• WYBRANE CHOROBY BAKTERYJNE

• BORELIOZA

• Wielonarządowa bakteryjna choroba zapalna przebiegająca z zajęciem skóry, stawów, układu nerwowego i serca

• CZYNNIK ETIOLOGICZNY:

Gram - ujemne krętki przenoszone przez kleszcze. Źródłem tych bakterii są przede wszystkim kleszcze, ale również mogą nim być komary, muchy, pchły oraz wszy.

Po przedostaniu się do skóry rozprzestrzeniają się w okolicy i wywołują wczesną zmianę skórną - rumień pełzający (wędrujący). W ciągu kilku dni lub tygodni przedostają się z krwią i chłonką do wielu narządów

• EPIDEMIOLOGIA:

W Polsce największe ryzyko występuje w rejonach północno-wschodnich (podlaskie, warmińsko - mazurskie), ponadprzeciętne także w Małopolsce, na Śląsku , Opolszczyźnie ,Podkarpaciu i Lubelszczyźnie.

• CZYNNIKI RYZYKA:

Przebywanie w siedliskach kleszczy, długi kontakt kleszcza ze skórą (pow. 48 h), drażnienie kleszcza: wyciskanie, smarowanie np. tłuszczem, alkoholem, benzyną itp.

• OBRAZ KLINICZNY:

1. Stadium wczesne, ograniczone

a) objawy grypopodobne

b) rumień pełzający

Pojawia się nawet po kilku tygodniach co dodatkowo komplikuje i opóźnia możliwość szybkiej i prawidłowej diagnozy. Rumień wywołany infekcją boreliozy jest charakterystyczny, gdyż dookoła ukąszonego miejsca pojawia się zaczerwienienie promieniste. Miejsce samego ugryzienie, czyli środek rumienia jest jaśniejszy. Zdarza się, że rumień nie towarzyszy wszystkim przypadkom boreliozy. Jest niebolesny i nieswędzący. Czasami - rzadko zamiast niego występuje naciek limfocytarny, który swoim wyglądem przypomina małą bańkę wypełnioną płynem z Boreliami

2. Stadium wczesne, rozsiane (narządowe) może się rozwinąć od kilku tygodni do kilku miesięcy po zakażeniu.

1. zapalenie stawów

Najczęściej jeden, czasem kilka dużych stawów (kolanowy, skokowy, łokciowy) z obfitym zwykle wysiękiem w jamie stawowej. Stopniowo objawy zapalne zmniejszają się, przechodząc w zapalenie przewlekłe.

b) zapalenie mięśnia sercowego

Objawia się zaburzeniami przewodzenia i rytmu np. nagły blok przedsionkowo- komorowy. Chorzy zgłaszają omdlenia, uczucie kołatania serca, bóle w klatce piersiowej.

c) Zapalenie układu nerwowego (neuroborelioza)

w początkowym okresie objawy są bardzo zmienne, charakterystyczna jest jednak senność i łatwa męczliwość. Choroba ujawnia się zwykle pod postacią limfocytarnego zapalenia mózgu, zapalenia nerwów czaszkowych lub zapalenia korzeni nerwowych. Charakterystycznym objawem wczesnej neuroboreliozy jest porażenie nerwu twarzowego, czasem towarzysząc objawom zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych

• 3. Stadium późne

1. Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry

• ujawnia się jako sinawoczerwona zmiana skórna o charakterze ciastowatego obrzęku, najczęściej na dystalnych częściach kończyn. U około 20% chorych jest poprzedzona wystąpieniem rumienia wędrującego na tej samej kończynie od pół roku do 8 lat wcześniej. Po kilku latach zmiany zapalne przekształcają się w zanikowe. Dotyczy to głównie naskórka, który cienieje, łatwo dochodzi do jego urazów i powstawania trudno gojących się owrzodzeń. Pojawiają się neuropatie obwodowe oraz bóle mięśniowo-kostne

