MOTYLKOWATE Uprawiane w siewie czystym i w mieszankach z trawami. Poprawiają żyzność gleby i zwiększają plony roślin następczych. Zielonki z tych rn dają białko o dobrej wartości biologicznej i wysokiej strawności.
Lucerna mieszańcowa Wieloletnia, wielokośna Potrafi zasymilować do 350 kg N z ha rocznie ok. 25% azotu pozostaje w glebie, upr na komp pszennych i żytnich bardzo dobrych, pH ponad 5,8, w ciągu okresu wegetacyjnego możemy zebrać 3-4 pokosy przy plonie zm 350-550 dt/ha. szybko drewnienie i może być wykorzystywana jedynie przy żywieniu przeżuwaczy. nie znosi udeptywania, użytkowana jest kośnie, okres użytkowania 2-3 lata. jest typową pasza białkową. zaw 226 g białka na kg sm Białko jest dobrze zbilansowanie pod względem aminokwasów, jest łatwo rozpuszczalne w wodzie i u przeżuwaczy szybko ulega degradacji w żwaczu. Zielonka charakteryzuje się dobrym skł min. Zawiera dużo wapnia i fosforu Zaw wit i karotenów wysoka, dlatego jest dobra w karmieniu młodego bydła, owiec, trzody i drobiu. stwierdzono obecność substancji estrogennych. Ich działanie ma charakter pozytywny i negatywny ( wzrost mleczności u krów, wyższe przyrostami masy ciała u jagniąt i lepszą płodnością u samic, poronienia owiec i bydła, oraz obniżenie płodności, może prowadzić do zapalenia wymienia). Zielonka młoda i wilgotna u bydła wywołuje wzdęcia. przed dojem może psuć smak i zapach mleka. Zbyt duże dawki (ponad 30kg/sz/dzień) u krów może wywoływać uczulenie na słońce
Koniczyna czerwona Wymaga żyznej gleby, wilgotnej, zasobnej w wapń, odczyn obojętny lub słabo kwaśny. Uprawiana w czystym siewie i w mieszankach z trawami. terminem siewu jest wczesnowiosenny siew w zbożową roślinę ochronną (jare: jęczmień, owies, pszenica, ozime: żyto). Użytkowana 2-3 kośnie przez 1 rok. Plony 200-350dt/ha, szybko drewnieje po kwitnieniu. zaw dużo białka (190-200g/kg sm), a mało włókna (210g/kg sm) do produkcji suszu oraz w żywieniu świń i zwierząt młodych. Białko o dużej wartości biologicznej jest stosunkowo łatwo rozkładalne w żwaczu. Zgromadzone jest głównie w liściach, które są również bogate w skł min. U bydła wywołuje wzdęcia. U krów cielnych może prowadzić do poronienia. Nie jest wrażliwa na przygryzanie i udeptywanie. Przed wypasem uprzednio trzeba podać słomę/ siano, wypas prowadzić max 1godz, nie poić krów bezpośrednio po wypasie. Zawiera sub estrogenne może wywoływać syndrom niepłodności u owiec (Choroba koniczynowa)- nieprawidłowy cykl rui, powstawanie cyst na jajnikach, zaburzenia w spermatogenezie. krowy 40-50kg wpływa korzystnie na wydajność mleczną. Przy krowach cielnych uważać, bo wzdęcia mogą powodować poronienia. W żywieniu trzody chlewnej stosować młodą zielonkę do 15kg .
Koniczyna biała Wieloletnia, rozgałęzione, płożące się nadziemne pędy utrudniają koszenie. Dobrze znosi podgryzanie. Dość długo drewnieje. Zawiera dużo łatwo strawnych skł pok, bogata w białko )230g/ kg sm), wit, zw mineralne. Chętnie zjadana przez bydło, nie wywołuje wzdęć. W czystym siewie daje mało zielonej masy 100-180dt/ha.
Koniczyna perska Jednoroczna, wielokośna. Wytwarza liczne, płożące się łodygi. Zbiera się 3 pokosy: 1 po 7-8 tyg od siewu, 2 pokos 4-5 tyg po 1. Zielonka jest dobrą paszą, zawiera ok. 200g białka w sm, zawartość włókna surowego 220g/kg sm. Minusem jest niski poziom suchej masy (100-150g/kg) , co utrudnia suszenie i kiszenie. Chętnie zjadana przez zwierzęta, wykorzystywana przy żywieniu krów mlecznych, świń i drobiu.
Koniczyna białoróżowa Małe wymagania glebowe, wrażliwa na suszę. Zawiera przeciętnie 183 g białka ogólnego w 1kg sm. Forma występująca w stanie dzikim jest gorzka, ma wartość pokarmową nieco niższą i zawiera sub uczulające na promienie słoneczne, a także mogące wywołać zatrucia. Z pełnego roku użytkowania daje najczęściej 2 pokosy. Może być uprawiana 2-3 lata.
Koniczyna szkarłatna (inkarnatka) Rzadko uprawiana bo wymarza. Uboga w białko, 152g/ kg sm. Daje paszę wodnistą, niechętnie zjadaną przez zw ze względu na omszałość liści, szybko drewnieje.
Kapusta pastewna dobrze znosi przymrozki ok. - 10 C. Ma duże wymagania wodne i przy odpowiednim uwilgotnieniu daje wysoki plon. Ponad 1000 dt z hektara. War pok tej paszy jest wysoka. Zawiera mało włókna surowego 150-160 g/kg s.m, jest również zasobna w białko 160-170 g/kg sm witaminy i składniki mineralne. Zaw fosforu przewyższa znacznie o 50 % zielonkę z koniczyny. Zawiera również dużo cukrów i z tego też względu dobrze się kisi. Najczęściej jednak ze względu na małą ilość suchej masy ok. 153 g/kg i dużą zawartość białka wykorzystuje się kapustę do zakiszania z innymi paszami np.: plewy, słoma zbóż i kukurydzy albo ziemniakami parowanymi. stosuje się przeważnie w żywieniu bydła, a zwłaszcza krów mlecznych. Nie należy dawać zwierzętom więcej niż 20-30 kg dziennie, gdyż zawiera substancje wolotwórcze, olejki goryczne, substancję wywołujące anemię. Przy większych dawkach występuje nieprzyjemny zapach oraz smak mleka i masła. Olejki gorczyne pobierane w małych ilościach wywierają dodatni wpływ na apetyt. Kapusta nie wywołuje anemi u świń ,które ją chętnie zjadają i stosujemy ją 2- 5kg/ dzień, owce do 10 kg/dzień
Rzepak i rzepik Dostarczają paszy na wiosnę. Nie mają dużych wymagań glebowych, dają plon 300 - 400 dt/ ha. Użytkowanie rzepiku na zieloną masę zaczyna się na przełomie kwietnia i maja. Wartość pokarmowa rzepiku i rzepaku jest wysoka. Zielonka jest wodnista 100-150 g/s.m i ma niską wartość użytkową. Zawiera natomiast dużą wartość białka w suchej masie 180-200 g/kg, a mało włókna 150-170 g/kg zwłaszcza przed okresem kwitnienia. Jest dość chętnie pobierana przez bydło , ale zwierzęta należy przyzwyczaić do tej zielonki Zbyt duże dawki zielonki stosowane w żywieniu krów mogą ujemnie wpływać na smak mleka. Rzepak i rzepik zawierają substancje antyodżywcze charakterystyczne dla roślin krzyżowych.
