[ 1 ] - OSOBOWOŚĆ, POTRZEBY I POSTAWY CZŁOWIEKA #########################################
Potrzeby człowieka - moralne (żyć społecznie), intelektualne (wyposażenie człowieka w rozum pozwala na życie z innymi, zdolność mowy itd.) i fizyczne (czuje potrzebę życia w społeczeństwie). Wszystkie te elementy są nierozerwalnie złączone ze społeczeństwem.
Natura ludzka - stanowi zespół zdolności i sił motorycznych działających organizmie, które umożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb, aktywne przystosowanie się do środowiska i utrzymanie życia. Jest niezmienna, ale ulega modyfikacji.
Jaźń odzwierciedlona - zespół wyobrażeń o sobie, ukształtowanych na podst. tego, co inni sądzą o mnie.
Jaźń subiektywna - zespół wyobrażeń o sobie, ukształtowany na podst. tego, jak nas traktuje otoczenie. Jaźń pozytywna i negatywna.
Osobowość - zbiór trwałych cech charakterystycznych dla danej jednostki i różniących ją od innych. To element społeczny w człowieku. Na osobowość składają się elementy biogenne, psychologiczne i socjogenne.
Podział osobowości wg Znanieckiego - typ osobowości zależy od tego, pod czyim wpływem został w dzieciństwie i wczesnej młodości oraz kto w procesie socjalizacji był osobą znaczącą. Wyróżniamy: człowiek dobrze wychowany (wychowawcy i instytucje wychowawcze), człowiek pracy (warsztat pracy i pracownicy), człowiek zabawy (grupy zabawowe), człowiek zboczeniec (wpływem różnych negatywnych środowisk), człowiek
dobry a mądry (człowiek samodzielny).
Podział osobowości wg Szczepańskiego - ze względu na styl życia wyróżnił: twórców (ludzie wznoszący nowe idee, pomysły, wynalazki, rozwiązania), przeciętnych (ludzie, którzy sumiennie pracują i realizują swoje działania; nie modernizują niczego), aktywnych negatywnie (np. złodzieje, chuligani, dewianci, przestępcy) i jednostki zdane na pomoc i opiekę innych (np. chorzy, dzieci, starcy).
Podział osobowości wg Sprangera - człowiek teoretyczny (interesuje się prawami nauki; poszukujący teorii wyjaśniających świat), człowiek ekonomiczny (dąży do zdobycia bogactwa i dóbr materialnych), człowiek estetyczny (pragnie przeżywać piękno), człowiek społeczny (chętnie pomaga innym ludziom), człowiek polityczny (zabiega o władzę i panowanie nad innymi jednostkami oraz zbiorowościami), człowiek religijny (zainteresowany jest poznaniem Boga i głoszeniem Jego nauk).
Przekonanie - intelektualny stan pewności o realności lub słuszności jakiegoś przedmiotu lub zjawiska. Postawa składa się zwykle z wielu różnych przekonań.
Postawa - gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty (przedmioty materialne bądź idee). To stan umysłu jednostki wobec pewnych wartości społecznych. Termin ten miał zastąpić pojęcie „naśladownictwa”. Na postawę składa się komponent poznawczy (wiadomości o jej przedmiocie, przekonania), komponent emocjonalny (motywacyjny; składa się z uczuć wyższych - uczucia moralne, estetyczne, społeczne i religijne) i komponent zachowawczy (behawiorystyczny; składa się z czynności zorganizowanych i ukierunkowanych na pomoc, opiekę, oddanie czci, unikanie, przeszkadzanie).
Postawy społeczne - wszystkie maja za przedmiot społeczeństwo jako całość lub też różne grupy wchodzące w jego skład. Wyróżniamy: postawa patriotyzmu, postawa społecznego zaangażowania, postawa społecznej użyteczności, postawa społecznej gospodarności, postawa społecznego zdyscyplinowania, postawa społecznej odpowiedzialności, postawa społecznej otwartości.
Postawy interpersonalne - odnoszą się do współżycia między jednostkami. Wyróżniamy: postawa życzliwości, postawa poszanowania cudzej godności, postawa poszanowania życia i zdrowia, postawa tolerancji, postawa opiekuńczości, postawa poszanowania cudzej własności, postawa rzetelności informacji, postawa lojalności, postawa współ odczuwania, postawa poszanowania autonomii.
Postawy intrapersonalne - określają stosunek człowieka do samego siebie. Jeżeli jednostka ma być odpowiedzialna za świat, to odpowiedzialność ta musi obejmować własną osobę. Wyróżniamy: postawa osobistej godności, postawa samokontroli, postawa perfekcjonizmu, postawa samodzielności, postawa odpowiedzialności za siebie, postawa osobistej odwagi, postawa dzielności, postawa optymizmu.
Optymizm - cenny element osobowości każdego człowieka, pozwala więcej osiągnąć, a także uzyskać równowagę ducha. Postawa ta polega na tendencji aby w swoich przewidywaniach ujawniać zgodnie z własnymi oczekiwaniami jak również ma skłonności do dostrzegania w otoczeniu rzeczywistości jej stron dodatnich, dających powód do radości, a niekiedy wesołości. W parze z optymizmem jest poczucie humoru.
