyjnych

• zapisy przeprowadzane w analitycznych i syntetycznych urządzeniach ewidencyjnych (konta, rejestry, CD, DVD, twarde dyski komputerowe)

• sprawozdawczość finansowa oparta na zapisach księgowych i przedstawiająca uogólnienie ich treści

Materiały pozaewidencyjne:

• dane postulowane, szczególnie plan finansowy i inne plany gospodarcze krótko- i długoterminowe, kalkulacje wstępne i kosztorysy, normy kosztów

• wyniki wcześniejszych analiz

• materiały z przeprowadzonych kontroli i rewizji (przez organa wewnętrzne jak i zewnętrzne)

• uzyskane materiały i informacje odnoszące się do przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych, również zmiany zachodzące w otoczeniu przedsiębiorstwa

• źródła prawne

Informacje powinny umożliwiać:

• właściwą ocenę sytuacji lub stanu w jakim znajduje się przedsiębiorstwo

• poprawną ocenę wpływu czynników wewnętrznych i zewnętrznych na efektywność przedsiębiorstwa

• podejmowanie trafnych decyzji dotyczących zarządzania przedsiębiorstwem

SPRAWOZDAWCZOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA - jest typowym materiałem źródłowym wykorzystywanym w procesie analizy ekonomicznej przy czym sprawozdawczość rzeczowa służy potrzebom analizy techniczno-ekonomicznej a sprawozdawczość finansowa potrzebom analizy finansowej

Składniki sprawozdania finansowego:

1. bilans

2. rachunek zysków i strat

3. informacja dodatkowa

Sprawozdanie finansowe jednostki podlegającej corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta obejmuje dodatkowo:

4. zestawienie zmian w kapitale/funduszu własnym

5. rachunek przepływów pieniężnych

Sprawozdanie finansowe - pokazuje skutki finansowe transakcji i innych zdarzeń poprzez grupowanie ich w szerokie kategorie zgodnie z ich cechami ekonomicznymi

Cel sprawozdań finansowych - dostarczenie informacji o sytuacji finansowej i wynikach działalności oraz zmianach sytuacji jednostki, które będą użyteczne dla szerokiego kręg użytkowników przy podejmowani decyzji gospodarczych

Cechy jakościowe sprawozdania finansowego - właściwości sprawiające, że informacje zawarte w nim są użyteczne dla użytkowników;

główne cechy jakościowe:

• zrozumiałość

• przydatność

• wiarygodność

• porównywalność

pozostałe cechy jakościowe:

• wierne odzwierciedlenie

• przewaga treści nad formą

• neutralność

• zasada ostrożnej wyceny

• kompletność

Bilans

Aktywa

• stopień płynności

• odpisy aktualizacyjne i amortyzujące

Pasywa

• stopień wymagalności

• pomniejszenia




Rachunek zysków i strat - pokazuje wszystkie kategorie składające się na wynik finansowy netto jednostki za bieżący i poprzedni rok obrotowy, czyli wszystkie osiągnięte w danym roku obrotowym przychody i zyski oraz przeciwstawne im koszty i straty w podziale na poszczególne rodzaje działalności

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych - obrazuje zmiany w sytuacji finansowej jednostki wywołane strumieniami pieniężnymi z podziałem na rodzaje działalności; dostarcza użytkownikom sprawozdań podstawy do oceny zdolności jednostki do generowania środków pieniężnych

Sprawozdanie umożliwia głębszą analizę sytuacji finansowej jednostki:

1. wyniki analizy przepływów środków pieniężnych stanowią uzupełnienie danych potrzebnych do ustalenia zdolności płatniczej, źródeł finansowania, poziomu efektywności gospodarowania

2. bilans zawiera jedynie informacje o ogólnej sytuacji majątkowej i finansowej jednostki, rachunek zysków i strat wykazuje podstawowe źródła przychodów i kosztów z nimi związanych oraz obciążenia podatkowe osiągniętego zysku

Metody sporządzania: bezpośrednia i pośrednia:

Przepływy przedsiębiorstw w obu metodach zostały podzielone na wpływy i wydatki z działalności:

• operacyjnej

• inwestycyjnej (lokacyjnej)

• finansowej

Działalność operacyjna - podstawowy rodzaj działalności jednostki oraz inne rodzaje działalności nie zaliczone do działalności finansowej lub inwestycyjnej

Działalność inwestycyjna - obejmuje nabywanie lub zbywanie składników aktywów trwałych i krótkoterminowych aktywów finansowych, oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści

Działalność finansowa - dotyczy pozyskiwania lub utraty źródeł finansowania (zmiany w rozmiarach i relacjach kapitału własnego i obcego w jednostce) oraz wszystkie z nimi związane pieniężne koszty i korzyści

WYKŁAD 2 08.10.2006

SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWU ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Obrazuje zmiany sytuacji finansowej jednostki wywołane strumieniami pieniężnymi z podziałem na rodzaje działalności. Dostarcza użytkownikom sprawozdań podstawy do oceny zdolności jednostki do generowania środków pieniężnych, umożliwia głębszą analizę sytuacji finansowej jednostki.

WARIANTY	PRZEPŁYWY PIENIĘŻNE NETTO Z DZIAŁALNOŚCI
		OPERACYJNEJ	INWESTYCYJNEJ	FINANSOWEJ
1	+	+	+
2	+	─	─
3	+	+	─
4	+	─	+
5	─	+	+
6	─	─	+
7	─	+	─
8	─	─	─

„─” więcej pieniędzy zostało wydane na dany rodzaj działalności (O, I, F) niż wpłynęło

„─” przy działalności inwestycyjnej = inwestujemy

„+” więcej pieniędzy wypłynęło z danej działalności (O, I, F) niż zostało na nią wydane

„+” przy działalności inwestycyjnej = wyprzedajemy majątek, wyciągamy pieniądze z inwestycji

WARIANT 1 każdy rodzaj działalności wypracowuje dopływ środków pieniężnych

• charakteryzuje jednostkę o wysokiej płynności finansowej

• w praktyce spotykany bardzo rzadko

• nadwyżka ze wszystkich typów działalności najczęściej świadczy o przygotowaniu się jednostki do nowych przedsięwzięć lub przejęcia nowej jednostki

WARIANT 2 nadwyżka środków pieniężnych z działalności operacyjnej służy do inwestycji a zarazem obsługi lub spłaty kapitałów

• charakterystyczny dla dojrzałych firm o wysokiej rentowności

• wypracowana w działalności operacyjnej nadwyżka środków pieniężnych jest wystarczająco duża aby pokryć nowe wydatki na inwestycje i jednocześnie spłacić zobowiązania wobec właścicieli i wierzycieli

• jeśli jednak ujemne przepływy pieniężne przewyższają dopływ środków z działalności operacyjnej to jest to sygnał trudności

WARIANT 3 dopływ środków pieniężnych z działalności operacyjnej i inwestycyjnej i ich odpływ w działalności finansowej

• najczęściej świadczy o zachodzących w jednostce procesach restrukturyzacyjnych

• nadwyżka z działalności inwestycyjnej spowodowana jest przeważnie wyprzedażą zbędnych składników majątkowych a nadwyżka wydatków w działalności finansowej służy obsłudze lub zwrotowi obcych środków finansowych co wskazuje na trudności regulowania zobowiązań z wpływów osiąganych z działalności operacyjnej

WARIANT 4 nadwyżkę wpływów wykazują działalność operacyjna i finansowa a nadwyżkę wydatków inwestycyjna; środki pieniężne netto pochodzące z działalności operacyjnej nie wystarczają na pokrycie wydatków inwestycyjnych stąd potrzeb korzystania z kredytów i pożyczek

• charakteryzuje jednostki rozwijające się, korzystnie oceniane przez kredytodawców i inwestorów (inaczej nie powierzyliby jednostce kapitału)

WARIANT 5 działalność operacyjna nie dostarcza środków pieniężnych, są one czerpane z działalności inwestycyjnej (upłynnianie majątku) i finansowej (zasilanie w obce środki)

• stan taki może wykazywać przejściową nierentowność jednostki

• niedobór środków pieniężnych z działalności operacyjnej stara się pokryć wpływami ze sprzedaży składników majątku trwałego, rzeczowego i finansowego oraz zaciąganiem pożyczek i kredytów lub podwyższeniem kapitału

• zasilanie w środki pieniężne z zewnątrz od kredytodawców i inwestorów świadczy o tymczasowych trudnościach finansowych

WARIANT 6 środki pieniężne dopływają tylko z zewnątrz z działalności finansowej

• charakterystyczne dla jednostek młodych, rozwijających się, dobrze rokujących na przyszłość

• nadwyżka rozchodów nad wpływami środków pieniężnych z działalności operacyjnej i inwestycyjnej finansowana jest przez kredytodawców lub właścicieli, którzy nie obawiają się zaangażowania dodatkowych środków pieniężnych w działalność jednostki

WARIANT 7 działalność operacyjna i finansowa wykazują nadwyżkę wydatków nad wpływami, wpływów dostarcza jedynie działalność inwestycyjna

• sytuacja taka wskazuje na ogół na poważne trudności finansowania jednostki

• straty poniesione w działalności operacyjnej oraz wydatki na spłatę zaciągniętych kredytów i pożyczek jednostka usiłuje pokryć wpływami ze sprzedaży składników majątku trwałego

• w przypadku takim trudno uznać kłopoty finansowe za przejściowe = zła kondycja finansowa

WARIANT 8 żadna z działalności nie dostarcza nadwyżki środków

• może to świadczyć o posiadaniu przez jednostkę zgromadzonych w poprzednich okresach środkach pieniężnych, które wystarczają na pokrycie niedoborów środków pieniężnych, jak i spłatę zobowiązań wobec kredytodawców i dokonywanie wydatków inwestycyjnych

• jeśli strumienie ze wszystkich rodzajów działalności będą ujemne przez dłuższy okres czasu, to znaczne jest prawdopodobieństwo bankructwa jednostki

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE (FUNDUSZU) WŁASNYM

Zawiera informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału (funduszu) własnego; zestawienie zmian powinno dostarczać użytkownikom informacji dotyczących struktury i wielkości zmian kapitału (funduszu) własnego.

