Prawo administracyjne osobowe

Prawo administracyjne osobowe - to część prawa administracyjnego, jego przedmiotem jest przedstawienie statusu prawnego jednostki (osoba fizyczna) z perspektywy przepisów administracyjnych.

Przepisy regulujące status prawny jednostki znajdują się w:

• prawie cywilnym, prawie konstytucyjnym, prawie administracyjnym

Prawo administracyjne dzieli się na dwie części:

• cześć ogólna - prawo administracyjne

• cześć szczególna - jednym z jego fragmentów jest prawo administracyjne osobowe, część szczególna składa się z wielu przepisów prawnych - cudzoziemcy, ewidencja ludności, zagadnienia odnoszące się do pozycji prawnej człowieka.

Przepisy prawa administracyjnego osobowego, to przepisy różnej rangi - umowy międzynarodowe, rozporządzenia itp.

Osoba fizyczna - pochodzi z prawa cywilnego, należy odpowiednio ją stosować w prawie administracyjnym i innych gałęziach prawa. Osobą fizyczną jest się w znaczeniu prawnym od żywego urodzenia do chwili śmierci mózgowej ( po śmierci - zdepersonifikowana pozostałość po osobie fizycznej )

Przepisy prawa administracyjnego odnoszą się do każdego etapu życia człowieka (narodziny, szkoła, opieka państwa nad kobietą w ciąży, grzebanie zmarłych, miejsce grzebania, co się dzieje z cmentarzem po zamknięciu, przepisy dotyczące pobierania narządów)

Indywidualizacja osób fizycznych cechy:

- imię i nazwisko

- stan cywilny

- płeć

- wiek

Imię i nazwisko - to główny wyróżnik osoby fizycznej, nazwiska generalnie przyjmuje się od ojca, jeżeli małżonkowie nie zgłosili jakie ma być nazwisko, każdy pozostaje przy swoim (nowość), pierwsze nazwiska były tworzone od: zawodów, miejsca pobytu, imienia ojca, cech charakteru

W polskim prawie możemy mieć dwa imiona, które dobieramy w zależności od: mody, po świętych,

od imienin, od poważanych osób, łączenie imienia z określonym symbolem np. Ewa dla pierworodnej

Stan Cywilny - to pozostawanie bądź nie pozostawanie w związku małżeńskim, oznacza on wszystkie cechy charakteryzujące sytuację osoby fizycznej w rodzinie (małżeństwo, pokrewieństwo, powinowactwo) oraz jej sytuację czysto osobistą (płeć, wiek, itp)

Stan cywilny opiera się na:

• zdarzeniach fizycznych - zjawiska niezależne od woli człowieka (zgon, urodzenie się)

• czynnościach prawnych np. zawarcie małżeństwa, nadanie dziecku imienia, obywatelstwa

• orzeczeniach organów państwa np. nadanie obywatelstwa w drodze decyzji Prezydenta RP

Płeć - na gruncie przepisów administracyjnych płeć ma znaczenie, od tego zależą obowiązki jakie nakłada państwo, status społeczny np. zakres służby wojskowej czy zawarcie małżeństwa zależą od płci. Płeć

jest również cechą którą zaczyna się podważać (w Holandii nie wpisuje się matka, ojciec tylko rodzic A,B ze względu na stosunki partnerskie osób tej samej płci)

Obywatelstwo polskie - łączy się z państwem, jeden z podstawowych elementów prawa składający się na dane osobowe, obywatelstwo związane jest z Rewolucją Francuską XVIII w.

- wszyscy są równi wobec państwa, w XIX w pojawiły się ustawy regulujące tę kwestię

Obywatelstwo to względnie trwały (bo można wnieść o zrzeczenie się) węzeł prawny łączący osoby fizyczne z państwem i społeczeństwem, wynikają z niego wzajemne prawa i obowiązki

Obywatel ma obowiązki wobec państwa - ochrony granic, świadczenia osobiste i rzeczowe w czasie pokoju i na rzecz obronności (ustawa określa te obowiązki)

W wielu krajach świata nie znane jest obywatelstwo, a plemię np. w Afryce więzi plemienne odgrywają większą rolę, gdzie dwa plemiona z jednego państwa między sobą walczą

1962 r - Ustawa o obywatelstwie polskim - podstawowy akt normatywny normujący obywatelstwo, istotne są również przepisy międzynarodowe