Rzepa Ma małe wymaganie glebowe, nie jest wrażliwa na przymrozki, znosi temp do - 10 C, może być zbierana z pola do późnej jesieni, plon do 200 dt/ha. Zaw sm jest niska od 9 do 10% Stwierdzono występowanie dużej ilości azotanów NO3. Wysoka zawartością cukrów az 50% s.m przypada na ten składnik. Występuje tu głównie cukier gronowy (glukoza) i sacharoza, skrobia. Poziom włókna jest zbliżony do buraków pastewnych. Stwierdzono występowanie olejków gorczycznych W procesie kiszenia związki te ulegają 75% rozkładowi. W miąższu rzepy o zabarwieniu żółtym występuje karoten Składniki pokarmowe występujące w rzepie są dobrze trawione przez świnie i bydło w 95%.Jest to pasza głównie dla bydła mlecznego, zalecana dawka 40 kg dziennie, a skarmiene i razem z liści nawet do 50 kg/ dzień. Podajemy rzepę tuż po doju. Owcom w dawkach 2-4 kg dziennie.
ZIEMNIAKI Sucha masa 15-35% (średnio 22%). Głównym składnikiem sm jest skrobia. Im wyższy poziom sm, ziemniaki zawierają więcej skrobi, tym większa jest przydatność paszowa i przemysłowa. Związki bezazotowe wyciągowe w 80-90% to skrobia, reszta to cukier (0,4-1%) i inne sub węglowodanowe (9-19%). Skrobia składa się z amylozy i amylopektyny, Skrobia jest dość trudno rozkładana jelicie zw monogastrycznych, dlatego ziemniaki poddaje się działaniu temp (parowanie, pieczenie, gotowanie) W świeżej masie zawartość tłuszczu niska, ok. 0.1%. Poziom włókna surowego ok. 0,6%, co decyduje o wysokiej strawności skł zawartych w bulwach ziemniaków. W suchej masie zawartość białka surowego jest niska i waha się od 6-14%, połowę białka ogólnego stanowi białko właściwe, reszta to związki azotowe niebiałkowe. Ilość zw mineralnych jest niewielka, a szczególnie fosforu i wapnia, za to dużo jest potasu W ziemniakach są również glukoalkaloidy, najbardziej znana to solanina Kiełkujące ziemniaki zawierają dużo solaniny, a jest ona trująca dla zwierząt, może wywołać zatrucia, utrudnić oddychanie, mogą występować wypryski na skórze, poronienia, kulawizna. Gotowanie powoduje ich usunięcie z bulw. Strawnosc u przeżuwaczy wynosi 85% (bez względu świeże czy gotowane), u trzody chlewnej surowe 95%, 98% parowane. Ziemniaki wykazują wybitne wł tuczące ze wzg na dużą zawartość skrobi. W końcowym okresie tuczu bekonowego dzienna dawka 5-6kg, w tuczu szynkowym 7-9kg przy masie ciała 80-120kg. Dla macior dzienne dawki 4-8kg. W żywieniu przeżuwaczy dla krów mlecznych do 20kg w dwu opasach. Dawka 4-6kg ziemniaków poprawia wykorzystanie paszy i kondycję krów. Dla owiec dorosłych dzienna dawka do 2kg, dla jagniąt 0,5kg. W żywieniu koni ziemniaki surowe stosuje się rozdrobnione w mieszankach z sieczką lub plewami. Konie ciężkie 10-12kg( surowe), 20kg (parowane), przyjmuje się że 4kg ziemniaków= 1kg owsa.