Powiązania analizy ekonomiczno-finansowej: rachunkowość finansowa, finanse, rachunkowość zarządcza, zarządzanie, planowanie, statystyka, matematyka

Pełna analiza przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej powinna obejmować oprócz oceny zjawisk i procesów ekonomicznych w obrębie przedsiębiorstwa również ocenę otoczenia przedsiębiorstwa

otoczenie przedsiębiorstwa








społecznoekonomiczne

• sytuacja społeczno-kulturowa

• warunki ekonomiczne

• klimat polityczny i społeczny

• stan technologii

• sytuacja demograficzna

rynkowe

• wielkość popytu

• preferencje klientów

• segmentacja rynku

• prognozy dotyczące cen




SPRAWOZDANIE ANALITYCZNE

• eliminacja wybranych pozycji i grup

• łączenie i grupowanie poszczególnych pozycji o zbliżonej treści ekonomicznej

• tworzenie pozycji bardziej szczegółowych

CEL: nadanie bardziej przejrzystego charakteru, zwiększenie czytelności informacji o sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowym, urealnienie wielkości, zapewnienie porównywalności danych

Analityczna forma bilansu oraz rachunku zysków i strat wykorzystywana jest do przeprowadzenia wstępnej oceny firmy oraz stanowi podstawę analizy wskaźnikowej

Analiza wstępna bilansu oraz rachunku zysków i strat obejmuje analizę porównawczą danych (dynamiki) oraz analizę struktury danych

Analiza porównawcza polega na ustaleniu ogólnej oceny wzrostu lub zmniejszenia poszczególnych składników bilansu poprzez porównywanie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej kolejnych okresów obrachunkowych

Odchylenie stanu w okresie badanym - stan w okresie podstawowym bilansu otwarcia = 500, bilansu zamknięcia = 700

odchylenie: 700 ─ 500 = 200

Dynamika, tempo - odchylenie podzielone przez poziom zjawiska w okresie podstawowym

dynamika: 200 : 500 = 0,4 = 40%

Wskaźnik zmian - poziom zjawiska w okresie badanym podzielony przez poziom zjawiska w okresie podstawowym

wskaźnik zmian: 700 : 500 = 1,4 = 140%

ZASADY FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Kapitał własny + zobowiązania długoterminowe = kapitał stały

Aktywa trwała	kapitał własny
		zobowiązania długoterminowe
	Aktywa obrotowe
		zobowiązania krótkoterminowe

Zobowiązania długoterminowe + krótkoterminowe = kapitał obcy

Aktywa trwała	kapitał własny
		zobowiązania długoterminowe
	Aktywa obrotowe
		zobowiązania krótkoterminowe

Kapitał pracujący = aktywa obrotowe - zobowiązania krótkoterminowe

Aktywa trwała	kapitał własny
Aktywa obrotowe	zobowiązania długoterminowe
	zobowiązania krótkoterminowe

„+” → dodatni kapitał pracujący = dobra sytuacja

Kapitał pracujący = aktywa obrotowe - zobowiązania krótkoterminowe

	kapitał własny
Aktywa trwała	zobowiązania długoterminowe
Aktywa obrotowe	zobowiązania krótkoterminowe

„─” → ujemny kapitał pracujący = zła sytuacja

DEFORMACJA WIELKOŚCI EKONOMICZNYCH (RYZYKO BŁĘDNYCH DECYZJI, PRZYCZYNY, SPOSOBY ZAPOBIEGANIA)

Przykłady zakłóceń

POZYCJA	ROK t0	ROK t1	ZMIANA W %
zysk w cenach bieżących	820	1100	1100 : 821 = 134,15
zysk w cenach roku t0	820	1100 : 1,1 = 1000	1000 : 820 = 121,95
zysk w cenach roku t1	820 ∙ 1,1 = 902	1100	1100 : 902 = 121,95

Inflacja=10%, dynamika = 34,15%

Rubryka II - korekcja wyniku o inflację
kwota na pierwszy okres dzielona przez (1+0,1) gdzie 0,1 =stopa inflacji

Rubryka III - przeliczenie do przodu
kwota wyjściowa pomnożona przez (1+0,1)

Użyteczność sprawozdań - warunki

• udostępniane w określonym czasie

• zaufania (brak błędów rachunkowych Aktywa = Pasywa)

• odpowiedniej konstrukcji (zgodnie z ust. o Rachunkowości)

Kryteria jakościowe (standard międzynarodowy)

1. zrozumiałość (źródła finansowe, sytuacja majątkowa)

2. przydatność

3. istotność (istotne zdarzenia wpływające na działalność przedsiębiorstwa)

4. wiarygodność

5. neutralność, rzetelna prezentacja, kompletność

WYKŁAD 3 22.10.2006

METODY ANALIZY PORÓWNANWCZEJ

• charakterystyka ogólnych metod i kierunków porównań stosowanych w analizie finansowej (metoda porównań w czasie i przestrzeni danych rzeczywistych z planowanymi)

• analiza porównawcza w oparciu o wzorcowe układy nierówności wskaźników

Najważniejsze metody stosowane w analizie finansowej to:

• analiza porównawcza

• analiza przyczynowa

ANALIZA PORÓWNAWCZA

• określa wielkość ekonomiczną (wskaźnik ekonomiczny), nabiera znaczenia tylko wówczas, gdy zostaje porównana z inną wielkością

• polega m.in. na ustalaniu i ogólnej ocenie wzrostu lub zmniejszenia poszczególnych składników bilansu poprzez porównywanie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów za dwa lub więcej kolejnych okresów badanych

	2003	2004	odchylenie	dynamika	struktura 2003	struktura 2004
aktywa obrotowe	120 000	100 000	-20 000	83,33	100,00	100,00
zapasy	70 000	60 000	-10 000	87,51	58,34	60,00
należności	40 000	35 000	-5 000	87,50	33,33	35,00
środki pieniężne	10 000	5 000	-5 000	50,00	8,33	5,00

Dynamika:
lub odchylenie w %

Rodzaje porównań:

• w czasie

• w przestrzeni (między przedsiębiorstwami)

• z wielkościami normatywnymi

• z wielkościami planowanymi

Porównania w czasie

Ocena wskaźników okresu badanego w stosunku do danych z okresów poprzednich, aby uniknąć odchyleń typu przypadkowego porównania w czasie powinny obejmować przynajmniej trzy odcinki czasu, przy czym im dłuższy okres analizy tym cenniejszych dostarcza informacji

Porównania w czasie:

• określają kierunki rozwoju przedsiębiorstwa

• polegają na ocenie zmian wielkości z okresu badanego w stosunku do danych z okresów poprzednich lub wielkości przyjętych na okres przyszły (plan)

W zależności od przyjętych podstaw odniesienia wyróżnia się:

• porównania w czasie zwykłe, oparte na stałej podstawie, tj. na wskaźnikach z jednego wybranego okresu, nazwanego podstawowym (wskaźnik jednopodstawowy) - wybierany gdy rok poprzedni lub aktualny jest pod jakimś względem wyjątkowy

• porównania w czasie łańcuchowe występujące przy podstawie zmiennej polegające na każdorazowym przyjmowaniu za podstawę odniesienia tylko wielkości z okresu poprzedzającego badany (wskaźnik wielopodstawowy)

wady porównań w czasie

• 
  
  porównywalność liczb w różnych okresach jest zakłócana wieloma czynikami (zmiany gospodarcze, inflacja)

• nie można stwierdzić czy osiągnięto stan optymalny (porównać swojej sytuacji z sytuacją innych przedsiębiorstw)

• należy zachować ostrożność w wyciąganiu wniosków o poprawie sytuacji przedsiębiorstwa

Porównania w przestrzeni

Porównania z wynikami średnimi w branży, z wynikami osiągniętymi przez konkurencję; są przeciwieństwem izolowanych sposobów obserwacji, przy których przedsiębiorstwo analizuje się w oderwaniu od pozostałych jednostek gospodarczych (porównania w czasie, kontrola planu)

Porównania z wielkościami normatywnymi

Z tzw. normami egzogenicznymi: wzorce, standardy obowiązujące przedsiębiorstwo bez względu na formę własności i rodzaj działalności

Porównania z wielkościami planowanymi

W ramach porównań z planem wyróżnia się porównania z planem pierwotnym i z planem skorygowanym (np. porównanie rzeczywistych kosztów sprzedaży z kosztami planowanymi, skorygowanymi o stopień wykonania planu sprzedaży)

Niebezpieczeństwa:

• wskaźniki (wielkości) planowane określone są dla konkretnych warunków przedsiębiorstwa - „nie widać” nieprawidłowości

• ujawnienie nieprawidłowości wymaga przeprowadzenia porównań z innymi przedsiębiorstwami

OCENA PORÓWNAWCZA W OPARCIU O WZORCOWE UKŁADY NIERÓWNOŚCI WSKAŹNIKÓW
(w praktyce bardzo rzadko)

iK<iZn - kapitały własne uzupełniane kapitałami obcymi w cyklu produkcyjnym przekształcają się w zysk - otrzymujemy podstawowy wskaźnik efektywności ekonomicznej (kapitał (K) i zysk netto (Zn) ujęte jako powyższy indeks dynamiki)

Wzorcowy układ

Kapitały (niezależnie od źródła pochodzenia) mogą być angażowane w zasobach majątku trwałego i obrotowego(M) oraz w zasobach osobowych (R). tym samym układ nierówności charakterystyczny dla intensywnych form gospodarowania można zapisać jako:

iR < iM < iP < iZn lub iR < iW < iP < iZn

gdzie:




R - zatrudnienie

M - składniki majątkowe

K - koszt własny sprzedaży

P - przychody ze sprzedaży

Zn - zysk netto

W - wynagrodzenie lub koszt pracy w okresie obliczeniowym




• iR<iM - świadczy o rosnącym wyposażeniu przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, co stwarza możliwość rozszerzenia produkcji (10 robotników z łopatami iM<iR - źle / 1 robotnik i koparka iR<iM - dobrze)

• iM<iP - może się wiązać z wyższą produktywnością zaangażowanego majątku oraz usprawnieniami techniczno-organizacyjnymi

• iP<iZn - może wynikać z osiągania wyższych cen sprzedaży lub być rezultatem racjonalnego wykorzystania ogółu czynników działalności gospodarczej prowadzącego do obniżenia kosztów własnych - jeśli tak nie jest tzn., że przychody są „zjadane” przez koszty

Poprawa efektywności gospodarowania ma miejsce wówczas, gdy wyniki ekonomiczne rosną szybciej niż nakłady

W zakresie wyników istotne jest aby wynik finansowy w postaci zysku rósł względnie szybciej niż materialny rezultat, reprezentowany przez przychód ze sprzedaży netto (iP<iZn). W przedsiębiorstwach deficytowych relacja ta może być odwrotna, co wynikać może z malejącej straty przedsiębiorstwa

Układ nierówności zaprezentowany powyżej może być rozwijany w oparciu o wartości pochodne (netto, brutto), zbliżone treścią ekonomiczną. W odniesieniu do dwóch ostatnich czynników (P, Zn) układ nierówności może wyglądać następująco:

iPb < iPn < iWd < iZs < iZb < iZn

gdzie:




Pb - przychody brutto ze sprzedaży

Pn - przychody netto ze sprzedaży

Wd - wartość dodana

Zs - zysk ze sprzedaży

Zb - zysk brutto

Zn - zysk netto




Na podstawie podstawowych wskaźników ilościowych (iR<iM<iP<iZn) można zbudować układ relatywnych wskaźników jakościowych:

M/R	MR	przeciętne zaangażowanie składników majątku na jednego zatrudnionego; im większy tym lepiej
P/M	PM	obrotowość (produktywność) majątku; im większy tym lepiej
P/R	PR	wydajność pracy jednego zatrudnionego; im większy tym lepiej
Z/P	ZP	rentowność ze sprzedaży; im większy tym lepiej
Z/M	ZM	rentowność majątku; im większy tym lepiej
Z/R	ZR	rentowność pracy jednego zatrudnionego; im większy tym lepiej
W/R	WR	średnie wynagrodzenie/koszt pracy przypadające na jednego zatrudnionego; im większy tym lepiej
P/W	PW	produktywność wynagrodzeń lub kosztów pracy; im większy tym lepiej