1972 r - Konwencja rzymska

1957 r - Konwencja nowojorska o obywatelstwie kobiet zamężnych

1920 r - Ustawa o obywatelstwie państwa polskiego - pierwsza, która się pojawiła wcześniej obowiązywały przepisy zaborców

Zasady ogólne prawa o obywatelstwie polskim:

• zasada ciągłości obywatelstwa polskiego

• zasada wyłączności państwa polskiego

• zasada równouprawnienia małżonków w zakresie obywatelstwa

Zasada ciągłości obywatelstwa polskiego:

obywatelstwo polskie osób, które uzyskały je na gruncie danych przepisów, a następnie przepisy te zostały uchylone lub zmienione, istnieje nadal, tzn. zmiana przepisów nie ma wpływu na wcześniej uzyskane obywatelstwo, jest ono oceniane według przepisów obowiązujących w czasie jego uzyskania

Zasada wyłączności obywatelstwa polskiego:

nie oznacza ona, ze można mieć tylko polskie obywatelstwo, chodzi o to, że osoba będąca obywatelem polskim może posiadać również obywatelstwo innego państwa, natomiast dla organów polskich osoba ta zawsze będzie traktowana jak obywatel polski, więc nie może się powoływać skutecznie przed organami władzy polskiej na obce obywatelstwo, nie może żądać od władz polskich, by traktowana była jak obywatel innego państwa i nie może się powoływać na jakieś przywileje przysługujące cudzoziemcom np. przez przedstawienie dokumentu typu paszport, dowód z innym obywatelstwem

Zasada równouprawnienia małżonków w zakresie obywatelstwa:

kiedyś zamążpójście dawało małżonkowi obywatelstwo polskie, obecnie zmiany te nie istnieją, obywatele różnych państw, po zawarciu małżeństwa pozostają przy swoich dotychczasowych obywatelstwach, tak więc zawarcie małżeństwa nie może stanowić nabycia lub utraty obywatelstwa polskiego, czyli nie można go otrzymać automatycznie, jednakże istnieje zasada stopniowego nabywania obywatelstwa

Nabycie obywatelstwa:

na świecie występują dwa sposoby nabycia obywatelstwa, określane jako:

• prawo krwi - ius sanguinis

oznacza, że nabywamy obywatelstwo swoich rodziców

• prawo ziemi - ius soli

oznacza że nabywa się obywatelstwo tego kraju, w którym się urodziło

W zależności od kraju przyjmowane są różne sposoby nabycia obywatelstwa, w Europie (również w Polsce ) obowiązuje przede wszystkim prawo krwi, ale nie tylko, natomiast np. w Stanach Zjednoczonych głównym rodzajem nabycia obywatelstwa jest prawo ziemi

Nabycie obywatelstwa polskiego:

w Polsce występują trzy sposoby nabycia obywatelstwa:

• nabycie z mocy ustawy

- przez urodzenie

- przez znalezienie

• z mocy aktu administracyjnego

- nadanie obywatelstwa polskiego

- uznanie za obywatela polskiego

• przez złożenie oświadczenia woli i przyjęcie tego oświadczenia przez właściwy organ

- opcja

- uproszczona naturalizacja

- reintegracja

Nabycie obywatelstwa z mocy ustawy:

• przez urodzenie

to sposób określany jako prawo krwi i jest najbardziej typowym sposobem nabycia obywatelstwa, czyli dziecko nabywa obywatelstwo polskie przez urodzenie po rodzicach jeżeli oboje są obywatelami polskimi, a także wtedy, gdy jeden z rodziców jest obywatelem polskim, a drugi rodzic jest nieznany, bądź też nie jest określone jego obywatelstwo. Gdy jeden z rodziców jest obywatelem polskim, a drugi rodzic obywatelem innego kraju, wówczas dziecko również nabywa obywatelstwo polskie, ale jednocześnie rodzice nie muszą się z tym zgadzać, dlatego prawo polskie umożliwia w ciągu 3 miesięcy od urodzenia się dziecka na wybranie dla tego dziecka obywatelstwa drugiego z rodziców poprzez złożenie oświadczenia woli przed wojewodą albo przed konsulem - za granicą ( o ile prawo państwa, którego obywatelem jest drugi rodzic na to zezwala )

• przez znalezienie

to sposób nabycia obywatelstwa określany jako prawo ziemi, dziecko nabywa obywatelstwo polskie, jeśli urodziło się w Polsce lub zostało na jej terytorium znalezione, a jego rodzice nie są znani bądź nieokreślone jest ich obywatelstwo

Nabycie obywatelstwa z mocy aktu administracyjnego:

• nadanie obywatelstwa polskiego

w literaturze nabycie takie nazywa się naturalizacją. Cudzoziemcowi można nadać obywatelstwo polskie ( tylko na jego wniosek ) jeżeli zamieszkiwał na terytorium Rzeczypospolitej co najmniej 5 lat na podstawie m.in. zezwolenia na osiedlenie się. Obywatelstwo polskie nadaje Prezydent RP. Nadanie obywatelstwa polskiego może być uzależnione od przedstawienia dowodu utraty dotychczasowego obywatelstwa, celem przepisu jest uniknięcie nadania komuś podwójnego obywatelstwa

• uznanie za obywatela polskiego

od nadania różni się tym, ze uznanie odnosi się do osób które nie miały wcześniej innego obywatelstwa, uznać za obywatela polskiego można osobę o nieokreślonym obywatelstwie albo taką która nie posiada żadnego obywatelstwa, również dlatego, że zjawisko bezpaństwowca nie jest mile widziane przez państwa, ze względu na brak praw, ochrony i obowiązków wobec państwa ze strony takiej osoby. Uznać za obywatela może wojewoda na wniosek osoby zainteresowanej

obywatelstwo nieokreślone - tzn. osoba posiada jakieś obywatelstwo, ale nie sposób go ustalić, chodzi np. o kraje trzeciego świata, gdzie np. po zakończeniu wojny pozmieniały się granice i trudno jest ustalić gdzie ta osoba zamieszkiwała przed zmianami

kosmopolita - bezpaństwowiec z wyboru

apatryda - bezpaństwowiec na skutek splotu niekorzystnych wydarzeń

Nabycie obywatelstwa przez złożenie oświadczenia woli i przyjęcie tego oświadczenia przez właściwy organ:

• opcja

jeśli jeden z rodziców jest obywatelem polskim, a drugi rodzic obywatelem innego kraju, do 3 miesięcy od urodzenia dziecka rodzice mogą wybrać dla niego obywatelstwo tego drugiego rodzica poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przed wojewodą, wtedy osoba , która w ten sposób uzyskała obywatelstwo, może wrócić do obywatelstwa polskiego jeżeli po ukończeniu 16 roku życia złoży przed wojewodą odpowiednie oświadczenie woli, warunkiem skuteczności tej czynności jest jednak przyjęcie tego oświadczenia w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez wojewodę lub konsula.

Ponadto możliwość złożenia wniosku o zmianę obywatelstwa jest ograniczona, bo powstaje po ukończeniu 16 roku życia, ale kończy się z upływem 6 miesięcy od dnia uzyskania pełnoletniości

• uproszczona naturalizacja

to sposób nabycia obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca, który zawarł związek małżeński z obywatelem polskim - po zawarciu małżeństwa nie uzyskuje się obywatelstwa polskiego automatycznie, ale istniej możliwość nabycia go po pewnym czasie, tzn. cudzoziemiec, który co najmniej 3 lata pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem polskim, uzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli złoży odpowiednie oświadczenie przed wojewodą lub konsulem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia, oprócz tego dodatkowym warunkiem jest zamieszkiwanie tego cudzoziemca w Polsce m.in. na podstawie zezwolenia na osiedlenie się. Określony jest również termin złożenia tego oświadczenia woli, mianowicie powinno być złożone w terminie 3 lat i 6 miesięcy od dnia zawarcia małżeństwa

• reintegracja

jest to ponowne uzyskanie obywatelstwa polskiego. Przez nabycie obcego obywatelstwa np. wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem można odzyskać obywatelstwo polskie, po złożeniu odpowiedniego oświadczenia woli przed wojewodą lub konsulem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia ( kiedyś przepis ten odnosił się tylko do kobiet obecnie nie ma wpływu na płeć )

Utrata obywatelstwa polskiego:

jedynym sposobem utraty obywatelstwa polskiego jest zrzeczenie się go na wniosek, przez złożenie oświadczenia woli, jednakże zgodę na zrzeczenie musi wyrazić Prezydent RP

Nie ma innych sposobów na utratę obywatelstwa, żaden sąd czy organ nie może orzec utraty obywatelstwa.