BURAKI Duża zmienność zawartości suchej masy Różnica między burakami cukrowymi a pastewnymi-koncentracja cukru rozpuszcz. w soku kom Cukier powoduje różnice w zawartości s.m: 6-10% w b.pastewnych wysokoplennych, do 9-13% w buraków nowego typu,12-14%w b. pastewnych zasobnych w s.m,14-17% i 17-22% w typach półcukrowych 21-27% Buraki pastewne: *zwiększanie zawartości s.m-> nagromadzenie się zbyt dużej ilości cukru(źle wykorzystane przez zwierzęta, nawet szkodliwy) *u nas 12-17% s.m Żywienie: *bydło mleczne:10-15kg buraków poprawia dawkę pok i ułatwia utrzymanie dobrej produkcji krowom wysokomlecznym *krowy mogą dostawać do 40kg *skarmia się je starszymi cielętami, jałowizną. *forma-pocięta ,ale też w całości* też dla trzody chlewnej: lochy(10-12kg dziennie)*buraki- b.dobra,nie tucząca pasza, zbyt wodniste *owce:ok.2 kg dziennie* koniom się nie daje Buraki półcukrowe: *podobne do pastewnych* suchej masy(15-19%) Żywienie:* podobnie jak pastewne, ale mniejsze dawki(dla krów do 25kg) *w Polsce odmiana Poloplast Buraki cukrowe: *najwyższe plony jednostek pok z ha *sm 23-27% i bardzo dużo cukru(70% s.m)*l Żywienie: *podaje się je w ograniczonych il *dawki powyżej 8kg powodują u krów nadmierne tworzenie się kwasów w żwaczu, obniżenie pH i często występ.acetonemia *lepiej wykorzystyw. przez świnie *w tuczu wartość jest niższa niż ziemniaki parowowane, ale mogą je częściowo zastąpić(do 1/3-1/2 ilości ziemn.)*forma dla świń-pocięte, surowe
KUKURYDZA Wysokie plony masy i energii oraz możliwość wszechstronnego wykorzystania w żywieniu zwierząt. Jest wrażliwa na niskie temp, wysiewana na przełomie kwietnia i maja na kompleksach pszennych i żytnich. wytrzymała na posuchy Wymaga starannej uprawy. Może być wykorzystywana w żywieniu wszystkich zwierząt w postaci zielonki, kiszonki z całych roślin. Rozdrobnionych kolb kukurydzy, jako susz i ziarno. Wartość pokarmowa zależy od stadium wegetacji. Najbardziej intensywny wzrost zawartości skł pok przypada na okres od początku wiązania kolb do zakończenia dojrzewania ziarna. Kukurydza jest rną pastewną, której wartość odżywcza zwiększa się wraz z rozwojem roślin. Plony zielonej masy wynoszą 400-800dt/ha. zawartość suchej masy (16-35%), a w niej frakcja zw bezazotowych wyciągowych (35-65%) i ilość włókna surowego (30-20%)
SŁOMY. PLEWY Wysoka zawartość włókna i silne zdrewnienie komórek. Zwiększają intensywność przeżuwania, dynamikę procesów zachodzących w żwaczu, oddziałują dodatnio na perystaltykę jelit i wydzielanie soków trawiennych. Słomy uzyskujemy po wymłóceniu ziarna ze zbóż, nasion roś motylkowatych, traw i niektórych oleistych (rzepak) Podział słomy: 1) pastewne (słomy zbóż jarych, traw, seradeli, koniczyny, lucerny, grochu, bobiku) 2) ściółkowe (pszenica, żyto, łubin, gorczyca, gryka) Słomy pastewne z roślin motylkowatych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy zbożowe. Słoma grochowa ma działanie silnie zatwardzająco. Plewy otrzymuje się przy omłocie i czyszczeniu ziarna oraz nasion. W ich skład wchodzą osłonki ziarna, listki, cząstki łodyg i kłosów, są one zanieczyszczone ziemią i nasionami chwastów. U motylkowatych odpowiednikiem plew są strąkowiny, a u kukurydzy kaczany.
Słoma zbożowa Białko ogólne 3,1-3,8%, tłuszcz surowy 1,7-2,1%, zawartość en netto 3,1-3,6 MJ/kg, popiół surowy do 6,2%( krzemionka i potas), włókno surowe 35,1-40,7% (z czego 30% lignina) Strawność substancji org dla przeżuwaczy w słomach ze zbóż jarych wynosi 40%, a ozimych 35-40% Traktowanie słomy wodorotlenkami (sodu, potasu, amonu) przyczynia się do zwiększenia strawności sub org słomy do 70% oraz wpływają znacząco na podwyższenie jej war en. Amoniakowanie dwukrotnie zwiększa zawartość białka ogólnego, ługowanie zaś daje paszę o małej zawartości białka. Najczęściej stosuje się słomy ze zbóż jarych, stosowane na zakładkę w żywieniu bydła. Dla krów średniej wydajności mlecznej 4kg, a krowom wysokowydajnym nie podaje się słomy. W okresie letniego żywienia bydła młodymi zielonkami zaleca się podawanie słomy jęczmienniej (działanie zatwardzająco). W żywieniu koni nie więcej niż 3kg, dodatkowo można stosować słomę żytnią pociętą na sieczkę o dł 2-2,5cm i mieszaną z ziarnem owsa. W żywieniu owiec i kóz słomę ze zbóż jarych podajemy w ilości do 0,5kg dziennie.
Plewy zbożowe Plewy mają wyższą ilość białka i mniej włókna niż słomy. Najczęściej stosuje się plewy z pszenicy (bezostne) Plewy jęczmienne, oraz żytnie / pszenne ościste są twarde i kłujące, mogą kaleczyć i wywoływać stany zapalne jamy ustnej i jelit. W żywieniu bydła opasowego i krów mlecznych podaje się ok. 2kg plew owsianych lub pszennych, nie więcej niż 4kg.
MOTYLKOWATE Uprawiane w siewie czystym i w mieszankach z trawami. Poprawiają żyzność gleby i zwiększają plony roślin następczych. Zielonki z tych rn dają białko o dobrej wartości biologicznej i wysokiej strawności.
Lucerna mieszańcowa Wieloletnia, wielokośna Potrafi zasymilować do 350 kg N z ha rocznie ok. 25% azotu pozostaje w glebie, upr na komp pszennych i żytnich bardzo dobrych, pH ponad 5,8, w ciągu okresu wegetacyjnego możemy zebrać 3-4 pokosy przy plonie zm 350-550 dt/ha. szybko drewnienie i może być wykorzystywana jedynie przy żywieniu przeżuwaczy. nie znosi udeptywania, użytkowana jest kośnie, okres użytkowania 2-3 lata. jest typową pasza białkową. zaw 226 g białka na kg sm Białko jest dobrze zbilansowanie pod względem aminokwasów, jest łatwo rozpuszczalne w wodzie i u przeżuwaczy szybko ulega degradacji w żwaczu. Zielonka charakteryzuje się dobrym skł min. Zawiera dużo wapnia i fosforu Zaw wit i karotenów wysoka, dlatego jest dobra w karmieniu młodego bydła, owiec, trzody i drobiu. stwierdzono obecność substancji estrogennych. Ich działanie ma charakter pozytywny i negatywny ( wzrost mleczności u krów, wyższe przyrostami masy ciała u jagniąt i lepszą płodnością u samic, poronienia owiec i bydła, oraz obniżenie płodności, może prowadzić do zapalenia wymienia). Zielonka młoda i wilgotna u bydła wywołuje wzdęcia. przed dojem może psuć smak i zapach mleka. Zbyt duże dawki (ponad 30kg/sz/dzień) u krów może wywoływać uczulenie na słońce
Koniczyna czerwona Wymaga żyznej gleby, wilgotnej, zasobnej w wapń, odczyn obojętny lub słabo kwaśny. Uprawiana w czystym siewie i w mieszankach z trawami. terminem siewu jest wczesnowiosenny siew w zbożową roślinę ochronną (jare: jęczmień, owies, pszenica, ozime: żyto). Użytkowana 2-3 kośnie przez 1 rok. Plony 200-350dt/ha, szybko drewnieje po kwitnieniu. zaw dużo białka (190-200g/kg sm), a mało włókna (210g/kg sm) do produkcji suszu oraz w żywieniu świń i zwierząt młodych. Białko o dużej wartości biologicznej jest stosunkowo łatwo rozkładalne w żwaczu. Zgromadzone jest głównie w liściach, które są również bogate w skł min. U bydła wywołuje wzdęcia. U krów cielnych może prowadzić do poronienia. Nie jest wrażliwa na przygryzanie i udeptywanie. Przed wypasem uprzednio trzeba podać słomę/ siano, wypas prowadzić max 1godz, nie poić krów bezpośrednio po wypasie. Zawiera sub estrogenne może wywoływać syndrom niepłodności u owiec (Choroba koniczynowa)- nieprawidłowy cykl rui, powstawanie cyst na jajnikach, zaburzenia w spermatogenezie. krowy 40-50kg wpływa korzystnie na wydajność mleczną. Przy krowach cielnych uważać, bo wzdęcia mogą powodować poronienia. W żywieniu trzody chlewnej stosować młodą zielonkę do 15kg .