[ 2 ] - SOCJALIZACJA ################################################################
Poziomy socjalizacji - Ogólny poziom polega na zdobyciu kompetencji i umiejętności do życia wśród innych - umiejętność porozumiewania się, moralne wymogi współżycia, tolerancja. Niższy poziom to wejście do konkretnej kultury, przyswojenie podzielanych w ramach swoistych dla niej idei, przekonań, reguł, norm, wartości oraz symboli. Najniższy poziom oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z pozycjami, do których jednostka aspiruje.
Odmiany socjalizacji - socjalizacja pierwotna dokonuje się w rodzinie, a następnie w innych grupach pierwotnych. Jednostka jest wprowadzana w świat reguł, wzorów i oczekiwań. Uczy się podstaw społecznego współżycia. Socjalizacja permanentna towarzyszy człowiekowi przez całe życie. W sferze pracy wymaga się ciągłego doskonalenia kwalifikacji lub ich zmiany; w sferze rodzinnej - uczymy się reguł i wzorów życia rodzinnego. Socjalizacja polityczna to wdrożenie do pewnej kultury politycznych reguł gry. Socjalizacja antycypująca (odmiana snobizmu) występuje, gdy ktoś nie będąc członkiem danej grupy identyfikuje się z nią subiektywnie na tyle silnie, że z góry pragnie upodobnić się do jej członków. Najczęściej przejmowane są sposoby mówienia, ubierania się, upodobania artystyczne. Socjalizacja odwrotna istnieje gdy młodsi wywierają wpływ socjalizacyjny na starszych. Kontrsocjalizacja to wdrożenie do życia wzorów, norm i wartości kontrkulturowych (przeciwnych do obowiązującej kultury).
Teorie linearne - uznają jeden stały kierunek rozwoju ludzkich dziejów polegający na realizowaniu coraz większej wolności jednostki lub przeciwnie, rozszerzanie w toku podporządkowania jednostki społeczeństwu.
Teorie cykliczne - głoszą iż dzieje ludzkie polegają na zmiennym, powtarzającym się przechodzeniu społeczeństwa z indywidualizmu do kolektywizmu, spójności czy też socjalizacji.
Socjologiczne prawo retrospekcji społecznej - ustalił Kazimierz Kellnes-Krans. Głosi iż rozwój społeczny toczy się według dwóch antagonistycznych zasad, czyli ważności interesów jednostki nad interesami społecznymi i na odwrót. Na zmianę społeczeństwo jest podporządkowane jednostce, by później jednostka była społeczeństwu. Następnie powtarzają tę drogę, ale w innej formie i ciągle się udoskonalają.
[ 3 ] - PRAWA CZŁOWIEKA ############################################################
Podstawa praw człowieka - prawa wolnościowe, prawa społeczne, prawa solidarnościowe.
Tradycjonalny podział praw człowieka - prawo do bytu to zasadnicze prawo jednostki, którego społeczność pogwałcić nie może. Prawo do bytu pogwałca odbieranie życia, stosowanie kary śmierci (wyjątek to kara za morderstwo), pogarda dla człowieka, deptanie godności człowieka, czy fizyczne znęcanie się nad człowiekiem. Prawo do rozwoju - zawiera wiele praw naturalnych (wolność rozumienia, wolność słowa, wolność zrzeszania się, wolność zakładania rodziny, wolność naukowego poszukiwania prawdy, wolność zawierania małżeństwa, prawo do równości niezależnie od pochodzenie socjalnego, narodowości, wiary, płci...). Pierwsza deklaracja i gwarancja równości politycznej to Wielka Karta Praw i Swobód (Anglia).
Humanizm - urządzenie życia społecznej kultury i cywilizacji, w którym potrzeby człowieka i ich najpełniejsze i najdoskonalsze zaspokojenie wartości i godność ludzka są celami wszelkiej działalności i ich postawą.
[ 4 ] - PŁEĆ CZŁOWIEKA ##############################################################
Płeć biologiczna to anatomiczne i fizyczne różnice między ciałem kobiety i mężczyzny. Płeć kulturowa odnosi się do psychologicznych, społecznych i kulturowych różnic między mężczyznami i kobietami; płeć ta wiąże się ze społecznym tworzeniem męskości i kobiecości. Niemowlę przychodzi na świat z płcią biologiczną, a płeć kulturową wykształca w ciągu życia. Dzieci stopniowo internalizują związane z płcią normy i oczekiwania społeczne. Nierówność związana z płcią kulturową bierze się stąd, że mężczyźni i kobiety uczą się w procesie socjalizacji różnych ról. Jednostki mogą jednak odrzucać lub modyfikować społeczne oczekiwania towarzyszące rolom związanym z płcią.