( przed wojną obywatelstwo traciły osoby, które działały na szkodę państwa np. wielu żołnierzy albo też osoby, które po wojnie decydowały się zostać na zachodzie )

Cudzoziemcy:

ustawa z 13.06.2003 o cudzoziemcach - to podstawowa ( ale nie jedyna ) ustawa regulująca status prawny osób nie posiadających obywatelstwa polskiego. Ustawa nie znajduje zastosowania dla repatriantów, członków Unii Europejskiej

repatrianta - osoba nie posiadająca obywatelstwa polskiego

cudzoziemiec - to zarówno obywatele innych państw jak i osoby w ogóle nie posiadające obywatelstwa

Jeżeli cudzoziemiec posiada kilka obywatelstw, to w Polsce jest traktowany jako obywatel tego państwa na podstawie którego przedłożenia dokumentu przekroczył granicę wjazdu do Polski

Podstawa przebywania cudzoziemców na obszarze Polski:

• zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony

• zezwolenie na osiedlenie się

Zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony:

zezwolenie to wydaje wojewoda, jego decyzja o zezwoleniu może być:

• związana

jeżeli cudzoziemiec spełnia pewne przesłanki wojewoda musi wydać decyzję związaną, czyli pozwalającą na zamieszkanie na czas oznaczony, a te przesłanki to:

- cudzoziemiec posiada przyrzeczenie wydania zezwolenia na pracę

- gdy cudzoziemiec prowadzi działalność gospodarczą korzystną dla gospodarki narodowej, której cechy to np. wzrost inwestycji, tworzenie nowych miejsc pracy, transfer technologii ( nie wystarczy prowadzenie zwykłej gospodarki )

- cudzoziemiec, który bierze udział w szkoleniach i stażach zawodowych realizowanych w ramach programów Unii Europejskiej

- małżonkowi obywatela polskiego

• uznaniowa

decyzja uznaniowa tzn. wojewoda może, ale nie musi wydać zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony

- cudzoziemcowi, który zamierza w Polsce podjąć lub kontynuować naukę ( chodzi o dowolny typ szkoły nie zależne, czy to szkoła podstawowa, czy wyższa, publiczna, czy prywatna )

- cudzoziemcowi, który jest duchownym lub członkiem zakonu, jego pobyt w Polsce jest związany z pełnioną funkcją np.w celu dokonania kontroli, przyjrzeniu się jakimś zjawiskom

Zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony nie wydaje się jeżeli:

• nie spełnia się wymogów jego uzyskania

• dane cudzoziemca znajdują się w wykazie cudzoziemców, których pobyt w Polsce jest niepożądany

• stwierdzono u cudzoziemca chorobę zakaźną ( ustawa o chorobach zakaźnych - tryb, możliwość kwarantanny, co odbywa się na granicy, jeśli występuje podejrzenie )

Zezwolenie na osiedlenie się:

wydaje je wojewoda i może odmówić wydania zezwolenia jeżeli nie są spełnione przesłanki uprawniające do wydania tego zezwolenia, a udziela się je cudzoziemcowi, który:

• jest małoletnim dzieckiem cudzoziemca, który posiada zezwolenie na osiedlenie się ( warunkiem jest, by dziecko urodziło się na terytorium Rzeczypospolitej podczas pobytu jego rodzica )

• pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem polskim co najmniej 3 lata

• który bezpośrednio przed złożeniem wniosku przebywał nieprzerwanie w Polsce przez okres 5 lat w związku z uzyskaniem statusu uchodźcy

Cudzoziemcowi, który uzyskał zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony lub osiedlenie się wydaje się kartę pobytu, która potwierdza tożsamość cudzoziemca oraz wraz z dokumentem podróży uprawnia do przekraczania granicy bez konieczności uzyskiwania wizy

Ewidencja ludności:

System ma na celu ewidencję osób przebywających stale na terenie Rzeczpospolitej, w systemie tym znajdują się następujące dane:

numer pesel, aktualne nazwisko i imiona, nazwisko rodowe, data i miejsce urodzenia, płeć, obywatelstwo, stan cywilny itp.

Pesel:

Pesel, czyli powszechny elektroniczny system ewidencji ludności, to jeden z elementów systemu ewidencji ludności, numer ten nadaje się obywatelom polskim, również cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, a także obywatelom polskim zamieszkałym za granicą ubiegającym się o wydanie paszportu. Numer pesel wydaje Minister spraw wewnętrznych administracji w formie czynności materialno - technicznych

Skład:

• pierwsze sześć cyfr to data urodzenia

np. osoba urodzona 04.08.1984 - 840804

ale osoba urodzona 04.08.2004 - 042804 - do miesiąca dodajemy 20 dla osób urodzonych od 2000 roku

• cztery następne to liczby porządkowe, z tym, że ostatnia z nich oznacza płeć

- zero oraz cyfry parzyste oznaczają kobietę

- liczby nieparzyste oznaczają mężczyznę

• ostatnia cyfra, to cyfra kontrolna

Dowody osobiste:

dowód osobisty stwierdza tożsamość osoby, jej obywatelstwo oraz może uprawniać do przekraczania granicy, a także do przebywania w niektórych państwach. W Polsce istnieje obowiązek wyrobienia dowodu, ale nie ma obowiązku noszenia go zawsze przy sobie, chociaż warto.