Koniczyna biała Wieloletnia, rozgałęzione, płożące się nadziemne pędy utrudniają koszenie. Dobrze znosi podgryzanie. Dość długo drewnieje. Zawiera dużo łatwo strawnych skł pok, bogata w białko )230g/ kg sm), wit, zw mineralne. Chętnie zjadana przez bydło, nie wywołuje wzdęć. W czystym siewie daje mało zielonej masy 100-180dt/ha.
Koniczyna perska Jednoroczna, wielokośna. Wytwarza liczne, płożące się łodygi. Zbiera się 3 pokosy: 1 po 7-8 tyg od siewu, 2 pokos 4-5 tyg po 1. Zielonka jest dobrą paszą, zawiera ok. 200g białka w sm, zawartość włókna surowego 220g/kg sm. Minusem jest niski poziom suchej masy (100-150g/kg) , co utrudnia suszenie i kiszenie. Chętnie zjadana przez zwierzęta, wykorzystywana przy żywieniu krów mlecznych, świń i drobiu.
Koniczyna białoróżowa Małe wymagania glebowe, wrażliwa na suszę. Zawiera przeciętnie 183 g białka ogólnego w 1kg sm. Forma występująca w stanie dzikim jest gorzka, ma wartość pokarmową nieco niższą i zawiera sub uczulające na promienie słoneczne, a także mogące wywołać zatrucia. Z pełnego roku użytkowania daje najczęściej 2 pokosy. Może być uprawiana 2-3 lata.
Koniczyna szkarłatna (inkarnatka) Rzadko uprawiana bo wymarza. Uboga w białko, 152g/ kg sm. Daje paszę wodnistą, niechętnie zjadaną przez zw ze względu na omszałość liści, szybko drewnieje.
Kapusta pastewna dobrze znosi przymrozki ok. - 10 C. Ma duże wymagania wodne i przy odpowiednim uwilgotnieniu daje wysoki plon. Ponad 1000 dt z hektara. War pok tej paszy jest wysoka. Zawiera mało włókna surowego 150-160 g/kg s.m, jest również zasobna w białko 160-170 g/kg sm witaminy i składniki mineralne. Zaw fosforu przewyższa znacznie o 50 % zielonkę z koniczyny. Zawiera również dużo cukrów i z tego też względu dobrze się kisi. Najczęściej jednak ze względu na małą ilość suchej masy ok. 153 g/kg i dużą zawartość białka wykorzystuje się kapustę do zakiszania z innymi paszami np.: plewy, słoma zbóż i kukurydzy albo ziemniakami parowanymi. stosuje się przeważnie w żywieniu bydła, a zwłaszcza krów mlecznych. Nie należy dawać zwierzętom więcej niż 20-30 kg dziennie, gdyż zawiera substancje wolotwórcze, olejki goryczne, substancję wywołujące anemię. Przy większych dawkach występuje nieprzyjemny zapach oraz smak mleka i masła. Olejki gorczyne pobierane w małych ilościach wywierają dodatni wpływ na apetyt. Kapusta nie wywołuje anemi u świń ,które ją chętnie zjadają i stosujemy ją 2- 5kg/ dzień, owce do 10 kg/dzień
Rzepak i rzepik Dostarczają paszy na wiosnę. Nie mają dużych wymagań glebowych, dają plon 300 - 400 dt/ ha. Użytkowanie rzepiku na zieloną masę zaczyna się na przełomie kwietnia i maja. Wartość pokarmowa rzepiku i rzepaku jest wysoka. Zielonka jest wodnista 100-150 g/s.m i ma niską wartość użytkową. Zawiera natomiast dużą wartość białka w suchej masie 180-200 g/kg, a mało włókna 150-170 g/kg zwłaszcza przed okresem kwitnienia. Jest dość chętnie pobierana przez bydło , ale zwierzęta należy przyzwyczaić do tej zielonki Zbyt duże dawki zielonki stosowane w żywieniu krów mogą ujemnie wpływać na smak mleka. Rzepak i rzepik zawierają substancje antyodżywcze charakterystyczne dla roślin krzyżowych.
Rzepa Ma małe wymaganie glebowe, nie jest wrażliwa na przymrozki, znosi temp do - 10 C, może być zbierana z pola do późnej jesieni, plon do 200 dt/ha. Zaw sm jest niska od 9 do 10% Stwierdzono występowanie dużej ilości azotanów NO3. Wysoka zawartością cukrów az 50% s.m przypada na ten składnik. Występuje tu głównie cukier gronowy (glukoza) i sacharoza, skrobia. Poziom włókna jest zbliżony do buraków pastewnych. Stwierdzono występowanie olejków gorczycznych W procesie kiszenia związki te ulegają 75% rozkładowi. W miąższu rzepy o zabarwieniu żółtym występuje karoten Składniki pokarmowe występujące w rzepie są dobrze trawione przez świnie i bydło w 95%.Jest to pasza głównie dla bydła mlecznego, zalecana dawka 40 kg dziennie, a skarmiene i razem z liści nawet do 50 kg/ dzień. Podajemy rzepę tuż po doju. Owcom w dawkach 2-4 kg dziennie.
