Żywienie koni

Zarządzanie stadem

Żywienie

1. Budowa i fizjologia przewodu pokarmowego;

2. Możliwości pobrania różnych pasz;

3. Stosunek pasz objętościowych do treściwych

4. Zbilansowanie dawek (energia, białko, związki mineralne i witaminy);

5. Wpływ żywienia na wzrost i wydajność koni w pracy;

6. Koszty produkcji (zakupu) pasz, jakość pasz;

7. Optymalizacja kosztów żywienia;

8. Schorzenia wywoływane nieprawidłowym żywieniem;

Tkanki i narządy konia

Wyszczególnienie

% m.c.

Mięśnie

40

Kościec

15

Przewód pokarmowy pusty

5

Treść przewodu pokarmowego

10 - 20

Skóra

6

Krew

6 (12 po ur.)

Wątroba

1,4 (3 po ur.)

Płuca

1,3

Serce

0,8 (u wyśc. do 1,1)

Pozostałe

~ 10

Długość odcinków przewodu pokarmowego konia o masie 500 kg, wypełnienie ich treścią (w kg/100 kg m.c.) oraz czas przechodzenia masy pokarmowej.

Czas pobierania różnych pasz min/kg paszy (Meyer i inni 1975)

Krótkie żucie może być przyczyną złych nawyków jak:

1.lizanie przedmiotów;

2.obgryzanie żłobów oraz innych narowów;

Długi czas żucia powoduje;

1. dużą produkcję śliny - dziennie koń produkuje do 5kg/100 kg m.c. śliny, której zadaniem jest:

•rozmiękczanie i nawilżenie paszy;

•ułatwia formowanie i wygładzenie i nawilżenie kęsa co ułatwia przenikanie soku żołądkowego do treści;

•zobojętnianie pH w bezgruczołowej części żołądka;

2.

równomierne ścieranie zębów;

3. prawidłowy przebieg procesów trawienia;

4. w żywieniu zimowym koń powinien otrzymywać minimum 1 kg paszy objętościowej suchej na 100 kg masy ciała;

Ilość wydzielanej śliny

Niedostateczne wymieszanie treści z sokiem żołądkowym ma miejsce gdy:

1. występuje za mała produkcja soku żołądkowego - przyczynami tego może być nadmierny wysiłek fizyczny po odpasie lub stres;

2. szybkie jedzenie paszy;

3. podawanie dużych dawek paszy treściwej na jeden odpas;

4. podawanie dużych ilości pasz sklejających się np. śruty pszennej, żytniej lub z pszenżyta;

5. podawanie pasz wodnistych, które szybko przechodzą przez żołądek;

Nie wymieszanie treści z sokiem żołądkowym powoduje:

1.Fermentacja trwa za długo;

2.Powstają duże ilości gazów;

3.Podwyższenie ciśnienia w żołądku, niepokój i bóle morzyskowe;

4.Nadmierna produkcja kwasu mlekowego;

5.Podobne skutki wywołują:

•Pasze zanieczyszczone nadmiernie bakteriami;

•Zagrzane zielonki

Ilość wydzielanych soków trawiennych

Aktywność enzymów trawiennych w treści pokarmowej dorosłych koni i świń

Przebieg trawienia w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego koni według Hollands (2000)

Jelito cienkie

są rozkładane i wchłaniane:

1. cukry rozpuszczalne w wodzie;

2. skrobia - około 85%;

3. tłuszcze - 90 do 95%;

4. białko - 30 do 80% w tym:

•w około 80% w ziarnie zbóż i śrutach poekstrakcyjnych,

•w 70% w świeżych zielonkach

•od 30 do 45% w sianie

5.węglowodany ścian komórkowych - 5 do 15% ;

Strawność skrobi w jelicie cienkim u koni w zależności od gatunku ziarna i jego przygotowania przed zadaniem według Meyer (1993) (1) i Hollands (2000) (2)

Zmiany pH jelita ślepego w zależności od dawek skrobi z owsa i kukurydzy (Radicke i wsp., 1991)

Aby nie dopuścić do wzrostu zakwaszenia treści pokarmowej jelita grubego dawki skrobi na jeden odpas nie powinny być wyższe niż:

0.3 - 0.4 % masy ciała

daje to dawkę ziarna 2,5-3 kg/odpas

Koncentracja LKT i kwasu mlekowego w żołądku i treści jelita cienkiego w mmol/litr

Przy obniżonym pH następuje produkcja kwasu mlekowego prowadzi to do dalszego zakwaszenia treści i powoduje:

• drażnienie błon śluzowych jelit;

• zahamowanie działalności i zabicie wrażliwych na zakwaszenie bakterii i pierwotniaków, w wyniku tego może dochodzić do uwolnienia endotoksyn i zatruć;

• zaburzenia we wchłanianiu w wyniku uszkodzeń nabłonka;

• może to prowadzić do wystąpienia morzysk lub ochwatu.

Białko jest trawione i wchłaniane w jelicie cienkim:

1. w około 80% w ziarnie zbóż i śrutach poekstrakcyjnych;

2.

w 70% w świeżych zielonkach;

3.

od 30 do 45% w sianie w zależności od fazy wegetacji przy zbiorze.

Składniki ścian komórkowych są trawione w jelicie cienkim:

1. w 5% w suszu z traw i sianie;

2.

w 8% w świeżych trawach;

3.

w 10% w lucernie;

4.

w 15% w paszach treściwych;

Zawartość suchej masy w treści jelita cienkiego:

W jelicie cienkim pasze są silnie uwodnione

•

Pasze objętościowe < 4% suchej masy;

• Pasze mieszane 4 - 6%;

• Pasze treściwe 4 - 10%;

•

Masa pokarmowa przesuwa się przez jelito cienkie w czasie około 1,5 godziny.

Szybkość fermentacji w jelicie grubym zależy od:

1. rodzaju i ilości składników pokarmowych docierających do tych odcinków;

2.

proporcji między łatwo i trudno strawnymi węglowodanami;

3.

zawartości azotu oraz związków mineralnych i witamin.

4.

zawartość w dawce i jakość włókna (udział hemicelulozy, celulozy i ligniny);

Strawność składników roślin za (PAGAN, 2000)

Zawartość frakcji włókna w roślinach za (PAGAN, 2000)

Jelito grube

rozkładane są składniki pokarmowe nie strawionych w jelicie cienkim w tym:

1. skrobia - około 15%;

2. tłuszcze - 5 do 10%;

3. białko - 20 do 70%

4. węglowodany ścian komórkowych - 85 do 95%;

strawność białka w jelicie grubym wynosi:

•dla pasz treściwych - 90%;

•dla świeżych zielonek - 80%;

•dla siana i kiszonek 75%;

przyjmuje się, że tylko 10-15% strawionego tam białka jest wchłaniana w postaci aminokwasów i może być wykorzystana przez organizm konia.

Do zaburzeń w trawieniu i wchłanianiu składników pokarmowych dochodzi przy następujących nieprawidłowościach w żywieniu:

1. podawanie koniom przez długi czas dużej ilości zdrewniałych pasz objętościowych;

2. krótko pociętej sieczki;

3. paszy spleśniałej;

4. Nadmarzniętej;

5. zanieczyszczonej ziemią i piaskiem;

6. gwałtowna zmiana paszy, a szczególnie szybkie przejście z żywienia paszami objętościowymi suchymi z dużym udziałem włókna, na pasze objętościowe soczyste lub zawierające dużo łatwo strawnych węglowodanów;

7. poza zakwaszeniem treści, wpływa na zmniejszenie perystaltyki jelit i zwiększa prawdopodobieństwo zatkania ich światła.

8. stosowane dużych dawek otrąb oraz ziarna zbóż bez dostatecznej ilości pasz objętościowych może doprowadzić do powstania kamieni kałowych;

9.

w okrężnicy gromadzi się piasek pobierany wraz z karmą. Przy długim karmieniu paszami zanieczyszczonymi ziemią lub piaskiem (np. otręby, niedokładnie umyte okopowe) ich ilość może dochodzić do kilku kilogramów i być przyczyną silnego morzyska;

10.

Nierównomierne wypełnienie treścią pokarmową, przy gwałtownych ruchach konia może prowadzić do osunięcia pokładu górnego i w konsekwencji do skrętu jelit.