Tym samym otrzymujemy układ nierówności wskaźników jakościowych:

iMR < iPM < iPR < iZP < iZM < iZR lub iWR < iPW <iPR < iZP < iZM < iZR

• iMR<iPM - świadczy o rosnącej obrotowości majątku względem wartości składników majątkowych zaangażowanych przeciętnie na jednego zatrudnionego; przy czym zakładamy, że majątek ten jest kształtowany i wykorzystywany optymalnie

• iPM<iPR - odpowiednie kształtowanie majątku i zasobów osobowych prowadzi do wzrostu wydajności pracy jednego zatrudnionego

• iPR<iZP - szybsze tempo wzrostu rentowności sprzedaży może świadczyć o korzystnym dla przedsiębiorstwa kształtowaniu się cen sprzedaży i kosztów własnych

• iZP<iZM - wyższa dynamika rentowności majątku może mieć związek w racjonalizacji zaangażowania majątku trwałego i obrotowego (pomijając działanie innych czynników)

• iZM<iZR - świadczy o lepszym wykorzystaniu czynnika ludzkiego z pkt-u widzenia efektywności finansowej

WYKŁAD 4 29.10.2006

METODY ANALIZY PRZYCZYNOWEJ

• metoda kolejnych podstawień

• metoda logarytmowania

• inne metody

Analiza przyczynowa:

• cel: odkrycie zależności przyczynowo-skutkowych między uwarunkowaniami a wydarzeniami

• kluczowe znaczenie: dla planowania zmian i udoskonaleń; jeżeli znane są przyczyny, które doprowadziły do powstania określonej sytuacji, wyników czy problemów to mogą one zostać zbadane bardziej szczegółowo i na nich można skoncentrować przyszłe działania

Metody analizy przyczynowej:

• kolejnych podstawień

• logarytmowania

• inne

• reszty

• różnic cząstkowych

• podstawień krzyżowych

• funkcyjna

METODA KOLEJNYCH PODSTAWIEŃ

• pozwala na ustalenie odpowiednio wyizolowanych czynników, które pociągnęły za sobą odchylenie oraz ustala stopień intensywności ich oddziaływania

• służy do liczbowego określania wpływu poszczególnych czynników na wielkość badanego zjawiska tylko wtedy, gdy współzależności mają charakter związku f-cyjnego wyrażonego w formie iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej danych czynników

• polega na matematycznym sformułowaniu f-cji ekonomicznych, stanowiących przedmiot badań, oraz określeniu odpowiedniego łańcucha przyczyn

• cecha charakterystyczna: kolejność podstawiania czynników w wielkości określającej wartość wskaźnika, będącego przedmiotem porównania w miejsce wskaźnika przyjętego za podstawę odniesienia (bazę)

• zasada: zachowanie raz przeprowadzonych podstawień we wszystkich następnych podstawieniach, aż do ostatniego czynnika włącznie

WZORY:

dla dwóch badanych czynników:







dla trzech badanych czynników:










„0” - początek/ bilans otwarcia; wielkość nie zmieniona - planowana

„1” - koniec/ bilans zamknięcia; wielkość zmieniona - wykonana

Ograniczenie porównywalności:

• metodologiczne

• finansowe (cenowe)

• rzeczowe (przedmiotowe) - nowa maszyna, nowa lepsza technologia

• organizacyjne

Kolejność podstawień czynników:

1. ilościowe pierwotne (sztuki, litry, metry, kg) - nie dadzą się podzielić na mniejsze

2. ilościowe pochodne (pracochłonność, wydajność, szt/godz, kg/szt, litr/km)

3. wartościowe (koszty, przychody)

PRZYKŁAD1

Ustalić wpływ ceny oraz ilości sprzedanych wyrobów gotowych na przychód na podstawie poniższych danych. Zastosować metodę kolejnych podstawień.

dane	plan „0”	wykonanie „1”	odchylenie
cena [^zł/szt]	100	110	10
ilość sprzedanych wyrobów gotowych [szt]	50	70	20
przychód [zł]	5000	7700	2700

1. ustalone odchylenie ogółem do wyjaśnienia: 2700

2. określić badane czynniki i kolejność ich podstawienia
   przychód = cena × ilość
   [zł] = [^zł/_szt] × [szt] = [zł] ← wzór prawidłowy, jednostki się zgadzają

a - ilość, sztuki

b - cena


Uporządkujemy sobie nasze dane, aby łatwiej podstawiały się do wzoru:

czynnik badany	plan „0”	wykonanie „1”	odchylenie
a - ilość sprzedanych wyrobów gotowych [szt]	50 a0	70 a1	20
b - cena [^zł/szt]	100 b0	110 b1	10
s = a ∙ b [zł]	5000	7700	2700







Razem: 2000+700=2700 - odchylenie ogółem wyjaśniono


INTERPRETACJA:

O_a - wzrost sprzedaży o 20 sztuk spowodował wzrost przychodów ze sprzedaży o 2000zł

O_b - wzrost ceny o 10zł/szt w połączeniu ze wzrostem sprzedaży o 20 szt spowodował wzrost przychodów o 700zł

Ilość ma większy wpływ na wzrost przychodów niż cena, więc w przyszłości przedsiębiorstwo powinno kłaść nacisk na ilość sprzedanych wyrobów nawet kosztem obniżenia ceny

PRZYKŁAD2

Za pomocą metody kolejnych podstawień ustalić czynniki i stopień ich oddziaływania na zmianę kosztów płac bezpośrednich wraz z narzutami na wynagrodzenia w oparciu o dane:

dane	plan „0”	wykonanie „1”	odchylenie
koszty płac ogółem [tys.zł]	12300	13200	900
średnia płaca na godz [zł/godz]	8,20	8,00	-0,20
czas pracy [godz]	1500	1650	150
ilość wytworzonych wyrobów [szt]	1000	1050	50

odchylenie ogółem do wyjaśnienia: 900 [tys zł]

koszty = stawka × czasochłonność × ilość

czasochłonność - ile sztuk na godzinę

[zł] = [^zł/_godz] × [^godz/_szt] × [szt] = [zł]

a - sztuki

b - czasochlonność

c - stawka

Porządkujemy dane:

dane	plan „0”	wykonanie „1”	odchylenie
a - ilość wytworzonych wyrobów [szt]	1000	1050	50
b - czasochłonność [ godz/szt]	1500/1000 = 1,50	1650/1050 = 1,57	0,07
c - średnia płaca na godz [zł/godz]	8,20	8,00	-0,20














INTERPRETACJA:

O_a - wzrost produkcji o 50 szt spowodował wzrost kosztów płac bezpośrednich o 615 jed

O_b - wzrost czasochłonności w połączeniu ze wzrostem wielkości produkcji spowodował wzrost kosztów płac bezpośrednich o 602,70 jed

O_c - spadek stawki za godzinę o 20gr w połączeniu ze wzrostem produkcji i wzrostem czasochłonności spowodował spadek kosztów płac bezpośrednich o 329,70 jed

METODA LOGARYTMOWANIA

• pozwala na osiągnięcie dokładnych wyników

• stosowana przy dwóch i większej liczbie czynników zmiennych, mało pracochłonna

• dowolna kolejność badania zmiennych

PRZYKŁAD1

Ustalić wpływ ceny oraz ilości sprzedanych wyrobów gotowych na przychód na podstawie poniższych danych. Zastosować metodę logarytmowania.

dane	plan „0”	wykonanie „1”	dynamika
cena [^zł/szt]	100	110	1,10
ilość sprzedanych wyrobów gotowych [szt]	50	70	1,40
przychód [zł] s = ab	5000	7700	1,54

1. ułożyć równanie

2. zlogarytmować je stronami

przychód = cena × ilość

dynamika przychodu = dynamika ceny × dynamika ilości


1,54 = 1,40 × 1,10

log1,54 = log1,40 + log1,10

0,187520 = 0,146128 + 0,041392 //:0,187520

1 = 0,779266 + 0,220734

ok 78% odchylenia wywołane jest zmianą ilości, a ok 22% odchylenia zmianą ceny

Wpływ dynamiki ilości:

O_i = 2700∙0,779266 = 2104,02

Wpływ dynamiki ceny:

O_c = 2700∙0,220734 = 595,98

INTERPRETACJA:

O_i - wzrost sprzedaży o 20 sztuk spowodował wzrost przychodów o 2104,02

O_c - wzrost ceny o 10zł za szt spowodował wzrost przychodów o 595,98

Ilość ma większy wpływ na wzrost przychodów niż cena, więc w przyszłości przedsiębiorstwo powinno kłaść nacisk na ilość sprzedanych wyrobów nawet kosztem obniżenia ceny

PRZYKŁAD2

Za pomocą metody kolejnych podstawień ustalić czynniki i stopień ich oddziaływania na zmianę kosztów płac bezpośrednich wraz z narzutami na wynagrodzenia w oparciu o dane:

dane	plan „0”	wykonanie „1”	dynamika
a - ilość wytworzonych wyrobów [szt]	1000	1050	1,05
b - czasochłonność [ godz/szt]	1500/1000 = 1,50	1650/1050 = 1,57	1,0467
c - średnia płaca na godz [zł/godz]	8,20	8,00	0,9756

odchylenie do wyjaśnienia: 900 [tys zł]

koszty = stawka × czasochłonność × ilość

dynamika kosztu = 1,0722


1,0722 = 1,05∙1,0467∙0,9756

log1,0722 = log 1,05+ log 1,0467+ log 0,9756

0,0303 = 0,0212 + 0,0198 - 0,0107 //:0,0303

1 = 0,6997 + 0,6535 - 0,3531

Odchylenia:

O_a =0,6997∙900 = 629,73

O_b = 0,6535∙900 = 588,15

O_c = - 0,3531∙900 = -317,79

INTERPRETACJA:

O_a - wzrost produkcji o 50 szt spowodował wzrost kosztów płac bezpośrednich o 629,73jed

O_b - wzrost czasochlonności o 0,7h spowodował wzrost kosztów płac bezpośrednich o 588,15jed

O_c - spadek stawki o 20gr/godz spowodował spadek kosztów płac bezpośrednich o 317,79jed

METODA RESZTY

• opiera się na takich samych założeniach jak metoda kolejnych podstawień

• zastosowanie w praktyce oby metod prowadzi do uzyskania jednakowych wniosków

• stosuje się ją do obliczeń związanych z ustaleniem wpływu dwóch czynników na przyrost produkcji, zmian wielkości zatrudnienia i wydajności pracy oraz do oceny czynników określających dynamikę wynagrodzeń tzn. zatrudnienia i przeciętnego wynagrodzenia

• w zależności od przyjętej kolejności podstawienia można otrzymać zróżnicowany wpływ poszczególnych czynników

METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH

• polega na ustaleniu wyizolowanego wpływu każdego z rozpatrywanych czynników

• tym m.in. różni się od metody kolejnych podstawień (która jako oddzielny element przyczynowy traktuje łączny wpływ wszystkich rozpatrywanych czynników)

METODA PODSTAWIEŃ KRZYŻOWYCH

• zakłada równy podział odchyleń łącznych na poszczególne czynniki

• w przypadku wystąpienia dwóch czynników można zastosować wzór przy którego budowie przyjmuje się, że poszukiwana wielkość wpływu danego czynnika stanowi różnicę pomiędzy jego wielkością rzeczywista a podstawą odniesienia pomnożoną przez średnią wielość drugiego czynnika

METODA FUNKCYJNA

• pozwala na otrzymanie jednoznacznych odpowiedzi bez względu na kolejność podstawień czynników

• może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach stanowiących iloczyn ale również w przypadku wystąpienia ilorazów

WZORY:


,
,
- wskaźniki dynamiki

Dla dwóch czynników





, gdzie:


Dla trzech czynników








, gdzie:


PRZYKŁAD1

Ustalić wpływ ceny oraz ilości sprzedanych wyrobów gotowych na przychód na podstawie poniższych danych. Zastosować metodę funkcyjną.

dane	plan „0”	wykonanie „1”	odchylenie
cena [^zł/szt]	100	110	10
ilość sprzedanych wyrobów gotowych [szt]	50	70	20
przychód [zł]	5000	7700	2700

a - cena, b - ilość


,











INTERPRETACJA:

O_a - wzrost ceny o 10zł/szt spowodował wzrost przychodów o 600zł

O_b - wzrost ilości wyrobów gotowych o 20szt spowodował wzrost przychodów o 2100zł

WYKŁAD 5 26.11.2006

KIERUNKI I ZASADY ANALIZY WSKAŹNIKOWEJ

Informacje wynikające ze sprawozdań finansowych spełniają tylko pomocniczą rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Skuteczne zarządzanie opiera się bowiem na przetworzonych informacjach w odpowiednio dobrane wskaźniki.