ZIEMNIAKI Sucha masa 15-35% (średnio 22%). Głównym składnikiem sm jest skrobia. Im wyższy poziom sm, ziemniaki zawierają więcej skrobi, tym większa jest przydatność paszowa i przemysłowa. Związki bezazotowe wyciągowe w 80-90% to skrobia, reszta to cukier (0,4-1%) i inne sub węglowodanowe (9-19%). Skrobia składa się z amylozy i amylopektyny, Skrobia jest dość trudno rozkładana jelicie zw monogastrycznych, dlatego ziemniaki poddaje się działaniu temp (parowanie, pieczenie, gotowanie) W świeżej masie zawartość tłuszczu niska, ok. 0.1%. Poziom włókna surowego ok. 0,6%, co decyduje o wysokiej strawności skł zawartych w bulwach ziemniaków. W suchej masie zawartość białka surowego jest niska i waha się od 6-14%, połowę białka ogólnego stanowi białko właściwe, reszta to związki azotowe niebiałkowe. Ilość zw mineralnych jest niewielka, a szczególnie fosforu i wapnia, za to dużo jest potasu W ziemniakach są również glukoalkaloidy, najbardziej znana to solanina Kiełkujące ziemniaki zawierają dużo solaniny, a jest ona trująca dla zwierząt, może wywołać zatrucia, utrudnić oddychanie, mogą występować wypryski na skórze, poronienia, kulawizna. Gotowanie powoduje ich usunięcie z bulw. Strawnosc u przeżuwaczy wynosi 85% (bez względu świeże czy gotowane), u trzody chlewnej surowe 95%, 98% parowane. Ziemniaki wykazują wybitne wł tuczące ze wzg na dużą zawartość skrobi. W końcowym okresie tuczu bekonowego dzienna dawka 5-6kg, w tuczu szynkowym 7-9kg przy masie ciała 80-120kg. Dla macior dzienne dawki 4-8kg. W żywieniu przeżuwaczy dla krów mlecznych do 20kg w dwu opasach. Dawka 4-6kg ziemniaków poprawia wykorzystanie paszy i kondycję krów. Dla owiec dorosłych dzienna dawka do 2kg, dla jagniąt 0,5kg. W żywieniu koni ziemniaki surowe stosuje się rozdrobnione w mieszankach z sieczką lub plewami. Konie ciężkie 10-12kg( surowe), 20kg (parowane), przyjmuje się że 4kg ziemniaków= 1kg owsa.
BURAKI Duża zmienność zawartości suchej masy Różnica między burakami cukrowymi a pastewnymi-koncentracja cukru rozpuszcz. w soku kom Cukier powoduje różnice w zawartości s.m: 6-10% w b.pastewnych wysokoplennych, do 9-13% w buraków nowego typu,12-14%w b. pastewnych zasobnych w s.m,14-17% i 17-22% w typach półcukrowych 21-27% Buraki pastewne: *zwiększanie zawartości s.m-> nagromadzenie się zbyt dużej ilości cukru(źle wykorzystane przez zwierzęta, nawet szkodliwy) *u nas 12-17% s.m Żywienie: *bydło mleczne:10-15kg buraków poprawia dawkę pok i ułatwia utrzymanie dobrej produkcji krowom wysokomlecznym *krowy mogą dostawać do 40kg *skarmia się je starszymi cielętami, jałowizną. *forma-pocięta ,ale też w całości* też dla trzody chlewnej: lochy(10-12kg dziennie)*buraki- b.dobra,nie tucząca pasza, zbyt wodniste *owce:ok.2 kg dziennie* koniom się nie daje Buraki półcukrowe: *podobne do pastewnych* suchej masy(15-19%) Żywienie:* podobnie jak pastewne, ale mniejsze dawki(dla krów do 25kg) *w Polsce odmiana Poloplast Buraki cukrowe: *najwyższe plony jednostek pok z ha *sm 23-27% i bardzo dużo cukru(70% s.m)*l Żywienie: *podaje się je w ograniczonych il *dawki powyżej 8kg powodują u krów nadmierne tworzenie się kwasów w żwaczu, obniżenie pH i często występ.acetonemia *lepiej wykorzystyw. przez świnie *w tuczu wartość jest niższa niż ziemniaki parowowane, ale mogą je częściowo zastąpić(do 1/3-1/2 ilości ziemn.)*forma dla świń-pocięte, surowe
KUKURYDZA Wysokie plony masy i energii oraz możliwość wszechstronnego wykorzystania w żywieniu zwierząt. Jest wrażliwa na niskie temp, wysiewana na przełomie kwietnia i maja na kompleksach pszennych i żytnich. wytrzymała na posuchy Wymaga starannej uprawy. Może być wykorzystywana w żywieniu wszystkich zwierząt w postaci zielonki, kiszonki z całych roślin. Rozdrobnionych kolb kukurydzy, jako susz i ziarno. Wartość pokarmowa zależy od stadium wegetacji. Najbardziej intensywny wzrost zawartości skł pok przypada na okres od początku wiązania kolb do zakończenia dojrzewania ziarna. Kukurydza jest rną pastewną, której wartość odżywcza zwiększa się wraz z rozwojem roślin. Plony zielonej masy wynoszą 400-800dt/ha. zawartość suchej masy (16-35%), a w niej frakcja zw bezazotowych wyciągowych (35-65%) i ilość włókna surowego (30-20%)
SŁOMY. PLEWY Wysoka zawartość włókna i silne zdrewnienie komórek. Zwiększają intensywność przeżuwania, dynamikę procesów zachodzących w żwaczu, oddziałują dodatnio na perystaltykę jelit i wydzielanie soków trawiennych. Słomy uzyskujemy po wymłóceniu ziarna ze zbóż, nasion roś motylkowatych, traw i niektórych oleistych (rzepak) Podział słomy: 1) pastewne (słomy zbóż jarych, traw, seradeli, koniczyny, lucerny, grochu, bobiku) 2) ściółkowe (pszenica, żyto, łubin, gorczyca, gryka) Słomy pastewne z roślin motylkowatych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy zbożowe. Słoma grochowa ma działanie silnie zatwardzająco. Plewy otrzymuje się przy omłocie i czyszczeniu ziarna oraz nasion. W ich skład wchodzą osłonki ziarna, listki, cząstki łodyg i kłosów, są one zanieczyszczone ziemią i nasionami chwastów. U motylkowatych odpowiednikiem plew są strąkowiny, a u kukurydzy kaczany.