• obywatel polski jest zobowiązany posiadać dowód osobisty od ukończenia 18 roku życia, a także od ukończenia 15 roku życia jeżeli pozostaje w stosunku pracy

• prawo do wyrobienia dowodu osobistego obywatelowi polskiemu przysługuje od ukończenia 13 roku życia.

• termin ważności dowodu osobistego wynosi 10 lat od chwili jego wydania, natomiast po ukończeniu 65 lat dowód wydany jest na czas nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się o wydanie dowodu z takim terminem

• dla osób, które nie ukończyły 18 roku życia termin ważności dowodu wynosi 5 lat

Wymiana dowodów osobistych następuje w razie: zmiany danych zawartych w dowodzie, w razie np. uszkodzenie dowodu, utraty ( którą zgłasza się do Urzędu Gminy/ Miasta ) lub upływu terminu jego ważności

Zameldowanie:

Obowiązek meldunkowy:

przepisy prawne przewidują obowiązek meldunkowy, który polega na zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego, a także na wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego

• pobyt stały:

oznacza zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego lub długotrwałego przebywania z wolą koncentracji w danym miejscu swoich spraw życiowych w tym założenia ośrodka osobistych i majątkowych interesów ( definicja wskazana w NSA )

• pobyt czasowy:

oznacza przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości lecz pod innym adresem

Można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego w tym samym czasie, natomiast osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nie przerwanie dłużej niż 3 miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały, chyba że pobyt ten nie utracił charakteru czasowego np. areszt, służba wojskowa

Dokumenty paszportowe:

ustawa z 13 lipca 2006r. o dokumentach paszportowych

pojęcie obejmuje m.in. paszport, paszport tymczasowy, paszport dyplomatyczny, paszport służbowy ministerstwa spraw zagranicznych.

Zmiany wprowadzone przez ustawę o dokumentach paszportowych:

• zasady przyznawania paszportu

dokumenty paszportowe powinny zawierać dane biometryczne (odciski palców)

• dokumenty paszportowe nie stanowią naszej własności, tylko własność Rzeczypospolitej

przepis ten wprowadzono, by można było się skutecznie ubiegać o zwrot w razie zatrzymania obywatela polskiego przez władze innego państwa

• obecnie można mieć dwa polskie paszporty

np. paszport oraz paszport dyplomatyczny - zastosowanie dla dyplomatów przy posiadaniu ważnych względów

np. polski dyplomata mający pieczątkę w paszporcie z Izraela miał problem z wjazdem do Libanu, posiadając dwa paszporty może w jednym kraju przedłożyć jeden paszport, w drugim z tych krajów drugi paszport.

(arabizacja paszportu - tłumaczenie paszportu na język arabski)

• dzieci nie są wpisywane do paszportu rodziców

obecnie istnieje możliwość wyrobienia paszportu dla dzieci poniżej 5 lat, kiedyś dopisywane były w paszporcie rodzica, ale czasami nie można było ustalić tożsamości dzieci, czy jest to te właściwe, czy też nie

• konieczność osobistego złożenia podania o wydanie paszportu

to samo odnosi się do odbioru paszportu (kiedyś można było przez drugą osobę)

• każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu

co jest gwarantowane przez publiczne prawo podmiotowe przysługuje każdemu obywatelowi

Funkcje dokumentu paszportowego:

• uprawnia do przekraczania granicy

• uprawnia do pobytu za granicą

• poświadcza obywatelstwo polskie

• poświadcza tożsamość

Dokumenty paszportowe wydaje się na wniosek złożony osobiście, wydanie nie następuje w formie decyzji, tylko jest to czynność materialno - techniczna

Możliwość odmowy wydania dokumentu paszportowego:

niekiedy istnieje możliwość odmowy wydania dokumentu paszportowego, właściwy organ odmówi wydania w drodze decyzji administracyjnej na wniosek sądu lub organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze (postępowanie karne) prowadzone przeciwko danej osobie, odmowa następuje w celu nie dopuszczenia na wyjazdu z kraju osoby podejrzanej lub oskarżonej