Kształtowanie się płci wg Freuda - dzieci dowiadują się o różnicach płciowych na podstawie obecności lub braku penisa. W wieku 4-5 lat chłopiec czuje się zagrożony z powodu dyscypliny narzuconej przez ojca i samodzielności, jakiej się od niego wymaga. Pojawia się fantazja, że ojciec chce go pozbawić penisa. Chłopiec zaczyna postrzegać ojca jako rywala w zabieganiu o uczucia matki. Tłumiąc uczucia erotyczne wobec matki i uznając wyższość ojca, chłopiec utożsamia się z ojcem i staje się świadomy swojej męskości. Wyrzeka się miłości do matki z nieświadomego lęku przed kastracją przez ojca. Cechą dziewczynek ma być zazdrość penisa, gdyż nie mają one tego widocznego, wyróżniającego chłopców organu. W oczach dziewczynki obniża to też pozycję matki, która sama nie ma penisa i nie jest w tanie go jej dać. Kiedy dziewczynka utożsamia się z matką, przyjmuje postawę podporządkowaną, uznając swój niższy status. Po przejściu tej fazy, dziecko potrafi już wypierać swoje uczucia erotyczne.
Okres latencji - występuje między 5 rokiem życia a dojrzewaniem. Pragnienia erotyczne zostają zawieszone w tej fazie, aż do ich rozbudzenia w sposób bezpośredni przez związanie z dojrzewaniem zmiany biologicznej. Okres latencji przypada na wczesne i średnie lata szkolne (5-13 lat).
Kształtowanie się płci wg Chodorow - nauka czucia się istotą męską lub żeńską zaczyna się w najwcześniejszym okresie życia od przywiązania dziecka do rodziców. Dużo większe znaczenie ma rola matki, a mniejsze rola ojca. Dziecko mocno wiąże się emocjonalnie z matką we wczesnej fazie życia, bo to matka wywiera na nie największy wpływ. W pewnym momencie związek ten musi zostać zerwany, aby dziecko uzyskało poczucie własnej odrębności. Dziewczynki pozostają w bliższej ścisłości z matką. Bark zerwania więzi z matką powoduje, że tożsamość kobiety może łączyć się lub być uzależniona od tożsamości innej osoby: najpierw matki, a potem mężczyzny. Dlatego kobiety cechuje duża empatia i wrażliwość. Chłopcy zyskują poczucie własnej odrębności poprzez bardziej radykalne odrzucenie pierwotnej bliskości z matką. Swoje rozumienie męskości konstruuje z tego, co nie jest kobiece. Ich spojrzenie na świat jest bardziej analityczne. Mężczyźni przyjmują bardziej manipulacyjną postawę. Mają trudności w okazywaniu swoich uczuć innym.
Podział pracy ze względu na płeć - badacze utrzymują, że podział pracy między mężczyznami i kobietami jest uwarunkowany biologicznie. Kobiety i mężczyźni wykonują takie zadnia, do jakich są biologicznie predysponowani. George Murdoch uważa, że kobiety oddają się pracom domowym i obowiązkom rodzinnym, a mężczyźni pracy poza domem, gdyż jest to rozwiązanie praktyczne i dogodne. Wg jego badań, podział pracy ze względu na płeć występuje we wszystkich kulturach. Nie jest on wynikiem biologicznego „programowania”, ale najlogiczniejszym rozwiązaniem kwestii podstawowej organizacji społeczeństwa. Talcott Parsons twierdzi, że rodzina funkcjonuje najlepiej wówczas, gdy istnieje wyraźny podział pracy ze względu na płeć. Kobiety odgrywają rolę ekspresyjną, zapewniając dzieciom opiekę, poczucie bezpieczeństwa i dając oparcie emocjonalne. Mężczyznom przypada rola instrumentalna, czyli żywiciela rodziny. Kobiety powinny swoje ekspresyjne, opiekuńcze skłonności przejawiać także wobec mężczyzn, dając im ukojenie i pociechę. Taki podział pracy, wynikający z biologicznych różnic płci, ma być gwarancją solidarności rodzinnej. John Bowlby ma pogląd, że kluczową rolę w socjalizacji pierwotnej odgrywa matka dziecka. Twierdził on, że dobro dziecka i jego zdrowie psychiczne zależy od jakości bliskiej, osobistej i stałej więzi z matką. Nie wyklucza, że brak matki można zastąpić, ale sugerował, że powinna to być kobieta o specyficznym kobiecym charakterze roli matki. Uważa, że pracujące matki zaniedbują swoje dzieci.
Tożsamości seksualne - w latach 90' Lorber wyróżnia tożsamość seksualną: właściwą (heteroseksualna), lesbijską, gejowską, kobiecą biseksualną, męską biseksualną, transwestykę, transseksualistę (mężczyzna stał się kobietą), transseksualistkę (kobieta stała się mężczyzną).
[ 5 ] - FEMINIZM I PATRIARCHAT ########################################################
Feminizm - ruch którego celem jest wyjaśnienie przyczyn nierówności związanych z płcią kulturową i wskazanie dróg jej przezwyciężania. Teorie feministyczne bardzo znacznie różnią się od siebie. Panuje wśród nich zgoda, co do nierównych szans kobiet w społeczeństwie, ale wytłumaczenia tego faktu są bardzo różne.