Wskaźniki finansowe przedsiębiorstwa pozwalają ocenić kondycję finansową przedsiębiorstwa, którą określa się mianem „standingu” firmy.

Sprawozdawczość finansowa umożliwia obliczenie dużej liczby wskaźników, pozwalając syntetycznie charakteryzować różne aspekty działalności przedsiębiorstwa. Na podstawie zmian w wielkości wskaźników ocenia się wybrane dziedziny tej działalności. W praktyce stosuje się zestawy wskaźników ekonomicznych zbliżonych pod względem treści. W zależności od specyfiki branżowej i zakresu działalności jednostki gospodarczej zestaw ten powinien być odpowiednio rozwinięty i dostosowany. Dzięki ujednoliceniu wyników wskaźniki mogą być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez kierownictwo ale również przez kredytodawców i udziałowców firmy, przy czym w zależności od potrzeb i zainteresowań poszczególne grupy odbiorców ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

Metoda wskaźnikowa jest szybkim i efektywnym sposobem uzyskania wglądu w sytuację ekonomiczna firmy jednak nie jest ona wolna od pewnych ograniczeń. Przede wszystkim metoda ta bazuje na przeszłości nie uwzględniając warunków działania przedsiębiorstwa w przyszłości. Decydujące znaczenie w analizie wskaźnikowej mają następujące porównania wskaźników: w czasie, w przestrzeni z danymi postulowanymi.

Uwzględniając zakres danych zawartych w bilansie oraz w rachunku zysków i strat możliwość budowy wskaźników jest bardzo duża. Z tego względu dokonuje się wyboru wskaźników o podobnej treści ekonomicznej i grupuje w zestawy wykorzystywane później do oceny poszczególnych dziedzin działalności przedsiębiorstwa.

Główne grupy wskaźników wykorzystywane do oceny przedsiębiorstw

• wskaźniki rentowności

• wskaźniki płynności

• wskaźniki wspomagania finansowego (zadłużenia)

• wskaźniki obrotowości

Zasady analizy wskaźnikowej

Analiza finansowa w odniesieniu do sprawozdań finansowych obejmuje obliczenie wskaźników finansowych, konstruowanych na podstawie analitycznej formy bilansu oraz rachunku zysków i strat a następnie na porównaniu ich wielkości w czasie z wielkościami wzorcowymi lub między różnymi jednostkami gospodarczymi

Metoda porównań

• w czasie

• w przestrzeni

• z wielkościami normatywnymi

• z wielkościami planowanymi

Głównym celem powyższych porównań jest ustalenie absolutnej i/lub względnej wielkości odchyleń ich przyczyn i wpływem na stopień osiągnięcia wykonanych celów oraz ewentualne działania korekcyjne

Porównania pośrednie pomiędzy przedsiębiorstwami → są dość skomplikowane, co wynika z problemów związanych z wyborem bazy odniesienia (przedsiębiorstw porównywanych). Z pkt-u widzenia potrzeb zarządzania obiekt badany powinien bowiem wykazywać niemalże identyczność z grupą porównawczą w zakresie f-cji i struktury celów, środków ich realizacji oraz ograniczeń w zakresie danych i informacji zarządczych. Poza tym powinny być spełnione materialne i formalne wymogi porównywalności

• materialna porównywalność jest zagwarantowana gdy porównuje się wskaźniki z przedsiębiorstwem o podobnej (w przybliżeniu) strukturze. Podobieństwo struktury powinno wyrażać się w daleko posuniętej identyczności w zakresie rodzaju działalności (branży), formy organizacyjno-prawnej, wielkości organizacyjnej (mierzonej najczęściej liczbą zatrudnionych, sprzedażą i zaangażowanym kapitałem, bądź sumą aktywów), otoczenia rynkowego

• formalna porównywalność wymaga aby stosowane wskaźniki obliczono bez błędów rachunkowych, według jednolitej terminologii i zasad, oraz aby stosowano jednolite zasady wyceny kategorii składowych poszczególnych wskaźników

Ograniczenia analizy wskaźnikowej - analiza wskaźnikowa jest niezastąpiona w ocenie sytuacji finansowej i majątkowej firmy, a przede wszystkim jej zmianom (w czasie w stosunku do norm, planów, porównawczo do wyników innych przedsiębiorstw) i ich przyczyn. Zastosowanie wskaźników może być jednak utrudnione przez czynniki, które nie zawsze można wyeliminować.

Podstawowe ograniczenia dotyczące analizy wskaźnikowej:

• obliczony wskaźnik jest użyteczny tylko wtedy, gdy zostanie porównany z odpowiednimi standardami (np. z wskaźnikiem z poprzedniego okresu)

• wskaźnik jest tak wiarygodny jak dane użyteczne do jego wyliczenia

• nie istnieje jedna, najlepsza wartość danego wskaźnika; zależy ona od konkurencji, strategii realizowanej przez daną firmę, pozycji i osoby dokonującej oceny, jej doświadczenia i znajomości przedsiębiorstwa oraz branży, w jakiej ono działa

• do interpretacji wyników analizy wskaźnikowej należy podchodzić z wielką uwagą i rezerwą

• analiza wymaga posiadania odpowiednich kwalifikacji i rozumienia narzędzi, którymi się posługuje, przez osoby dokonujące takiej analizy; mechaniczne stosowanie wskaźników może być niebezpieczne dla dokonywanej analizy

Ograniczenia porównywalności:

• metodologiczne

• finansowe (cenowe)

• rzeczowe (przedmiotowe)

• organizacyjne

• metodologiczny - zmiany zasad ewidencji, zasad liczenia wielkości ekonomicznych różnice w wycenie majątku, zmiany w systemie ulg, podatków

• finansowy - zmiany cen, stawek płac, oprocentowania kredytów, stawek amortyzacji, opodatkowania, ubezpieczeń, itp.

• rzeczowy - wynikające z doskonalenia procesu produkcji, zmian technologicznych; pojawiają się one przy porównywaniu jednakowych wyrobów, lecz wyprodukowanych w różnym czasie

• organizacyjny - związane ze zmianami organizacyjnymi spowodowanymi np. podziałem, łączeniem się przedsiębiorstw, zmianami struktury własności

Przed przystąpieniem do porównań wielkości ekonomicznych należy zatem sprawdzić czy istnieje między nimi niezbędny poziom porównywalności (w praktyce zapewnienie bezwzględnej porównywalności jest niemożliwe) a w przypadku jej braku - dokonać właściwych korekt.

Trudności w przeprowadzeniu analizy na skalę międzynarodową wynikają z:

• odmienności językowej stosowanych pojęć ekonomicznych

• różnic kultury finansowej
  → zróżnicowanej obiektywności ujęć ewidencyjnych danych rachunkowości
  → zróżnicowanych zasad wyceny składników majątkowych

• odmienne sposoby mierzenia wyników finansowych
  → różnic w budowie poszczególnych sprawozdań finansowych
  → innych terminów i częstotliwości opracowywania sprawozdań i ich ogłaszania
  → odmienności zakresu typów stosowanych audytów
  → stosowania różnych walut i przeliczeń kursowych

• zróżnicowanych wymagań odbiorców sprawozdań

Wskaźniki ekonomiczne można podzielić na pewne grupy. Liczba grup wskaźników jest różna, od trzech (wskaźniki rentowności, zasilania i płynności oraz obrotu) do sześciu (wskaźniki płynności, struktury kapitału, aktywności, rentowności, wzrostu, rynkowe)

WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI I RENTOWNOŚCI

Zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań w określonym terminie określana jest ogólnie jako wypłacalność. Podmioty zdolne do regulowania swych zobowiązań krótkoterminowych określone są jako płynne finansowo, a podmioty zdolne do spłaty długów długookresowych - jako wypłacalne. W efekcie pojęcie płynności odnosi się do krótkiego, a wypłacalności do długiego okresu

Najbardziej znane wskaźniki płynności (liquidity ratios) to:

1. wskaźnik płynności bieżącej(current ratio)

CR =	aktywa obrotowe
		zobowiązania krótkoterminowe

• jest miarą poziomu ogólnej płynności finansowej przedsiębiorstwa

• jest określany jest jako płynność III stopnia

• traktowany jest jako miara zdolności przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań w średnim okresie (tj. od 3 do 9 m-cy)

• 
  ewentualnie
  

• poziom wskaźnika wyższy niż 2 oznacza zamrożenie środków w relatywnie mało produktywnych aktywach

• poziom niższy niż wartość krytyczna oznacza, że firma ma trudności z bieżącym regulowaniem swych płatności

2. wskaźnik płynności szybkiej (quick ratio)

QR =	aktywa obrotowe ─ zapasy
		zobowiązania krótkoterminowe

• zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań w okresie do 4m-cy

• określany jako poziom płynności II stopnia

• 
  

3. wskaźnik płynności gotówkowej (treasury ratio)

TR =	środki pieniężne
		zobowiązania krótkoterminowe

• obrazuje zdolność przedsiębiorstwa do natychmiastowego uregulowania swych zobowiązań

• określany jako płynność I stopnia

• określa jaki procent zobowiązań bieżących może być natychmiast uregulowany ze środków pieniężnych

• 
  

Stopień płynności przedsiębiorstwa odzwierciedla także kapitał pracujący, który w odróżnieniu od miar relatywnych (wskaźniki) obrazuje płynność firmy w wyrażeniu absolutnym. Kapitał pracujący jest częścią kapitału stałego firmy, która finansuje majątek obrotowy. Ustalany jest zgodnie z następującą formułą:

Kapitał pracujący = majątek obrotowy ─ zobowiązania bieżące

• Kapitał pracujący ilustruje tą część wartości majątku obrotowego, która pozostałaby w przedsiębiorstwie po uregulowaniu wszystkich zobowiązań bieżących.

