1. Czynniki pogody i ich wpływ na plonowanie roślin +3. Przyrządy do pomiarów czynników atmosferycznych
Czynniki pogody :Klima- tyczne: -promieniowanie (heliogram) temp powi-trza ,cisnienie(baro- metr) ,wiatr wilgotność opady (pluwiograf).
2. Charakterystyka układów barycznych (niż, wyż), frontów atmosferycznych i ich wpływ na kształtowanie się pogody
Wyz-ukł baryczny w którym csnienie wzrasta od zewnatrz do centrum. Pogoda słoneczna, duza roznica temp miedzy dniem i noc. Front atmosf- powierzchnia styku mas powietrza
4. Czynniki wpływające na kształtowanie się gleb
Czynniki kształt glebe: skała macierzysta, klimat, woda, org zywe, ukształt terenu, działaln człowieka, czas
5 Najważniejsze typy gleb w Polsce: Czarnoziemy to bardzo żyzne gleby powstałe na podłożach lessowych najbardziej wartościowa pod względem rolniczym gleba, można uprawiać z powodzeniem wszystkie rośliny. Czarne ziemie ???gleby pobagienne, powstałe z odwodnionych osadów bagiennych i jeziornych. żyzne o dużej zawartości próchnicy. Rędziny -Gleby powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych i gipsowych. Mają dużą zawartość wapnia. Gleby bielice - powstałe z gleb piaszczystych w wyniku procesu bielicowania, raczej nie wykorzystywane w rolnictwie, występują w klimacie chłodnym i wilgotnym, stanowią podłoże pod lasy iglaste.
6. Właściwości fizyczne gleb :
gęstosc, porowartosc, plastyczność, strukturalność, pęcznienie, wł. Cieplne i sorpcyjne.
7. Gleby lekkie i ciężkie różnice
Gleby ciężkie to gleby wytworzone z glin ciężkich i iłów. Cecha to nadmierna zwiężłość, brak przewiwności, brak przepuszczalności oraz bardzo krótki okres umożliwiający właściwe przeprowadzanie uprawy. Stosować bruzdy i głęboka orka.Gleby lekkie- dominującą frakcją są ziarna piasku kwarcowego. Cecha to: duża przepuszczalność, słaba zdolność retencyjna, nadmierna przewiewnąć powoduje, że gleby są zbyt suche, bardzo ubogi kompleks sorpcyjny i mało urodzajne. Pomóc można przez dodanie materiału gliniastego, iglastego lub lessu.
8. Koloidy glebowe i właściwości koloidów
Koloidy glebowe czastki gleby o sredn poniżej 0,002mm. Właściwości koagulacji, peptyzacji, elektryczne, sorpcyjne.
9. Próchnica glebowa: rola próchnicy w glebie, czynniki powodujące zmniejszanie się i zwiększanie zasobności gleb w próchnicę
Próchnica- obniżenie prochnicy-intensywana uprawa, niewłaściwe nawozenie, brak płodozmianu, wapnowanie.
Próchnica ma bardzo złożoną budowę chemiczną; jest to mieszanina różnych związków organicznych, które podlegają zmianom zależnie od rodzaju roślinności, czynników klimatycznych i właściwości gleby. Z tych powodów w zależności od rodzaju gleb powstają różne próchnice, przy czym są one zawsze wynikiem rozkładu procesów rozkładu i syntezy. Najważniejszymi substancjami w próchnicy są kwasy próchnicowe, a więc kwas huminowy (powstający przy dostępie powietrza), kwas ulminowy (bez dostępu powietrza) i fulkowasy (w glebach kwaśnych).
Próchnica glebowa odgrywa zasadniczą rolę dla gospodarki rolnej. Zawiera, bowiem ważne dla roślin składniki odżywcze, jak: azot, magnez, wapń, fosfor i inne. Składniki te, w miarę tworzenia się próchnicy i mineralizacji substancji organicznych, stają się stopniowo dostępne dla roślin.
Próchnica ma również znaczenie dla wytwarzania się struktury gruzełkowej gleby. Próchnica skleja i cementuje glebowe cząstki w porowate ziarenka i grudeczki. Im więcej w glebie słodkiej próchnicy? (Wysysanej kationami o charakterze zasadowym), tym więcej jest gruzełków i tym są one odporniejsze na rozmywanie przez wodę. Gleba o takiej strukturze jest pulchna, o korzystnych dla rozwoju roślin właściwościach.
Należy podkreślić, że próchnica nadaje glebie ciemna barwę, która przyśpiesza ogrzewanie się gleby. Rozwój i działalność drobnoustrojów w glebie zależy w dużym stopniu od ilości próchnicy, jak również temperatury, wilgotności i innych.
Próchnicy w glebie jest zwykle niedużo; ilość jej waha się do kilku procent do setnych części procentu. Przez stosowanie odpowiedniej uprawy, nawożenia i melioracji rolnik może wpłynąć na szybkość powstawania i ilość tworzącej się próchnicy. Wpływ ten jednak jest ograniczony, gdyż w glebie ustala się stan dynamicznej równowagi, zależny od panujących czynników glebotwórczych. Szczególne trudności występują przy zwiększaniu ilości próchnicy w glebach piaszczystych i suchych, w których mineralizacja substancji organicznej przebiega bardzo szy
10. Odczyn gleb i regulacja odczynu
Odczyn gleby-podawany w jedn pH; silnie kwaśne, pH <4,5; kwaśne, pH 4,6 - 5,5; lekko kwaśne pH 5,6 - 6,2, obojętne, pH 6,3 - 7,0 zasadowe, pH > 7,0 Wapnowanie zwieksza przysfaj skł pokarmowych, podn odczyn gleby, poprawia strukt gleby, pozytywnie wpływ na mikroorg glebowe.
11 . Klasy i kompleksy glebowe :
Klasyfikacja gleby; I g. orne- najlepsze (czarnoziemy, redziny, brunatne ,mady) IIg. Połozone w gornych terenach III. A)gleby dobre(gorsze połozenie od kl 1 i 2, w dobrych latach plony zbliżone do 1 i 2kl) III b)srednio dobre (gorsze warunki chem niż w kl3a, gorsze warunki terenowe) IVa; sredniej jakości lepsze (uprawia się wszystkie rosliny ale uzyskuje się najwyżej srednie plony) IVb; sredniej jakości gorsze (tak jak klasa IVa podmokłe , połozone na stokach) V; gleby słabe (małozyzne, suche, kamieniste, za wysokie wody gruntowe) VI; gleby najsłabsze (mało przydatne do uprawy, podmokłe) VI RZ pod zalesienie. Kompleksy gleby;K 1-pszenny bdb (można uprawiac wszystko glebakl 1 i 2. Buraki pszenica)K2- pszenny dobry (mogą być okresowo suche lub wilgotne gl kl3a i b) K3- pszenny wadliwy (gleby ciezkie kl3b, 4aib, duze wahania plonow, burakow cukr się nie uprawia) K4- zytni bdb (gleby piaszczyste łatwe do uprawy ale mniej zyzne od kompl pszennych, GL kl3a i b, 4a) K5- zytni dobry (gl kl 4a i b lżejsze bardziej przepuszczalne) K6- zytni słaby ( piaszczyste łatwo przesychaja a plony niskie kl5) K7-zytni najsłabszy(piaszczyste suche mało zyzne plony niskie kl6 i6RZ) K8- zbozowo pastewny mocny( GL kl 5 i 6 zasobne w skł odzywcze srednio zwiezłe lecz zbyt wilgotne) K9 ???pastewny słaby (gl5 i 6 wytworzone z piasku zbyt uwilgotnione uprawia się rosliny jak w kom,,pl 3) K10 pszenny [Gorski](siega do wys 300-400m n.p.m) K11 ???zbozowo Gorski (uprawiam sie prawie wszystkie rosliny 500-600m) K12- owsiano ziemniaczany (uprawia się owies ziem,niaki zboza jare trawy 500-700m) K13 owsiano pastewny (500-700m owies ziemniaki trawy. Uprawa innych roslin jest zawodna)K14 urzytki zielone.
12 Żyzność i urodzajność gleb : Urodzajność gleby ??? zmodyfikowana przez działalność rolnika zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin. Urodzajność jest to cecha określająca wartość produkcyjną gleby. Żyzność gleby - naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin. Stanowi ona zespół fizycznych, chemicznych i biologicznych właściwości gleby, zapewniających roślinom odpowiednie warunki wzrostu
13. Metody hodowli twórczej + hodowla zachowawcza - czym się zajmuje-
HODOWLA to nauka zajmuje się tworzeniem nowych ulepszonych odmian i gatunków roślin oraz utrzymaniem gatunków i odmian istniejących.