• Późna neuroborelioza to zmiany w układzie nerwowym, które utrzymują się lub ujawniają po roku od pierwszych objawów choroby. Mogą dotyczyć zarówno OUN, jak i obwodowego układu nerwowego. Obserwuje się również zespoły otępienne, depresyjne, psychotyczne, pseudoguzowe, porażenia spastyczne, niedowłady, upośledzenie czynności zwieraczy. Zaburzenia ze strony OUN mogą przypominać stany poudarowe. Zmiany w móżdżku mogą prowadzić do zaburzeń równowagi i chodu. W obwodowym układzie nerwowym najczęściej dochodzi do polineuropatii czuciowej z porażeniami spastycznymi, bólami korzeniowymi, nietrzymaniem moczu. Cechą charakterystyczną badania histopatologicznego tkanek OUN jest częste występowanie ognisk demielinizacji podobnych do stwierdzanych w stwardnieniu rozsianym.

• b) Przewlekła neuroborelioza

c) Przewlekłe zapalenie stawów

Łagodne zapalenie mięśni, kaletek maziowych lub ścięgien, rzadko trwałe uszkodzenie

• DIAGNOSTYKA

• Test ELISA - Test immunoenzymatyczny jest jedną z najpowszechniejszych metod stosowanych w badaniach diagnostycznych i naukowych. Jego zadaniem jest wykrycie i oszacowanie stężenia badanego białka poprzez użycie odpowiednich przeciwciał .Podstawą metody jest tworzenie kompleksów antygen-przeciwciało, których wykrycie umożliwia sprzężona reakcja enzymatyczn

• Test Western blot

• Badanie wykonuje się w celu potwierdzenia obecnosci antygenów krętka borreliozy. Test Western Blot służy do jakosciowego oznaczenia in vitro ludzkich przeciwciał klasy IgG przeciwko antygenom Borrelia w surowicy lub plazmie.

• LECZENIE - antybiotykoterapia

Wybór antybiotyku i czas jego stosowania zależy od postaci choroby

• ROKOWANIE

Właściwa antybiotykoterapia we wczesnym stadium choroby zapewnia wyleczenie w ponad 90 % przypadków.* U pozostałych chorych mogą wystąpić późne objawy ze strony ukł. nerwowego, stawów i skóry.

* Choroby wewnętrzne - red. A Szczeklik i P. Gajewski. Medycyna Praktyczna. Kraków 2011

• ZAPOBIEGANIE - NIE MA SZCZEPIONKI

• Szczelne osłonięcie skóry podczas pobytu na terenach łąkowo - leśnych

• Stosowanie środków odstraszających kleszcze

• Dokładna kontrola całej skóry ( po powrocie z terenów łąkowo - leśnych) zwłaszcza pach, pachwin, fałdów skórnych, za uszami

• Mechaniczne usunięcie kleszcza (wąskimi szczypczykami uchwycić kleszcza jak najbliżej skóry i wyciągnąć go wzdłuż osi wkłucia)

• GRUŹLICA Tuberculosis

• Od dawna przestała być chorobą najuboższych. Zapadają na nią osoby dobrze sytuowane, mające świetną, ale wyczerpującą pracę. Spędzają w niej więcej niż 8 godzin, śpią mniej niż 6, palą, piją hektolitry kawy, a wieczorem, by się odprężyć sączą drinki. To wszystko osłabia organizm. A brak sił obronnych sprzyja triumfowi gruźlicy.

• Jest chorobą zakaźną, wywołaną przez prątki kwasooporne z grupy Mycobacterium tuberculosis complex (M. tuberculosis, M. bovis, M. africanum. Prątki gruźlicy cechuje zdolność do wieloletniego przeżycia w korzystnych warunkach - w glebie, kurzu, w wodzie bez ekspozycji na światło. Prątek gruźlicy odkrył w 1882 r Robert Koch.