• Kapitał pracujący występuje więc wówczas, gdy wielkość majątku obrotowego przekracza poziom zobowiązań krótkoterminowych.

• Jeżeli wielkość majątku obrotowego jest równa kwocie zobowiązań bieżących to kapitał pracujący nie występuje. Majątek obrotowy jest wtedy w całości finansowany przez zobowiązania krótkoterminowe.

• Jeżeli majątek obrotowy jest niższy od bieżących zobowiązań powstaje wtedy ujemny kapitał pracujący. W tym przypadku zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko majątek obrotowy, ale także część majątku trwałego. Spłata tych zobowiązań wymaga rezygnacji z części środków trwałych co w efekcie może oznaczać likwidację firmy.

O ile wskaźniki (miary relatywne) można wykorzystać do celów porównań w przestrzeni, to przydatność wartości absolutnych do tego rodzaju porównań jest bardzo ograniczona. Stąd też dla dokonywania porównań z innymi firmami w zakresie kapitału obrotowego należy posłużyć się wskaźnikiem poziomu kapitału obrotowego, który oblicza się wg wzoru:

wskaźnik poziomu kapitału pracującego	=	kapitał pracujący
				aktywa

• im wyższy wskaźnik tym większa płynność firmy i odwrotnie

• firmy znajdujące się w trudnej sytuacji płatniczej mają niski wskaźnik poziomu kapitału obrotowego.

PODSUMOWUJĄC

Niedostateczna płynność majątku przedsiębiorstwa wskazuje na ryzyko finansowania bieżącej działalności firmy kosztem wzrostu zobowiązań co najprawdopodobniej prowadzić będzie do pogłębienia się kryzysu płynności i spadku rentowności prowadzonej działalności wskutek naliczania przez kredytodawców lub inne podmioty z otoczenia odsetek za zwłokę w realizacji zobowiązań.

• W efekcie bezpośrednią konsekwencją utrzymywania się takiego stanu w długim okresie jest bankructwo firmy

• Podstawą bytu przedsiębiorstwa jest płynność, która w krótkim okresie ma znacznie większą rangę niż zyskowność

• W długim okresie przetrwanie firmy jest jednakże uwarunkowane nie tylko zachowaniem płynności ale także osiąganiem zysków. Długoterminowa płynność zależy od długookresowej zyskowności. W długim okresie firma nie jest w stanie się rozwijać jeśli nie będzie zyskowna.

• Utrzymywanie płynności jest ścisłym warunkiem ubocznym rentowności, którego niespełnienie prowadzi do eliminacji przedsiębiorstwa z procesu gospodarczego.

• Dążenie do rentowności musi być realizowane w ramach zabezpieczenia płynności, utrzymywanie płynności jest podstawą do utrzymania rentowności natomiast rentowność nie prowadzi automatycznie do zapewnienia płynności (rentowne przedsiębiorstwo nie musi być wypłacalne a nie rentowne przedsiębiorstwo może pozostać płynne)

WYKŁAD 6 03.12.2006

EGZAMIN: 04.02.2007 (indeks)

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Wskaźniki rentowności przedstawiają efektywność finansową działalności gospodarczej przez powiązanie wyniku finansowego z przychodami ze sprzedaży i kosztami ich uzyskania oraz zasobami majątku i kapitału własnego.

Określenie „rentowność” pochodzi od słowa „renta” i w najbardziej ogólnym ujęciu oznacza zysk od zaangażowanego kapitału. Zysk jako wartość absolutna nie wyraża jednak ścisłego powiązania ze środkami zaangażowanymi do jego osiągnięcia. Ten sam zysk osiągnięty przez różne przedsiębiorstwa oznacza zwykle różny stopień gospodarności zależny m.in. od zaangażowanych zasobów. Dlatego też większą przydatność do planowania i oceny działalności przedsiębiorstw przypisuje się różnego rodzaju wielkościom względnym (wskaźnikom) konstruowanym przez odnoszenie zysku do różnych wielkości zawartych w bilansie, rachunku zysków i strat czy sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych.

Rentowność odzwierciedla efektywność finansową prowadzonej działalności gospodarczej i może wystąpić jako zyskowność lub deficytowość.

Zyskowność podmioty związana jest z polepszaniem jego sytuacji finansowej, gł. z pomnażaniem zainwestowanego kapitału. Im większa zyskowność tym lepiej. Zyskowność wiąże się z osiąganiem dodatniego WF natomiast deficytowość odnotowywana jest w przypadku wystąpienia starty jako ujemnego WF.

W zależności od ujęcia WF przedstawione wskaźniki mogą mieć formę rentowności:

• operacyjnej - liczone są w oparciu o wynik na działalności gospodarczej, EBIT

• brutto - liczone są w oparciu o WF przed opodatkowaniem

• netto - liczone w oparciu o WF po opodatkowaniu

Wskaźniki rentowności (profitability ratio)

1. wskaźnik rentowności sprzedaży ROS (return on sales)

ROS	=	Wynik Finansowy	∙100%
					przychody ze sprzedaży

• informuje o zyskowności lub deficytowości sprzedaży świadczy

• na każde 100zł przychodu ze sprzedaży przypada ... wyniku finansowego (zysku/straty brutto/netto)

• wskazuje na wysokość osiąganej marży netto na sprzedaży, czyli określa efektywność finansową w stosunku do przychodów ze sprzedaży

• powinien być rosnący; im większy tym lepiej

1. wskaźnik rentowności majątku ROA

ROA	=	Wynik Finansowy	∙100%
					przeciętny stan majątku

• efektywność wykorzystania aktywów w przedsiębiorstwie

• im większy tym lepiej

• powinien być rosnący

• wskaźnik informuje o wysokości zysku przypadającego na jednostkę wartości majątku

• na każde 100zł przypada .... zysku/straty

• wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE (return on equity)

ROE	=	Wynik Finansowy	∙100%
					przeciętny stan kapitału własnego

• najważniejsze kryterium oceny działalności firmy

• informuje o stopie zyskowności zainwestowanych w firmie kapitałów własnych

UŚREDNIANIE DANYCH

Porównywanie danych z bilansu oraz rachunku zysku i start, wg niektórych specjalistów wymaga uśredniania danych bilansowych.

Np. zysk netto 2005r = 2 000
aktywa ogółem 31.12.2004r = 50 000
aktywa ogółem 31.12.2005r = 60 000
średni majątek w 2005r


WSKAŹNIKI OBROTOWOŚCI (=produktywności, aktywności, efektywności, rotacji, sprawności działania)

Dają obraz szybkości krążenia zasobów majątkowych a zwłaszcza produktywności ich całości i poszczególnych składników. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim wskaźnikiem dynamicznym (licznik) wyrażającym przychód ze sprzedaży w cenach brutto/netto lub kosztach własnych a wskaźnikiem statycznym (mianownik) wyrażającym przeciętny stan zaangażowania w działalność składników majątkowych. Taka relacja w warunkach działalności produkcyjnej (przemysłowej lub transportowej) jest określana także jako wskaźnik produktywności; relacja odwrotna (przeciętny stan majątku do przychodu ze sprzedaży) nazywana jest wskaźnikiem zaangażowania majątku. Przy obliczaniu wskaźników produktywności uwzględnia się stany przeciętne

I ujęcie wskaźnik produktywności majątku → powinny być jak najwyższe

przychody ze sprzedaży

majątek

II ujęcie wskaźnik zaangażowania majątku → powinny być jak najmniejsze

majątek

przychody ze sprzedaży

Wskaźniki obrotowości (turnover ratios)

1. obrotowość aktywów TAT (total assests turnover)

TAT	=	przychody ze sprzedaży
				majątek ogółem

• informuje jaka wartość przychodów ze sprzedaży przypada na jedną złotówkę zaangażowanego majątku

• określa zdolność aktywów jednostki do generowania przychodów ze sprzedaży

1. obrotowość/efektywność aktywów trwałych FAT (fixed assests turnover)

FAT	=	przychody ze sprzedaży
				majątek trwały

• poprawa tego wskaźnika świadczy o lepszym wykorzystaniu majątku trwałego

• określa ile razy sprzedaż netto jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa

1. wskaźnik obrotowości zapasów IT (inventory turnover)

IT	=	przychody ze sprzedaży
				przeciętny stan zapasów

• liczba cykli obrotu zapasami w ciągu okresu (roku)

• ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów

1. wskaźnik obrotowości należności

przychody ze sprzedaży

przeciętny stan należności

• określa liczbę cykli obrotu należności w ciągu okresu, czyli liczbę cykli inkasa przeciętnego stanu należności (szybkość krążenia, obrotu należności)

• przeciętny stan należności ustala się przyjmując za podstawę ich stany na początek i koniec roku (dla wyeliminowania wahań okresowych wskazane jest przyjęcie przeciętnych wielkości obliczanych na podstawie danych kwartalnych)

1. wskaźnik rotacji zapasów w dniach

przeciętny stan zapasów ∙365

przychody ogółem

• wynik w dniach

• im mniejszy tym lepiej

• przeciętna liczba dni utrzymywania zapasów przez przedsiębiorstwo

1. wskaźnik rotacji inkasa (należności) w dniach ACPR

ACPR	=	przeciętny stan należności ∙365
				przychody ze sprzedaży

• jak długo czekamy na otrzymanie należności w formie gotówki (przelewu)

• im mniejszy tym lepiej

• określany także jako szybkość obrotu należności

• wskazuje na możliwość wyzwalania płynnych środków finansowych

• ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności

• informuje kierownictwo jednostki w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach

WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA (WSPOMAGANIA FINANSOWEGO)

Płynność finansowa związana jest z krótkim horyzontem czasowym. Analiza zadłużenia ma z kolei na celu ocenę wypłacalności przedsiębiorstwa, która związana jest z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych zaciągniętych na cele inwestycyjno-modernizacyjne.