Metody hodowli: a) krzyżówkowa- krzyżowanie gatunków i odmian o korzystnych cechach, wyhodowanie nowych gatunków trwa 6-11 latb) heterozyjna- wybujałość mieszańców pierwszego pokolenia c) poliploidalna- osobniki o zwielokrotnionej ilości chromosomów w jądrzed) mutacja- sokowa zmiana e) genetyczna- ingerencja w kod genetyczny, wycinanie fragmentu kodu i wstawianie do innych roślinpoza tworzeniem nowych odmian hodowla zajmuje się też utrzymaniem plonowania istniejących odmian igatunków. Rośliny uprawiane przez człowieka wyradzają się w skutek czego pogarsza się jakość plonu i wielkość, przyczyna tego mogą być: - zmiany genetyczneb- choroby - niepożądane zapylenie ??? mutacje- zanieczyszczenie materiału siewnego . Utrzymaniem plonowania odmian zajmuje się hodowla zachowawcza. NASIENNISTWO gałąź rolnictwa która udostępnia wyniki pracy hodowców do praktyki. Ustawa nasienna reguluje wszystkie prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia produkcji nasiennej kontroli materiału siewnego i dystrybucji do siewu powinno się używać nasion kwalifikowanych.
14. Znaczenie hodowli w nowoczesnym rolnictwie-
daje możliwość ogromnej oszczędności energii w różnych postaciach. np.wyhodowanie odmian odpornych na choroby zmniejsza zużycie preparatów chemicznych, a dzięki odmianom dobrze znoszącym warunki przechowywania ograniczane są straty w czasie magazynowania. Postęp biologiczny stanowi zatem rodzaj subsytutu nakładów rzeczowych (energetycznych) i prowadzi do zmniejszenia kosztów produkcji rolniczej. Chociaż hodowla nowych odmian jest kosztowna, to wydatki te są nieporównywalnie małe wobec korzyści osiąganych w procesach produkcyjnych w rolnictwie, powtarzających się cyklicznie z uwagi na specyfikę produkcji rolnej. Upowszechnianie postępu biologicznego w rolnictwie prowadzi do zwiększania efektywności produkcji i może sprzyjać podniesieniu konkurencyjności produktów rolniczych na rynkach
15. Doświadczalnictwo rolnicze:
Jest to dział wiedzy zajmujący się naukowymi metodami rozwiązania problemów rolniczych, a zwłaszcza porównywaniem różnych sposobów produkcji i używanych w niej środków. Zadaniem jest opracowanie metod: zakładania doświadczeń, zbierania otrzymywanych wyników liczbowych i obserwacji, przeprowadzenia analizy statystycznej wyników i wnioskowania na ich podstawie.
16. Płodozmian, zmianowanie, następstwo roślin, przedplon, międzyplon,
Płodozmian to zmianowanie zastosowane w gospodarstwie. Coraz częściej odchodzi się od płodozmianów i zmianowań zastępując je następstwem roślin. W skutek tego następuje pogorszenie się żyzności gleb i spadek plonów. Zmianowanie- to następstwo roślin które uwzględnia wymagania przyrodnicze agrotechniczne i ekonomiczne następstwo roślin- to kolejność produkcji roślinnej przedplon-to roślina uprawiana przed plonem głównym międzyplon - to roślina uprawiana miedzy dwoma plonami głównymi
17. Układanie zmianowań
- na pierwszym polu zmianowania najlepiej wstawić roślinę okopowa - unikac następstw tych samych roślin po sobie - przynajmniej raz w zmianowaniu zaplanować nawożenie obornikiem raz na 5-6 lat wapnowanie w przypadku zbóż nie niedopuszczalne jest uprawianie tego samego gatunku po sobie pszenicy po jęczmieniu - owies może być przedplonem innych zbóż ??? pamiętać że w zmianowaniu len nie może być częściej niż co 5-6 lat, buraki, koniczyna co 4-5 lat - przynajmniej raz w zmianowaniu uwzględnić zespół uprawek pożniwnych.
1. ułóż zmianowanie 5-polowe, zbożowe: ziemniaki++/nawożone obornikiem, pełna dawka++/ pół dawki+/ , pszenica ozima, bobik/ poprawa struktury gleby/, jęczmień jary, owies 2. zmianowanie 5-polpwe na ciężkie gleby: buraki++, pszenica ozima, bobik, pszenica ozima, owies 3.zmianowanie 5-polowe, zbożowe na gleby lekkie: ziemniaki++, żyto, łubin żółty, jęczmień, owies 4. zmianowanie6-polowe, zbożowe i umieścić w nim międzyplon ozimy: buraki , pszenica ozima, owies, groch+[żyto/międzyplon ozimy/,
Żyto] + kukurydza(ziemniaki), jęczmień.
5. zmianowanie4-polowe, wszechstronne: buraki, pszenica jara, groch, owies. 6. zmianowanie 6-polowe, przemysłowe, na ciężkie gleby. Burak cukrowy++, kukurydza, jęczmień browarny, groch, pszenica ozima, pszenżyto. Tytoń, jęczmień jary, owies, len, pszenica ozima, owies 7. zmianowanie 6-polowe, pastewne, na ciężkie gleby: burak pastewny, jęczmień jary+ wsiewka koniczyny czerwonej, koniczyna czerwona, pszenica jara, kukurydza. 8. zmianowanie do zbioru roślin tylko kombajnem, 5-polowe.: rzepak, pszenica ozima, bobik, jęczmień jary, owies
18. Podstawowe zabiegi uprawowe: orka, kultywatorowanie, bronowanie, wałowanie (jakie zadania spełniają, kiedy należy je wykonywać. Wady i zalety orek. Bezorkowe systemy uprawy roli.
; Orka- kruszenie rozdrabnianie , obrocenie gleby, przyspiesza proc wietrzenia, niszczy chwasty i szkodniki. Podział orek; a) ze względu na cel-orka zasadnicza(przedzimowa, podorywka, siewna) orka uzupełniajaca(wiosenna) b)ze wzgl na głębokość; -płytka(do15cm)-srednia(1522) głeboka
(do30) b.głeboka(powyżej 30cm) uprawoweZad orek zasadniczych o. przedzimowa(poprawia strukture gleby, zwieksza retencję wodna, niszczy chwasty szkodniki, przykrywa obornik) podorywka (wykonyw jest po zbiorze roslin , zwalsza szkodniki chwasty, ogranicza parowanie, musi być zabronowana)
Zabiegi o.siewna (przygotowuje role do siewu roslin, niszczy chwasty szkodniki, stwarza warunki do kiełkowania i wschodu, musi być zabronowana) o. wiosenna (należy jej unikac gdyz wysusza glebe) Zabiegi wykonywane w systemie orkowym: a) włókowanie b) bronowanie c) kultywatorowanie d) głęboszowanie Wady uprawy płużnej: a) niszczenie struktury gleby i jej wierzchniej warstwy ochronnej b) przesuszanie warstwy ochronnej/ warstwy ornejc) przemieszczanie skł pokarmowych w głąb gleby d) naraża glebę na erozje wietrzną i wodną e) zagęszczanie warstwy podornej Kultywatorowanie miesza glebe głebiej niż brona, spulchnia, niszczy chwasty, działa na głębokość od kilku do kilkunastu cm, moha mieć łapy sztywne lub sprężynowe.Brony- spulchnie wierzchniej gleby, wyrównywanie, niszczenie chwastów przygot do siewu. Rodz bron; -chwastownik(niszczy chwasty) zębate(na gleby ciezkie pierwsze narzedzie do prac) kolczatki (spulchnia glebe napowietrza niszczy skorupę glebowa) -talerzowa(działaniezblizone do pługa, odwraca glebe, zastepuje pługa podorywkowego) Wały-wyrownuja powierzchnie, wgniataja bruzdy, dociskanie darni. Wał kolczatka(rozbija bryły po orce) wał strunowy(spulchnia warstwe wierzchnia, wyrownuje) System bezorkowy-orka jest najdroższym zabiegiem uprawowym, niszczy strukture gleby, wyciaga na powierzchnie gleby nasiona chwastów i kamienie, ułatwa rozwoj perzu, przyspiesza rozkład pruchnicy. Zabieg uprawowy-kazda pojedyncza czynność wyk narzędziem lub maszyna uprawowa.
19. Zespoły uprawek i uprawki
Zespół uprawek-kilka uprawek następujących po sobie w odpowiedniej kolejności; podorywka+bronowanie. Całokształt uprawy-wszystkie uprawki które rozpoczynaja się po zbiorze 1 rosliny a koncza ze wschodem nastepnej
20. Dobór uprawek wykonywanych w zmianowaniach (od zbioru przedplonu do siewu rośliny następczej)
21. - Nawozy organiczne pozyskiwanie, przechowywanie i stosowanie
.Nawozy organiczne charakteryzują się małą koncentracją składników pokarmowych, ale z uwagi na zawartość mikroelementów i substancji organicznej korzystnie wpływają na glebę i rozwój mikroorganizmów glebowych. Do nawozów organicznych należą: obornik- mieszanina częściowo zmineralizowana kału, moczu i ściółki. Srednia zawartość składników 0,5N:0,25 P2O5: 0,6 K2O Obornik powinno wywozić się jesienią. Podstawowa dawka to 25-30 ton na hektar. Powinien być wywożony co 3-4 lata i przechowywany na gnojownicach, każda warstwa obornika powinna być ugnieciona.
Gnojownica- przefermentowany kał z moczem. Składem podobna do obornika. Okres wiosenno-letni. Nie należy przekraczać dawki 30-40 na hektar co roku. Nawożona pod kukurydzę, buraki. Nawóz sprawia problemy, gdyż nie wchłania w całości.