Feminizm liberalny - źródło nierówności siedzi w postawach społecznych i kulturowych. Feministki liberalne interesuje walka z seksizmem, dyskryminacja w miejscach pracy, instytucjach edukacyjnych i środkach przekazu. Ich wysiłki koncentrują się na tworzeniu i ochronie równych szans dla kobiet za pomocą regulacji prawnych i innych środków demokratycznych. Według feministek liberalnych prawne gwarancje równości są ważnym czynnikiem w zwalczaniu dyskryminacji kobiet. Dążą one umiarkowanie do stopniowej, dogłębnej reformy istniejącego systemu. Działalność feministek liberalnych bardzo przyczyniła się do poprawy sytuacji kobiet.
Feminizm radykalny - mężczyźni są odpowiedzialni za eksploatację kobiet i czerpanie z niej korzyści. Zarzucają systematyczne zdominowanie jednostek męskich przez żeńskie. Patriarchat postrzegany jest jako uniwersalne zjawisko występujące w różnych czasach i kulturach. Rodzinę jest jednym z głównych źródeł społecznego wyzysku kobiet. Mężczyźni wyzyskują kobiety, korzystając z darmowej pracy wykonywanej przez nie w domu. Mężczyźni jako grupa nie dopuszczają też kobiet do zajmowania dających władzę i wpływowych stanowisk. Patriarchat polega również na jakiejś formie zawłaszczenia praw do kobiecego ciała i seksualności. Ponieważ kobiety są tak wyposażone biologicznie, że mogą rodzić dzieci, stają się materialnie zależne od mężczyzn pod względem ochrony i utrzymania. Twierdzi ona, że jedyną droga wyzwolenia kobiet jest całkowite odrzucenie rodziny wraz z pisanymi w nią relacjami przemocy. Główny mechanizm dominacji mężczyzn to stosowana przez nich przemoc fizyczna wobec kobiet. Przemoc domową, gwałt i molestowanie seksualne to nie oderwane przypadki przejawu systemowej dyskryminacji kobiet. Mężczyźni narzucają kobietom swoje koncepcje piękna i seksualności, alby wytworzyć pożądany typ kobiecości. Mężczyźni umacniają podporządkowania kobiet przez środki przekazu, modę i reklamę. Zmieniają kobiety w obiekty seksualne, których rola polega przede wszystkim na dostarczeniu mężczyznom przyjemności i rozrywki. Feministki twierdzą, że skoro patriarchat jest zjawiskiem systemowym, równość w odniesieniu do płci można osiągnąć jedynie przez jego obalenie.
Feminizm czarny - w centrum problemu stawia problemy czarnych kobiet. Na plan pierwszy wysuwa się wpływ na nierówność związaną z płcią kulturową wśród czarnych potężnego dziedzictwa niewolnictwa, segregacji i ruchu w obronie praw człowieka. Czarne kobiety mogą doświadczać dyskryminacji w zupełnie innych okolicznościach niż kobiety białe. Innym czynnikiem jest przynależność klasowa. Zdaniem niektórych czarnych feministek siła teorii czarnego feminizmu polega na rozpatrzeniu przede wszystkim wzajemnych relacji między kwestiami rasowymi, klasowymi i wynikającymi z płci. Ich zdaniem czarne kobiety są po wielokroć upośledzone społecznie, ze względu zarówno na kolor skóry, płeć jak i pozycję klasową.
Teoria patriarchatu - systemem struktur i praktyk społecznych, ze pomocą, których mężczyźni dominują, uciskają i wyzyskują kobiety. Patriarchat i kapitalizm oddziałują na siebie i współpracują ze sobą. Wyróżniamy 6 struktur dzięki którym funkcjonuje patriarchat: stosunki produkcji w gospodarstwie domowym (niepłatna praca w domu), praca płatna (kobiety są wykluczone z pewnych zwodów, niżej opłacane), państwo patriarchalne (państwo systematycznie sprzyja interesom patriarchatu), męska przemoc fizyczna (kobiety stale doświadczają i są narażone na przemoc), patriarchalne relacje seksualne (przymusowa heteroseksualność), patriarchalne instytucje kulturalne (przedstawianie kobiety „okiem mężczyzny”).
Patriarchat prywatny - polega na dominacji nad kobietami ze strony indywidualnego patriarchy, w domu. Jest to strategia wykluczania, ponieważ kobiety nie są w zasadzie dopuszczone do życia publicznego.
Patriarchat publiczny - ma charakter w większym stopniu zbiorowy. Kobiety pojawiają się publicznie, ale nie mają dostępu do pieniędzy, władzy i statusu.
Kulturowy porządek płci - wyróżnia się 3 aspekty społeczne na niego wpływające, czyli obowiązujące w całym społeczeństwie relacje między mężczyznami a kobietami: praca (odnosi się do podziału pracy ze względu na płeć zarówno w domu jak i na rynku pracy), władza (przejawia się w relacjach społecznych tj.: autorytet, przemoc, ideologia w instytucjach i państwie, a także w życiu domowym), relacje osobiste i seksualne (dotyczy to dynamiki związków intymnych, emocjonalnych i osobistych, w tym małżeństwa, seksualności i wychowania dzieci).