Wyjaśniają źródła finansowania majątku a w rzeczywistości stopień udziału pomocy zewnętrznej przez zobowiązania długo- i krótkoterminowe oraz związaną z tym efektywność nakładów (płaconych odsetek). Obrazują także możliwość kształtowania optymalnej, docelowej struktury kapitałowej (tzn. takiej struktury, przy której proporcje kapitału własnego i kapitału obcego maksymalizują cenę akcji na rynku)

Optymalną strukturę kapitałową wyznaczają:

• dźwignia finansowa (użycie kapitału o niższym koszcie) - prawo podatkowe pomniejszając o odsetki podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, tworzy korzystne warunki finansowania działalności długiem - koszt użycia kapitału obcego jest wówczas niższy

• koszty bankructwa - zwiększenie zadłużenia wpływa pozytywnie na wielkość zysku przypadającego na akcję ale równocześnie zwiększa prawdopodobieństwo niewypłacalności i możliwość bankructwa w razie wahań wielkości sprzedaży; akcjonariusze domagają się więc wyższych zysków za każdy przyrost ponoszonego ryzyka finansowego

Wskaźniki wspomagania finansowego (financial laverage rotion)

1. wskaźnik ogólnego zadłużenia

kapitał obcy

aktywa ogółem

• wg standardów zachodnich maksymalny poziom wskaźnika powinien oscylować w przedziale 0,57-0,67; ok 60% majątku powinno być finansowane z długu

• zbyt wysoki poziom wskaźnika zadłużenia podważa wiarygodność finansową firmy

• zbyt niski poziom może świadczyć o niewykorzystaniu efektów dźwigni finansowej

2. wskaźnik struktury finansowania

kapitał obcy ogółem

kapitał własny

• im większa jest relacja kapitałów obcych do kapitałów własnych tym większa może być rentowność (efekt dźwigni finansowej) lecz także większe ryzyko oraz mniejsza pewność stabilnej działalności gospodarczej

3. wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym

kapitał własny + rezerwy

aktywa

• stopień samofinansowania majątku przedsiębiorstwa

4. wskaźnik zadłużenia długoterminowego

zobowiązania długoterminowe

kapitał własny

• przyjmuje się, że racjonalny poziom wskaźnika mieści się w przedziale 0,5-1,0

• zbyt wysoki poziom wskaźnika świadczy, że firma funkcjonuje w warunkach dużego ryzyka finansowego

• zbyt niski poziom wskazuje na niedostateczne wykorzystanie mechanizmu dźwigni finansowej

5. wskaźnik pokrycia obsługi długu

zysk netto

raty kapitałowe + odsetki płatne w danym roku

• uzasadnione jest liczenie tego wskaźnika przy uwzględnieniu zysku netto, na spłatę rat kapitałowych kredytu długoterminowego mogą być wykorzystane tylko środki z zysku pozostającego w przedsiębiorstwie po opodatkowaniu

• poziom tego wskaźnika powinien wynosić co najmniej 1,0

6. wskaźnik pokrycia zobowiązań

zysk operacyjny (EBIT)

odsetki płatne w danym roku

• EBIT - zysk przed opodatkowaniem i płatnością odsetek

• we wskaźniku tym ustala się czy firma jest w stanie spłacić odsetki

• do obliczania tego wskaźnika bierze się pod uwagę zysk przed spłatą odsetek (zysk operacyjny) gdyż odsetki są jednym z elementów stanowiących koszty uzyskania przychodu

• im wskaźnik jest wyższy od jedności tym łatwiejsze jest terminowe płacenie odsetek

• w praktyce kredytodawcy przyjmują za zadowalający stan jeżeli wskaźnik wynosi 4 do 5

7. wskaźnik pokrycia długu z nadwyżki finansowej

zysk netto + amortyzacja + odsetki

raty kapitałowe + odsetki płatne w danym okresie

• wskaźnik ten jest uważany za najbardziej praktyczny miernik wiarygodności kredytowej przedsiębiorstw

• powinien kształtować się na poziomie ok 1,5

• mniejszy niż 1,5 jest dopuszczalny ale wówczas projekt inwestycyjny finansowany z kredytu uznawany jest jako przedsięwzięcie o podwyższonym stopniu ryzyka; kredytodawca zażąda wówczas dodatkowych gwarancji kredytowych

WSKAŹNIKI RYNKU KAPITAŁOWEGO (WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI KAPITAŁOWEJ)

1. zysk na jedną akcję

zysk netto

liczba wyemitowanych akcji

• im większy tym lepiej

2. dywidenda na jedną akcję

wypłata dywidend ogółem brutto

liczba akcji zwykłych

3. stopa dywidendy

dywidenda na jedną akcję

cena rynkowa jednej akcji

• skala korzyści akcjonariuszy w stosunku do ceny rynkowej akcji

4. stopa wypłat dywidendy

dywidenda na jedną akcję

zysk netto na jedną akcję

WYKŁAD 7 17.12.2006

ANALIZA PIRAMIDALNA RENTOWNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

• rozwinięcie analizy wskaźnikowej

• narzędzie planowania i kontroli działalności gospodarczej

• polega na „dezintegracji” wskaźnika ekonomicznego (rozłożenie danej całości na części w celu poznania zależności przyczynowo-skutkowych istniejących między elementami jej struktury)

• umożliwia wewnętrzną, kompleksową ocenę działalności przedsiębiorstwa oraz antycypowanie jego rozwoju w przyszłości

Główne założenia analizy piramidalnej - oparcie na systemie wskaźników charakteryzujących się określoną logiką budowy, w której można wyróżnić dwa ujęcia:

1. system wskaźników umiejscowionych obok siebie, o ścisłym zakresie i formalnymi powiązaniami poszczególnych relacji

2. system wskaźników wzajemnie ściśle powiązanych w układzie pionowym i poziomym odpowiadającym treści badanych zależności

System wskaźników zbudowany jest przy założeniu, że w ekonomice przedsiębiorstwa występuje ograniczona ilość zależności, których oddziaływanie ma decydujący wpływ na efektywność działalności gospodarczej firmy.


Zastosowanie układu piramidalnego wskaźników ekonomicznych stwarza liczne udogodnienia analityczne, np.

1. wyjaśnia kierunki i możliwości dochodzenia do celu określonego w układzie przez odpowiedni wskaźnik syntetyczny

2. wskazuje miejsce poszczególnych wskaźników w układzie (pośrednio także w rzeczywistości gospodarczej)

3. kwantyfikuje wzajemne więzi wskaźników cząstkowych oraz zależności tych wskaźników i wskaźnika syntetycznego

MODEL DU PONTA

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych (ROE) jest kluczowym wskaźnikiem analitycznym, którym zainteresowani są właściciele firmy. Stąd, też w praktyce podlega on dalszej, pogłębionej analizie. Jedna z metod dezagregacji wskaźnika rentowności kapitału własnego, która została opracowana przez amerykańską firmę Du Pont, jest analiza Du Ponta.

Analiza Du Ponta stanowi schemat przedstawiający stopę dochodu z kapitałów własnych jako iloczyn marży z zysku (wskaźnika rentowności sprzedaży), rotacji aktywów (produktywności majątku) i stopnia dźwigni finansowej.

Model przedstawia więc schemat powiązań przyczynowo-skutkowych, wiążąc efektywność ekonomiczną z gospodarką finansową

• Zgodnie z modelem poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego ROE uzależniony jest od:

• wskaźnika rentowności aktywów ROA

• struktury kapitału zaangażowanego w przedsiębiorstwie

• Wskaźnik zyskowności aktywów ROA to z kolei relacja rentowności sprzedaży netto (ROS) do rotacji aktywów.

• ROS wiąże ze sobą sprzedaż i wypracowany przez nią zysk. Wskaźnik obrotu aktywami natomiast, oprócz wielkości sprzedaży wskazuje na zmiany zasobów majątkowych firmy, a więc na zaangażowany majątek trwały i majątek obrotowy

Podstawowa zależność:


czyli:

ROE = ROS × produktywność aktywów ogółem × mnożnik kapitału własnego

Z modelu analizy Du Ponta wynika, że na ROE wpływa nie tylko Zn i jego relacja do zaangażowanego majątku, ale także struktura kapitału finansującego ten majątek.

Im mniejszy udział zewnętrznych źródeł finansowania działalności firmy, tym poziom wskaźnika ROE jest mniejszy (i na odwrót). W ten sposób model Du Ponta zwraca uwagę na istotne oddziaływanie i zależność poziomu wskaźnika rentowności kapitałów własnych od tzw. sił specjalnych, np. dźwigni finansowej.

Stopę zysku (netto lub brutto) z kapitałów własnych można obliczyć bezpośrednio dzieląc zysk (brutto, netto) przez kapitał własny, jednak ten pośredni sposób (model Du Ponta) pokazuje jak marża zysku (ROS), rotacja aktywów oraz stopień zadłużenia firmy (dźwignia finansowa) wpływa na ROE.

W efekcie rentowność kapitału własnego (ROE) może ulec zmianie na skutek:

• wzrostu wskaźnika rentowności sprzedaży, który obrazuje sprawność działania marketingowego firmy (w dziale tym powinny być badane efekty podnoszenia lub obniżania ceny, wprowadzania nowych produktów, przenoszenia się na inne rynki zbytu)

• poprawy wskaźnika produktywności majątku, za który odpowiedzialny jest dział produkcji (w dziale tym powinny być prowadzone badania w zakresie sposobów obniżania kosztów produkcji)

• wzrostu dźwigni finansowej, który obrazuje sprawność działania służb finansowych w przedsiębiorstwie (w dziale tym powinny być prowadzone analizy dźwigni w zakresie możliwości wykorzystania dźwigni finansowej dla zwiększenia stopy dochodów z kapitałów własnych)

ZADANIE

				Dynamika i odchylenie
Dane	2004	2005		Dane	Dynamika [%]	Odchylenie
zysk netto	25 000	20 000		zysk netto	80,00	-5 000
kapitał własny	200 000	350 000		kapitał własny	175,00	150 000
aktywa ogółem	310 000	440 000		aktywa ogółem	141,94	130 000
przychody ze sprzedaży	600 000	800 000		przychody ze sprzedaży	133,33	200 000
koszty	500 000	710 000		koszty	142,00	210 000
aktywa trwałe	240 000	350 000		aktywa trwałe	145,83	110 000
aktywa obrotowe	70 000	90 000		aktywa obrotowe	128,57	20 000

Obliczenie wskaźników:

				Dynamika i odchylenie dla wskaźników
wskaźnik	2004	2005		wskaźnik	dynamika [%]	odchylenie [%]
ROE	12,50	5,71		ROE	45,86	-6,79
ROA	8,06	4,55		ROA	56,45	-3,51
mnożnik kapitału własnego	1,55	1,26		mnożnik kapitału własnego	81,29	-0,29
ROS	4,17	2,50		ROS	59,95	-1,67
produktywność aktywów ogółem	1,94	1,82		produktywność aktywów ogółem	93,81	-0,12

• ROE zmalało o 54% (100%-46%)

• ROE zmalało o 6,79 pkt procentowego

INTERPRETACJA:

Spadek ROE o 54% był spowodowany (patrz schemat):

1. spadkiem ROA o 44% w połączeniu ze spadkiem mnożnika o 19%

2. spadkiem ROS o 40% w połączeniu ze spadkiem produktywności aktywów ogółem o 6%

3. spadkiem zysku o 20% spowodowanym 42% wzrostem kosztów, większym od 33% przyrostu przychodów

4. wzrostem aktywów ogółem o 42% przy wzroście aktywów trwłych o 46% i aktywów obrotowych o 29%

Analiza przyczynowa ROE

Odchylenia ogółem = ROE₂₀₀₅ ─ ROE₂₀₀₄ = ─6,79 do wyjaśnienia

	2004	2005
a. ROS	4,17	2,50
b. produktywność aktywów ogółem	1,94	1,82
c. mnożnik kapitału własnego	1,55	1,26





INTERPRETACJA:

O_a: Spadek ROS o 1,67 spowodował spadek ROE o 5,02[pkt%]. Spadek ROS wyjaśnia w 74% spadek ROE

O_b: Spadek produktywności aktywów ogółem o 0,12 w połączeniu ze spadkiem ROS spowodował spadek ROE o 0,47[pkt%]. Spadek produktywności aktywów ogółem wyjaśnia w 6,9% spadek ROE

O_c: Spadek mnożnika kapitału własnego o 0,29 w połączeniu ze spadkiem produktywności aktywów ogółem i spadkiem ROS spowodował spadek ROE o 1,32[pkt%]. Spadek mnożnika kapitału własnego wyjaśnia w 19,38% spadek ROE.