Gnojówka- przefermentowany mocz. Wywozić można póżną jesienią i zimą. Dawki 10 do 30 m3 na hektar. Rozwozić wozem asenizacyjnym w dni bezwietrzne i pochmurne i po czym wymieszać z gleba.
Podmiot ptasi- zawiera 1-4% azotu, 0.3-3% fosforu, 0.4-2% potasu. Zaleca się, aby podmiot ptasi przed użyciem przekompostować(przetrzymać), aby nie skazić gleby. Słoma-do nawożenia słoma posiedana, w celu dobrego rozkadu słomy konieczne jest dodatkowe nawożenie mineralne azotem około 10 kg na tonę słomy.
Nawozy zielone- związki za zmniejszaniem się pogłowia zwierząt, nawozy zielone to rośliny, które wysiewa się jako międzyplony lub wsiewki poplonowe. Przed zimą siekane, koszone i przyorane na wiosnę. Nawozy zielone zastępują około ½ dawki obornika.
22. -+ Rodzaje nawozów: makro i mikroelementy Nawozy mineralne NPKCaMg:. Prawo minimum Liebiga
Prawo minimum Liebiga - jedno z podstawowych praw ekologii klasycznej, mówiące, że czynnik, którego jest najmniej (jest w minimum) działa ograniczająco na organizm, bądź całą populację. Makro-C, H, O, N,S,P,K,Ca,Ma. Mikro-Fe,Mn,Co,Mo,Zu,B,Wa,Na,Si,M. Nawozy mineralne-azot dzielimy na amonowe, azotanowe i amidowe.Do nawozów azotowych należy Saleta amonowa, salaterek i mocznik. Nawozy azotanowe (za wyjątkiem mocznika) powodują częściowe zakwaszenie gleby, a szczególnie siarczan amonu. Nie można stosować pod rośliny wrażliwe na kwaśny odczyn. Nawozy potasowe występują w postaci soli potasowej KCl i K2SO4. W Polsce najczęściej 57%.
23. - Stosowanie nawozów (terminu stosowania, znaczenie dla roślin? niedobory inadmiar nawozów w glebie)
Nawozy należy dobierać do właściwości gleby i uprawianej rośliny.
Azot stosuje się zawsze na krótko przed siewem, fosfor i potas znacznie wcześnie np. już jesienią, pod siane w następnym roku rośliny jare. Nawożenie pogłówne azotem, często w 2-3 dawkach, stosuje się w terminach dostosowanych do rytmu nawożonej rośliny.
24. + Podział środków ochrony roślin: insektycydy, herbicydy, fungicydy,
25. + Środki totalne, systemiczne i kontaktowe
Srodki systemiczne-środki, które działają z wnętrza rośliny, szkodnik spożywający roślinę zostaje zatruty. Srodki totalne- srodki które niszcza wszystko. Srodki kontaktowe- niszcza szkodniki tylko na powierzchni rośliny
26. + Bezpośrednie i zapobiegawcze metody ochrony roślin
Metody ochrony roslin; A )bezposrdenie ;- fizyczne ???mechaniczne(zbieranie reczne szkodnikow) ???biolog (wykozyst naturalnych wrogow szkodnika) ???chemiczne (zwalczanie szkodnikow przy uzyciu srodkow chemicznych insektycydy B) met zapobiegawcze- met agrotechniczne(właściwe zmianowanie, wyk zabiegow agrotechn w odpowiednim czasie, właściwy termIn siewu, własciwe nawozenie i materiał siewny) ???met chodowlane(wiele roslin jest tolerancyjnych i odpornych na szkodniki) ???kwarantanna (met zabezpieczające okresl terminem przed patogenem)
27. BHP przy pracy ze środkami ochrony roślin, na podstawie filmu-Rozpoczęcie od prawidłowego magazynowania środków ochrony rośliń- przechowywać w niedostępnym miejscu z dala od dzieci i osób niepowołanych. Muszą być zabezpieczone, aby nie skaziły wody gruntowne i powierzchniowe. Miejsce należy oznakować, a także zakazem używania ognia. Pomieszczenie musi być łatwe do wietrzenia i suche. Preparaty powinno przechowywać w oryginalnych i szczelnych opakowaniach, a po zabiegu pozostanie nie zużyta część środka, to należy ja dodatkowo zabezpieczyć umieszczając w foliowym, suchym opakowaniu. Przed przystąpieniem należy zapoznać się z instrukcją środka i sprawdzić czy jest ważny, dobrany ustalić wymaganą dawkę. itd.. Kiedy przygotowujemy ciecz użytkową należy w czasie nalewania i przelewania należy zapoznać z etykietą i przestrzegać podanych zaleceń dotyczącej wymaganej odzieży ochronnej. Podczas przygotowania cieczy bądź wykonywania zabiegu i po nim nie wolno palić, pić i jeść i trzeba mieć mydło, wodę i ręcznik w razie przedostania się cieczy. Każdą zużyty produkt nie należy zakopywać czy spalać a opakowania po środkach I i II klasy toksyczności, do czasu kiedy możliwe przekazanie producentowi bądź sprzedawców należy przechować w magazynach ze środkami ochronnymi a klasy III i IV toksyczności należy zginać, w celu zmniejszenia objętości i pakować do np. worów foliowych i przekazać na komunalne wysypisko .
28. + Znaczenie gospodarcze zbóż
29. +Fazy rozwojowe zbóż
ROZWOJU ZBÓŻ: 1. Kiełkowanie- duża wilgotność temp powyżej 0oC 2. Wschody- w korzystnych warunkach pojawiają się po ±10 dniach
3. Faza trzech listków- od wschodów do fazy 3 listków zboża są wrażliwe na zabiegi mechaniczne i chemiczne
4. Krzewienie rozpoczyna się gdy u większości roślin roślin pojawią się kolejne listki, w fazie krzewienia formułuje się zawiązek przyszłego kłosa lub wiecha. Rośliny są odporne na działanie większości herbicydów i warunki mechaniczne. Okres krzewienia trwa stosunkowo długo w tym okresie atakowane są przez wiele chorób i szkodników. 5. Strzelanie w źdźbło- rozpoczyna się gdy na wysokości 1-2 cm nad ziemią pojawia się 1 węzeł to okres intensywnego wzrostu roślin, są w tedy bardzo wrażliwe na niedobór wody i składników pokarmowych. Do tej fazy można było stosować herbicydy, stosuje się natomiast fungicydy(grzybobójcze) retardanty(skracanie źdźbła) 6. Kłoszenie+7. Kwitnienie- zwykle przebiegają jednocześnie Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest nadal bardzo duże, dużego znaczenia nabiera ostatni flagowy liść. 8. Dojrzewanie- dojrzałość mleczna, dojrzałość woskowa, dojrzałość pełna. W fazie dojrzałości mlecznej i woskowej niekorzystne są okresy suszy utrudniają przepływ składników pokarmowych do ziarna, powodują że ziarno jest niewykształcone(poślad).
9. Spoczynek
30. +Wymagania klimatyczno-glebowe
ZBOŻA OZIME są dostosowane do polskich warunków klimatycznych, kiełkują w temp. 2-4oC, różnią się znacznie mrozoodpornością, najbardziej mrozoodporne jest żyto(bez okrywy śnieżnej -25o C) pszenica(-20oC0 jęczmień ozimy(-15oC). warunkiem przezimowania jest odpowiednia zdrowotność i zahartowanie. Mrozoodporność nie zawsze idzie z parze z zimotrwałością(zdolność do przetrwania warunków zimowych) dla przykładu pszenica lepiej zimuje od żyta- jest mniej podatna na pleśń śniegową. Dla zbóż ozimych niekorzystne są duże wahania temp. na wiosnę, długo zalegająca okrywa śnieżna i susze wiosenne, szczególnie dla pszenicy. W okresie dojrzewania najkorzystniejsza jest pogoda słoneczna, temp. 10-12oC
ZBOŻ JARE są lepiej dostosowane od ozimin do naszych warunków, kiełkują w temp. 1-3oC, znosza przymrozki wiosenne pod względem wymagań cieplnych największe wymagania ma jęczmień, największe wym. Wodne ma owies. Ze wszystkich zbóż owies ma najmniejsze wymagania termiczne, bez problemu rozwija się w temp. 10-12oCWYMAGANIA GLEBOWE ZBÓŻ Największe wymagania glebowe ma pszenica zwłaszcza jara, dlatego zaleca się ją uprawić na kompleksach 1,2,3,4,10,11, na glebach klas 1,2,3. Najmniejsze wymagania ma żyto ma silny system korzeniowy, głęboko sięgający w głąb gleby, szybszy rozwój od innych zbóż, dlatego może być uprawiany na glebach lekkich tolerancyjnych na odczyn gleb. Zaleca się uprawę na kompleksach 4,5,6,(7) na klasach gleb 4,5,6. Również owies jest roślina tolerancyjną na odczyn gleby o dużych zdolnościach pobierania skład. Pokarmowych, Nawe trudnodostępnych. Jęczmień można uprawiać tam gdzie pszenica, ale również na lepszych glebach kompleksów żytnich, duże znaczenie w uprawie jęczmienia ma kultura uprawy.