Słoma zbożowa Białko ogólne 3,1-3,8%, tłuszcz surowy 1,7-2,1%, zawartość en netto 3,1-3,6 MJ/kg, popiół surowy do 6,2%( krzemionka i potas), włókno surowe 35,1-40,7% (z czego 30% lignina) Strawność substancji org dla przeżuwaczy w słomach ze zbóż jarych wynosi 40%, a ozimych 35-40% Traktowanie słomy wodorotlenkami (sodu, potasu, amonu) przyczynia się do zwiększenia strawności sub org słomy do 70% oraz wpływają znacząco na podwyższenie jej war en. Amoniakowanie dwukrotnie zwiększa zawartość białka ogólnego, ługowanie zaś daje paszę o małej zawartości białka. Najczęściej stosuje się słomy ze zbóż jarych, stosowane na zakładkę w żywieniu bydła. Dla krów średniej wydajności mlecznej 4kg, a krowom wysokowydajnym nie podaje się słomy. W okresie letniego żywienia bydła młodymi zielonkami zaleca się podawanie słomy jęczmienniej (działanie zatwardzająco). W żywieniu koni nie więcej niż 3kg, dodatkowo można stosować słomę żytnią pociętą na sieczkę o dł 2-2,5cm i mieszaną z ziarnem owsa. W żywieniu owiec i kóz słomę ze zbóż jarych podajemy w ilości do 0,5kg dziennie.
Plewy zbożowe Plewy mają wyższą ilość białka i mniej włókna niż słomy. Najczęściej stosuje się plewy z pszenicy (bezostne) Plewy jęczmienne, oraz żytnie / pszenne ościste są twarde i kłujące, mogą kaleczyć i wywoływać stany zapalne jamy ustnej i jelit. W żywieniu bydła opasowego i krów mlecznych podaje się ok. 2kg plew owsianych lub pszennych, nie więcej niż 4kg.
MOTYLKOWATE Uprawiane w siewie czystym i w mieszankach z trawami. Poprawiają żyzność gleby i zwiększają plony roślin następczych. Zielonki z tych rn dają białko o dobrej wartości biologicznej i wysokiej strawności.
Lucerna mieszańcowa Wieloletnia, wielokośna Potrafi zasymilować do 350 kg N z ha rocznie ok. 25% azotu pozostaje w glebie, upr na komp pszennych i żytnich bardzo dobrych, pH ponad 5,8, w ciągu okresu wegetacyjnego możemy zebrać 3-4 pokosy przy plonie zm 350-550 dt/ha. szybko drewnienie i może być wykorzystywana jedynie przy żywieniu przeżuwaczy. nie znosi udeptywania, użytkowana jest kośnie, okres użytkowania 2-3 lata. jest typową pasza białkową. zaw 226 g białka na kg sm Białko jest dobrze zbilansowanie pod względem aminokwasów, jest łatwo rozpuszczalne w wodzie i u przeżuwaczy szybko ulega degradacji w żwaczu. Zielonka charakteryzuje się dobrym skł min. Zawiera dużo wapnia i fosforu Zaw wit i karotenów wysoka, dlatego jest dobra w karmieniu młodego bydła, owiec, trzody i drobiu. stwierdzono obecność substancji estrogennych. Ich działanie ma charakter pozytywny i negatywny ( wzrost mleczności u krów, wyższe przyrostami masy ciała u jagniąt i lepszą płodnością u samic, poronienia owiec i bydła, oraz obniżenie płodności, może prowadzić do zapalenia wymienia). Zielonka młoda i wilgotna u bydła wywołuje wzdęcia. przed dojem może psuć smak i zapach mleka. Zbyt duże dawki (ponad 30kg/sz/dzień) u krów może wywoływać uczulenie na słońce
Koniczyna czerwona Wymaga żyznej gleby, wilgotnej, zasobnej w wapń, odczyn obojętny lub słabo kwaśny. Uprawiana w czystym siewie i w mieszankach z trawami. terminem siewu jest wczesnowiosenny siew w zbożową roślinę ochronną (jare: jęczmień, owies, pszenica, ozime: żyto). Użytkowana 2-3 kośnie przez 1 rok. Plony 200-350dt/ha, szybko drewnieje po kwitnieniu. zaw dużo białka (190-200g/kg sm), a mało włókna (210g/kg sm) do produkcji suszu oraz w żywieniu świń i zwierząt młodych. Białko o dużej wartości biologicznej jest stosunkowo łatwo rozkładalne w żwaczu. Zgromadzone jest głównie w liściach, które są również bogate w skł min. U bydła wywołuje wzdęcia. U krów cielnych może prowadzić do poronienia. Nie jest wrażliwa na przygryzanie i udeptywanie. Przed wypasem uprzednio trzeba podać słomę/ siano, wypas prowadzić max 1godz, nie poić krów bezpośrednio po wypasie. Zawiera sub estrogenne może wywoływać syndrom niepłodności u owiec (Choroba koniczynowa)- nieprawidłowy cykl rui, powstawanie cyst na jajnikach, zaburzenia w spermatogenezie. krowy 40-50kg wpływa korzystnie na wydajność mleczną. Przy krowach cielnych uważać, bo wzdęcia mogą powodować poronienia. W żywieniu trzody chlewnej stosować młodą zielonkę do 15kg .
Koniczyna biała Wieloletnia, rozgałęzione, płożące się nadziemne pędy utrudniają koszenie. Dobrze znosi podgryzanie. Dość długo drewnieje. Zawiera dużo łatwo strawnych skł pok, bogata w białko )230g/ kg sm), wit, zw mineralne. Chętnie zjadana przez bydło, nie wywołuje wzdęć. W czystym siewie daje mało zielonej masy 100-180dt/ha.
Koniczyna perska Jednoroczna, wielokośna. Wytwarza liczne, płożące się łodygi. Zbiera się 3 pokosy: 1 po 7-8 tyg od siewu, 2 pokos 4-5 tyg po 1. Zielonka jest dobrą paszą, zawiera ok. 200g białka w sm, zawartość włókna surowego 220g/kg sm. Minusem jest niski poziom suchej masy (100-150g/kg) , co utrudnia suszenie i kiszenie. Chętnie zjadana przez zwierzęta, wykorzystywana przy żywieniu krów mlecznych, świń i drobiu.