Energetyczna wartość pasz

energia netto stanowi:

Ø w sianach tylko 61 - 66% EM

Ø w ziarnach zbóż 78,5 - 80% EM

zawartość energii strawnej w porównaniu do energii netto jest zawyżona:

Ø w produktach z przerobu zbóż o ok. 15%;

Ø w nasionach roślin oleistych i śrutach poekstrakcyjnych o 25-30%;

Ø w sianach o 30-35%;

zawartość energii strawnej w porównaniu do energii netto jest zaniżona:

Øw paszach bogatych w skrobię;

W systemie francuskim jednostką energii dla koni jest

UFC (Unité Fourragere Cheval)

jest to ilość energii netto (EN) zawarta w 1 kg średniej jakości jęczmienia.

Jeden UFC to 9,42 MJ EN.

Równania regresji do obliczania UFC w paszach na podstawie ich składu chemicznego według Vermorel i Martin-Rosset (1997)

gdzie: Bo-białko ogólne (w kg/kg SM suchej masy ); ES-energia strawna (w MJ ES/kg SM); MO - materia organiczna (w kg/kg SM); WS - włókno surowe (w kg/kg SM); ZBW - związki bezazotowe wyciągowe;

Skład chemiczny wybranych pasz według Norm żywienia koni (1997) i obliczona na tej podstawie wartość UFC przy użyciu równań (tabela 7): w paszach treściwych trzeciego, w paszach objętościowych pierwszego w sianie i zielonkach i trzeciego w marchwi.

Wartość pasz oceniana dwoma systemami ES i UFC - EN w % do ziarna jęczmienia (INRA,1990)

Substraty energetyczne zmagazynowane u konia o masie 500 kg (Pagan, 2000)

Dostępność energii dla koni z różnych źródeł (za Hollands, 2000)

Przy spalaniu 1 g poszczególnych składników otrzymujemy:

Jak koń wykorzystuje źródła energii

Substraty energetyczne

Cukry rozpuszczalne w wodzie

Uzupełniane niedoborów energii cukrami jest niewskazane, ponieważ:

• powodują one wzrost poziomu insuliny;

•

może przez krótki okres czasu wystąpić hipoglikemia;

•

wysoki poziom insuliny uniemożliwia wykorzystanie kwasów tłuszczowych jako substratu energetycznego.

Skrobia

Jest wchłaniana i wykorzystywana do:

1. po utlenieniu - do wytworzenia ATP;

2. do magazynowania energii w postaci glikogenu mięśniowego;

3. glikogenu wątrobowego;

4. tłuszczu ciała;

5. resynteza glikogenu po dużym wysiłku u koni trwa 48 - 72 godzin;

Rodzaje włókna

NDF - to co pozostanie w paszy po wygotowaniu jej w neutralnym detergencie;

1. Hemiceluloza;

2. Celuloza;

3. Lignina;

ADF - to co pozostanie po gotowaniu NDF w detergencie kwaśnym

1. Celuloza;

2. Lignina;

ADL - to co pozostanie po gotowaniu ADF w 72% kwasie siarkowym który rozpuszcza celulozę

1. Lignina.

Frakcje włókna

•NDF - ADF = rozpuszczalna hemiceluloza.

•ADF - ADL = celuloza

•ADL = lignina, kutyna, woski, nierozpuszczalny popiół

Włókno

poza dostarczaniem energii jest konieczne w żywieniu koni do prawidłowej pracy przewodu pokarmowego, ponieważ:

1. zmusza konia do dokładnego pogryzienia pokarmu;

2. wzmaga perystaltykę jelit,

3. tworzy właściwą strukturę treści pokarmowej w jelicie cienkim;

4. zwiększa objętość przewodu pokarmowego, co podwyższa jelitowe zasoby wody w ilości 1 - 5 ml / g włókna oraz elektrolitów;

5. Dostarcza energii;

Udział włókna w dawce pokarmowej powinien wynosić:

1. minimalny 14 - 15%;

2.

optymalny 16 - 18%;

3.

przy małym obciążeniu pracą 20 - 22%;

4.

przy utrzymaniu stajennym minimalna dawka pasz objętościowych suchych nie powinna być niższa jak 1 kg/100 kg masy ciała.

Możliwości kompozycji energii KJ/g i wydajności energii wykorzystanej w jelicie grubym w zależności od składu LKT wynikającego z udziału włókna w dawce według Vermoral i Rosset (1996)

Tłuszcz

Zalety stosowanie dodatku tłuszczu dla koni to:

1. wysoka wartość energetyczna;

2. w warunkach tlenowych oszczędzanie glikogenu;

3. mniejsza produkcja ciepła;

4. mniejszy spadek poziomu cukru we krwi po wysiłku;

5. zmniejsza niebezpieczeństwo wystąpienia mięśniochwatu;

dodatek tłuszczu:

od 3% do 6 %;

maksymalny do 10%;

Oszacowanie ilości aminokwasów wchłanianych w jelitach z różnych pasz (w g/kg suchej masy) według Tisserand i Martin-Rosset (1996)

Zawartość białka w paszach (g/kg SM) (Tisserand, Martin-Rosset 1996)

MADC (Matières azotés digestibles cheval)

białko przyswajane przez konie

MADC = białko og. str. x k

Nadmiar białka może powodować:

1. dodatkowego obciążenia wątroby i nerek w wyniku dezaminacji;

2.

zwiększony poziom mocznika we krwi;

3.

zwiększona produkcja ciepła prowadzi do zaburzeń w termoregulacji;

4.

przy nadmiarze białka wzrasta pobranie wody;

5.

zwiększenie ilość metabolitów powstających z rozkładu białka (amoniak, siarkowodór, merkaptany, tioalkohole i biogenne aminy) które są niekorzystna dla zdrowia i mogą powodować ochwaty;

Żywienie różnych grup koni

Możliwości pobrania paszy

Konie mogą pobrać dziennie suchą masę w ilości 2 - 2,5% ich masy ciała w tym:

• konie w intensywnym treningu około 2%

(przy wahaniach od 1,8 do 2,4%);

• klacze źrebne 1,8 - 2,2%;

•

klacze karmiące 2,5 - 3%;

•

ogiery w sezonie rozpłodowym 2%;

•

źrebięta, roczniaki, dwulatki 2 - 2,8%;

Możliwość pobrania suchej masy różnych pasz u koni rosnących i dorosłych (INRA, 1990)

Koń o masie 500 kg może pobrać dziennie:

10,5 kg suchej masy otrzymując siano

wartość energetyczna wyniesie około 92 MJ ES

wystarcza na pokrycie potrzeb przy pracy lekkiej

8,5 kg suchej masy otrzymując sianokiszonkę o zawartości 35% SM

wartość energetyczna wyniesie około 78 MJ ES

wystarcza na pokrycie potrzeb bytowych i ruch na wybiegu.

Udział pasz treściwych i objętościowych w żywieniu koni według INRA(1990)

Zadawanie pasz

Ujemny wpływ na pobieranie paszy mają:

1. Stan uzębienia, języka i przełyku;

2. Silne wyczerpanie;

3. Przegrzanie;

4. Wysoka temperatura otoczenia;

5. Niedobory pokarmowe (Wit B, E, Na, białko);

6. Niedostatek wody;

Pozytywnie wpływają:

1. Przyzwyczajenie do paszy i obsługi

2. wspólne utrzymywanie koni

Konie przyzwyczajają się do stosowanego rytmu karmienia.

Nieregularne karmienie

1. niepokój w stajni

2. może być przyczyną zaburzeń w trawieniu.

Liczba odpasów

1. przy podawaniu tylko objętościowych można stosować dwukrotne odpasy;

2. pasze treściwe w dawkach do 5-6 kg dziennie zadajemy trzykrotnie;

3. ilość paszy treściwej na jeden odpas do 2,5-3 kg;

4. pasze treściwe muszą być dawkowane

5. zgodnie z naturalnym rytmem częste odpasy - małe dawki

6. można zwiększyć pobranie energii poprzez:

• podawanie pasz skoncentrowanych;

• rozdrobnienie pasz objętościowych;

Większe niż 12 godzin przerwy w karmieniu wpływają niekorzystnie na liczebność i aktywność drobnoustrojów jelitowych.