31. +Stanowisko w zmianowaniu
STANOWISKO ZMIANOWANIA Zboża powinny być uprawiane po roślinach okopowych przemysłowych lub pastewnych. Roślinami najbardziej wrażliwymi na przedplon SA pszenica i jęczmień.
32. + Uprawa roli, nawożenie, siew, pielęgnacji i zbiór roślin zbożowych
SIEWZboża ozime: * optymalne terminy siewów: -jęczmień ozimy 12-18 wrzesień -żyto ozime 15-25 września - pszenica ozima 20-30 września /5 październik/ *głębokość siewu w zależności od rodzaju gleby 3-5 cm * rozstaw rzędów 10-15cm
* przygotowanie materiału do siewu. Zboże przed siewem powinno być wyczyszczone i zaprawione, zaprawy zabezpieczają przed chorobami, najlepiej wysiewać zboże w centrali nasiennej. Na 1ha wysiewa się w zależności od gatunku i odmiany od 120-150 kg ziarna. Ilość wysiewu powinna być ustalona w oparciu o warunki glebowe, gatunek, zdolność kiełkowania, czystości nasion, masy tysiąca ziaren(MTZ) Zboża jare:
*terminy siewu: Pszenica i owies wcześnie jak jest to możliwe. Jęczmień po wysiewie pszenicy owsa. Reszta podobnie jak w zbożach ozimych. NAWOŻENIE Zboża wymagają zbilansowanego nawożenia mineralnego:
Nawożenie nawozami AZOTOWYMI- jest najtrudniejsze gdyż trudno jest ustalić optymalna dawkę nawozową. Zboża ozime nie nawozi się jesienią azotem za wyjątkiem bardzo ubogich stanowisk. Konieczne jest nawożenie azotem na wiosnę, azot powinien być dawkowany bo zbyt duża jednorazowa dawka nie jest efektywnie wykorzystywana. Pierwsza dawka azotu- po rozpoczęciu wegetacji ; regeneruje po zimie, druga dawka- koniec krzewienia; trzecia dawka- rzadko stasowana, na początku kłoszenia, ma mały wpływ na plon, ale poprawia jego jakość. Z reguły w naszych warunkach pierwsza dawka wynosi 40-60- kg N, druga 30-40 kg (jeśli rośliny dobrze rosną nie widać po nich braku azotu dawkę tę można pominąć). Koniczne jest dzielenie dawki większej niż 60kg. Nawożenie FOSFOROWO POTASOWE- wielkość dawek najlepiej ustalić w opakowaniu o badania i zalecenia nawozowe. Termin nawożenia : zboża ozime- przed siewem, pod najgłębszą uprawkę. Zboża jare: mogą być nawożone jesienią lub wiosną pod najgłębszą uprawkę. Nawożenie WAPNIOWO- MAGNEZOWE- gleby kwaśne i lekko kwaśne powinny być wapnowane, dawki wapna ustala się w oparciu o analizę gleb i ich skład chemiczny. ZABIEGI PIELĘGNACYJNE To wszystkie czynności które rozpoczynają się po siewie a kończą z chwilą zbioru plonu. Zboża ozime: Z zabiegów mechanicznych zaleca się: bronowanie na wiosnę w chwili ruszania wegetacji, bronowanie- niszczy chwasty, pobudza rośliny do krzewienia, jest pomocnicze przy mieszaniu nawozów. Ze zbóż ozimych nie bronuje się żyta i jęczmienia ozimego.(rośliny te są na wiosnę duże i rozkrzewione). Bronowanie tych zbóż przeprowadza się tylko wtedy gdy zostały opanowane przez pleśń śniegową. Ważnymi zabiegami pielęgnacyjnymi są zabiegi chemiczne zwalczające chwasty, szkodniki i choroby. zwalczanie chwastów- chwasty są jedną z głównych przyczyn spadku plonów. Najgroźniejszymi chwastami z zbożach ozimych są: miotła zbożowa, perz, stokłosa Żytna, owies głuchy- chwasty jednoliścienne. Najczęściej stosowanymi herbicydami są chisel,selon, puma(te herbicydy zwalczają też niektóre chwasty dwuliścienne). Powinny być stosowane jesienią. Najgroźniejsze dwuliścienne: przytulica czepna, rumiany, gwiazdnica pospolita, mak polny, bratek polny, tobołki polne, rolesty, chabry. Zwalczanie chwastów dwuliściennych(na wiosnę): chwastom, amino pielik, Linux. W zbożach zwalcza się też choroby grzybowe: mączniaki, rdze, septoriozy, głownie. W tradycyjnych technologiach rolnicy bardzo rzadko stosują fungicydy i insektycydy. ZBIÓR Terminy zbioru: lipiec, sierpień. W kolejności dojrzewają: jęczmień ozimy, żyto, pszenica, owies. Na terminy dojrzewania mają wpływ odmiany. Zboża zbiera się w pełnej fazie dojrzewania(zbiór jednofazowy). Po zbiorze zboża należy wstępnie oczyścić i osuszyć. Do przechowywania nadają się?????????.. o wilgotności poniżej 15%. Zboże przechowujemy w miejscach suchych, przewiewnych np. poddasza, strychy. Najwłaściwszym sposobem przechowywania zboża są silosy zbożowe( zboże musi być przewietrzane)
ROŚLINY OKOPOWE Rośliny uprawiane w szerokie rzędy. Z roślin okopowych największe znaczenie mają: ziemniaki i burak. Rośliny o największym znaczeniu to: marchew, rzepa ścierniskowa, burak, cykoria
33. Przechowywanie zbóż
35. Znaczenie gospodarcze ziemniaków
W Polsce uprawia się ok. 500tys. Ha ziemniaków. Średnie plony ziemniaków to ok. 20t z ha. Potencjalnie możliwości plonowania ziemniaków to 80t z ha. Niskie plony ziemniaków spowodowane są nie zawsze korzystnymi warunkami klimatycznymi, błędami agrotechnicznymi i złym doborem odmian. Ziemniak jest rośliną o dużym znaczeniu gospodarczym- jako roślina jadalna, pastewna i przemysłowa(produkcja skrobi i spirytusu). W Polsce zbiera się 12-15mln ton ziemniaków rocznie. ZIEMNIAKI
WYMAGANIA KLIMATYCZNE Ziemniaki to rośliny klimatu umiarkowanego jest przystosowany do warunków polski . Jest rośliną plastyczną, mogą być uprawiane nawet wysoko w górach. Po wschodach ziemniak nie znosi upałów, długotrwałych opadów i wysokiej wilgotności powietrza. Optymalna temp. 18-25oC.STANOWISKO W ZMIANOWANIU Ziemniak może być uprawiany praktycznie po każdej roślinie. Nie należy go jednak uprawiać po sobie i nie częściej niż co 4 lata. Zazwyczaj uprawia się ziemniaki po zbożach
UPRAWA ROLI Ziemniaki wymagają bardzo starannego przygotowania roli, konieczna jest głęboka orka zimowa (dobrze jeśli jest z pogłębiaczem) na wiosnę glebę należy zabronować przed sadzeniem kultywator i brona. Bardzo często obornik stosuje się pod ziemniaki na wiosnę po zabronowaniu pola, po rozrzucaniu obornika wykonuje się orkę przykrywającą obornik i bronuje przed sadzeniem. Dopuszczalne jest też wymieszanie obornika z glebą przy użyciu glebogryzarki . gleba przed sadzeniem musi być pulchna aby umożliwić sadzenie i przykrywanie rzędów.
36. Kierunki użytkowania ziemniaków
37. Przygotowanie ziemniaków do sadzenia 1. Przygotowanie ziemniaków- do sadzenia nadają się ziemniaki odpowiednio przygotowane nie porażone przez choroby, pobudzone lub podkiełkowane, ziemniaki powinny być co 3-4 lata wymieniane z uwagi na ich szybka degeneracje.