ANALIZA RYZYKA UPADŁOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

• zagrożenia w kontynuacji działania

• zastosowanie f-cji dyskryminacyjnych w ocenie przedsiębiorstw

W krajach rozwiniętych a w szczególności anglosaskich prognozowanie upadłości przedsiębiorstw sięga kilkudziesięciu lat wstecz. W badaniach prowadzonych w USA, metody prognozowania zagrożenia upadłością znalazły szerokie zastosowanie w praktyce. W Europie wzrost zainteresowania tego rodzaju technikami przypadł na lata 80-te. Większość metod umożliwia bowiem obiektywne, szybkie oraz stosunkowo tanie zbadanie ogólnej kondycji przedsiębiorstwa. Mogą one posłużyć np. jako system wczesnego ostrzegania przed wystąpieniem stanu zagrożenia upadkiem.

Nie należy przeceniać możliwości wykorzystania tych metod. Na podstawie modeli można jedynie stwierdzić czy sytuacja uległa pogorszeniu czy polepszeniu. Nie można jednak ustalić co jest przyczyną wystąpienia określonego stanu. Aby to określić niezbędne jest przeprowadzenie kompleksowej analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa, której należy jednak poświęcić dużo więcej czasu.

Upadłość w sensie prawnym:

ustalana jest sądownie; ustawa „Prawo upadłościowe i naprawcze” stanowi, że:

• upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny

• dłużnik jest niewypłacalny jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań

• dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjna nie posiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

WYKŁAD 8 07.01.2007

c.d.

Przedsiębiorca - osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub ....

Przepisy ustawy stosuje się także do:

• Sp. z o.o. i SA nieprowadzących działalności gospodarczej

• wspólników sp. handlowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania sp. bez ograniczeń, całym swoim majątkiem

• wspólników sp. partnerskiej

• oddziałów banków zagranicznych w rozumieniu przepisów prawa bankowego

W razie śmierci przedsiębiorcy można ogłosić jego upadłość, jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości został złożony w terminie roku od dnia jego śmierci. Wniosek o ogłoszenie upadłości może złożyć wierzyciel, spadkobierca, małżonek oraz każde z dzieci lub rodziców zmarłego, chociażby nie dziedziczyli po nim spadku

Nie można ogłosić upadłości:

• skarbu państwa

• jednostek samorządu terytorialnego

• publicznych samodzielnych zakładów opieki zdrowotnej

• instytucji i osób prawnych utworzonych w drodze ustawy oraz utworzonych w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (PKP, UC, US)

• osób fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne

• uczelni

Z ekonomicznego pkt-u widzenia za bankruta:

Można uważać przedsiębiorcę, który nie jest w stanie samodzielnie kontynuować działalności bez udzielania jemu pomocy z zewnątrz. Pomoc ta może przybrać następującą postać: umorzenie części długu i/lub przesunięcie terminu spłaty długów, zawarcie ugody z bankiem w zakresie restrukturyzacji długu, dekapitalizowanie lub przejęcie przedsiębiorstwa przez inne przedsiębiorstwa, pomoc państwa w formie np. udzielenia gwarancji, przejęcia zarządu i dokapitalizowanie przedsiębiorstwa. Z tego wynika, że każda upadłość w sensie prawnym oznacza bankructwo ekonomiczne, lecz nie każde bankructwo ekonomiczne oznacza upadłość w sensie prawnym

Pojęcia związane z terminem bankructwo:

• likwidacja przedsiębiorstwa - może, ale nie musi być skutkiem występowania bankructwa; może zostać przeprowadzona w stosunku do przedsiębiorstwa, które nie wykazuje przesłanek bankructwa i gł. jej celem będzie spieniężenie majątku, spłata zobowiązań, uzyskanie środków pieniężnych przez właścicieli (tych, które pozostaną po spłacie wszystkich zobowiązań)

• niewypłacalność - oznacza, że wartość rynkowa majątku przedsiębiorstwa nie wystarczy na spłatę wszystkich zobowiązań

• brak płynności - przedsiębiorstwo nie jest w stanie regulować swoich zobowiązań na bieżąco

Bankructwo przeważnie poprzedzane jest kryzysem przedsiębiorstwa.

Kryzys przedsiębiorstwa - nieplanowany proces, czyli ciąg zdarzeń przebiegających w określonym czasie, będących zagrożeniem dla egzystencji przedsiębiorstwa; kryzys jest więc wynikiem nieplanowanych lub błędnych zdarzeń, które mogą w przyszłości zagrozić funkcjonowaniu przedsiębiorstwa; kryzys może lub nie musi prowadzić do bankructwa

Symptomy upadłości przedsiębiorstwa

• spadek cen zbytu lub wzrost kosztów materiałów zaopatrzeniowych

• bankructwo gł. dostawcy lub odbiorcy

• nagłe zmniejszenie rynku zbytu

• cofnięcie kredytu przez bank lub dostawców

• cofnięcie udzielonej koncesji lub nagłe zmiany przepisów prawnych

• śmierć zarządzającego

• zanik rynków zbytu

• negatywne rozstrzygnięcie procesu sądowego

• długotrwały strajk pracowników

• niekompetentne zarządzanie przedsiębiorstwem

Czynniki prowadzące do upadku firmy

• słabe lub błędne rozpoznanie rynków sprzedaży

• lekceważenie lub niedocenianie klientów

• źle opracowany plan finansowy

• zbyt duże zaangażowanie kredytowe

• niezaangażowanie, słabo motywowani pracownicy o niskich kwalifikacjach

• lekceważenie sygnałów o nadchodzącym kryzysie, wynikających z danych zawartych w sprawozdaniu finansowym

• źle zorganizowana księgowość, brak bieżącej informacji o stanie należności i zobowiązań, środków pieniężnych, zapasów i podatków

• zła organizacja pracy, przerost zatrudnienia, dublowanie czynności i f-cji, tolerowanie strat, brak konkurencji

Zagrożenia funkcjonowania firmy

• niedostatek kapitału

• nadmierne zadłużenie

• nadmierne koszty

• niekompetentna księgowość

• przeszacowanie popytu na produkt / usługę

• uzależnienie od ograniczonej liczny odbiorców

• wejście w związki kapitałowe ze słabymi podmiotami gospodarczymi

Sygnały nadchodzących problemów

• znaczne fluktuacje pracowników i właścicieli

• autokratyczny styl zarządzania

• obligatoryjne urlopy bezpłatne

• napięcia w kontaktach międzyludzkich w jednostce

• powolne dostosowywanie się do zmian w otoczeniu

• powolne wchodzenie na nowe rynki

• gwałtowne zmiany niektórych pozycji finansowych (wzrost oraz spadek)

• przestarzałe technologie oraz majątek

• spadek zamówień

• spadek jakości

• uzależnienie od kilku dużych dostawców lub odbiorców

• stosowanie kreatywnej rachunkowości

• ukrywanie informacji

Metody oceny zagrożenia upadłością przedsiębiorstw mogą być wykorzystywane przez liczną grupę przedsiębiorstw; do grupy tej można zaliczyć:

• banki i instytucje finansowe, które wykorzystują modele do podziału potencjalnych kredytobiorców na podstawie obiektywnych i mierzalnych cech na dwie grupy: o dużym oraz niewielkim ryzyku, celem zbadania zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy

• instytucje retingowe na podstawie wyników prognoz nadają poszczególnym przedsiębiorstwom oceny świadczące o ich wiarygodności(im lepsza wiarygodność tym mniejsze ryzyko i mniejsza stopa zwrotu dla nabywców obligacji)

• inwestorów

• osoby odpowiedzialne za zarządzanie przedsiębiorstwem prowadzące stały monitoring i badanie sytuacji ekonomicznej

• audytorów, którzy podczas badania sprawozdań finansowych określają potencjalne zagrożenia funkcjonowania jednostki

• odbiorców i dostawców, których sytuacja finansowa jest uzależniona od klientów, z którymi współpracują

• władze lokalne oceniają przedsiębiorstwa celem udzielenia im wsparcia w postaci dotacji, ulg, obniżenia podatków

• inne, w tym: firmy handlujące długami, organizacje ubezpieczeniowe, pracownicy, rząd, itp.

Istota analizy dyskryminacyjnej

• polega na zakwalifikowaniu odpowiedniego obiektu do jednej z kilku grup; np. przy badaniu zagrożenia upadłością przedsiębiorstwa mamy najczęściej tylko dwie grupy: przedsiębiorstwa zdrowe (nie zagrożone upadłością) i przedsiębiorstwa zagrożone bankructwem

• w niektórych modelach rozróżnia się jeszcze strefę (grupę) pośrednią; grupa ta oznacza, że danego obiektu nie można sklasyfikować jako przedsiębiorstwa zdrowego ani potencjalnego bankruta

Ze względu na liczbę zmiennych jaką wykorzystuje się w analizie możemy rozróżnić analizę jednowymiarową (bierze pod uwagę wpływ tylko jednej zmiennej) lub wielowymiarową analizę dyskryminacyjną

• zakwalifikowania obiektu do jednej z grup dokonuje się na podstawie f-cji dyskryminacyjnej; f-cje te mogą przyjmować różną postać, tzn. mogą być kwadratowe, liniowe, logarytmiczno-liniowe i inne; dotychczasowe badania w zakresie prognozowania zagrożenia upadłością wskazują, że najlepsze zastosowanie w tym obszarze badań znalazły f-cje liniowe i logarytmiczno-liniowe

W celu zbadania efektywności modelu, tzn. sprawdzenia prawidłowości przeprowadzonych zakwalifikowań, posługuje się często pojęciem błędu I i II rodzaju

• błąd I rodzaju - przedstawia jaki procent przedsiębiorstw upadłych zostało zakwalifikowanych jako przedsiębiorstwa zdrowe

• błąd II rodzaju - przedstawia jaki procent przedsiębiorstw zdrowych zostało zakwalifikowanych jako upadłe

Można także mierzyć ogólną sprawność modelu oraz ogólną wartość błędu. Ogólna wartość błędu oznaczać będzie procent błędnie zakwalifikowanych przypadków, zaś ogólna sprawność - procent prawidłowo zakwalifikowanych przypadków

MODEL (ALGORYTM) ALTMANA

• opracowany w 1968r przez E. Altmana, prekursora w zastosowaniu wielowymiarowej liniowej analizy dyskryminacyjnej

• opracowany na przedsiębiorstwach amerykańskich

• użył modelu złożonego z 66firm z czego połowa charakteryzowała się dobrą kondycją ekonomiczną a połowa upadła

• tylko przedsiębiorstwa produkcyjne, których wartość aktywów zawierała się w przedziale między 1 a 25mld USD

• próba ta została zbadana przy wykorzystaniu 22 wskaźników, z których do modelu wybrano 5

• wartość diagnostyczna tego modelu jest stosunkowo wysoka; z badań empirycznych wynika, że prognoza upadku przedsiębiorstwa potwierdza się w 90% w przypadku przewidywania z jednorocznym wyprzedzeniem i ok 80% - z dwuletnim wyprzedzeniem; błąd I rodzaju - 6%; błąd II rodzaju - 3%




X1 =	kapitał pracujący
		aktywa ogółem
	X2 =	zysk zatrzymany
		aktywa ogółem
	X3 =	zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem [EBIT]
		aktywa ogółem
	X4 =	rynkowa wartość przedsiębiorstwa
		wartość rynkowa kapitałów obcych
	X5 =	przychody ze sprzedaży
		aktywa ogółem

Wartości krytyczne

Z	prawdopodobieństwo upadku
	bardzo duże
	nieokreślone, sfera pośrednia
	niewielkie

• pkt pośredni dla tego wskaźnika wynosi 2,675 z czego wynika, że dla Z<2,675 - zagrożenie upadłością.