Okres odpoczynku między odpasem a rozpoczęciem pracy

1. Po odpasie konieczny jest około godzinny odpoczynek;

2. Podawanie pasz treściwych powinno się odbyć około 4 - 6 godzin przed wysiłkiem;

3. Po intensywnym treningu karmienie dopiero po 2 godzinach.

Ocena stosowanego żywienia, poza wydajnością w pracy, polega na:

1. obserwowaniu stanu zdrowia;

2. reakcji na podawane pasze;

3. kondycji (wskazane okresowe ważenie);

4. połysku i wyglądu sierści;

5. szybkości wyjadania - dawka paszy treściwej powinna być wyjedzona w czasie około ½ godziny;

6. konsystencji kału oraz zachowania się koni. Suchy kał (ponad 40% sm.) - duże dawki ziarna zbóż (owies).

Zmianę konsystencji kału powodują:

1. młode zielonki;

2. melasa w dawkach ponad 3g/1 kg masy ciała;

3. surowe ziemniaki;

4. nadmiar buraków, jabłek i chleba;

5. duże dawki pasz treściwych na 1 odpas;

6. pasze zepsute lub zanieczyszczone (m in. Cu i Hg);

7. w 1 kg kału powinno być mniej niż 150 pełnych ziaren owsa ( w 1 kg owsa jest 25 - 30 tys ziaren);

Zjadanie ziemi na wybiegu, lizanie ścian, obgryzanie drewnianych przedmiotów mogą świadczyć o niedoborach składników mineralnych.

Koszty bezpośrednie produkcji pasz

Porównanie kosztów wyprodukowania 1 MJ energii stawnej wybranych pasz.

Koszty pokrycia potrzeb bytowych konia o masie 600 kg przy użyciu różnych pasz

Poza sezonem 30% wyższe ponad potrzeby bytowe

Ogiery w sezonie rozpłodowym

1. 12 do 27% wyższe;

2. istotna wartość biologiczna białka;

3. stosunek białkowy 7:1;

Potrzeby pokarmowe klaczy źrebnych według Norm Żywienia Koni (1997)

Klacze kryte i źrebne

•6 -8 tygodni przed kryciem ponad potrzeby bytowe;

•Dawka białka o 20% ponad potrzeby bytowe;

•Stosunek Ca:P - 1,6-1,7 : 1;

Niedobory witamin A i E zmniejszają szanse zaźrebienia

Wskazane dodatki:

1.Witamina A - 90000 j.m.

2.Witamina E 90 mg

3. β-karoten 200 - 400 mg

•

do czasu pełnej inplantacji ( 6 - 8 tyg.) nie zmieniać żywienia;

•nadmiar energii min. zwiększenie liczby ciąż mnogich;

Klacze wysokoźrebne

Zapotrzebowanie wyższe:

•9 - ty miesiąc o 11%,

•10 - ty o 13%

•11 - ty o 20%

Nadmierne otłuszczenie:

•Powikłania porodowe;

•Kłopoty z rują po porodzie;

•Większe zapotrzebowanie na Ca i P;

•Niedobory Na zmniejszają perystaltykę jelit i utrudniają odejście smółki u źrebiąt;

•Konieczne pokrycie zapotrzebowania na wit. A i E;

•Wskazane dodatki pasz dietetycznych (otręby pszenne, melasa itp.);

Nie można podawać pasz:

•Pęczniejących i zatwardzających (zmniejszona perystaltyka);

•Zapleśniałych i zanieczyszczonych ziemią;

•Pasz z dużą ilością bakteri np. zagrzana zielonka;

Zestawienie dawek i porównanie kosztów żywienia letniego i zimowego klaczy bez źrebiąt i źrebnych

(a) dla uzupełnienia suchej masy dodatek 1-2 kg siana lub słomy do woli

(b) procent pokrycia paszą treściwą zapotrzebowania na energię

(c) siano w dawkach 1,5 kg/100 kg masy ciała

Klacze karmiące

Wykorzystanie b og str na produkcję mleka 55%

Dodatek białka i energii na produkcję1 l mleka (M Rosset)

1 miesiąc - 44 g 3,9 MJ ES

2 i 3 miesiąc - 38 g 3,4 MJ ES

4 miesiąc - 36 g 3,3 MJ ES

Średnia wydajność mleczna klaczy w kg/dzień wg Meyer

Klacze karmiące

Niedobory energetyczne to:

1.Wychudzenie

2.Zmniejszenie produkcji mleka

3.U klaczy krytych w 1 rui po porodzie resorpcje płodów

•U kilkunastu % klaczy krytych w 1 rui po porodzie płody zamierają w 2 miesiącu po porodzie

•a tylko u ok. 2% tych które nie karmią

Niedobory białka to:

1.Zmniejszenie mleczności

2.Zmniejszenie zawartości białka w mleku

Zestawienie dawek i porównanie kosztów żywienia letniego i zimowego klaczy karmiących

(a) dla uzupełnienia suchej masy dodatek 1-2 kg siana lub słomy do woli

(b) procent pokrycia paszą treściwą zapotrzebowania na energię strawną

(c) siano w dawkach 1,5 kg/100 kg masy ciała

Żywienie źrebiąt

Ekstensywne żywienie

1.przedłuża okres wychowu;

2.zwiększa jego koszty;

3.ogranicza przyrost na grubość części korowej kości długich;

Bardzo intensywne żywienie

szybki wzrost prowadzi do ortopedycznych schorzeń wieku rozwojowego jak:

1.zapalenia nasad kości;

2.deformacje kończyn;

3.przykurcze ścięgien;

4.schorzenia kręgosłupa (tzw. Woobler);

5.osteochondrozę oddzielającą OCD Osteochondrosis Dissecans (zaburzenia kostnienia chrząstek wzrostowych kości długich);

Tempo przyrostów masy ciała źrebiąt gorącokrwistych (masa konia dorosłego 500 kg) i zimnokrwistych (masa konia dorosłego 800 kg) według Martin-Rosset i wsp.(1990)

Przyrosty dzienne (w kg) źrebiąt gorącokrwistych (masa konia dorosłego 500kg) i zimnokrwistych (masa konia dorosłego 800 kg) według INRA (1990)

Zapotrzebowanie na energię dla źrebiąt ras lekkich (M Rosset)

UFC(dzień/kgW0,75= a+b*G1,4 (przyrost dzienny w kg)

Zapotrzebowanie na białko dla źrebiąt ras lekkich (M Rosset)

gMADC/dzień=axW0,75+b*G(przyrost dzienny w kg)

Zapotrzebowanie źrebiąt na składniki mineralne na 100 kg masy ciała według NRC (1989).

Zapotrzebowanie źrebiąt na składniki mineralne na 100 kg masy ciała według KER Duren (2000)

U młodych koni główne substancje odżywcze decydujące o prawidłowym wzroście to:

1.energia;

2.białko i zawartość lizyny;

3.wapń;

4.fosfor;

5.miedź i cynk;

Schorzenia rozwojowe kończyn i kręgosłupa to:

1.zmiany zwyrodnieniowe w obrębie nasad kości kończyn - powstają one najczęściej jako następstwo zbyt szybkiego wzrostu masy ciała (zbyt intensywne żywienie), rozwój kośćca nie nadąża za przyrostem masy ciała, utrzymuje się proporcja wzrostu kości na długość, ale nie obwodu, grubości i wytrzymałości;

2.przy szybkim wzroście występuje brak synchronizacji między mineralizacją nowo powstającej tkanki chrzęstnej chrząstek wzrostowych a rozwojem ciała;

3.duże przyrosty powodują, że niedojrzała miękka tkanka kostna w strefie nasady jest nadmiernie obciążona, co wywołuje degenerację szczególnie bardziej obciążonych kończyn przednich;

4.intensywne żywienie, przy dziedzicznych skłonnościach powoduje zmiany zwyrodnieniowe w obrębie kręgów szyjnych i wynikające z tego zaburzenia ruchu (ang. wobbles);

5.nierównomierny skokowy wzrost (powodowany miedzy innymi błędami w żywieniu) oraz szybszy wzrost kości długich niż ścięgien może powodować u źrebiąt przykurcze ścięgien zginaczy;

6.osteochondroza oddzielająca - zaburzenia normalnego dojrzewania chrząstek wzrostowych kości długich;

Przyczynami ortopedycznych schorzeń wieku rozwojowego u młodych rosnących koni są:

1.bardzo intensywny wzrost;

2.nadmiar energii w dawkach;

3.niedobory egzogennych aminokwasów;

4.nadmiar Ca w dawkach - stosunek Ca:P 3:1 i więcej (prawidłowy 1,5-1,8:1);

5.nadmiar fosforu (nawet przy właściwej proporcji Ca:P prowadzi do ujemnego stosunku kationowo anionowego i uruchamiania rezerw wapnia z kości;

6.niedobory miedzi i cynku;

W normach NRC przyjęto, że 3 miesięczne źrebięta gorącokrwiste od matek o masie 500 kg uzyskują przyrosty dzienne:

1.w wieku 3 miesięcy 1200 g;

2.odsadki 800 g;

3.roczniaki 600 g;

4.dwulatki 200 g;

1.Do wieku półtora roku ogierki i klaczki mają podobne tempo wzrostu.