38. Sadzenie ziemniaków
SADZENIE 2. Sadzenie- termin sadzenia: ziemniaki powinno się wysadzać w glebę ogrzaną(6-8oC). rozstawa rzędów zależy od maszyn którymi dysponuje gospodarstwo, z reguły 70-75cm. Gęstość sadzenia- ziemniaki sadzimy do 20-40cm, gęściej sadzi się sadzeniaki i ziemniaki małe. Głębokość sadzenia 6-8cm. Zbyt głębokie sadzenie powoduje zbyt późne wschody. Ilość wysadzonych ziemniaków 2-4t na ha. Pobudzenie ziemniaków wyjęcie z przechowalni na 2-3 tyg przed sadzeniem. Podkiełkowanie- wyjęcie z przechowalni i umieszczenie ich w jasnym i ciepłym pomieszczeniu, pozwala to na wyrośnięcie tzw kiełków świetlnych. Pobudzenie i podkiełkowanie pozwala na eliminację sadzeniaków chorych, przyspiesza rozwój i zwiększa plonowanie. SPOSOBY SADZENIA: 1. Pod pług- ziemniaki co 2 skibę, najgorszy możliwych sposobów, wschody nierównomierne, trudności z odchwaszczaniem, brak prostolinijności. 2. Pod znacznik- zbyt głębokie sadzenie
3.3. Pod dołownik- podobnie ja znacznik 4. Przy użyciu sadzarki- równomierność, prostolinijność, właściwa głębokość.
39. Uprawa roli, wymagania klimatyczno-glebowe, nawożenie, pielęgnacja, zbiór i przechowywanie ziemniaków
WYMAGANIA KLIMATYCZNE Ziemniaki to rośliny klimatu umiarkowanego jest przystosowany do warunków polski . Jest rośliną plastyczną, mogą być uprawiane nawet wysoko w górach. Po wschodach ziemniak nie znosi upałów, długotrwałych opadów i wysokiej wilgotności powietrza. Optymalna temp. 18-25oC.STANOWISKO W ZMIANOWANIU Ziemniak może być uprawiany praktycznie po każdej roślinie. Nie należy go jednak uprawiać po sobie i nie częściej niż co 4 lata. Zazwyczaj uprawia się ziemniaki po zbożach
UPRAWA ROLI Ziemniaki wymagają bardzo starannego przygotowania roli, konieczna jest głęboka orka zimowa (dobrze jeśli jest z pogłębiaczem) na wiosnę glebę należy zabronować przed sadzeniem kultywator i brona. Bardzo często obornik stosuje się pod ziemniaki na wiosnę po zabronowaniu pola, po rozrzucaniu obornika wykonuje się orkę przykrywającą obornik i bronuje przed sadzeniem. Dopuszczalne jest też wymieszanie obornika z glebą przy użyciu glebogryzarki . gleba przed sadzeniem musi być pulchna aby umożliwić sadzenie i przykrywanie rzędów. NAWOŻENIE Pod ziemniaki stosuje się nawożenie organiczno-mineralne. Nawożenie organiczne- najczęściej obornik stosuje się na wiosnę, chcąc lepiej byłoby jesienią. Gnojówkę, gnojowicę dajemy na wiosnę. Dawki nawozów organicznych zgodnie zdyrektywą azotanową nie mogą przekraczać 170kg(obornik ok. 30ton). Ziemniaki b. dobrze wykorzystuja składniki pokarmowe zawarte w nawozach organicznych. Uzyskanie wysokich plonów jest możliwe tylko przy łącznym stosowaniu n. organicznych i mineralnych. Nawożenie mineralne: nawozy fosforowe i potasowe można wysiewać jesienią lub na wiosnę pod najgłębszą uprawkę, wielkości dawek zależą od kierunku użytkowania: z. jadalne(zapach, smak, barwa płytkie oczka, odpowiednia wielkość), z. paszowe(dużo białka i skrobi), z. przemysłowe(dużo skrobi, mało białka), sadzeniaki(dużo, małe); od długości okresu wegetacji, spodziewanego plonu, zasobności gleb. Nawozy azotowe: stosuje się na wiosnę przed sadzeniem, często łącznie n. fosforowymi i potasowymi, najczęściej daje się jedną dawkę n. azotowych. Zbyt wysokie dawki n. azotowych powodują silny rozwój części nadziemnych i mogą być nawet przyczyna spadku plonu. Dawkę nawozów azotowych można znacznie ograniczyć (nawet o 40%) nawożąc ziemniaki w czasie sadzenia(sadzonka z aplika torem)ZABIEGI PIELEGNACYJNE W zależności d przyjętej technologii uprawy w ziemniakach stosuje się zabiegi mechaniczne, mechaniczno- chemiczne i chemiczne. Zabiegi mechaniczne polegają na dwu- lub trzykrotnym odchwaszczaniu i obsypywaniu. Pierwszy zabieg wykonuje się po sadzeniu, następny w okresie wschodów, potem w zależności od potrzeb aż do zwierania się rzędów. Zabiegi mechaniczno- chemiczne- polegają na jedno- lub dwukrotnym obsypywaniu roślin, ostatni zabieg tuz przed wschodami i wykonuje się oprysk. Zabiegi chemiczne polegają na opryskiwaniu ziemniaków już po sadzeniu, możliwe jest też wykonanie kolejnego oprysku gdy roślina ma 10-15 cm. Zabiegi mechaniczne poza zwalczaniem chwastów spulchniają glebę, poprawiają warunki do rozwoju bulw. Ziemniaki są podatne na choroby i szkodniki dlatego wymagane są opryski przeciwko chorobom (głównie zarazie ziemniaczanej) i szkodnikom. ZBIÓR Przed zbiorem plantacja ziemniaków musi być przygotowana do zbioru np. chemicznie- opryskując ziemniaki(Reglon- wysusza zielone części) lub mechanicznie np. rozdrabniaczem do łęcin lub orkanem. Zbiór należy przeprowadzić kiedy nie ma obaw o spadek temp poniżej 0oC . Temp. przy zbiorze powinna mieć 5-6oC(minimum). Ziemniaki można zbierać ręcznie przy pomocy kopaczki gwiazdowej, kopaczki elewatorowej, kombajnu do zbioru ziemniaków. PRZECHOWYWANIE ZIEMNIAKÓWMożna je przechowywać w piwnicach, kopcach, przechowalniach.
41. Najgroźniejsze szkodniki i choroby ziemniaków
Stonka ziemniaczanaObjawy żerowania - Chrząszcze po
wyjściu z gleby po przezimowaniu żerują
na wschodzących ziemniakach uszkadzając
pojawiające się na powierzchni
kiełki. Chrząszcze, a przede wszystkim
larwy, objadają liście oraz pędy ziemniaków
(fot.). Przy masowych pojawach
larw, głównie najbardziej żarłocznych
tj. stadium L4 może dojść do gołożerów
i zasychania roślin. Jesienią z braku zielonych
części roślin owady dorosłe mogą
uszkadzać bulwy.
RolniceObjawy żerowania - Stadium szkodliwym
jest gąsienica. Charakterystyczną jej
cechą jest spiralne zwijanie się w czasie
dotknięcia (fot. 1 i 2). Gąsienice mająca
6 stadiów rozwojowych. Najmłodsze stadia
tj. L1 i L2 żerują nocą na nadziemnych
częściach ziemniaka wygryzając otworki w liściach. Starsze stadia (L3 - L6) schodzą
do gleby i uszkadzają bulwy. Uszkodzenia te to różnej głębokości wygryzienia,
otwory porażane następnie przez patogeniczne bakterie lub grzyby
Mszyce:;bjawy żerowania - Przy masowym występowaniu mszyce mogą powodować
deformacje, zniekształcenia liści ziemniaków. Po spodniej stronie blaszek liściowych
widoczne są płynne odchody mszyc tzw. spadź oraz wylinki tych owadów (fot. 1).
Na spadzi rozwijają się grzyby czerniowe pokrywając spodnią stronę liścia czarnym
nalotem. Pośrednią szkodliwością mszyc jest przenoszenie wirusów ziemniaka, których
objawy na liściach i na bulwach
43. Znaczenie bydła w Polsce (ilość sztuk krów, wydajność mleczna, wielkość produkcji mleka w Polsce)
Nie bez przyczyny bydło było i wciąż jest zaliczane do najważniejszych gatunków zwierząt gospodarskich.Z bydła uzyskujemy mleko , mięso , skóry obornik
-wielkość produkcji mleka w Polsce: 12 mln ton ; ilość sztuk bydła 3,4 / gospodarstwo
44. Typy użytkowe bydła
~Mleczny(Wysoka wydajność, długowieczność, dobra płodność, dobre zdrowie, poprawna budowa wymion
~Kombinowany *simental- lepsze umięśnienie wypukłe mięśnie, brak prześwitów.
*szwajcarska - bydło brunatne, 600 tyś kg mleka.
~`mięsny
45. Podział pasz.
Pasze to wszystkie produkty czy substraty, które mogą być włączone do dawki pokarmowej dla zwierząt ze względu na własności odżywcze bądź stymuluje wzrost i wykorzystanie paszy.
Na skład chemiczny i wartość pokarmową pasz wpływają:
* czynniki środowiskowe
* odmiana rośliny
* faza rozwoju, w której rośliny zebrano
* sposób zbioru i koszenia oraz warunki
przechowywania
* stopień zanieczyszczenia oraz opanowania
przez choroby i szkodniki
* technologia stosowana przy przerobie
surowca lub obróbce paszy
SKŁAD PODZAŁY PASZY W ANALIZIE STANDARDOWEJ:
Pasza
1. sucha masa
*związki organiczne
*związki nieorganiczne
2. woda
Związki organiczne
1. Związki azotowe:
* Białko
* Zw. Azotowe niebiałkowe
2. Związki bez azotowe:
* Wyciąg eterowy (tłuszcze)
* Włókno
* Węglowodory
PASZE W ŻYWIENIU ZWIERZAT GOSPODARSKICH
PASZE OBJĘTOŚCIOWE:
1. objętościowe soczyste
* zielonki:
z trwałych użytków zielonych
z upraw polowych
* kiszonki:
wysokobiałkowe
średnio i nisko białkowe
* sianokiszonki:
okopowe
2. objętościowe suche:
*siano:
z innych roślin
z traw
z roślin motylkowych
*susz z zielonek
3. wodniste produkty uboczne pochodzenia przemysłowego:
*włókna, słodziki
*wysłodki buraczane
*wywar, ucierka(pulpa) ziemniaczana
*maślanka, serwatka
PASZE TRESCIWE
1. Niskobiałkowe:
*Ziarna zbóż i produkcji jego przerobu
*Inne pasze
2. Wysokobiałkowe:
*roślinne:
O średniej zawartości białka
O wysokiej zawartości białka
*Pochodzenia zwierzęcego:
Mączka z krwi
Mączka z mleka
Mączka z mięsa
Mączka rybna
Inne
PRZEMYSŁOWE MIESZANKI PASZOWE
*Pełnoporcjowe
*Uzupełniające
*Koncentraty białkowe
DODATKI UZUPEŁNIAJĄCE
*Mineralne
*Azot niebiałkowy
*Dodatki witaminowe i
mineralno-witaminowe
46. Mierniki wartości energetycznej pasz
Mierniki wartości produkcyjnej(pokarmowej) pasz. Wartość energetyczna pasz.