Hegemonia - odwołuje się do społecznej dominacji określonej grupy, utrzymywanej na zasadzie dynamiki kulturowej rozciągniętej na życie prywatne i domeny społeczne np. środki przekazu, edukacja i ideologia mogą służyć jako kanały ustanawiania hegemonii.
Męskość hegemoniczna - wiąże się przede wszystkim z heteroseksualnością i małżeństwem, ale także z władzą, płatna pracą, siłą i odpornością fizyczną. Jest przedstawiona jako idealna forma męskości i tylko nieliczni mężczyźni są w stanie ją osiągnąć. W ramach porządku patriarchalnego z dominującej pozycji męskości hegemonicznej czerpie korzyści duża liczba mężczyzn. W relacji podporządkowania męskości hegemonicznej jest szereg dalszych typów męskości i kobiecości. Najważniejsza spośród podporządkowanych męskości jest męskość homoseksualna.
Homoseksualista - postrzegany jest jako przeciwieństwo „prawdziwego mężczyzny”, tzn. nie dorasta do ideału męskości hegemonicznej. Męskość homoseksualna jest napiętnowana i lokuje się na samym dole męskiej hierarchii płci kulturowej.
Cztery rodzaje homoseksualizmu - przygodny (przelotny związek homoseksualny, który nie wywiera większego wpływu na całość życia danej osoby), aktywność zdeklarowana (regularnie dochodzi do aktów homoseksualnych, ale nie stają się one dominującą orientacją jednostki - mają charakter zastępczy), spersonalizowany (dotyczy jednostek ukrywających to przed znajomymi i przyjaciółmi), jako sposób życia (jednostka ujawniła się, dla niej kluczową rzeczą są kontakty z innymi ludźmi o podobnych upodobaniach seksualnych).
Postawy wobec homoseksualizmu - nietolerancja (na początku bardzo wielka, obecnie nie uważa się go za chorobę), homofonia (lęk przed jednostkami o orientacji homoseksualnej i pogarda w stosunku do nich), wrogość (homoseksualiści są ofiarami brutalnych ataków i morderstw).
Kobiecość emfatyczna - jest ważnym dopełnieniem męskości hegemonicznej. Jest zorientowana na realizację interesów i spełnienie pragnień mężczyzn. Cechuje ją uległość, opiekuńczość i empatia. W młodych kobiet odpowiada to wrażliwości seksualnej, a u starych macierzyństwu. Dominuje w środkach przekazu, reklamie i komunikatach marketingowych.
Kobieta buntownicza - odrzuca kobietę emfatyczną. Nie podporządkowuje się, prowadzi odmienne życie niż kobieta emfatyczna. Należą do nich np. feministki, lesbijki, stare panny, wiedźmy, prostytutki itd.
[ 6 ] - PROSTYTUCJA ################################################################
Prostytucja - świadczenie usług erotycznych w zamian za korzyści materialne. Brunon Hołtys uważa, że prostytucja polega na utrzymywaniu przypadkowych, odpłatnych stosunków seksualnych bez uczuciowego zaangażowania partnerów. Macko określa prostytucję jako przygodny, pozamałżeński stosunek seksualny polegający na kontrakcie w którym jedna osoba oddaje się odpłatnie drugiej osobie celem chwilowego zaspokojenia popędu płciowego.
Kategorie prostytutek - w latach 50tych: lokalówki (znajdowały klientów lokalach; miały swój rewir), gruzinki (na ulicach, dworach i parkach). W latach 60tych: lokalowe (w lokalach), uliczne (na ulicach), gwardzistki (prostytutki o długim stażu), rosówki (działające po zapadnięciu zmroku i o zmierzchu; nieurodziwe), mewki (w pobliżu portów), ksintówki (świadczyły usługi seksualne na plażach, w parkach, w krzakach). W latach 70tych: tirówki (usługi kierowcom tirów; współpracowały z przestępcami; okradały klientów), W latach 80tych: prostytutki na telefon, dewizówki (za obcą walutę).
Kuplerstwo - ułatwianie nierządu mając z tego korzyści materialne, są to przeważnie kobiety, które kiedyś były prostytutkami, a później wynajmowały lokale na potrzeby usług seksualnych, czyli ułatwiały nierząd.
Stręczycielstwo - najczęściej pracownicy restauracji np. kelnerzy, szatniarze, taksówkarze, „babcie klozetowe” - tak jakby reklamowanie konkretnych prostytutek.
Sutenerstwo - opiekun prostytutki (alfons) czerpie korzyści z nierządu, rozstawia prostytutki i zdobywa klientów.
[ 7 ] - GRUPY SPOŁECZNE #############################################################
Zadanie grupowe - zadania addytywne (sumujące się - wykonywanie tych samych czynności przez grupę, aby uzyskać ten sam efekt), zadania kompensacyjne (np. grupa sędziów łyżwiarskich - eliminuje się oceny skrajne), zadania kooperacyjne (przynoszą określony cel, często mają lidera), zadania dysjunktywne (grupa wybiera swojego reprezentanta, który działa w ich imieniu), zdania koniunktywne (dostosowane do najsłabszych).
Szowinizm grupowy - autooceny grupy, lokuje się swoją grupę wyżej niż jest ona oceniana przez innych, obiektywnych obserwatorów z zewnętrz, bądź członków innych grup.