2.Po tym okresie ogierki ras o wyraźnie zaznaczonym dymorfizmie płciowym mają wyższe przyrosty i ich zapotrzebowanie pokarmowe powinno być o około 5% wyższe.

Ze względu na różnice w składzie przyrastających tkanek, w porównaniu do odsadka ilość energii na 1 kg przyrostu zwiększa się:

• u roczniaka o około 60%;

• u dwulatka o 100%;

Zapotrzebowanie na białko u rosnących koni, według różnych autorów, wynosi:

• u sysaków 3 g/kg masy ciała i zmniejsza się z wiekiem do 0,8-1 g/kg masy ciała.

• u sysaków na 1 MJ ES powinno przypadać 10 g b. og. str.;

• u dwulatków 7 g.

W żywieniu sysaków, odsadków i roczniaków do prawidłowego wzrostu konieczna jest zawartość lizyny od 0,6 do 0,8 g/1 MJ ES.

Źrebięta ssące

1. zaczyna stać i ssać po 15 min do 2 godz;

2.

2 dni są wchłaniane immunoglobuliny;

3.

w ciągi 4 - 8 godzin ilość globulin zmniejsza się do 15% ich początkowej zawartości;

4.

duże znaczenie dla źrebaka ma wit A;

5.

najpóźniej do 12 godz. powinna być wydalona smółka;

6.

żółtaczka hemolityczna;

8. ssą 50 - 60 razy na dobę pobierając 150 - 250 ml mleka na 1 odpas;

9.

zjadanie kału;

10.

od 2 miesiąca życia zaczynają pobierać pasze stałe;

11.

nadmiar soli z lizawki grozi biegunką;

12.

z reguły wystarcza 1 kg paszy treściwej/100 kg masy ciała dziennie;

13.

Zalecany przyrost powinien wynosić około 1200 g/dzień;

14.

Produkcja mleka w 2 i 3 wystarcza na przyrost masy ciała około 900 g/dzień;

15.

Na przyrost 1 kilograma potrzeba około 15 litrów mleka;

16.

udział pasz objętościowych w dawkach nie może być niższy niż 25-30%

Odsadki

1.ustalać wysokość dawek tak aby uzyskać optymalne tempo wzrostu dla koni gorącokrwistych na poziomie 400-800 g, a dla zimnokrwistych 600-800 g. dziennie;

2.w żywieniu letnim przy dobrym pastwisku dzienne dawki paszy treściwej powinny wynosić ok. 3 kg, dla uzupełnienia suchej masy dodatek 1-2 kg siana;

3.w żywieniu zimowym odsadki muszą otrzymywać dobre siano łąkowe w ilości około 1 kg na 100 kg masy ciała, paszę treściwą w ilości 1,5 kg/100 kg masy ciała oraz dodatek marchwi w ilości 1-2 kg;

4.mało białka w dawkach przy dużej ilości energii powoduje zatuczanie;

5.konieczne są dodatki mineralne i witaminowe, niedobory Ca, P, Cu, Zn, Mn, oraz wit. D powodują upośledzenia rozwoju kośćca, niedobory wit. A - zmniejszenie odporności, wskazane dodatki witamin z grupy B;

6.unikać nagłych zahamowań i przyspieszonego tempa wzrostu;

Przykładowe dawki pokarmowe dla wybranych systemów opasu źrebiąt

Wzrost zapotrzebowanie koni o masie 500 kg na energię w stosunku do potrzeb bytowych w zależności od obciążenia pracą według Meyera (1992) i NRC(1989)

Dodatkowe zapotrzebowanie na energię podczas ruchu dla koni o masie ciała 400 - 600 kg (Meyer)

Dodatkowe zapotrzebowanie, poza bytowym, na energię koni w zależności od szybkości wykowywanej pracy (masa konia i jeźdźca 660 kg) za Martin-Rosset i wsp. (1994)

Według INRA (1990) zapotrzebowanie na makroelementy dla koni w intensywnym treningu wynosi (w g/100 kg mc):

Ca - 7;

P - 3.8;

Mg - 2;

przy stosunku Ca:P wynoszącym 1,8 -1,9 do 1;

W dawce złożonej z 7 kg siana i 6 kg owsa koń otrzyma:

42 g Ca i 37 g P przy stosunku Ca:P 1,1:1

Przykładowe pokrycie zapotrzebowania na energię i białko dla konia o masie 500 kg w intensywnym treningu

Zapotrzebowanie na sód, chlor, potas i magnez (w g/dzień) w zależności od intensywności wysiłku według Pagan (2000)

Konie wierzchowe - dawki pasz na 100 kg masy ciała

Konie wyścigowe

Energia

1.zapotrzebowanie na energię 130 - 150 MJ ES;

2.pasza treściwa 20 - 60% suchej masy;

3.siano do 10 kg;

4.mała ilość włókna powoduje niepokój;

5.dodatek cukru będzie zwiększał poziom insuliny;

6.Ostatnia dawka paszy treściwej co najmniej 4 godz przed startem;

7.Nie podawać cukru przed startem;

Białko

3 krotne przekroczenie zapotrzebowania na białko powoduje

•zmniejszenie wydajność konia w pracy;

•dodatkowe obciążenie wątroby, nerek;

•utrudnienia w gospodarce wodnej i cieplnej;

Dodatki mineralno-witaminowe

1.tworzenie krwi - Fe, Cu, B6, B12, kwas foliowy;

2.układ krążenia - E, Na, Cl, Se;

3.kościec - Ca, P, Cu, Mn, wit D;

4.integralność włókien mięśniowych

5.przemiany energii w mięśniach - Mg, B1, B2, kwas pantotenowy, kwas nikotynowy;

Napojenie przed wyścigiem jest równoznaczne ze zmniejszeniem szans wygrania gonitwy

Rajdy długodystansowe

Zakładając, że na dystansie 160 km jest:

40 km stęp;

80 km kłus;

40 km galop;

Jakie jest zapotrzebowanie energetyczne?

Koń 430 kg

Jeździec 70 kg

Razem 500 kg

Pasza bytowa 53 MJ

40 km stęp 0,9 MJ/km 36 MJ

80 km kłus 1,35 MJ/km 108 MJ

40 km galop 2,0 MJ/km 80 MJ

Razem 277 MJ

•Pojemność tlenowa koni jest dwukrotnie wyższa niż ludzi.

•Masa mięśniowa u koni stanowi 52 % ciężaru ciała

•W ruch zaangażowane jest 70-80 % mięśni

Podczas wysiłku o średnim obciążeniu:

1.75 % energii pochodzi z utleniania węglowodanów

2.25 % z tłuszczów.