Jednostka sienna - wartość produkcyjną pasz przeliczana na zdolność produkcyjną 1 kg siana i wyrażano ją w kilogramach tej paszy
Jednostka jęczmienna - skandynawska - 1 kg ziarna jęczmienia, jego wartość produkcyjna w żywieniu przeżuwaczy.
Jednostka skrobiowa - Oskar Kelner ustalił ile tłuszczu osadza się w ciele zwierząt podając im określone ilości skrobi, cukru, celulozy, białka, tłuszczu, ilość pwst. Tłuszczu odniósł do 1kg strawnych składników i przeliczył to na zdolność tłuszczo twórczą skrobi na podstawie składnika chemicznego paszy obliczył jaką produkcję tłuszczu spowoduje określona ilość paszy z 1 kg skrobi odkłada się 240g tłuszczu.
Jednostka owsiana - 1 kg owsa - 0,6 wartości skrobiowej
SSO - suma składników odżywczych wyraża zawartość strawnych składników w kg na 100 kg danej paszy i * 2.25
DLG - wartość energetyczna paszy w energii netto laktacji.
INRA - energetyczna ocena wartości paszy i potrzeb pokarmowych przeżuwaczy
47. Typy użytkowe bydła
TYPY KRÓW
Typ użytkowy mleczny:
*Kształt ciała zbliżony do trójkąta jego podstawą jest zad
*Pojemne dobrze wykształcone wymię
*Lekko wydłużona głowa osadzona na wąskiej szyi
*Płasko umięśniony zad, lekko nachylony ku tyłowi
*Profile mięśni udowych lekko wklęsłe, nasada ogona nisko osadzona
*Harmonijna szlachetna budowa
Typ użytkowy mięsny:
*Kształt tułowia zbliżony do prostokąta
*Głowa ciężka osadzona na krótkiej szyi
*Wypukłe profile mięśni, umięśniona partia zadu
*Wymię niewielkie, słabo rozwinięta
Rasa użytkowa:
*Czarno-biała 80% w Polsce
*Czerwono-biała
48. Najważniejsze rasy bydła
rasa holsztyńska pochodzi z USA, 29% światowej populacji krów mlecznych 65,5mln; krowa wysoka w kłębie około 140 cm, masa 650 kg, buhaj wzrost okolo 160 cm, masa 1000 - 1300 kg Bydło holsztyno-fryzyjskie jest przykładem rasy bydła hodowlanego wyhodowanej w sposób celowy w jednym kierunku - mlecznym. Charakteryzuje się wysokim wzrostem i dużym ciężarem ciała. Umaszczenie czarno-białe lub wyjątkowo czerwono-białe (tzw. red factor). Głowa niezbyt długa na cienkiej szyi, tułów wydłużony. Klatka piersiowa płasko ożebrowana, długie pionowe nogi z twardymi racicami. Zad mocno rozbudowany ułatwiający wycielenia i dostęp do wymion. Widoczne wyraźnie żyły podskórne. Budowa wymion ułatwia dojenie dzięki wyrównanym ćwiartkom i stosunkowo długim strzykom. Wysokość w kłębie: krowy 140-150 cm, buhaje 160-170 cm. Masa ciała krów 650-750 kg, buhajów 1050-1300 kg.
Jersey umaszczenie jednolite od jasnożółtego po brunatne dorosła krowa: wysoka w kłębie około 120 cm, masa 400 kg.
Polska czerwona - objęta hodowlą zachowawczą, samica 120 - 130 cm, i 450 - 500 kg, wydajność mleczna około 4tyś kg, 4,4% tłuszczu, 3,4% białka, samiec 550 -600 kg i 135 - 140 cm. Dobra płodność, zdrowie i odporność na choroby i insekty, dobre przystosowanie do ekstensywnej hodowli, wzrost popularności tej krowy - dotacje.
Polska
Produkcja mleka w mln ton 12
Produkcja mleka na 1 mieszkańca w kg 310
Liczba gospodarstw produkujących -800
mleko w tyś
liczba krów/gospodarstwie 3,4
wydajność krów kg/rok 4tys
udział sprzedaży hurtowej w produkcji 62
Simentale (simentalskie bydło), cs. Český strakatý skot, niem.Fleckvieh, wł. Pezzata Rosa, węg.Magyrtarka, szwajcarska rasa bydła mleczno-mięsnego, wyhodowana w średniowieczu w dolinach rzek Simme i Saane z bydła miejscowego. Charakteryzuje się umaszczeniem biało-kremowym lub czerwono białym, głowa umaszczona na biało. Wysokość w kłębie ok. 145 cm, krowy ważą od 650 - 800 kg, buhaje od 900 - 1100 kg. Krowa rasy simentalskiej daje rocznie ponad 3500 kg mleka w tym do 4% tłuszczu. Rasa ta rozpowszechniona jest w całej Europie. Simentale hodowlane są w południowo-wschodniej Polsce od 150 lat. Obok rasy holsztyno-fryzyjskiej (HF) Simentale są drugą najliczniejszą i najpopularniejszą rasą bydła na świecie. Liczebność tego pogłowia na świecie ocenia się obecnie (2007) na 42 mln sztuk. W Polsce hodowla tej rasy odbywa się głównie w woj. podkarpackim a liczebność tego stada wynosi ok. 45 tys. sztuk, z czego 3778 sztuk objętych jest kontrolą użytkowości.
Rasa ta cechuje się duża odpornością na choroby w tym na mastitis. Wyróżniają się również długowiecznością. Wydajność produkcyjna tego gatunku wynosi 15 lat, w tym czasie możliwe jest uzyskanie ponad 52 tys. kg mleka od jednej sztuki, przy w miarę stabilnej laktacji przez cały okres hodowli. Pełną efektywność przy produkcji mleka uzyskuje się do dziewiątej laktacji i nie spada ona poniżej 4500 kg/rok. Krowy rekordzistki, np. Bella ze stada należącego do Zakładu Doświadczalnego Instytutu Zootechniki w Odrzechowej, uznana została w roku 2006 za superchampiona. Z krowy tej uzyskano 7393 kg mleka o zawartości 3,52 % tłuszczu i 3,56% białka. Gatunek ten używany jest również do ulepszania poprzez krzyżowanie bydła miejscowego.
50. + Rozród (dojrzałość płciowa, hodowlana, terminy I zacielenia, długość okresu ciąży, krycie ??? sposoby krycia.
Dojrzałość płciowa : Jałówki 6-9 mies ; Buhaje 8-12 mies ; Loszki 6-7 ; Knury 7-10 ; Dojrzałość rozpłodowa Jałówki 16-20 mies ; Buhaje 14-16 ; Loszki 9-12 ;Knury 10-12;Długość … u krowy 10-18 h ; u lochy 2-3 dni. Sposobu krycia :krycie naturalne (krycie z ręki ,harenowe,krycie wolne <rzadko wyst w Polsce>) krycie sztuczne (inseminacja)
51. Podstawowe pasze dla bydła/ Żywienie zimowe i letnie - różnice. Okres przejściowy
Żywienie krów mlecznych i bydła opasowego
KROWY MLECZNE
Żywi się je głównie paszami objętościowymi
Podstawowym źródłem energii w żywieniu krów są węglowodany w postaci:
*Węglowodanów łatwo-strawnych(gł. Skrobia)
*Węglowodanów strukturalnych, trudno strawnych (włókno surowe NDF, ADF)
Czynniki wpływające na potrzeby pokarmowe krów:
*masa ciała - ze wzrostem masy zwiększają się potrzeby bytowe
*produkcja mleka - zawartość w nim białka i tłuszczu - zapotrzebowanie rośnie w miarę wzrostu wydajności i zawartości w nim tłuszczu i białka
*wiek - większe zapotrzebowanie zwierzęta młode do 5 lat
*kondycja - krowy w słabej kondycji mają większe zapotrzebowanie
*stadium laktacji - początek laktacji (od wycielenia do szczytu) środkowy okres (od szczytu do zasuszenia) końcowy okres
Pasze stosowane w żywieniu krów mlecznych
* Podstawowymi paszami w żywieniu bydła mlecznego ze względów fizjologicznych, a także ekonomicznych są pasze objętościowe,
* Im wyższa wydajność, tym wymagana jest wyższa koncentracja skł. pok.w suchej masie, której nie może pokryć potrzeby pokarmowe krowy produkującej max 15 kg mleka dziennie. Przy wyższej wydajności konieczny jest udział paszy treściwej w dawce. Jednak zbyt wysoki udział tych pasz grozi z kolei zaburzeniami trawienno - metabolicznymi u krów. Dlatego też pasze objętościowe stosowane w żywieniu krów powinny być dobrej jakości i charakteryzować się wysoką zawartością suchej masy, a tym samym znaczną koncentracją składników pokarmowych w suchej masie i być chętnie wyjadane przez krowy.