• GRUŹLICA - Patomechanizm zakażenia

1. Inhalacja prątków

2. Fagocytoza przez makrofagi

3. Namnażanie się we wnętrzu makrofaga

4. Rozpad makrofaga i zakażenie kolejnych komórek

5. Tworzenie ziarniny gruźliczej otaczającej rozpadłe komórki (tworzą się ogniska martwicy serowatej)

6. Rozwija się odpowiedź immunologiczna z udziałem limfocytów T, które aktywują makrofagi

7. U osób z niedostateczną odpowiedzią komórkową dochodzi do rozwoju gruźlicy pierwotnej, bardzo znacznego mnożenia się prątków i ew. tworzenia się jam w miąższu płuc

8. Makrofagi, które mogą długo pozostawać miejscem bytowania prątków - przedostają się do krwi i nawet po wielu latach dać początek gruźlicy popierwotnej lub pozapłucnej

• GRUŹLICA - Epidemiologia

• Na świecie zachorowuje rocznie 10 mln osób z czego 2 mln umiera. Odnotowuje się wzrost zachorowań.

• W Polsce 10 tyś. Zachorowań rocznie. Nie przewiduje się spadku zachorowań do 2020 r.

• W Polsce obowiązuje prawny obowiązek zgłaszania zachorowań na Tbc

• Tbc płucna stanowi 90% przypadków

• Zakażona 1/3 populacji świata (mniej przypadków aktywnej choroby)

• GRUŹLICA - czynniki ryzyka

• zły status ekonomiczny

• niedożywienie i wyniszczenie

• alkoholizm

• POCHP

• cukrzyca

• immunosupresja

• zakażenie wirusem HIV (mówi się, że Tbc idzie jak cień za HIV)

• narażenie zawodowe (personel oddziałów leczenia Tbc)

• pacjenci dializowani

• problem migracji (kraje wysokiego ryzyka to Azja, kraje byłego ZSSR, Afryka)

• gęstość zakażonych „jąder kropelek” w powietrzu

• GRUŹLICA - typy

PIERWOTNA - rozwija się wkrótce po zakażeniu, czasem charakteryzuje ją występowanie prosówki i zmian pozapłucnych. W bad. Rtg - powiększenie węzłów chłonnych wnęki, widoczne zagęszczenie miąższowe w płucu (środkowe i dolne partie płuca)

POPIERWOTNA - stanowi większość przypadków, występują wyraźne cechy zjawisk odporności komórkowej. W bad. Rtg - zmiany w szczytowo -tylnych segmentach górnych płatów lub w segmentach szczytowych płatów dolnych o charakterze jamistym, a po długim czasie - widoczne zwłóknienia

• GRUŹLICA - drogi zakażenia

• 1. Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Bakterie Mycobacterium tuberculosis, które wydobywają się z organizmu osoby chorej podczas kaszlu czy kichania mogą przedostać się do układu oddechowego, a następnie za pośrednictwem białych krwinek - do węzłów chłonnych i z krwią do całego organizmu.

• 2. Gruźlicą można zarazić się także drogą pokarmową, np. pijąc zakażoną wodę lub nieprzegotowane mleko od zakażonych gruźlicą krów. Prątki w wodzie, mleku i mięsie giną podczas gotowania i pasteryzacji.

• 3. Można się również zakazić gruźlicą przez skórę, a narażone na takie zakażenie są osoby, które kaleczą się podczas pracy np. w prosektoriach lub rzeźniach.

• Nie można natomiast zarazić się gruźlicą poprzez podanie ręki, ani - jeśli zachowana została maksymalna higiena - przez używanie naczyń i ręczników, z których korzystał chory (wyparzenie naczyń i wygotowanie ręczników). Prątki są niezwykle odporne, w kurzu czy glebie mogą przetrwać kilka lat. Szybko jednak giną pod wpływem słońca.

• Naukowcy obliczyli, że ryzyko zakażenia wynosi 50 %, gdy pracujesz z osobą prątkującą 8 godzin dziennie przez pół roku lub 24 godziny dziennie przez 2 miesiące.

• Nie każde zakażenie musi oznaczać zachorowanie. Można być nosicielem prątka gruźlicy i przez całe życie na nią nie zachorować.