Zgodnie z podstawową zasadą statystyczną modele zaprognozowane na podstawie informacji pochodzących z określonej, pierwotnej próby badawczej sprawdzają się przy badaniu jednostek zbliżonych, czyli względnie homogenicznych w stosunku do grupy, na podstawie której zbudowano model.

Przedsiębiorstw PL nie można zaś uznać za grupę względnie homogeniczną w stosunku do przedsiębiorstw amerykańskich, m.in. ze względu na f-cjonowanie gospodarki amerykańskiej, której system gospodarczy daleko odbiega od systemu gospodarczego PL. Dodatkowo występuje różnica w standardach rachunkowości oraz w liczeniu poszczególnych wskaźników.

WYKŁAD 9 14.01.2007

Egzamin 04.02.2007 godz. 9:00

MODEL HOŁDY

Hołda przeprowadził badania na próbie 80 przedsiębiorstw w tym 40 uznanych za bankrutów a 40 niezagrożonych bankructwem. Analizą objęto dane przedsiębiorstw za okres 1993 do 1996. Autor obliczył 28 wskaźników przy czym dla bankrutów obliczenia zostały przeprowadzone na podstawie informacji pochodzących z roku poprzedzającego bankructwo podmiotu. W końcowej postaci modelu liczbę wskaźników zredukowano do 5.

Sprawność modelu przy klasyfikacji jednostek, które zostały wykorzystane do jego oszacowania wynosiła 92,5%.

Autor ponadto zaproponował, podobnie jak w modelu Altmana, stworzenie obszaru niepewności. Jego zdaniem obszar ten byłby zawarty dla wartości f-cji dyskryminacyjnej z przedziału -0,3 do 0,1




PWP - podstawowy wskaźnik płynności

PWP =	aktywa obrotowe
		zobowiązania bieżące

SZ - stopa zadłużenia

ZM - zyskowność (rentowność) majątku

ZM =	zysk
		majątek

WOZ - wskaźnik obrotu zobowiązań (jak szybko płacimy zobowiązania krótkoterminowe)

RM - rotacja majątku (im większa tym lepsza)

Należy zauważyć, że nie ma modeli uniwersalnych, tzn. takich, które pozwoliłyby ocenić zagrożenie upadłością zarówno przedsiębiorstw małych i dużych lub przedsiębiorstw prowadzących różną działalność, np. produkcyjną, usługową, handlową.

Większość modeli służy do oceny zagrożenia upadłością przedsiębiorstw produkcyjnych. Zostało także opracowanych kilka modeli pozwalających ocenić zagrożenia przedsiębiorstw handlowych i usługowych. Takie modele nie nadają się jednak do oceny przedsiębiorstw rynku nowych technologii (komputery), banków, ubezpieczycieli, przedsiębiorstw świadczących usługi finansowe, konsultingowe, itp. Przedsiębiorstwa te charakteryzują się bowiem inną specyfiką działania, np. w przedsiębiorstwach nowych technologii coraz częściej mniejszą wagę przypisuje się majątkowi produkcyjnemu a większą wartością niematerialnym i prawnym. W przedsiębiorstwach świadczących usługi finansowe i konsultingowe majątek trwały ma również niewielkie znaczenie. Banki i przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe ocenia się na podstawie innych rodzajowo wskaźników. Istnieje możliwość oszacowania modeli dla wyżej wspomnianych rodzajów przedsiębiorstw.

ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO W WIELKOŚCIACH BEZWZGLĘDNYCH

Zgodnie z układem rachunku zysków i strat zaproponowanym przez ustawę o rachunkowości, zysk netto jest sumą algebraiczną wyników cząstkowych osiągniętych:

• na działalności operacyjnej (podstawowej i pozostałej)

• na działalności finansowej

• wskutek działania czynników losowych (zyski i straty nadzwyczajne)

• w drodze określenia obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego

Te 4 elementy pozwalają określić sposób pozyskania zysku.

Analiza porównawcza wyniku finansowego:

• w czasie - polega na ustaleniu i ocenie odchyleń bezwzględnych oraz wskaźników dynamiki i struktury poszczególnych elementów WF, głównie na podstawie analitycznego rachunku zysków i strat

• dane postulowane - w stosunku do planu i założeń

• w przestrzeni - w stosunku do oddziału w W-wie, Londynie, itp.

Analityczny rachunek zysków i strat - przykład (dane co najmniej z dwóch lat; odchylenia; dynamika; struktura)

pozycja	struktura rok A	struktura rok B
przychody ze sprzedaży	100	100
koszty	83,7	90,8
zysk ze sprzedaży	16,3	9,2
poz. przychody operacyjne	0	0
poz. koszty operacyjne	0,1	0,1

(każda pozycja odnoszona do przychodów)

Analiza przyczynowa WF:

• rozliczeniowe pogłębienie ustaleń wcześniejszej analizy porównawczej

• określa i ustala liczbowy wpływ odpowiednich czynników na poszczególne elementy składowe zysku lub straty

• w trakcie analizy WF traktuje się jak iloczyn wynikający z pomnożenia wyodrębnionych czynników lub jako sumę algebraiczną odpowiednich elementów składowych

cena × ilość

koszty × ilość

• ujawnione w trakcie obliczeń odchylenia cząstkowe są częścią odchylenia ogółem

zysk z okresu bieżącego ─ zysk z okresu ubiegłego

Koncentrując rozważania na zysku ze sprzedaży produktów i usług możemy wyodrębnić podstawowe czynniki „sprawcze” zmian zysku ze sprzedaży:

• wielkość sprzedaży w sztukach (q)

• ceny sprzedaży w zł (p)

• jednostkowe koszty własne w zł (k)

Model trójczynnikowy zysku ze sprzedaży (Zs) można zapisać jako:




Dla produkcji (sprzedaży) wieloasortymentowej przyjmuje postać:




Stąd odchylenie łączne zysku/straty ze sprzedaży przybiera postać:




Odchylenia cząstkowe (metoda kolejnych podstawień)










Odchylenie wielkości sprzedaży (O_q) w przypadku sprzedaży wieloasortymentowej, o zróżnicowanym zysku jednostkowym, można poddawać dalszemu analitycznemu rozwinięciu na odchylenia cząstkowe:

• związane wyłącznie ze zmianą wolumenu sprzedaży (O_q')

• związane wyłącznie ze zmianą struktury asortymentowej (O_q”)

Do obliczenia zmian w wielkości sprzedaży i zmian w strukturze asortymentowej mogą być użyte agregatowe indeksy ilości (m). W przypadku formuły Laspeyres'a agregatowy wskaźnik dynamiki oblicza się z zachowaniem bazowej wielkości cen sprzedaży lub jednostkowych kosztów własnych




Formuła odpowiada na pytanie, jaka jest łączna dynamika fizycznych rozmiarów badanych artykułów (wzrost/spadek rozmiarów sprzedaży) przy założeniu stałych cen/kosztów

Odchylenia cząstkowe przybierają postać




Odchylenia cząstkowe zmian w wielkości sprzedaży można przedstawić jako różnicę pomiędzy powiększonym o agregatowy indeks ilości WF roku ubiegłego a tym samym WF bez korekty o agregat ilościowy

Ostatecznie otrzymujemy następujące odchylenia cząstkowe:







Odchylenie łączne jest równe sumie odchyleń cząstkowych

PRZYKŁAD

Zs₁ - bieżący zysk ze sprzedaży Zs₀ - bazowy zysk ze sprzedaży

Zbadać przyczyny odchylenia Zs₁ od Zs₀

dane	rok ubiegły		rok bieżący
		C	D	C	D
wielkość sprzedaży [szt] q	10 000	4 000	10 000	8 000
cena netto p	90	150	87	150
jednostkowy koszt własny k	85,50	145	82,50	144

Można ustalić następujący związek f-cyjny:





[zł]


[zł]


[zł]

Indeks Laspeyres'a:


wzrost o 40,4%

Ustalenie odchyleń cząstkowych:







Zestawienie wyników i ogólna ich interpretacja (uwaga: pomocne w analizie wyników odchyleń będą obliczenia indeksów dynamiki wielkości sprzedaży poszczególnych wyrobów, ich ceny i kosztu wytworzenia)

dane	indeks dynamiki [%]
		C	D
wielkość sprzedaży [szt] q	100	200
cena netto p	96,70	100
jednostkowy koszt własny k	96,50	99,30

Opis dynamiki zjawiska:

• artykuł C charakteryzowała stabilizacja wielkości sprzedaży przy spadającej cenie jednostkowej (3,3pkt%) i malejącym koszcie jednostkowym (3,5pkt%)

• artykuł D charakteryzował 100% wzrost wielkości sprzedaży przy stabilnej cenie (wysokiej) i malejącym (wysokim) koszcie jednostkowym (1zł)

• zysk jednostkowy dla art.C pozostał stabilny (4,5zł), zysk jednostkowy art.D wzrósł z 5 do 6zł

• badając łączną dynamikę ilościowych zmian artykułów przy założeniu stałości kosztów okresu bazowego nastąpił 40% wzrost wielkości sprzedaży (m = 1,4)

• w porównaniu z okresem bazowym nastąpił wzrost zysku ze sprzedaży o 28 000zł.

• na odchylenia łączne zysku ze sprzedaży złożyły się zmiany:

• w wielkości sprzedaży i strukturze asortymentowej (26 271,8 - 6 271,8 = 20 000zł)

• w cenie netto (-30 000zł)

• koszcie jednostkowym (38 000zł)

• najważniejszymi czynnikami wpływającymi na odchylenia łączne były:
  koszty (+38 000zł), cena (-30 000zł), wielkość produkcji (+20 000zł)

• w przypadku zmian ilościowych występowały przeciwstawne tendencje (wzrost zysku netto o 26 000 związany tylko ze zmianami ilościowymi rozmiarów sprzedaży i spadek o 6 000 zysku ze sprzedaży w związku ze zmianą struktury asortymentowej)

• oceniają wprowadzone zmiany należy zauważyć pewne tendencje:

• wzrastająca sprzedaż wyrobu D (o 100%) i rosnące wpływy z tego tytułu (26 000zł)

• obniżkę kosztów jednostkowych wszystkich wyrobów (38 000zł)

• zmniejszenie ceny jednostkowej (-30 0000zł) wyrobu C

37

ANALIZA FINANSOWA W PRZEDSIĘBIORSTWIE WYKŁADY

Utworzony przez Ania Marzec

2000 2001 2002 2003

wielopodstawowy

jednopodstawowy

!

Zn - zysk netto

Kw - kapitał własny

Aog - aktywa ogółem

P - przychód

K - koszt























---