Rodzaje dokumentów paszportowych:

• paszport:

co do zasady wydawania osobom powyżej 5 roku życia

(może też być wydany osobie, która nie ukończyła 5 lat pod warunkiem złożenia odpowiedniego żądania przez rodziców, okres ważności tego paszportu nie może przekroczyć 5 lat od dnia wydania)

• paszport tymczasowy:

- paszport wydawany osobom małoletnim do 5 roku życia

- wydawany obywatelom polskim, którzy przebywają za granica, a nie posiadają paszportu

• paszport dyplomatyczny:

wydawany niektórym osobom np. Prezydentowi Rzeczypospolitej, posłom, senatorom, osobom pełniącym funkcje w służbie dyplomatycznej itd

• paszport służbowy ministerstwa spraw zagranicznych:

przysługuje członkom służby zagranicznej ale tylko tym, którzy nie posiadają stopnia dyplomatycznego

Okres ważności paszportów:

• paszport co do zasady jest ważny 10 lat od chwili wydania, okres ważności paszportu wydanego dla osoby małoletniej w wieku 5-13 lat, wynosi 5 lat, jeżeli został wydany osobie do 5 roku życia okres ważności nie może przekroczyć 5 lat

• okres ważności paszportu dyplomatycznego i służbowego jest określony w paszporcie, paszporty te uprawniają do czynności służbowych, maksymalny okres ważności wynosi 10 lat, nie może ich przekroczyć

Organ wydający paszporty:

• paszport i paszport tymczasowy wydaje wojewoda, ewentualnie w drodze porozumienia prezydent miasta

• paszport służbowy i dyplomatyczny wydaje minister spraw zagranicznych

Akta stanu cywilnego:

stan cywilny - sytuacja prawna osoby fizycznej uzależniona od zawarcia związku małżeńskiego

w rozumieniu przepisów prawa pojęcie to jest szersze - jest to okoliczność, która wpływa na pozycję prawną osoby w rodzinie i sytuację osobistą (pokrewieństwo, powinowactwo, imię, wiek, płeć)

Podstawowym obowiązującym aktem jest prawo o aktach stanu cywilnego z 1985r.

Ewidencjonowanie stanu cywilnego:

dane wykorzystywane przy różnych okolicznościach

ewidencjonowanie pojawiło się w XVI w na soborze trydenckim, pierwotnie miało charakter religijny (księgi parafialne), od XIX w przyjęto system rejestracji świeckich (szczególnie Francja)

Charakter ewidencjonowania w Polsce po odzyskaniu niepodległości:

• Polska centralna - charakter mieszany

• zabór rosyjski - charakter religijny

• zabór pruski, austriacki - charakter świecki

Po II Wojnie natomiast:

Polska przyjęła całościowy system i powołano Urzędy Stanu Cywilnego

Co do zasady obowiązuje rejestracja świecka

Ogólne zasady rejestracji stanu cywilnego:

wpis do rejestru aktu stanu cywilnego ma charakter deklaratoryjny (skutek prawny istnieje od momentu zdarzenia - nie od dokonania wpisu)

• zasada powszechności

rejestracją objęte są wszystkie zdarzenia mające wpływ na stan cywilny

• zasada prawdy obiektywnej

jest realizowana wtedy, gdy wpisy dokonywane w urzędach stanu cywilnego będą odzwierciedlały rzeczywisty stan zdarzeń podlegających rejestracji

• zasada jednolitości organów rejestracyjnych

organem powołanym przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta jest kierownik urzędu stanu cywilnego

• zasada zupełności

informacje o stanie cywilnym powinny być pełne (wszystkie informacje według kolejności ich powstania)

• zasada ograniczonej jawności ksiąg i aktów stanu cywilnego

odpisy aktów wydaje się na wniosek ściśle określonych podmiotów (brak pełnej jawności) ustawa określa upoważnione podmioty

Rodzaje aktów stanu cywilnego:

• Akt urodzenia

urodzenie - to całkowite opuszczenie ustroju matki i całkowite wykonywanie czynności życiowych samodzielnie

- rejestracji podlega nie tylko żywe urodzenie, ale także martwe

- urodzenie należy zgłosić w terminie 14 dni od dnia urodzenia, jeżeli dziecko urodzi się martwe, termin wynosi 3 dni, jednakże głoszenie w terminie późniejszym nie ma wpływu na sporządzenie aktu, wskazać należy: datę urodzenia, imię, imiona rodziców