Koń ma około 10-krotnie więcej energii zmagazynowanej w tłuszczach niż w węglowodanach,

•U koni resynteza glikogenu trwa od 48-72 godzin;

•U ludzi i innych ssaków wystarczają 24 godziny;

•Po dużych obciążeniach koń potrzebuje około tygodnia na odbudowanie rezerw glikogenowych;

Długotrwały wysiłek

1.Zapotrzebowanie energii 150 i więcej MJ ES

2.Dodatek tłuszczu

3.Stosunek białkowo energetyczny 5 : 1;

4.Unikać nadmiaru Ca niekorzystnie wpływa na jego stężenie we krwi podczas wysiłku;

5.Woda ad libitum;

Dobre siano w ilości minimalnej 1,5 kg/100 kg masy ciała co daje:

1.Właściwą fermentację w jelitach;

2.Zwiększenie rezerwy wody Na i Cl;

3.Większą produkcję LKT;

Pojenie w przerwach

Woda z dodatkiem elektrolitów

Ostatnie „duże” karmienie nie później niż 6 godzin przed startem

Nadmierny wysiłek to:

• odwodnienie organizmu;

• obniżenie poziomu glukozy;

• Hipertermia;

• Hipochloremia (alkaloza)

• kurcze mięśniowe - niedobory Ca

• synchroniczne trzepotanie przepony - niedobory Na, K i Ca we krwi

Wskaźniki stopnia odwodnienia organizmu

Odwodnione konie powinny otrzymać:

1.wodę z dodatkiem 5 - 7 g NaCl/litr;

2.płyn z dodatkiem 4 g KCl/litr podaje się przez sondę;

Przegrzanie

gdy w 10 min. po wysiłku temperatura ciała przekracza 37,8o C

Wzrost temperatury ciała do 2o C nie jest niebezpieczny;

Przy temperaturze wewnętrznej 41o C:

1.wzrasta przemiana energii i zapotrzebowanie komórek na tlen;

2.zużycie tlenu jest większe niż pobranie;

Program żywieniowy powinien obejmować:

1. ustalenie zapotrzebowania na składniki pokarmowe dostosowanego do obciążeń treningowych i startów w zawodach;

2. zbilansowanie dawek pokarmowych do ustalonego zapotrzebowania oraz analizy składu chemicznego dawki podstawowej. Na tej podstawie powinny być ustalane dodatki energetyczne, białkowe oraz mineralne i witaminowe;

3. stałą kontrolę apetytu i szybkości wyjadania (niewygadanie dawki jest pierwszym sygnałem świadczącym o przetrenowaniu), zdrowia, samopoczucia, połysku i wyglądu sierści, konsystencji kału oraz zachowania się koni;

4. systematyczną kontrolę masy ciała. Stała masa ciała przy zmieniających się obciążeniach treningowych i startach daje informację o prawidłowym zbilansowaniu dawki pokarmowej

5. stałą kontrolę we krwi wybranych wskaźników hematologiczych, biochemicznych, zawartości makro i mikroelementów oraz witamin;

6. przeprowadzanie testów wydolnościowych;

Wskaźniki hematologiczne Szarska (1999)

Wskaźniki biochemiczne Szarska (1999) Związki mineralne (mmol/l) Szarska (1999)

40

Koszty

produkcji

Żywienie i pasze

Kierunek produkcji i jakość koni

Marketing

Genetyka

Maksymalizacja

zysku

Produkcja

koni

Rozród

Brakowanie

Budynki,

środowisko,

zoohigiena

Efektywność

pracy

35 - 50 h

11,5

20,0

212

Razem

1 - 2 h

0,2 - 0,3

Odbytnica

18 - 24 h

6,0

12,0

96

6 - 8

Okrężnica

15 - 20 h

1,5

3,5

34

16 - 68

1

Jelito ślepe

1,5 h

2,2

2,2

64

16 - 24

Jelito cienkie

1 - 5 h

1,8

2,5

18

7 - 20

Żołądek

10 - 25 s

do 1,5

Przełyk

pasza treściwa

siano

Czas przechodzenia pokarmu

Zawartość

kg/100 kg masy ciała

Pojemność

w l

Długość

m

Odcinki przewodu pokarmowego

30

20

Mieszanka niegranulowana

40

10

Mieszanka granulowana (4-8 mm)

40

10

Ziarno owsa (całe lub gniecione)

100

40 - 60

Słoma

80

40

Siano długie

Konie małe

Konie duże

Pasze

3 - 5

3-5 kg/sm paszy

1-1,5 kg/sm paszy

Ślina w tym:

• siano

• pasze treściwe

Ilość kg/100 kg m.c./dzień

Wyszczególnienie

2 - 4

Sok jelitowy

3

Żółć

5 - 10

Sok trzustkowy

5 - 10

Sok żołądkowy

Ilość kg/100 kg m.c./dzień

Wyszczególnienie

100

30 - 100

Lipaza

30

0,2 - 5

Chymotrypsyna

Aktywna u źrebiąt

< 10

0 - 40

Laktaza

Wytwarzana w 1 roku życia

250-350

80 - 130

Sacharaza

500-600

150 - 400

Maltaza

400-600

10 - 40

Amylaza

Świnia

Koń

Enzymy w j/g

Niestrawione resztki

LKT, woda

LKT, witaminy

 

Okrężnica

włókno

LKT, witaminy, aminokwasy

LKT, witaminy B, białko bakteryjne

woda

Jelito ślepe

Włókno, woda

aminokwasy

cukry proste, kwasy tłuszczowe, witaminy, Ca, Mg, K, Cl

aminokwasy

glukoza i inne cukry proste, trójglicerydy i kwasy tłuszczowe

dwuwęglan sodu,

Enzymy trawienne, żółć, śluz

Jelito cienkie

 

minimalne

Kwas mlekowy

Kwas solny

Żołądek

Materiał niestrawiony

Wchłanianie

Produkt trawienia

Sekrecja

Odcinek przewodu pokarmowego

7

Ziemniaki surowe⁽¹⁾

90

Pszenica mikronizowana⁽²⁾

98

Jęczmień mikronizowany⁽²⁾

74

Kukurydza mikronizowana⁽²⁾

65

Kiszonka z kolb kukurydzy⁽¹⁾

80

Kiszonka z kukurydzy⁽¹⁾

90,1

Kukurydza ekspandowana⁽¹⁾

45,6

Kukurydza - śrutowana⁽¹⁾

29,9

Kukurydza - ziarno całe⁽¹⁾

28

Pszenica śrutowana⁽²⁾

22 - 75

Jęczmień śrutowany⁽¹⁾

21,4

Jęczmień płatkowany cały⁽¹⁾

80 - 95

Owies ziarno cały lub gnieciony⁽¹⁾

% strawności skrobi w jelicie cienkim

Pasza

7 - 12

2 - 4

5 - 54

2 - 45

LKT

kwas mlekowy

Jelito biodrowe

4 - 26

5

10 - 20

8 - 21

LKT

kwas mlekowy

Jelito czcze

24

1

10

14 - 18

LKT

kwas mlekowy

Dwunastnica

14

3

6 - 7

7 - 32

LKT

kwas mlekowy

Żołądek

Siano

Pasza treściwa

Rodzaj kwasów

Odcinek przewodu pokarmowego

20 - 45

20

Zawartość suchej masy w kale w %

przerywane, przy dużej ilości paszy znaczne

ciągłe

Powstawanie kwasów w jelicie grubym

zmniejszająca się

rosnąca

Zawartość wody, Na, Cl w jelicie grubym

względnie wysoka

umiarkowana

Aktywność mikroorganizmów w żołądku i jelicie cienkim

lekko obniżone lub żadne

wyraźne

Obniżenie pH w strefie odźwiernika

30 - 40

~ 20

Zawartość suchej masy w treści żołądka w %

znaczne do silnego

znaczne

Przejściowy stopień napełnienia żołądka

szybkie

powolne

Napełnianie żołądka

~ 40

~ 20

Zawartość suchej masy w kęsach w %

niewielkie

silne

Naślinienie

krótki

długi

Czas pobrania paszy

Pasze treściwe

Pasze objętościowe

Wyszczególnienie

90,5

Popiół

75,1

Tłuszcz surowy

100

Węglowodany

81,7

Białko

Zawartość komórki

0

Lignina

49,5

Hemiceluloza

43,4

Celuloza

Ściana komórki

Strawność

Frakcja chemiczna

21

76

82

średnio

5 - 29

64 - 89

53 - 90

wahania

Trawy

28

63

30

średnio

12 - 30

21 - 86

8 - 62

wahania

Motylkowe

Celuloza %

Hemiceluloza %

Lignina

%

Grupa roślin

~ 20

EM - EN (energia metaboliczna minus energia netto)

energia termiczna

~ 20 - 60

EN = energia wykorzystana przez organizm (praca, przyrosty, mleko)