Koniczyna białoróżowa Małe wymagania glebowe, wrażliwa na suszę. Zawiera przeciętnie 183 g białka ogólnego w 1kg sm. Forma występująca w stanie dzikim jest gorzka, ma wartość pokarmową nieco niższą i zawiera sub uczulające na promienie słoneczne, a także mogące wywołać zatrucia. Z pełnego roku użytkowania daje najczęściej 2 pokosy. Może być uprawiana 2-3 lata.
Koniczyna szkarłatna (inkarnatka) Rzadko uprawiana bo wymarza. Uboga w białko, 152g/ kg sm. Daje paszę wodnistą, niechętnie zjadaną przez zw ze względu na omszałość liści, szybko drewnieje.
Kapusta pastewna dobrze znosi przymrozki ok. - 10 C. Ma duże wymagania wodne i przy odpowiednim uwilgotnieniu daje wysoki plon. Ponad 1000 dt z hektara. War pok tej paszy jest wysoka. Zawiera mało włókna surowego 150-160 g/kg s.m, jest również zasobna w białko 160-170 g/kg sm witaminy i składniki mineralne. Zaw fosforu przewyższa znacznie o 50 % zielonkę z koniczyny. Zawiera również dużo cukrów i z tego też względu dobrze się kisi. Najczęściej jednak ze względu na małą ilość suchej masy ok. 153 g/kg i dużą zawartość białka wykorzystuje się kapustę do zakiszania z innymi paszami np.: plewy, słoma zbóż i kukurydzy albo ziemniakami parowanymi. stosuje się przeważnie w żywieniu bydła, a zwłaszcza krów mlecznych. Nie należy dawać zwierzętom więcej niż 20-30 kg dziennie, gdyż zawiera substancje wolotwórcze, olejki goryczne, substancję wywołujące anemię. Przy większych dawkach występuje nieprzyjemny zapach oraz smak mleka i masła. Olejki gorczyne pobierane w małych ilościach wywierają dodatni wpływ na apetyt. Kapusta nie wywołuje anemi u świń ,które ją chętnie zjadają i stosujemy ją 2- 5kg/ dzień, owce do 10 kg/dzień
Rzepak i rzepik Dostarczają paszy na wiosnę. Nie mają dużych wymagań glebowych, dają plon 300 - 400 dt/ ha. Użytkowanie rzepiku na zieloną masę zaczyna się na przełomie kwietnia i maja. Wartość pokarmowa rzepiku i rzepaku jest wysoka. Zielonka jest wodnista 100-150 g/s.m i ma niską wartość użytkową. Zawiera natomiast dużą wartość białka w suchej masie 180-200 g/kg, a mało włókna 150-170 g/kg zwłaszcza przed okresem kwitnienia. Jest dość chętnie pobierana przez bydło , ale zwierzęta należy przyzwyczaić do tej zielonki Zbyt duże dawki zielonki stosowane w żywieniu krów mogą ujemnie wpływać na smak mleka. Rzepak i rzepik zawierają substancje antyodżywcze charakterystyczne dla roślin krzyżowych.
Rzepa Ma małe wymaganie glebowe, nie jest wrażliwa na przymrozki, znosi temp do - 10 C, może być zbierana z pola do późnej jesieni, plon do 200 dt/ha. Zaw sm jest niska od 9 do 10% Stwierdzono występowanie dużej ilości azotanów NO3. Wysoka zawartością cukrów az 50% s.m przypada na ten składnik. Występuje tu głównie cukier gronowy (glukoza) i sacharoza, skrobia. Poziom włókna jest zbliżony do buraków pastewnych. Stwierdzono występowanie olejków gorczycznych W procesie kiszenia związki te ulegają 75% rozkładowi. W miąższu rzepy o zabarwieniu żółtym występuje karoten Składniki pokarmowe występujące w rzepie są dobrze trawione przez świnie i bydło w 95%.Jest to pasza głównie dla bydła mlecznego, zalecana dawka 40 kg dziennie, a skarmiene i razem z liści nawet do 50 kg/ dzień. Podajemy rzepę tuż po doju. Owcom w dawkach 2-4 kg dziennie.
ZIEMNIAKI Sucha masa 15-35% (średnio 22%). Głównym składnikiem sm jest skrobia. Im wyższy poziom sm, ziemniaki zawierają więcej skrobi, tym większa jest przydatność paszowa i przemysłowa. Związki bezazotowe wyciągowe w 80-90% to skrobia, reszta to cukier (0,4-1%) i inne sub węglowodanowe (9-19%). Skrobia składa się z amylozy i amylopektyny, Skrobia jest dość trudno rozkładana jelicie zw monogastrycznych, dlatego ziemniaki poddaje się działaniu temp (parowanie, pieczenie, gotowanie) W świeżej masie zawartość tłuszczu niska, ok. 0.1%. Poziom włókna surowego ok. 0,6%, co decyduje o wysokiej strawności skł zawartych w bulwach ziemniaków. W suchej masie zawartość białka surowego jest niska i waha się od 6-14%, połowę białka ogólnego stanowi białko właściwe, reszta to związki azotowe niebiałkowe. Ilość zw mineralnych jest niewielka, a szczególnie fosforu i wapnia, za to dużo jest potasu W ziemniakach są również glukoalkaloidy, najbardziej znana to solanina Kiełkujące ziemniaki zawierają dużo solaniny, a jest ona trująca dla zwierząt, może wywołać zatrucia, utrudnić oddychanie, mogą występować wypryski na skórze, poronienia, kulawizna. Gotowanie powoduje ich usunięcie z bulw. Strawnosc u przeżuwaczy wynosi 85% (bez względu świeże czy gotowane), u trzody chlewnej surowe 95%, 98% parowane. Ziemniaki wykazują wybitne wł tuczące ze wzg na dużą zawartość skrobi. W końcowym okresie tuczu bekonowego dzienna dawka 5-6kg, w tuczu szynkowym 7-9kg przy masie ciała 80-120kg. Dla macior dzienne dawki 4-8kg. W żywieniu przeżuwaczy dla krów mlecznych do 20kg w dwu opasach. Dawka 4-6kg ziemniaków poprawia wykorzystanie paszy i kondycję krów. Dla owiec dorosłych dzienna dawka do 2kg, dla jagniąt 0,5kg. W żywieniu koni ziemniaki surowe stosuje się rozdrobnione w mieszankach z sieczką lub plewami. Konie ciężkie 10-12kg( surowe), 20kg (parowane), przyjmuje się że 4kg ziemniaków= 1kg owsa.