• GRUŹLICA - objawy

• Gruźlica płuc może mieć gwałtowny początek (tzw. prosówka), ale dziś zdarza się to rzadko.

Charakterystyczny dla gruźlicy jest:

• trwający ponad trzy tygodnie kaszel, pierwotnie suchy, potem z odkrztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny

• chory czuje się osłabiony, senny, poci się w nocy i ma podwyższoną temperaturę.

• niepokojący powinien być też spadek masy ciała i ból w klatce piersiowej.

• powiększonymi węzłami chłonnymi. W płucach pojawiają się jamy , a chorzy często kaszląc, odkrztuszają obficie plwocinę, w której może pojawić się krew

• duszność (w postaci zaawansowanej )z niewydolnością oddechową włącznie

• GRUŹLICA - wybrane postaci

• PROSÓWKOWA - jest następstwem rozsiewu prątków przez krew. Przebieg kliniczny jest bardzo ciężki, z wysoką gorączką i dusznością, często powiększoną wątrobą i śledzioną oraz zmianami w szpiku i OUN.

• SEROWATE ZAPALENIE PŁUC - dominują objawy toksemii z wysoką gorączką i silną dusznością. Często występuje krwioplucie.

• WŁÓKNISTO - JAMISTA - gruźlica późno wykryta lub źle leczona. Chorzy zazwyczaj obficie prątkują (często prątki te są oporne na leki).

• GRUŹLICA POZAPŁUCNA - opłucnej, węzłów chłonnych, ukł. moczowo - płciowego, kości i stawów, OUN, ukł. pokarmowego, skóry (objawy - zaburzenia funkcji zajętych narządów)

• GRUŹLICA - rozpoznanie

• Rtg płuc (lub inne techniki obrazowe) - charakterystyczne zmiany

• badanie plwociny - 3x (stwierdzenie prątków kwasoopornych)

• badanie przesiewowe - odczyn tuberkulinowy (miejscowy naciek komórkowy w odpowiedzi na wstrzyknięte śródskórnie białko prątka)

- wynik ujemny : 0-5 mm

• wynik wątpliwy: 6-9 mm

• wynik dodatni: naciek pow. 10 mm

Dodatni odczyn skórny na tuberkulinę wskazuje na obecność przeciwciał przeciwko prątkowi gruźlicy, natomiast nie świadczy o aktywnej infekcji. Testy skórne często dają wyniki fałszywie ujemne, szczególnie u pacjentów z AIDS oraz u osób z upośledzonym układem immunologicznym.

• GRUŹLICA - rozpoznanie

• testy w kierunku HIV - powinny być wykonane u wszystkich pacjentów ze świeżo rozpoznaną gruźlicą

• biopsja - dla potwierdzenia rozpoznania Tbc pozapłucnej (np. węzła chłonnego, wątroby)

• ew. posiew płynu (np. stawowego, mózgowo - rdzeniowego) na obecność prątków

• GRUŹLICA- leczenie

• obowiązkowe zgłoszenie choroby

• izolacja chorych prątkujących

• Leczenie gruźlicy trwa 6-9 miesięcy. Wymaga zażywania kilku leków jednocześnie, (najczęściej 4 antybiotyków) najpierw przez dwa miesiące, a potem 2 antybiotyków przez następne siedem miesięcy.

• Ponieważ leki przeciwprątkowe wywołują działania niepożądane (biegunka, uszkodzenia wątroby i nerek oraz uszkodzenie słuchu), wielu pacjentów w momencie, kiedy poczuje się lepiej przerywa ich przyjmowanie. Powoduje to reaktywację tych prątków, które przeżyły oraz prowadzi do odporności na leki.

• GRUŹLICA- leczenie wspomagające

• Terapia światłem. Prątek gruźlicy jest bardzo wrażliwy na działanie promieniowania nadfioletowego. Ekspozycja na działanie promieni słonecznych lub specjalnych lamp słonecznych zmniejsza rozprzestrzenianie się choroby i przyspiesza zdrowienie.