EN - energia netto

~ 40 - 70

EM = ES minus energia gazów trawiennych i moczu

EM - energia metaboliczna

~ 50 - 90

ES = EB minus energia kału

ES - energia strawna

100

Całkowita energia paszy

EB - energia brutto

% w paszy

Definicja

Wyszczególnienie

1. UFC = 0,815 - 0,947WS + 0,0345BO + 0,582ZBW

2. UFC = -0,730 - 0,722WS +0,572MO + 0,0941ES

3. UFC=- 0,134+0,274WS-0,362BO+0,316ZBW + 0,0755ES

1. UFC = 0,825 -1,090WS + 0,555BO

2. UFC = 0,568 - 0,650WS + 1,804ZBW

3. UFC = -0,056 + 0,562ZBW + 0,0616ES

Pasze treściwe

Pasze objętościowe

0,22

0,20

2,4

11

1,2

0,3

1,3

0,15

marchew czerwona

0,14

0,16

2,2

6,5

4

0,8

4,3

0,17

pastwisko przed kłoszeniem

0,38

0,44

6,5

39,1

29,5

1,8

8,8

0,86

siano I pokos po kwitnieniu

0,43

0,49

8,1

41,9

25,8

1,6

10,3

0,86

siano I pokos w kwiecie

0,88

0,92

11,5

60,1

8,9

4,1

11,8

0,88

owies

1,14

1,10

13,6

70,1

2,9

3,9

9,4

0,88

kukurydza

1

1,03

12,8

67,4

4,8

2,1

11

0,88

jęczmień

UFC wg

INRA

UFC

oblicz.

ES w MJ

Bezazot.

wyciąg.

Włókno

surowe

Tłuszcz surowy

Białko ogólne

sucha masa

Pasze

137

35

49

Słabe siano łąkowe

132

49

64

Dobre siano łąkowe

130

54

70

Siano z lucerny

114

77

88

Otręby pszenne

100

100

100

Jęczmień

99

109

108

Pszenica

96

115

111

Kukurydza

88

131

116

Skrobia kukurydzy

ES%/EN

UFC

ES

Pasze

90 - 220

wątroba

glikogen

3150 - 4095

mięśnie

glikogen

40000

tłuszcz zapasowy

trójglicerydy

1400 - 2800

mięśnie

trójglicerydy

Zawartość w gramach

Tkanki

Substraty energetyczne

glikogen

LKT

Kwas mlekowy

glukoza

Melasa

Cukier paszowy

Cukier

Kwasy tłuszczowe, glukoza, glikogen

LKT białko bakterii

aminokwasy

Białko

Kwasy tłuszczowe

LKT

Kwasy tłuszczowe

Olej/tłuszcze

Kwasy tłuszczowe

Glikogen

Kwasy tłuszczowe

LKT

-

Pasze słomiaste

włókno

Glikogen

Kwasy tłuszczowe

LKT

Kwas mlekowy

glukoza

zboża

skrobia

komórka

Jelito grube

Jelito cienkie

Przetwarzana na

Pochodzenie energii

Źródło energii

5,7

18,4

Wartość energetyczna

białka w przemianach metabolicznych

5,7

24,0

Białko

9,5

39,6

Tłuszcz

4,2

17,5

Węglowodany

Kcal

kJ

Składnik paszy

umiarkowana

Bardzo szybki

wysoka

Cukier

umiarkowana

umiarkowany

wysoka

Białko

Bardzo wysoka

Wolny

bardzo wysoka

Kwasy tłuszczowe

wysoka

wolny

niska

Włókno

wysoka

Szybki

wysoka

Skrobia

Efektywność zużycia energii

Szybkość metabolizmu

Zawartość energii

Źródło energii

63,6

64,5

65,3

65,8

66,6

67,5

68,0

Wykorzystanie w %

17,00

17,24

17,49

17,7

17,91

18,16

18,29

Energia (kJ/g)

10

11

12

13

14

14

15

Kwas masłowy

14

16

18

19

21

24

25

Kwas propionowy

76

73

70

68

65

62

60

Kwas octowy

35

30

25

20

15

10

5

Włókno %

65

44

3

0,75

41

41

0,50

82

Kiszonka z traw

65

54

4

0,75

49

50

0,50

99

Siano z traw

90

90

1

0,90

16

89

0,85

105

Jęczmień

128

117

4

0,80

49

113

0,70

162

Młoda trawa

148

147

2

0,90

26

145

0,85

171

Treściwe

Białko og. str.

g

MADC

g

AIAA

w g

Rzecz.

strawność w %

Białko wł.

w g

AIAA

w g

Rzecz.

strawność w %

Białko wł.

w g

Razem

Jelito grube

Jelito cienkie

Pasze

28

110

Kiszonka z traw

11

110

Siano z traw

5

110

Jęczmień

18

180

Młoda trawa

9

180

Pasza skoncentrowana

N-niebiałkowy

Białko ogólne

Rodzaj paszy

dobre kiszonki z traw

0,70

słomy i inne z dużą zaw. ligniny

0,80

siana i susze

0,85

pasze zielone

0,90

pasze treściwe

1,00

Rodzaj paszy

k

1,7

1,4

Kiszonka z traw 35% SM

1,5

1,2

Kiszonka z traw 25% SM

1,6

1,2

Kiszonka z kukurydzy 30% SM

1,2

0,9

Kiszonka z kukurydzy 25% SM

1,5

1,2

Słoma

2,3

2,1

Siano z motylkowych

2,1

1,7

Siano łąkowe

2,1

1,8

Trawa łąkowa

Dorosłe

Rosnące

Pobranie SM/100 kg masy ciała

Pasze

5 - 50

50 - 95

Źrebne i karmiące

Klacze

5 - 45

55 - 95

pociągowe

5 - 65

35 - 95

wierzchowe

Konie pracujące

30 - 60

40 - 70

odchów do 12 miesięcy

50 - 70

30 - 50

odchów do 10 miesięcy

Źrebięta rzeźne

10 - 15

85 - 90

1 -2 lata średnie tempo wzrostu

40 - 60

40 - 60

1 -2 lata szybkie tempo wzrostu

Źrebięta użytkowe ras zimnokrwistych

10 - 15

85 - 90

3 lata średnie tempo wzrostu

15 - 20

80 - 85

3 lata szybkie tempo wzrostu

15 - 20

80 - 85

2 lata średnie tempo wzrostu

20 - 25

75 - 80

2 lata szybkie tempo wzrostu

25 - 35

65 - 75

1 rok średnie tempo wzrostu

35 - 60

40 - 65

1 rok szybkie tempo wzrostu

Źrebięta ras wierzchowych

30 - 40

60 - 70

w sezonie

5 - 15

85 - 95

poza sezonem

Ogiery

Treściwych

Objętościowych

Procent pasz

Stan fizjologiczny

Grupy koni

20,0

15,0

30,0

30,0

7,0

ha

godz./ha

0,0245

0,0268

0,0332

0,0279

0,0027

zł/MJ

Koszt 1 MJ ES

-987

-1137

-842

-842

-112

zł/ha

Nadwyżka bezp.

1567

1717

1422

1422

692

zł/ha

Razem koszty

0

300

30

30

200

zł/ha

Inne

350

650

100

100

0

zł/ha

Maszyny obce

700

525

1050

1050

250

zł/ha

Maszyny własne

80

80

80

80

80

zł/ha

Podatek

311

162

162

162

162

zł/ha

Nawozy

126

0

0

0

0

zł/ha

Nasiona

580

580

580

580

580

 

Premia

40250

42435

25350

30240

41250

MJ/dt

MJ ES netto

0

10

40

30

25

 

Straty w %

40250

47150

42250

43200

55000

MJ/ha

MJ ES brutto

35

115

65

60

250

dt/ha

Wydajność

Owies

Kisz. balot.