BURAKI Duża zmienność zawartości suchej masy Różnica między burakami cukrowymi a pastewnymi-koncentracja cukru rozpuszcz. w soku kom Cukier powoduje różnice w zawartości s.m: 6-10% w b.pastewnych wysokoplennych, do 9-13% w buraków nowego typu,12-14%w b. pastewnych zasobnych w s.m,14-17% i 17-22% w typach półcukrowych 21-27% Buraki pastewne: *zwiększanie zawartości s.m-> nagromadzenie się zbyt dużej ilości cukru(źle wykorzystane przez zwierzęta, nawet szkodliwy) *u nas 12-17% s.m Żywienie: *bydło mleczne:10-15kg buraków poprawia dawkę pok i ułatwia utrzymanie dobrej produkcji krowom wysokomlecznym *krowy mogą dostawać do 40kg *skarmia się je starszymi cielętami, jałowizną. *forma-pocięta ,ale też w całości* też dla trzody chlewnej: lochy(10-12kg dziennie)*buraki- b.dobra,nie tucząca pasza, zbyt wodniste *owce:ok.2 kg dziennie* koniom się nie daje Buraki półcukrowe: *podobne do pastewnych* suchej masy(15-19%) Żywienie:* podobnie jak pastewne, ale mniejsze dawki(dla krów do 25kg) *w Polsce odmiana Poloplast Buraki cukrowe: *najwyższe plony jednostek pok z ha *sm 23-27% i bardzo dużo cukru(70% s.m)*l Żywienie: *podaje się je w ograniczonych il *dawki powyżej 8kg powodują u krów nadmierne tworzenie się kwasów w żwaczu, obniżenie pH i często występ.acetonemia *lepiej wykorzystyw. przez świnie *w tuczu wartość jest niższa niż ziemniaki parowowane, ale mogą je częściowo zastąpić(do 1/3-1/2 ilości ziemn.)*forma dla świń-pocięte, surowe
KUKURYDZA Wysokie plony masy i energii oraz możliwość wszechstronnego wykorzystania w żywieniu zwierząt. Jest wrażliwa na niskie temp, wysiewana na przełomie kwietnia i maja na kompleksach pszennych i żytnich. wytrzymała na posuchy Wymaga starannej uprawy. Może być wykorzystywana w żywieniu wszystkich zwierząt w postaci zielonki, kiszonki z całych roślin. Rozdrobnionych kolb kukurydzy, jako susz i ziarno. Wartość pokarmowa zależy od stadium wegetacji. Najbardziej intensywny wzrost zawartości skł pok przypada na okres od początku wiązania kolb do zakończenia dojrzewania ziarna. Kukurydza jest rną pastewną, której wartość odżywcza zwiększa się wraz z rozwojem roślin. Plony zielonej masy wynoszą 400-800dt/ha. zawartość suchej masy (16-35%), a w niej frakcja zw bezazotowych wyciągowych (35-65%) i ilość włókna surowego (30-20%)
SŁOMY. PLEWY Wysoka zawartość włókna i silne zdrewnienie komórek. Zwiększają intensywność przeżuwania, dynamikę procesów zachodzących w żwaczu, oddziałują dodatnio na perystaltykę jelit i wydzielanie soków trawiennych. Słomy uzyskujemy po wymłóceniu ziarna ze zbóż, nasion roś motylkowatych, traw i niektórych oleistych (rzepak) Podział słomy: 1) pastewne (słomy zbóż jarych, traw, seradeli, koniczyny, lucerny, grochu, bobiku) 2) ściółkowe (pszenica, żyto, łubin, gorczyca, gryka) Słomy pastewne z roślin motylkowatych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy zbożowe. Słoma grochowa ma działanie silnie zatwardzająco. Plewy otrzymuje się przy omłocie i czyszczeniu ziarna oraz nasion. W ich skład wchodzą osłonki ziarna, listki, cząstki łodyg i kłosów, są one zanieczyszczone ziemią i nasionami chwastów. U motylkowatych odpowiednikiem plew są strąkowiny, a u kukurydzy kaczany.
Słoma zbożowa Białko ogólne 3,1-3,8%, tłuszcz surowy 1,7-2,1%, zawartość en netto 3,1-3,6 MJ/kg, popiół surowy do 6,2%( krzemionka i potas), włókno surowe 35,1-40,7% (z czego 30% lignina) Strawność substancji org dla przeżuwaczy w słomach ze zbóż jarych wynosi 40%, a ozimych 35-40% Traktowanie słomy wodorotlenkami (sodu, potasu, amonu) przyczynia się do zwiększenia strawności sub org słomy do 70% oraz wpływają znacząco na podwyższenie jej war en. Amoniakowanie dwukrotnie zwiększa zawartość białka ogólnego, ługowanie zaś daje paszę o małej zawartości białka. Najczęściej stosuje się słomy ze zbóż jarych, stosowane na zakładkę w żywieniu bydła. Dla krów średniej wydajności mlecznej 4kg, a krowom wysokowydajnym nie podaje się słomy. W okresie letniego żywienia bydła młodymi zielonkami zaleca się podawanie słomy jęczmienniej (działanie zatwardzająco). W żywieniu koni nie więcej niż 3kg, dodatkowo można stosować słomę żytnią pociętą na sieczkę o dł 2-2,5cm i mieszaną z ziarnem owsa. W żywieniu owiec i kóz słomę ze zbóż jarych podajemy w ilości do 0,5kg dziennie.
Plewy zbożowe Plewy mają wyższą ilość białka i mniej włókna niż słomy. Najczęściej stosuje się plewy z pszenicy (bezostne) Plewy jęczmienne, oraz żytnie / pszenne ościste są twarde i kłujące, mogą kaleczyć i wywoływać stany zapalne jamy ustnej i jelit. W żywieniu bydła opasowego i krów mlecznych podaje się ok. 2kg plew owsianych lub pszennych, nie więcej niż 4kg.