* W okresie żywienia zimowego krów, a w ciągu całego roku w systemie TMP podstawą dawki są kiszonki.
* Najpopularniejsze to kiszonki z kukurydzy, z porostu łąkowego, zbożowe z całych roślin (OPS). Rzadziej z żyta ozimego, motylkowych, z wysłodków świeżych, z prasowanych, o zawartości 20-25% suchej masy, z traw z upraw polowych - życicy trawnej.
* aby otrzymać dobrej jakości kiszonkę trzeba z jednej strony dysponować odpowiedniej jakości materiałem roślinnym, drugiej zaś strony stosować właściwą technologię zakiszania.
* wymagania dotyczące zakiszania materiału, jak również samego procesu kiszenia wiąże się z rodzajem zakiszanych roślin.
W dziennej dawce następujące ilości pasz:
* Zielonki z trwałych użytków zielonych do 10% masy ciała, a lucernę i kończynę do 40kg
* Kiszonki - trawa łąkowa, kukurydza (30-45 kg; w lecie do 15kg.), liście buraków (do 25kg)
* Okopowe - buraki cukrowe (do 15kg), półcukrowe (do 30kg), pastewne (do 35kg), brukiew i rzepa (do 30kg), marchew (ok. 15kg)
* Buraki i liście buraków - łącznie nie powinniśmy przekroczyć w dziennej dawce 35 kg ze względu na właściwości ketogenne
* Siano łąkowe (raczej nie dawać) do 12kg. Z kończyny i lucerny do 5kg
* Słoma zbożowa do 3kg
* Pasze treściwe - ziarna zbóż, otręby pszenne, żytnie do 2kg, wysłodki buraczane suche do 3 kg, nasiona strączkowych do 1-1,5 kg, śruty poekstrakcyjne do 2 kg (nasiona i śruty najlepiej 1/3 dziennej dawki)
Bydło opasowe - młode przeżuwacze - szybkie tempo wzrostu, aż do momentu dojrzałości płciowej.
Zapotrzebowanie na składniki pokarmowe zależą od:
* masy ciała,
*intensywności opasu,
*jakości przyrostów
Okresy żywienia : odchów cieląt do 5-6 miesięcy życia, do masy 120-160. Pasze: pierwsze 7 dni - siara, potem preparaty mleko- zastępcze, mleko pełne lub odtłuszczone, pasze treściwe, ostatnie 4 miesiące odchowu tylko pasze stałe.
OPAS INTENSYWNY - bezpośrednio po odchowie cieląt do masy 400-500kg w wieku 13-16 miesięcy. Przyrosty dzienne średnio 1000-1400 g
Następstwa błędów w żywieniu krów mlecznych
Stosowanie dawek żywieniowych, które w pełni nie pokrywają potrzeb pokarm.
a) dawki z niedoborem suchej masy; następstwem stosowania jest:
-zmniejszenie wydzielania śliny
-osłabienie motoryki przedżołądków
-zwolnienie przechodzenia treści ze żwacza dalej
-osłabienie aktywności biochem. drobnoustrojów
-obniżenie strawności subst. organicznej
b) skarmianie siana o nadmiernej zawart. włókna. małej zawart. karotenów i skł. min.
-takie siana dostarczają niewielkiej ilości skł. pokarm., wysoka zawart. włókna powoduje obniżenie strawności subst. organ. całej dawki; ilość włókna surowego w dawce dla krów w czasie laktacji nie powinna przekraczać 22% przy zawart .frakcji ADF na poziomie 16-19% a NDF nie przekraczającej 25 % s.m.
c) dawki z niedoborem energii i nadmiarem białka (najczęściej przy żywieniu letnim - zielonkami)
-w wyniku skarmiania takich dawek następuje:
zmniejszenie produkcji LKT i zwiększenie amoniaku
zmniejszenie syntezy białka drobnoustrojowego
niestrawność zasadowa (alkaloza żwaczowa)
zmniejszenie motoryki przedżołądków
zmniejszenie pobierania paszy
zwiększenie amoniaku =>zagrożenie zdrowia
mniejsza ilość białka o dobrej wart. biol.=> zaburzenia w rozrodzie
d) dawki ze znacznym udziałem łatwo strawnych węglowodanów, a niedoborem włókna (występują przy znacznym udziale pasz o dużej ilości łatwo fermentujących węglowodanów i jednoczesnym niedoborze pasz włóknistych - siana, a więc przy skarmianiu kiszonek z liści buraków cukrowych)
niestrawność kwaśna (kwasica żwaczowa)
niedostateczne przeżuwanie => zmniejszenie motoryki żwacza =>zmniejszenie pobierania
podwyższona aktywność bakt. amylolit. obniżona aktywność bakt. celulolit. => zmniejszenie stosunku kw. octowego do propionowego w żwaczu => zmniejszenie zawart. tłuszczu w mleku, zwiększenie syntezy tłuszczu zapasowego
e) dawki o niewielkiej zawartości włókna, wysokim poziomie białka i wysokiej zawart. łatwo strawnych węglowodanów
wzdęcia żwacza
Charakterystyka pasz objętościowych
PASZE OBJĘTOŚCIOWE
*Zielonki, kiszonki
*Okopowe
*Siana, susze, słoma i plewy
*Pasze mineralne, witaminowe i dodatki
paszowe
*Mieszanki przemysłowe
ZIELONKI - z trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska), z upraw polowych
Sucha masa 10-30%, 1,6-4,0 MJ energii brutto. Podstawowa pasza w żywieniu bydła, dla koni nieduże ilości, dla trzody i drobiu jako dodatek. Działanie rozwalniające, białko o wys. Wartości biologicznej - metionina aminokwasem ograniczającym znacznie ilości związków mineralnych - niedobór sodu i fosforu, witamin - zwłaszcza karotenu.
KISZONKI - Pasze zakonserwowane przez kwas mlekowy powstały w wyniku bakteryjnej fermentacji cukrów zawartych w roślinach. Jakość kiszonek zależy od:
a) Składu paszy (min. Cukrowe pH 4,2)
b) Beztlenowych warunków przebiegu procesu
c)Temperatury
d) Czystości materia
Łatwo kiszą się : kukurydza, liście buraczane, zielonki z owsa i jęczmienia
Trudno zakisić: lucernę, kończynę, zielonki z żyta
Dodatki ułatwiające kiszenie: melasa, susz buraczany, ziemniaki, szczepy bakterii kwasu mlekowego, kwasy organiczne
OKOPOWE
Bulwiaste - ziemniaki, topinambur
Korzeniowe - buraki, marchew, brukiew
Wartość energetyczna 1,8-4,3MJ energii brutto. Woda stanowi 75-90% masy okopowych, mało tłuszczu, włókna surowego i białka (50%NPN) dużo bezazotowych wyciągowych (skrobia, sacharoza) Dobra strawność, źle się przechowują. Działanie rozwalniające (dużo potasu), mlekopędne, tuczące. Skarmianie - surowe (bydło), parowanie i kiszenie (świnie i konie) jako susz i płatki
SIANA I SUSZE - bogate źródło energii, białka, składników mineralnych i witamin
Jakość i wartość pokarmowa zależy od:
a) Składu botanicznego
b) Gtunku i fazy wegetacji rośliny
c) Technologii produkcji
d) Warunków przechowywania
SŁOMA I PLEWY - wartość energetyczna 15,6-16,2MJ energii brutto, wysoka zawartość włókna, pasza trudno strawna, stosowana głównie w żywieniu koni i przeżuwaczy
Słoma -jęczmienna - miękka zatwardzająca
*owsiana - twardsza rozwalniająca
*żytnia i pszenna - twarda
*z roślin motylkowych - zatwardzająca
Plewy - owsiane
* jęczmienne i żytnie (twarde i ościste)
PASZE MINERALNE, WITAMINOWE I DODATKI PASZOWE
Zw. wapniowe - kreda pastewna, skorupy jaj
Zw. fosforowe- fosforany naturalne, mączki kostne odklejone (trójfosforany), paszowe fosforany wapnia
Chlorek sodu - sól pastewna
Premiksy- mieszanki mikroelementowe i witaminowe z dodatkiem antybiotyków, zw. jonofosforowych, probiotyków, kokcydiostatyków itp.