Siano desz

Siano

Pastwisko

 

12,3

Siano zbierane przy deszczowej pogodzie

10,3

Siano łąkowe

9,9

Sianokiszonka baloty

9,1

Owies

6,4

Sianokiszonka pryzma

5,7

Kiszonka z kukurydzy

1

Pastwisko

Krotność kosztów w porównaniu do trawy pastwiskowej

Pasze

Koszt

kg

Pasza

2,49

14

siano „deszczowe”

2,09

12

siano łąkowe

2,01

21

sianokiszonka z traw

0,21

40

trawa pastwiskowa

135

80

24

40

950

136

16

800

125

70

21

35

880

126

14

700

115

60

18

30

800

115

12

600

100

50

15

25

710

101

10

500

80

40

12

20

600

85

8

400

60

30

9

15

480

68

6

300

40

20

6

10

350

50

5

200

mg

g

g

g

g

MJ

kg

 

karoten

Na

P

Ca

b.og.str.

En.Straw.

S M

Masa ciała

Zapotrzebowanie w sezonie rozpłodowym wg Norm (1997)

120

80

37

56

710

115

15,5

 

Masa ciała 800 kg

105

70

32

48

700

105

13,5

 

Masa ciała 700 kg

90

60

27

40

630

95

11,5

 

Masa ciała 600 kg

75

50

23

34

550

84

9,5

 

Masa ciała 500 kg

60

40

19

27

470

71

8,5

 

Masa ciała 400 kg

45

30

9

13

400

58

6,5

 

Masa ciała 300 kg

30

20

7

14

300

44

4,5

 

Masa ciała 200 kg

Klacz źrebna 9-11 miesiąc

mg

g

g

g

kg

MJ

kg

kg

 

karoten

Na

P

Ca

b.og.str.

En.Straw.

S M

 

Masa ciała

5,3

Siano łąkowe ^(c)

ziarno (31% ES) ^(b)

pastwisko do woli^(a)

Źrebna 9-11 mies.

4,7

Siano łąkowe ^(c)

ziarno (19% ES)^(b)

pastwisko do woli^(a)

Klacz bez źrebaka

Klacz zimnokrwista masa ciała 700 kg

4,2

Siano łąkowe ^(c)

ziarno (30% ES) ^(b)

pastwisko do woli^(a)

Źrebna 9-11 mies.

5,8

Siano łąkowe ^(c)

ziarno (18% ES)^(b)

pastwisko do woli^(a)

Klacz bez źrebaka

Klacz gorącokrwista masa ciała 500 kg

Krotność kosztów żywienia zimowego do letniego

Żywienie zimowe

Żywienie letnie

Stan fizjologiczny

na 1 litr potrzeba 3,4 MJ ES i ok. 40 g b.og.str.

białko

 

1728

1170

 

 

 

 

ES

 

187

137,4

 

12 do 4-6 l

30 litrów

18 litrów

 

2% masy ciała

4% masy ciała

3% masy ciała

 

4 - 6 mies

1 - 3 mies zimn

1 - 3 mies

Produkcja mleka

18,0

25,5

21,0

800

16,3

23,1

19,0

700

14,5

20,6

16,9

600

12,7

18,0

14,8

500

10,7

15,2

12,5

400

8,7

12,3

10,1

300

6,4

9,0

7,5

200

3,8

5,4

4,4

100

5

3

1

Miesiąc laktacji

Masa ciała

1,7

3,5-1,9

14,4

Lizyna

0,38

B2 mg

0,28

B1 mg

17

17

24

C mg

1,1

1,1

1,3

E mg

1-200

1-200

3000

A j.m.

0,005

0,01

0,04

Se mg

0,5

0,7

0,9

1,3

Fe mg

1,8

2,0

2,5

6,0

Zn mg

0,20

0,26

0,35

1,00

Cu mg

0,5-0,4

2,1

Metionina

0,30

0,30

0,35

1,00

Cl

0,40

0,50

0,70

1,40

K

0,15

0,19

0,23

0,60

Na

0,045

0,060

0,090

0,500

Mg

0,50

0,60

0,73

0,8

P

0,8

1,0

1,2

0,9

Ca

2,12

2,32

2,44

3,78

Energia MJ

65

64

62

50

Laktoza

14

17

18

10

Tłuszcz

18

22

27

100

Białko og.

100

105

107

200

Sucha masa

9-21 tydzień

5-8 tydzień

1-4 tydzień

Siara

Wyszczególnienie

160

80

52

78

1590

181

17

 

800 kg

130

70

46

69

1450

164

15

 

700 kg

110

60

40

60

1290

148

14

 

600 kg

90

50

34

50

1130

130

12,5

 

500 kg

75

40

27

40

960

110

10

 

400 kg

60

30

20

30

780

89

8

 

300 kg

45

20

16

24

530

67

5,5

 

200 kg

Klacz karmiąca 1-3 miesiąc (Normy 1997)

mg

g

g

g

kg

MJ

kg

karoten

Na

P

Ca

b.og.str.

En.Straw.

S M

Masa ciała

135

80

40

65

1180

156

16

 

800 kg

110

70

35

57

1070

141

14

 

700 kg

100

60

30

49

950

126

13

 

600 kg

80

50

27

41

840

111

11

 

500 kg

70

40

22

33

710

94

9

 

400 kg

55

30

18

27

570

76

7,5

 

300 kg

40

20

13

20

450

58

5

 

200 kg

Klacz karmiąca 4-6 miesiąc (Normy 1997)

mg

g

g

g

kg

MJ

kg

karoten

Na

P

Ca

b.og.str.

En.Straw.

S M

Masa ciała

7,1

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (36% ES)^(b), 10,5% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

Karmiąca 4 miesiąc do odsadzenia

4,3

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (45% ES) ^(b), 11% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

ziarno (12% ES) ^(b)

Karmiąca 2 i 3 miesiąc

3,6

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (52% ES) ^(b), 12% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

ziarno (21% ES) ^(b)

Karmiąca 1 miesiąc

Klacz zimnokrwista masa ciała 700 kg

2,6

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (45% ES) ^(b), 10% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

ziarno (24% ES) ^(b)

Karmiąca 4 miesiąc do odsadzenia

2,0

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (55% ES) ^(b), 11% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

ziarno (35% ES) ^(b)

Karmiąca 2 i 3 miesiąc

2,3

Siano łąkowe ^(c)

Pasza treściwa (63% ES) ^(b), 11% b.og.str)

pastwisko do woli^(a)

ziarno (38% ES) ^(b)

Karmiąca 1 miesiąc

Klacz gorącokrwista masa ciała 500 kg

Krotność kosztów żywienia zimowego/ letniego

Żywienie zimowe

Żywienie letnie

Stan fizjologiczny

0,6-0,8

0,8-1,0

0,9-1,1

0,8-1,2

1,7

zimnokrwiste tucz intensywny

0-0,1

0,2-0,3

0,4-0,6

0,6-0,7

1,4

zimnokrwiste wzrost optymalny

0,05-0,15

0-0,25

0,15-0,6

0,4-0,8

1,1

gorącokrwiste

25-30

19-24

13-18

7-12

do 6

Wiek źrebiąt w miesiącach

Typ koni

83,4

61,1

ES

(w MJ)

NŻK

81,3

85,0

68,8

ES

(w MJ)

6,5

6,8

5,5

UFC

0,0252

0,0594

250

104,1

490

32 - 36

0,0252

0,0594

500

100,9

470

20 - 24

0,0183

0,0602

800

75,7

320

6 - 12

b

a

Przyrost dzienny

(w g)

W^0,75

Średnia masa w okresie

Wiek

650

510

b.og.str

NŻK

399

464

694

b.og.str

359

418

625

MADC

g

270

2,8

250

104,1

490

32 - 36

270

2,8

500

100,9

470

20 - 24

450

3,5

800

75,7

320

6 - 12

b

a

Przyrost dzienny

(w g)

W^0,75

Średnia masa w okresie

Wiek mies.