- obowiązany do zgłoszenia jest: ojciec dziecka, matka dziecka, jeżeli jej stan na to pozwala, lekarz, położna, szpital lub inny zakład opieki zdrowotnej

- domniemanie pochodzenia dziecka -domniemywa się, ze ojcem dziecka jest mąż matki, jeżeli dziecko urodziło się w trakcie małżeństwa, lub w trakcie oraz 300 dni po ustaniu małżeństwa, chyba, że matka zawarła nowy związek małżeński

- imię dziecka - wyboru dokonują rodzice, imię powinno być przyzwoite, odróżniać płeć, jeśli rodzice nie wybiorą imienia może to zrobić kierownik urzędu stanu cywilnego

• Akt małżeństwa

zawarcie małżeństwa polega na zgodnym złożeniu dwóch oświadczeń woli przez dwie osoby o odmiennej płci przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, małżeństwo powstaje z chwilą złożenia oświadczenia woli, akt małżeństwa potwierdza ten stan, powstały z chwila zawarcia, podpisują go uczestnicy, zawarcie małżeństwa jest możliwe przed duchownym, ale też przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego

Przesłanki zawarcia małżeństwa:

- odmienność płci

w sytuacja nie określenia płci rozstrzyga sąd, jeśli po zawarciu małżeństwa jeden z małżonków zmienia płeć formalnie małżeństwo nadal istnieje

- jednoczesna obecność

możliwe jest też zawarcie małżeństwa per prokura, czyli przez pełnomocnika, za zezwoleniem sądu i pełnomocnictwem potwierdzonym notarialnie, tylko w wyjątkowych sytuacjach przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, również przed duchownym

- złożenie zgodnych oświadczeń woli przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego

Unieważnienie małżeństwa:

przysługuje osobom, które nie osiągnęły wieku odpowiedniego do zawarcia małżeństwa, czyli 18 lat

Alternatywna forma współżycia formalnego między dwoma osobami:

w Polsce rejestracji podlega zawarcie małżeństwa, a nie podlegają inne związki nieformalne np. konkubinaty, natomiast w większości państw zachodnich istnieje rejestracja związków nieformalnych, np. tzw. pacs we Francji, są to związki nie wywołujące skutków takich jak małżeństwo, wywołują one natomiast skutki podatkowe, spadkowe, jest to umowa luźna, o łatwych prawach i obowiązkach, którą łatwo zakończyć, cieszy się coraz większą popularnością

Przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego małżeństwo mogą zawierać zarówno obywatele Polski jak i cudzoziemcy (np. Polak z Czechem), a nawet dwóch cudzoziemców

Małżeństwo konkordatowe:

jego istota polega na złożeniu oświadczeń woli przed duchownym konkretnego wyznania, a nie kierownikiem urzędu stanu cywilnego, ale akt małżeństwa sporządza kierownik urzędu stanu cywilnego, którego w ciągu 5 dni należy poinformować o zaistniałym stanie

Małżeństwo konkordatowe powstało w latach 90, gdy Sejm przyjął konkordat, około 7 związków wyznaniowych na prawo do udzielania małżeństw konkordatowych

• Akt zgonu

zgon - w polskim prawie oznacza śmierć mózgową

- żeby dokonać rejestru stanu cywilnego muszą istnieć zwłoki, wyjątkiem są katastrofy

- sporządzenie aktu zgonu następuje przez kierownika urzędu stanu cywilnego na podstawie karty zgonu sporządzonej przez lekarza stwierdzającego czas zgonu

- do zgłoszenia zgonu są zobowiązani:

małżonek lub dzieci, najbliżsi krewni lub powinowaci, osoby zamieszkałe w lokalu w którym nastąpił zgon, osoby obecne przy zgonie, administrator domu, oraz szpital lub inny zakład

Zmiana imion i nazwisk:

• imiona nadają rodzice, wyjątkowo kierownik urzędu stanu cywilnego

• można posiadać tylko dwa imiona i dwa nazwiska (mężczyzna drugie nazwisko po matce np. gdy pochodzi z arystokratycznej rodziny lub po żonie)

• imię i nazwisko, to czynniki, które wpływają na stan cywilny w szerokim znaczeniu

• nazwiska nie wybieramy „dziedziczymy” po ojcu, chyba że wybrane zostanie inne nazwisko

• w trybie ustawy możliwe są zmiany imion lub nazwisk, gdzie warunkiem zmiany jest istnienie uzasadnionych, ważnych względów