Teoria funkcjonalno-strukturalna - najstarsza i dominująca teoria, jej korzenie sięgają organicystycznych teorii Spencera. Istotą tezy jest pogląd, że życie społeczne jest zawsze strukturalizowane w postaci systemów społecznych, operuje pojęciami system społeczny i funkcja. Współczesnymi twórcami są Radcliffe-Brown, (strukturalizm funkcjonalny), Malinowski (jego zdaniem u podstaw powstania i funkcjonowania tkwią potrzeby - grupuje je w 3 kategorie: biologiczne, psychiczne i społeczno-kulturowe), Parsons (zadaniem analizy społecznej jest wyjaśnienie jak powstają i funkcjonują struktury społeczne. Na powstanie osobowości społecznej składają się 2 aspekty: socjalizacja i kontrola społeczna).
System społeczny - jest kategorią pojęciową (powszechną) i obejmuje wszystkie rodzaje twórców społecznych. Elementami w systemie mogą być części danego systemu, przedmioty, stany, cechy, procesy.
Funkcja - określające rodzaj aktywności społecznej przez dany element na rzecz określonego systemu społecznego.
Grupa społeczna - pewna całość w szerokiej strukturze społecznej spełniająca jakąś funkcję na rzecz szerszych systemów społecznych tzw. makrosystemów. Merton definiuje ją jako pewną liczbę ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcje wedle określonego wzoru i pozostający w określonych stosunkach społecznych. Występuje tu świadomość grupowa czyli świadomość uczestnictwa, a przede wszystkim odrębność wobec innych grup.
Pojęcia dot. społeczeństwa - funkcjonalizm koncentruje się na problematyce funkcji, a strukturalizm na budowie struktury społecznej oraz zasad ją organizujących, kulturalizm to pogląd, iż kultura danego społeczeństwa lub danej zbiorowości reguluje stosunki społeczne czy struktury społeczne, służy zaspokojeniu gatunkowych czy indywidualnych potrzeb danej jednostki. Defimens grupy to jest to, co wiąże pewną ilość jednostek w odrębną całość, odrębny od jednostek podmiot życia społecznego.
Kryteria istnienia grupy - trwałe, normatywnie określone formy społecznej interakcji, samookreślenie się jednostek jako członka grupy, takie samo jej określenie przez innych ludzi.
Teoria interakcjonizmu symbolicznego - rzeczywistość społeczna w ujęciu interakcjonizmu symbolicznego sprowadza się do wzajemnych oddziaływań jako suwerennymi przedmiotami - jednostki oddziałują na siebie za pomocą symboli.
Interakcja - społeczne działanie, gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie interpretują definicją nawzajem swoje działanie - polega ono na wymianie przekazów komunikacyjnych między osobami w rolach nadawcy i odbiorcy.
Kategorie zjawisk społecznych - wg Znanieckiego są to działania społeczne, stosunki społeczne, indywiduum społeczne i grupy społeczne.
Rola społeczna - całokształt obowiązków, których spełnienia spodziewa się od jednostki krąg społeczny na podstawie statusu, jaki dana jednostka posiada, czyli całokształtu przywilejów wynikających ze statusu.
Krąg społeczny - zespół ludzi, którzy są powiązani określonymi stosunkami z daną pozycją społeczną.
Wspólnota - naturalne zespolenie ludzi szczupłego grona ze względu na wspólnie odczuwalny cel.
Zrzeszenie - stanowi jakby sztuczne zorganizowanie się ludzi dla osiągnięcia pewnych celów, cechuje się pewnym stopniem sformalizowania - sytuacja prawna, umowa.
[ 8 ] - MAŁŻEŃSTWO I RODZINA ########################################################
Rodzina - Hegel definiuje rodzinę jako ucieleśnionego ducha wyzwalającego ducha swą społeczną naturę. W rodzinie dokonuje się proces socjalizacji, a celem jednostek jest służba państwu nie rodzinie. Według Adamskiego rodzina jako grupa społeczna stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionego w ognisku domowym, jest prawdziwą lub domniemaną łącznością biologiczną, tradycją rodzinną i społeczną.
Do struktury rodziny zaliczamy - formy instytucjonalne, wzory regulujące współżycie wewnętrzne rodziny oraz wyznaczające hierarchię władzy i autorytetu, układ wzajemnie powiązanych ról, struktury dziedziczenia władzy, majątku bądź nazwiska, cykle czy fazy rozwoju życia małżeńsko-rodzinnego.
Rodzina nuklearna - ma 3 funkcje: prokreacja, socjalizacja pierwotna, stabilizacja osobowości ich członków na dwóch poziomach (nadawanie statusu społecznego i stratyfikacja osobowościowa). Rodzina nuklearna konstruuje 2 typy relacji - stosunki małżeńskie (dominują nad rodzicielskimi) i właśnie stosunki rodzicielskie.
Konflikty pokoleń - często wynikają z różnicy wieku. Ludzie młodzi inaczej patrzą na świat. Wiek uniemożliwia wzajemne porozumiewanie. Rodzice nie są w stanie zaspokoić zbyt wymagających zachcianek dzieci. Przyczyną konfliktów jest także różnica w wykształceniu, charakterystyczny okres dla konfliktów to okres dojrzewania.