79

20

1,8

4

7

18 miesięcy

93

23

1,8

6

10

12 miesięcy

110

27

1,8

9

17

6 miesięcy

113

29

1,8

11

19

4 miesiące

Zn (mg)

Cu (mg)

Ca/P

P (g)

Ca (g)

Wiek źrebiąt

113

38

1,5

8

12

18 miesięcy

139

46

1,5

10

15

12 miesięcy

210

70

1,5

13

20

6 miesięcy

257

86

1,5

15

22

4 miesiące

Cynk (mg)

Miedź (mg)

Ca : P

Fosfor (g)

Wapń (g)

Wiek źrebiąt

mleko klaczy, pastwisko

pasza treściwa 110-120 g b og. str./kg

do 3 mies 1kg/100 kg mc

4-6 mies 45 - 50% ⁽¹⁾

Żywienie

do 1,7 kg

Przyrosty dzienne

do 400 kg

Masa końcowa

Opas intensywny do 6 - 7 miesięcy

Wyszczególnienie

siano łąkowe

pasza treściwa (50 - 55%) ⁽¹⁾

120-130 g. b. og. str. w kg

mleko klaczy, pastwisko

ziarno do 3 mies. 1kg/100 kg m.c.

w 4-6 mies. 20-25% ⁽¹⁾

Żywienie

do 0.8 do 1,2 kg

do 1,4 kg

Przyrost dzienny

do 500 kg

do 320 kg

Masa końcowa

Opas intensywny od 7 do 12 mies.

Opas ekstensywny do 6 mies.

Wyszczególnienie

dobre pastwisko

gorsze pastwisko + owies 1-2 kg

siano łąkowe

ziarno 40-45% ⁽¹⁾

Żywienie

0,9 - 1,1 kg

0,6 - 0,7 kg

Przyrost dzienny

do 570 kg

do 440 kg

Masa końcowa

Opas intensywny od 13 do 18 mies.

Opas ekstensywny od 7 do 12 mies.

Wyszczególnienie

ponad 150%

ciężka

120 - 150%

średnia

do 120%

lekka

 

 

19

31

600

100

16

 

Masa ciała 800 kg

 

 

17

27

528

88

14

 

Masa ciała 700 kg

 

 

14

23

450

75

12

 

Masa ciała 600 kg

 

 

12

19

378

63

10

 

Masa ciała 500 kg

 

 

9

15

350

50

8

 

Masa ciała 400 kg

 

 

8

12

301

43

6

 

Masa ciała 300 kg

 

 

6

8

217

31

5

 

Masa ciała 200 kg

 

 

3

4

133

19

3

 

Masa ciała 100 kg

Zapotrzebowanie bytowe

Karoten mg

g

P g

Ca g

b.og.str g

Energia

MJ

SM kg

 

Zapotrzebowanie pokarmowe

126 i więcej

200% i więcej

Praca bardzo ciężka

95 i więcej

ponad 150%

praca ciężka

79 - 95

125-150%

praca średnia

79

do 125%

praca lekka

63

100%

bytowe

Zapotrzebowanie konia o masie 500 kg w MJ ES

Wzrost w % w stosunku do potrzeb bytowych

Rodzaj pracy

Trening przygotowujący do startów w WKKW, rajdów, trening sportowy połączony ze startami w zawodach

Trening przygotowawczy do startów w ujeżdżeniu i skokach przez przeszkody

trening rozwojowy i przygotowawczy młodych koni

Rodzaj obciążeń

ponad 150

Ciężka

120 - 150

Średnia

do 120

Lekka

Wzrost zapotrzebowania w stosunku do paszy bytowej w %

Rodzaj pracy

3,5-4/minutę

do 4

< 800 m/min

Maksymalna szybkość

0,25-0,6/minutę

0,5 -0,6

500 m/min

Galop szybki

8,1

0,39

350 m/min

Galop średni

5,7

0,32

18 km/h

Kłus szybki

4,0

0,27

15 km/h

Kłus średni

2,7

0,23

12 km/h

Kłus lekki

1,0

0,18

5 - 6 km/h

Stęp szybki

0,7

0,12 - 0,18

3 - 3,5 km/h

Stęp powolny

W czasie 1 godziny

MJ ES/100 kg

MJ ES/100 kg m.c. koń i jeździec/1 km

Prędkość km/h

Rodzaj ruchu

104

88

70

58

42

26

 

 Razem

16,7

14,25

11,2

8,7

6,2

3,7

1

galop 10 min

5,6

4,788

3,8

2,9

2,1

1,3

2

kłus lekki 20 min

6,8

5,814

4,6

3,6

2,5

1,5

6

stęp 60 min

75

63

50

43

31

19

 MJ

Zapotrzebowanie bytowe

670 kg

570 kg

450 kg

350 kg

250 kg

150 kg

 

 

25

galop

8,3

kłus średni

4,2

kłus lekki

1,7

stęp

 

Rodzaj ruchu

KJ ES/kg masy ciała za 10 min pracy (Meyer 1992)

60

3,80

2510,4

Maksymalna szybkość

40

2,66

1757,3

600

Szybki galop

20

1,33

878,6

350

Wolny galop

35

2,22

1464,4

500

Kłus szybki

15

1,01

669,4

300

Kłus średni

10

0,70

460,2

200

Kłus wolny

2,5

0,32

209,2

110

Stęp

1,2

0,08

50,2

0

Spoczynek z jeźdźcem

1,1

0,07

48,1

0

Spoczynek bez jeźdźca

Krotność potrzeb bytowych

KJ/min/1 kg masy ciała⁽¹⁾

KJ/min

Prędkość m/min

Rodzaj pracy

46 - 66

9,7 - 13

Koncentracja w 1 kg paszy treściwej

52 - 75

10,9 - 14,7

Koncentracja ES w 1 kg SM paszy treściwej

277 - 395

5,3

58 - 78

6

Pozostało na paszę treściwą

385

6

52

7

Siano łąkowe

660 - 780

11,3

110 - 130

Zapotrzebowanie

Białka og str.

SM (kg)

ES MJ

kg

Pasze

15-19

14

11

10

Magnez

75

44

30

25

Potas

175

70

25

10

Chlor

125

50

20

10

Sód

ciężki

umiarkowany

lekki

Intensywność wysiłku

Odpoczynek

Pierwiastek

0,8 - 1 (rajdy 1,5)

1,25

Ciężka

0,8 - 1,2

1

Średnia

1 - 1,5

O,5 - 0,75

Lekka

Siano kg

(dobrej jakości)

Pasza treściwa kg

(zboże lub mieszanka)

Rodzaj pracy

9,5

55

10

ciężkie

8 - 9,5

47 - 55

6 - 8

Średnie

7 - 8

43 - 47

4 - 6

Lekkie

Białko całkowite g/100 g osocza

Hematokryt

w %

Utrata wody

w % masy ciała

Odwodnienie

do 12

32 - 48

11 - 17

Wahania

1,8 ± 1,01

40,1 ± 2,63

12,7 ± 0,79

OO - wyścigi

0,7 ± 0,62

42,6 ± 4,36

13,6 ± 0,31

XX - wyścigi

6,5 ± 0,62

38,0 ± 2,87

12,6 ± 1,55

Konie - rajdy

9,4 ± 4,70

36,7 ± 2,63

12,4 ± 1,06

Konie - skoki

6,0 ± 4,50

39,0 ± 2,95

13,6 ± 1,18

Konie - WKKW

OB (15 min)

Ht %

Hb g/100ml

53 - 79

2,8 - 8,0

Wahania

64,2 ± 2,81

5,7 ± 0,35

OO - wyścigi

60,2 ± 2,39

6,1 ± 0,39

XX - wyścigi

71,0 ± 3,27

5,9 ± 0,32

Konie - rajdy

67,1 ± 4,12

5,6 ± 0,29

Konie - skoki

68,8 ± 3,94

5,7 ± 0,37

Konie - WKKW

Białko całkowite

g/l

Glukoza

Mmol/l

0,74 - 1,90

95 - 110

2,8 - 5,0

132 - 156

Wahania

1,09 ± 0,08

100,4 ± 1,84

3,5 ± 0,24

136,5 ± 0,78

OO - wyścigi

1,07 ± 0,09

104,1 ± 2,21

3,4 ± 0,16

135,9 ± 0,64

XX - wyścigi

0,90 ± 0,10

98,5 ± 2,79

3,5 ± 0,21

137,5 ± 1,08

Konie - rajdy

0,89 ± 0,05

97,9 ± 1,94

3,6 ±0,24

137,9 ± 1,48

Konie - skoki

1,05 ± 0,07

101,5 ± 1,46

3,3 ± 0,31

137,0 ± 0,51

Konie - WKKW

Mg

Chlorki

K

Na

---