• Leczenie dietą. Zalecana jest dieta wzmacniająca układ odpornościowy.

• Samoleczenie. Należy ściśle stosować się do zaleceń dotyczących przyjmowania leków. Chory powinien dużo odpoczywać. Bezwzględnie musi zrezygnować z palenia papierosów i regularnie wietrzyć pomieszczenia w domu. Należy zakrywać usta i nos podczas kaszlu.

• CHLAMYDIOZA

• Chlamydie (łac.Chlamydiae) - rodzaj bakterii bezwzględnie wewnątrzkomórkowych Bakterie te nie wytwarzają własnego ATP, lecz wymieniają swoje ADP na ATP gospodarza. Bakterie pokrewne riketsjom (riketsje to szczególny rodzaj bakterii obejmujący bakterie gramujemne mające postać ziaren lub pałeczek. Są bezwzględnymi pasożytami wewnątrzkomórkowymi i powodują choroby zwane riketsjozami.

• CHLAMYDIOZA - epidemiologia

• Chlamydia jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób przenoszonych drogą płciową w Polsce i w Europie. Od początku lat 90. notuje się wyraźny wzrost liczby zachorowań na Chlamydię. Choroba najczęściej diagnozowana jest u młodych, aktywnych seksualnie kobiet. Statystycznie największy odsetek zachorowań notuje się między 20 a 30 rokiem życia. Zakażenie Chlamydia trachomatis może niestety umknąć uwadze osoby zarażonej, ponieważ 75% zarażonych nie doświadcza żadnych objawów chlamydii. Jest to najczęstsze bakteryjne zakażenie przenoszone drogą płciową, rozpowszechnione zwłaszcza wśród osób młodych.

• CHLAMYDIOZA

• Najważniejszym czynnikiem epidemiologicznym i klinicznym odpowiadającym za rozwój choroby jest gatunek podobnych do bakterii drobnoustrojów Chlamydia trachomatis. Czynnik chorobotwórczy przenoszony jest przede wszystkim drogą płciową, a więc poprzez stosunek dopochwowy lub analny bez zabezpieczenia, seks oralny bez zabezpieczenia, a także w następstwie kontaktu z narządami płciowymi zarażonego partnera. Może również dojść do zakażenia płodu w trakcie porodu.

• CHLAMYDIOZA - objawy

Większość osób zakażonych chlamydią nie odczuwa żadnych objawów, dlatego mogą prowadzić do nieświadomego zakażenie partnerów seksualnych.

• u kobiet

• Zapalenie szyjki macicy - najczęstsza postać zakażenia chlamydiowego u kobiet, w 80% przypadków przebiegająca bezobjawowo. W przypadkach objawowych stwierdza się śluzowo-ropną wydzielinę w ujściu zewnętrznym szyjki macicy, obrzęk i zaczerwienienie tarczy szyjki macicy, plamienia lub krwawienia międzymiesiączkowe

• Zapalenie cewki moczowej - często przebiega bezobjawowo. W przypadkach objawowych: częste oddawanie moczu, objawy dyzurii, niekiedy śluzowo-ropna wydzielina z cewki moczowej.

• Niepłodność oraz przewlekłego bólu w miednicy mniejszej

• CHLAMYDIOZA - konsekwencje

Przewlekłe i nawracające stany zapalne narządów miednicy mniejszej, jak również uszkodzenia błony śluzowej jajowodów wywołane chlamydiami mogą powodować liczne zrosty, ropnie lub też inne nieprawidłowości, zwiększając ryzyko niepłodności oraz ciąży pozamacicznej. Zakażenia endometrium mogą być natomiast przyczyną trudności w prawidłowej implantacji zapłodnionej komórki jajowej, zwiększając ryzyko poronień samoistnych. Zmniejsza się także szansa powodzenia zapłodnień pozaustrojowych. Zakażenie to dla kobiet w ciąży jest szczególnie niebezpieczne. Częściej bowiem zdarzają się takie powikłania ciąży jak przedwczesne pęknięcia pęcherza płodowego, poród przedwczesny, czy też hypotrofia płodu. Chlamydioza u ciężarnej jest groźna również ze względu na możliwość przeniesienia zakażenia na noworodka. Ryzyko takie sięga nawet 80%. U noworodków zakażenie najczęściej objawia się zapaleniem gałki ocznej, spojówek lub płuc. Dzieci matek zakażonych częściej rodzą się z niską masą urodzeniową.