Typologia rodziny (miejsce zamieszkania) - rodzina chłopska (gospodarstwo, wyłącznie utrzymanie rodziny), rodzina robotnicza (źródło utrzymania to dochody z pracy fizycznej, nie posiadający własnego zakładu pracy), rodzina inteligencka (praca umysłowa, styl życia różniący się od rodziny robotniczej), rodzina miejska, rodzina wiejska (może być zarówno chłopsko-robotnicza, jaki i chłopsko-inteligencka).
Sztuki dezorganizacji rodziny - brak ojca w wychowaniu chłopców prowadzi do zaburzenia procesu socjalizacji. Konsekwencje wychowania samotnie dziecka objawiają się przykładowo w trudności utrzymania autorytetu przez matkę, konfliktach z rodzicem, pojawia się nerwica. Rodzina zorganizowana, gdzie dziecko czuje się intruzem i niechciane. Zdeprecjonowanie uznawanych przez dziecko wartości rodzinnych, dzieci zamykają się w sobie.
Rodzina jako wspólnota - wypływa z natury ludzkiej, a nie jest dziełem umowy społecznej, rządzi się miłością a nie prawem, daje swym członkom wiele radości i przyjemności, uspołecznia uczucia i dążenia swych członków tak, że czują się oni zespoleni w dążeniu do celu i są gotowi zrezygnować ze swobody indywidualnej i wolności na rzecz grupy rodzinnej.
Rodzina jako zrzeszenie - ujawnia swe oblicze rozumu i woli arbitralnej, leży u podstaw jej bytu prawnego, ustanowienia, posiada określoną strukturę prawną, która gwarantuje jej trwałość oraz określa w sposób formalny zakres stosunków z innymi grupami, posiada własną organizację wewnętrzną, określa prawa i obowiązki, realizuje wiele celów drugorzędnych nadając im odpowiednią rangę w stosunku do celu podstawowego.
Czynniki dezintegracji życia rodzinnego - alkoholizm i narkomania, zdrady małżeńskie i podejrzenia o zdrady, rozwój społeczności miejskich, wzrost wszelkich rodzajów ruchliwości społecznej, rozwój usług zastępujących rodzinę w świadczeniach na rzecz jednostki, oderwanie warsztatu pracy od rodziny, zamieszenie znaczenia niektórych funkcji rodziny, równouprawnienie, brak własnego mieszkania, choroba jednego ze współmałżonków, rozczarowanie w małżeństwie, rywalizacja między małżonkami, małżeństwo z przymusu, instrumentalny stosunek do małżeństwa, brak określonej roli mężczyzny i kobiety w małżeństwie, niewłaściwa hierarchia ról w rodzinie, brak wiedzy o małżeństwie oraz przygotowania do małżeństwa i rodziny.
Małżeństwo - jest wieloaspektową wymianą między grupami ludzkimi, które dzięki temu mogą wchodzić między sobą w stosunki zażyłości i przełamywać bariery. Małżeństwo określa członkostwo społeczne każdego nowonarodzonego dziecka, wprowadza je w sferę kultury do której należy całe społeczeństwo, wyznacza zakres seksualny swych członków oraz określa sferę materialnej i poznawalnej pomocy. Akt zawarcia związku małżeńskiego jest dowodem dojrzałości, utrzymania rodziny, wychowania dzieci. Małżeństwo musi być spójne, a na to wpływają czynniki wewnętrzne (miłość współmałżonka i rodziny, dążenie do spełnienia własnych marzeń) i zewnętrzne (sankcje zapobiegające rozwodom, nacisk opinii społecznej i warunków ekonomicznych, uzależnienie od wspólnego gospodarstwa i majątku).
Małżeństwo u podstaw rodziny - małżeństwo to związek na całe życie, cel to potomstwo, umiejętność poczęcia potomka, regulacja przez stałe normy obyczajowe. Małżeństwo zawiera się publicznie, dziedziczenie nazwiska i majątku, to wzajemna pomoc w potrzebie, daje uprawnienia seksualne.
Kryteria sukcesu małżeńskiego - trwałość związku małżeńskiego, subiektywne poczucie szczęścia obojga małżonków, pełen rozwój ich osobowości, integracji w związku, bez trwałych konfliktów i napięć małżeńskich czy rodzinnych, wypełnienie oczekiwań grup społecznych przede wszystkim zrodzenie i wychowanie potomstwa.
Etapy przedmałżeńskie - sponsatio (zaręczyny), dotatio (obdarowanie panny młodej jakimś podarunkiem), benediction (oficjalne błogosławieństwo w kościele), traditio poelle (przyjęcie panny młodej za żonę oznaczające wspólne zamieszkanie małżonków).