MIESZANKI PRZEMYSŁOWE
Przemysł paszowy produkuje:
mieszanki uzupełniające stosowane z innymi paszami, najczęściej gospodarskimi, uzupełniają niedobór np. białka lub energii i składników biologicznie czynnych, uwzględniając ich przybliżoną zawartość w stosowanych paszach własnych.
mieszanki pełnodawkowe inaczej pełnoporcjowe będące jedyną paszą w żywieniu zwierząt. Oprócz mieszanki zwierzęta otrzymują wodę do picia
koncentraty białkowe - pasze o dużej zawartości białka, zwykle ponad 30%. Komponentami stosowanymi do produkcji koncentratów są pasze wysokobiałkowe oraz mieszanki minero - witaminowe
koncentraty tłuszczowe - niezbędne do wzbogacenia mieszanek w energię, chociaż przy posiadaniu odpowiednich urządzeń wytwórnie pasz mogą bezpośrednio dodawać tłuszcz roślinny i zwierzęcy
preparaty mleko zastępcze - pasze przeznaczone głównie dla cieląt i jagniąt, zastępujące mleko, podawane po okresie odpajania siarą. Jakość musi być dobra
Pasze stosowane w żywieniu tuczników świnek
Udział poszczególnych pasz energetycznych i białkowych w mieszankach lub dawkach pokarmowych dla tuczników %
Pasze energetyczne:
Żyto- 40
Pszenżyto- 35
Jęczmień- 80
Owies- 10
Kukurydza- 20
Pszenica- 60
Otręby żytnie- 10
Otręby pszenne- 10
Pasze białkowe:
Zwierzęce:
Mączka rybna- 3
Mleko w proszku- 5
Serwatka w proszku- 5
Maślanka w proszku- 10
Roślinne:
Groch, bobik- 25
Śruta sojowa- 20
Śruta rzepakowa OO- 10
Śruta arachidowa 10
Techniki żywienia
*żywienie dawkowane- zapobiega otłuszczaniu
* żywienie do woli- możliwe tam gdzie uzyskuje się mięsność powyżej 56%- tuczniki z udziałem Pietrain
Żywienie na mokro i na sucho
efektywność żywienia na mokro i na sucho przy dobrym zbilansowaniu dawki i stałym dostepie do wody przy tym drugim sposobie jest zbliżona . stosunek pasza : woda jak 1:2 do 3,5
korzyści z żywienia na mokro
*zmniejszenie strat paszy /pylenie/
poprawa warunków środowiska świń i ich zdrowia /pylenie/
*lepsza wydajność świń i lepszy współczynnik wykorzystania paszy
*większa manipulacja paszą
*większa dokładność dawkowania
Żywienie na mokro może ograniczyć wystąpienie biegunki, może ją ograniczyć. Badania wykazały, że prawidłowo sporządzona pasza może dzięki pH mniższemu od 4.5 wpływać korzystnie na zdrowie i na zakwaszenie przewodu pokarmowego
52. + Użytkowanie mleczne /długość okresu laktacji, dój częstość doju, wydajność mleczna krów, zawartość tłuszczu i białka w mleku/
Długość okresu laktacji zależna jest od wielu czynników, m.in. od wielkości noworodka, od stopnia jego rozwoju w chwili urodzenia. Dój 2 x dziennie.Zawartość tłuszczu 3.9 Białka 0.6
53.+ Postępowanie z mlekiem po udoju
Bezpośrednio po zakończeniu doju należy wynieść mleko do specjalnie do tego celu przystosowanego pomieszczenia i natychmiast przecedzić. Cedzenie mleka ma na celu oddzielenie zanieczyszczeń mechanicznych, które dostały się do mleka w czasie doju. Nie należy wykonywać tej czynności w oborze. Mleko jest produktem łatwo pochłaniąjcym wszelkie zapachy, a konsumenci oceniają mleko przede wszystkim po smaku i zapachu.
54. Znaczenie trzody chlewnej w gospodarce kraju
Trzoda chlewna jest podstawą wyżywienia ludności i dostarczają mięsa
55. Charakterystyka ras: pbz, wbp, Duroc, Pietrain
Rasy Rasa polska biała zwisłoucha (pbz)- Najpopularniejsza i najliczniejsza rasa w Polsce, Charakterystyczna dla rasy jest zgrabna, wydłużona sylwetka, Tułów długi o szerokim i równym grzbiecie i dobrze wysklepionej klatce piersiowej, Nogi mocne, szeroko rozstawione, Umaszczenie jednolite białe, choć czasami mogą występować ciemne plamki pokryte białą szczeciną. Uszy średniej wielkości lub duże, pochylone do przodu.,
Rasa wielka biała polska (wbp)- Druga pod względem popularności rasa świń hodowanych w kraju, Grzbiet średnio długi lub długi, szeroki i równy, zad również długi, dobrze umięśniony, o wydatnych, wypełnionych szynkach. Głowa zgrabna średniej wielkości lub duża z reguły o prostym profilu, rzadziej o nieco wklęsłym, zakończona małymi stojącymi uszami. Umaszczenie jednolite białe
Rasa duroc- Są to świnie bezstresowe, średnio duże lub duże, o krępej budowie i łukowato wygiętym grzbiecie. Nogi mocne, wysokie, zakończone ciemnymi racicami. Głowa dość duża, lecz krótka o lekko wklęsłym profilu, zakończona ciemną tarczą ryjową. Uszy krótkie, częściowo stojące, częściowo zwisające. Umaszczenie „czerwone” o szerokiej gamie odcieni
Pietrain- świnie o biało-czarnej barwie skóry. Rasa charakteryzująca się bardzo cienką warstwą słoniny i świetnym umięśnieniem. Bardzo podatna na stres. Używana do krzyżowania z maciorami ras wbz (wielka biała polska) i pbz (polska biała zwisłoucha).
56. Podstawowe dane i pojęcia dotyczące trzody chlewnej; dojrzałość rozpłodowa, długość ciąży, ilość sztuk od lochy w miocie ilość sztuk w ciągu roku, przyrosty dzienne przy tuczu fermowym. Długość okresu tuczu. Tucznik, wieprzek, locha, knur, prosię, locha luźna, locha użytkowa,
PŁODNOŚĆ U ZWIERZĄT
Rozpłód - zespół objawów fizjologicznych i zabiegów hodowlanych i innych towarzyszących, od momentu przygotowania zwierząt do krycia do chwili uzyskana przychówku
Dojrzałość płciowa zwierząt - gotowość organizmu do wytwarzania gamet (samce - plemników, samice - komórek jajowych) zdolnych do zapłodnienia.
Dojrzałość rozpłodowa (hodowlana) - fizjologiczna gotowość do rozmarzania i uzyskania zdrowego potomstwa.
Cykl płciowy - okres aktywności układu rozrodczego
Cykl rujowy - okres od pierwszych oznak aż do zakończenia owulacji
Ruja - stan gotowości samicy do krycia
Dojrzałość płciowa i hodowlana wybranych gatunków zwierząt gospodarskich
Bydło
Wiek dojrzałości płciowej:
Buchaj 6-16 m-cy
Krowa 6-16 m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej:
16-20lat
9-24 lat
Zanik przydatności rozpłodowej:
15-26 lat
Świnie
Wiek dojrzałości płciowej
Knury 2-3 m-ce
Lochy 4-5 m-cy
Wiek dojrzałości rozpłodowej
6-10 m-cy
8-10 m-cy
Zanik przydatności rozpłodowej
Do 10 lat
Zwierzęta aktywne płciowo
Cały rok:
Locha 21 dni
Krowa 21 dni
Sezonowo:
Maciorka 17 dni
Klacz 11 dni
Czas trwania rui:
* Krowa 15 godzin
* Locha 50 godz.
Długość trwania ciąży:
* Krowa 9 m-cy
* Locha 4 m-ce
Czas trwania spermogenezy:
* Buhaj 60 dni
* Knur 40 dni
Gniazdówki - samice muszą zapewnić odpowiednie warunki rozwoju dla swoich młodych
knur - samiec świni domowej zdolny do użytkowania rozpłodowego
locha (maciora) - dorosła samica świni domowej użytkowana rozpłodowo
locha prośna (ciężarna) - samica bez powtarzającej się rui, później z zewnętrznymi oznakami ciąży
locha luźna (jałowa) - samica po zakończonym okresie karmienia prosiąt, przed nowym zapłodnieniem
locha karmiąca - samica po wyproszeniu odchowująca prosięta do czasu ich odsadzenia
locha użytkowa - dorosła samica użytkowana w kierunku wykorzystania zdolności do rozmnażania
locha zarodowa - samica świni wpisana do ksiąg zwierząt zarodowych, użytkowana w kierunku wykorzystania zdolności do przekazywania cennych cech potomstwu
prosię - młoda świnia w wieku od urodzenia do 12 tygodnia życia
prosię ssące - młoda świnia w wieku od urodzenia do odsadzenia od matki (w wieku 4-8 tygodni)
prosię odsadzone - młoda świnia po odłączeniu od maciory w wieku 12 tygodni
knurek hodowlany - młody samiec wyselekcjonowany i przeznaczony do hodowli w wieku 4-8 miesięcy
tucznik - świnia od 4 miesiąca życia tuczona do określonej masy ciała (w zależności od rodzaju tuczu) następnie przeznaczana na ubój
wieprzek - osobnik płci męskiej wykastrowany i przeznaczony na tucz