• CHLAMYDIOZA - objawy c.d

• u mężczyzn

• Zapalenie cewki moczowej - dominuje wyciek z cewki moczowej (może być: wodnisty, śluzowy, śluzowo-ropny lub ropny), dyzuria (pieczenie w cewce moczowej, ból podczas oddawania moczu, świąd lub zaczerwienienie w okolicy ujścia zewnętrznego cewki moczowej). U 10-30% chorych zakażenie przebiega bezobjawowo. Nie leczona chlamydioza doprowadzić może do zapalenia prostaty oraz najądrza i w konsekwencji - spowodować niepłodność.

• u obu płci

• Zespół Reitera - u 1-3% mężczyzn chorych , u kobiet rzadziej. Triada objawów: odczynowe zapalenie stawów, zapalenie spojówek, zapalenie cewki moczowej. Na skórze i błonach śluzowych mogą wystąpić łuszczycopodobne zmiany grudkowo-krostkowe.

• Zapalenie odbytu - przede wszystkim u kobiet i homoseksualistów. Objawy: wydzielina śluzowo-ropna, często z domieszką krwi, uczucie pieczenia w okolicy odbytu.

• Zapalenie gardła - przede wszystkim u homoseksualistów i kobiet uprawiających seks oralny. Przebieg bezobjawowy.

• CHLAMYDIOZA - diagnostyka

• badanie ginekologiczne z pobraniem wymazu szczoteczkowego z szyjki macicy,

• u mężczyzn najczęściej pobiera się mocz,

• Przy podejrzeniu chlamydiozy powikłanej pobiera się także wymazy z cewki moczowej, oka, dróg oddechowych, okolic odbytu.

• CHLAMYDIOZA - leczenie

• Chlamydioza może być łatwo wyleczona z zastosowaniem antybiotyków. Najczęściej stosowana jest pojedyncza dawka azytromycyny, lub tygodniowa terapia doksycykliną (dwa razy na dobę). Leczenie alternatywne to terapia z zastosowaniem erytromycyny, a także ofloksacynay, tetracyklin. Takie samo leczenie jest stosowane u osób z HIV.

• CHLAMYDIOZA- powikłania

• Do najczęstszych powikłań chlamydiozay należy:

• niepłodność żeńska i męska;

• zapalenie narządów miednicy mniejszej - występuje nawet u 40% kobiet zarażonych ,może spowodować trwałe uszkodzenie jajowodów, macicy i tkanek otaczających;

• uszkodzenie jajowodów (niepłodność, ciąża pozamaciczna);

• chroniczny ból miednicy (zrosty);

• zapalenie okołowątrobowe;

• przeniesienie zakażenia na noworodka (zapalenie spojówek, zapalenie płuc), przedwczesny poród, a nawet śmierć okołoporodowa;

• zapalenie jąder i najądrzy - występuję głównie u mężczyzn poniżej 35 roku życia,

• zapalenie spojówek u dorosłych;

• zapalenie gruczołu krokowego;

• nabyte drogą płciową reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera, częstszy u mężczyzn) jest to zapalenia stawów, któremu mogą towarzyszyć zmiany skórne, zapalenie oka i cewki moczowej;

• uważa się, ze współistniejąca chlamydioza i zakażenie wirusem HPV mogą stanowić przyczynę rozwoju raka szyjki macicy;

• kobiety zakażone chlamydiami w przypadku ekspozycji, są do pięciu razy bardziej narażone na zakażenie wirusem HIV.

---