Przemiany w małżeństwie - coraz mniej osób pobiera się. Ci którzy wchodzą w związek małżeński robią to coraz później. Wzrost liczby „singli”. Średnia wieku pobierających się: kobieta 23,5 l. mężczyzna: 25,5l. Kobiety decydują się na zostanie matką później (ok. 29 l.). Wskaźniki rozwodów rosną - ok. 11% zawartych w Polsce małżeństw. Wzrosła ilość dzieci wychowywanych przez samotnych rodziców. Reguły i tradycje przestały obowiązywać. Ludzie wchodzą w związki małżeńskie z własnej woli. Zbytnia swoboda w związkach małżeńskich prowadzi do napięć. Małżeństwo alby przetrwało wymaga dużo wysiłku i pracy. Coraz więcej kobiet podejmuje pracę zawodową. Kobiety kładą nacisk na realizację swoich potrzeb zawodowych. Narasta antagonizm między kobietami a mężczyznami. Spadł wskaźnik urodzeń, ale rośnie wzrost leczenia bezpłodności. W każdym małżeństwie istnieją konflikty.
Przyczyny konfliktów w małżeństwie - wewnętrzne - niezgodność charakterów, odmienność cech psychicznych, różnice dążeń, rozbieżność wzorów kulturowych, zewnętrzne - warunki ekonomiczne utrudniające utrzymanie rodziny na określonym poziomie, sytuacje utrudniające swobodne wypełnianie swoich ról.
Małżeństwo monogamiczne - składające się z 2 osób, poligamiczne - składające się z większej liczby partnerów. Małżeństwo endogamiczne - między partnerami z różnych grup społecznych. Małżeństwo egzogamiczne - partnerzy z tej samej grupy społecznej. Małżeństwo egalitarne jest partnerskie. Gdy rządzi ojciec - patriarchalne, gdy matka - matriarchalne. Dziedziczenie w linii ojca - patrilinearne, w linii matki - matrylinearne, po matce i ojcu - bilinearne. Mieszkanie w domu męża - partylokalne, w domu matki - matrylokalne, we własnym mieszkaniu - neolokalne.
Postawy rodzicielskie wg Marii Ziemskiej - pozytywne: akceptacja dziecka, współdziałanie z dzieckiem, dawanie rozumnej swobody dziecku właściwej dla jego wieku, uznawanie praw dziecka w rodzinie. Negatywne: odtrącenie, postawa unikająca, nadmierna wymagania w stosunku do dziecka, postawa nadmiernie chroniąca.
Społeczeństwo egzogeniczne - myślistwo, zbieractwo, doraźna uprawa ziemi. Wymagało integracji terytorialnej, co pociągało za sobą konieczność wymiany kobiet w najbliższym terytorium. Wymiana kobiet dokonywała się za cenę obrony terytorium, obrona przed zbytnim przyrostem naturalnym występowała w postaci kontroli urodzeń.
Społeczeństwo endogamiczne - struktury wtórne, tam gdzie był wyższy poziom rozwoju gospodarczego, kultura rolna, oswojenie zwierząt domowych, transport, większe skupiska zamieszkania, wzrost liczby rąk do pracy, z czego wynika nastawienie na liczne potomstwo.
Praktykularyzm - zdobywczy cechuje się tym że ojciec jest łącznikiem z innymi grupami społecznymi, reprezentuje interesy rodziny na zewnątrz i umożliwia osiąganie celów rodzinnych, natomiast statyczny zakłada, że matka zajmuje się sprawami wewnątrz rodzinnymi, prowadzi gospodarstwo domowe, robi zakupy, dba o ład rodzinny, wychowuje dzieci, pełni funkcję ekspresywną.
Miłość - czysto zmysłowa, romantyczna, platoniczna, wspólne poszukiwanie celu życia, a na pierwszym miejscu jest dobro drugiego człowieka. Miłość może mieć formę narzeczeństwa (sankcje: magiczna, religijna, prawno-państwowa).
Nerwice - przejawiają się zaburzeniami impulsów lub uczuć (np. kłamstwo, samoudręczenie, samobójstwa, zaburzenia seksualne), zaburzeniami o charakterze psychologiczno-fizjologicznym (np. zaburzenia snu, mowy, pisania, mimowolne oddawanie moczu), zaburzeniem sfery umysłowej (np. zaburzenie uwagi, pamięci, wyobraźni, uzdolnień).
Funkcje instytucjonalne - prokreacja biologiczna (podtrzymująca ciągłość społeczeństwa), ekonomiczna (dostarczanie dóbr materialnych rodzinie), opiekuńcza (zabezpieczająca członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych), socjalizacyjna (wprowadzenie członków rodziny w życie społeczne i przekazywanie ich wartości kulturowych), stratyfikacyjna (gwarantująca członkom rodziny określony status społeczny, wyznaczająca przynależność do warstwy, klasy społecznej), integracyjna (kontrola zachowań poszczególnych członków rodziny, zachowań seksualnych małżonków, a także dorastających dzieci). Trzy funkcje instytucjonalne niezbędne do prawidłowego rozwoju społeczeństwa: prokreacja, socjalizacja, funkcja miłości.
Funkcje osobowe - małżeńskie (zaspokojenie potrzeb seksualnych małżonków), rodzicielskie, braterska (potrzeby braci i sióstr), trwałości i zmienności.
Opracowanie: TYMOŃSKI
Tekst i notatki: SYLWIA
5