Ustawa z 1956r o zmianie imion i nazwisk wprowadza zasady, warunki które muszą być spełnione przy zmianie imienia

Ustawa daje przykładowe sytuacje zmiany z różnych względów:

• wnioskodawca nosi nazwisko ośmieszające, nie liczące się z godnością człowieka, warunek odnosi się również do imienia (subiektywne przekonanie o ośmieszającym imieniu, nazwisku)

np. części ciała, przykre cechy, źle kojarzone

• uzasadnione względy zachodzą również, gdy imię lub nazwisko ma brzmienie nie polskie np. Kewin

• jeżeli nazwisko ma formę imienia, ale podstawą nie są nazwiska pochodzące od imienia np. Wojciechowski (bez bezpośredniej formy imienia)

• również gdy osoba chce powrócić do nazwiska, które wcześniej zostało zmienione

• nie można zmienić nazwiska na nazwisko zasłużone, kojarzące się z osobami zasłużonymi np. w historii, ale można zmienić na nazwisko powszechne np. Kwaśniewski, Sikorski, które też są jednocześnie nazwiskami znanymi

• uraz psychiczny również stanowi podstawę do zmiany imienia lub nazwiska:

chodzi o osoby wyśmiewane przez innych, zarazem których imię wcale nie jest obraźliwe

Decyzję w sprawie zmiany imienia i nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego, odwołanie przysługuje do wojewody

Sądy administracyjne uznały że ważnym powodem zmiany imienia i nazwiska nie są:

• ukończenie kary pozbawienia wolności (obawa o znalezienie pracy)

• zeznania świadka w sprawie karnej (obawa o zemstę przez oskarżonego)

Ordery i odznaczenia:

Ustawa o orderach i odznaczeniach, która je określa, ale nie precyzuje do końca, teoretycznie odznaczenie jest pojęciem szerszym i obejmuje order i odznakę

Inne kategorie orderów i odznaczeń:

Order: (z łacińskiego znaczy zakon) w średniowieczu ordery odzwierciedlały przynależność do zakonu, każdy zakon miał inny np. czarny krzyż - Zakon Najświętszej Marii Panny - Krzyżacy, stopniowo ordery zostały ustanawiane przez państwa np. order Chrystusa ustanawiany przez papieża, order św. Jerzego ustanowiony w XII wieku przez cesarza bizantyjskiego

• polskie ordery i odznaczenia nadaje Prezydent RP z własnej inicjatywy, albo na wniosek innych podmiotów np. Prezesa RM, ministrów, wojewody

Prerogatywa - czynność nadawania orderów

• ordery i odznaczenia nadaje się obywatelom polskim w pewnym zakresie, również cudzoziemcom (co wynika z umów międzynarodowych)

• obywatel polski może również przyjąć order, odznaczenie innego państwa, ale pod warunkiem uzyskania zgody Prezydenta RP

• co do zasady ordery i odznaczenia nadaje się danej osobie tylko jedne raz - ale np. ordery mają swoje klasy, tak więc order w danym stopniu może być nadawany tylko raz danej osobie, jednocześnie osoba ta może uzyskać order stopnia wyższego

Rodzaje orderów i odznaczeń:

• cywilne

• wojenne (nadawane w czasie wojny lub 5 lat po wojnie)

• wojskowe (związane z działaniami np. przeciw terroryzmowi)

Przyznając order lub odznaczenie Prezydent wydaje postanowienie przedstawione w Monitorze Polskim

Przykładowe ordery:

• Order Orła Białego, ustanowiony przez Augusta II Mocnego

• wojenny Virtuti Militari, mający 5 klas, order wojenny, nadawany osobom fizycznym, także miejscowościom

Przykładowe odznaczenia:

• krzyż walecznych, wydawany podczas wojny polsko - bolszewickiej

• krzyż wojskowy - nagroda za męstwo

• medal za ofiarność i odwagę, długoletnią służbę, długoletnie pożycie małżeńskie- jeden związek małżeński trwający 50 lat

Kapituła.- podmioty doradcze, opiniujące wydanie orderów i odznaczeń, ich opinia jest wiążąca ale Prezydent może z niej nie skorzystać

• Prezydent ordery i odznaczenia może nadawać, może też odwołać - odebrać w formie postanowienia ogłoszonego w Monitorze Polskim (np. jeśli osoba wprowadziła w błąd dany organ, dopuściła się czynu po którym stała się niegodna)

---