Co to jest polityka ?
U Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki rządzenia
państwem, której celem jest dobro wspólne. W czasach
nowożytnych definiuje się ją jako uzgadnianie zachowań
współzależnych społeczeństw o sprzecznych interesach.
Jej szersza wykładnia wyjaśnia, iż polityka to działalność
polegająca na przezwyciężaniu sprzeczności interesów i
uzgadnianiu zachowań współzależnych grup społecznych
i wewnątrz nich za pomocą perswazji, manipulacji,
przymusu i przemocy, kontestacji, negocjacji i
kompromisów, służąca kształtowaniu i ochronie ładu
społecznego korzystnego dla tych grup stosownie
do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów.
Czym zajmuje się filozofia polityki?
Myśl polityczna to są dowolne mniemania na tematy
polityczne, natomiast filozofia polityki to ma być
wiedza ogólnie ważna na tematy polityczne w jakiś
sposób uzasadniona i usystematyzowana. dział
filozofii praktycznej stanowiący krytyczną refleksję
nad życiem politycznym i państwem: zwłaszcza
istotą polityki, naturą, pochodzeniem i prawomocnością
władzy, pochodzeniem, zmiennością i wartością moralną
ustrojów państwowych. Jako refleksja krytyczna filozofia
polityczna analizuje podstawowe pojęcia związane
z życiem politycznym, takie jak pokój, wolność,
sprawiedliwość czy postęp. Jako refleksja twórcza zmierza
do oceny życia politycznego i budowy postulatów ustrojowych
Wymienić epoki filozofii europejskiej
I . Okres filozofii starożytnej VI p.n.e - VI n.e.
II. Filozofia średniowieczna VI - XIV w.
III. Filozofia nowożytna XV- XIX w.
IV. Filozofia współczesna. XX w.
Wymień okresy filozofii starożytnej
I Presokratycy VII- V
II okres filozofii starożytnej V - IV w. p.n.e.
III Okres: Filozofia Hellenistyczna: III- I n.e.
IV Okres końcowy I-VI
Omów filozofię presokratyków.
Przedsokratyków łączą zainteresowania filozofią
przyrody. Odrzucają jednocześnie tradycyjne,
mityczne wyjaśnienia zjawisk fizycznych.
Stawiają problem powstawania i przemijania rzeczy,
problem bytu, który zdawał się być harmonijny
i stały w opozycji do zmiennych i chaotycznych zjawisk przyrody.
(1) powszechna zmienność rzeczy,
(2) możliwość dedukcyjnego dochodzenia do prawdy
(3) matematyczna filozofia pitagorejczyków
(4) atomistyczna filozofia Demokryta.
Terminy: przyroda, zasada, świat pojęty jako
prawidłowy zespół, byt, rozum (logos), duch (nous).
Czy Sokrates był filozofem polityki? Odpowiedź uzasadnij.
Sokrates uchodzi za pierwszego filozofa polityki.
Chciał oddzielić mniemania od wiedzy. Pytał co to jest
odwaga- tchórzostwo, pobożność - bezbożność,
sprawiedliwość- niesprawiedliwość, zadawał pytania,
które miały pewien wymiar polityczny. Krytykował
demokrację i oligarchię, lecz krytyka ta
była konstruktywna, miała na celu dobro publiczne.
Filozofia polityki Platona
Idealne państwo polega na podziale zadań i tak jak
trzem częściom duszy odpowiadają trzy cnoty, tak
samo powinny odpowiadać im trzy stany społeczeństwa:
stan uczonych (władców-filozofów) dbających o
rozumne kierowanie państwem i umożliwiających
prowadzenie przez pozostałych obywateli rozumnego
i cnotliwego życia; stan strażników (wojskowych)
dbających o wewnętrzne i zewnętrzne bezpieczeństwo
państwa oraz stan żywicieli, zapewniających zaopatrzenie
wspólnoty w potrzebne dobra materialne. Platon kładł
ogromny nacisk na hierarchię społeczeństwa. Utożsamiał
losy państwa z losem klasy rządzącej. Aby państwo było
trwałe, potrzebna jest mu silna pozycja arystokracji,
która musi być równa, aby sobie nie zazdrościła.
Państwem powinni rządzić najmądrzejsi, a więc
filozofowie, ponieważ jedynie oni posiadają prawdziwą
wiedzę. Dla Platona najważniejsze było państwo
i jego dobro. Wszystko co prowadzi do dobra państwa
jest dobre. Nawet kłamstwo rządzących jest pozytywne,
jeśli służy wyższemu celowi, czyli dobru państwa.
Platon przeprowadzał krytykę istniejących ustrojów
państwowych. Typy ustrojów:
- Monarchia- rządzi król, albo dwóch królów
- Rządzi arystokracja- władza kieruje się ku dobru i cnocie,
- Timokracja- władzę sprawują miłośnicy zaszczytu
( zależy im na zwycięstwie i panowaniu)
- Oligarchia- władza skierowana jest ku bogactwie
i dobrobytu, prowadzi to do rozwarstwienia społecznego
(grupa ludzi rządzi)
- Demokracja- wolność, każdy zajmuje się wszystkim.
- Tyrania- ustrój całkowicie niesprawiedliwy
(uzurpator przejmuje władzę siłą)
Przejście od arystokracji do timokracji spowodowane
jest niewiedzą strażników. Dalsza degeneracja
powodowana jest już przez zepsucie moralne obywateli.
Filozofia polityki Arystotelesa.
Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną
formą społeczeństwa („człowiek jest z natury
stworzony do życia w państwie”). Tak samo jak każda forma,
państwo powinno więc być dobrze dopasowane
do społeczeństwa i warunków w których żyje.
Oznaczało to w praktyce, że różne formy państwa
są dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa
wymagają monarchii a inne dobrze funkcjonują w warunkach
demokracji. Jednak pierwotniejsza od państwa rodzina
(wspólnota domowa), z połączenia których powstaje gmina,
a dopiero z połączenia gmin - państwo. Najlepiej
przystosowanymi do rządzenia ludźmi są ci, którzy
w naturalny sposób znaleźli się na stanowiskach
(przez wolę wyborców albo z urodzenia) a nie
filozofowie-teoretycy. Zadaniem filozofa jest więc
tylko edukowanie i doradzanie rządzącym.
Podział nauk u Arystotelesa
teoretyczne - których celem jest formułowanie
wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)
praktyczne - których celem jest formułowanie
wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)
pojetyczne (wytwórcze) - których celem jest formułowanie
wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.
W opinii Arystotelesa, nauki teoretyczne są najbardziej
wartościowe, a tym samym najwyżej usytuowane w hierarchii,
ze względu na fakt, że opisują wiedzę dla samej wiedzy.
Wśród nauk teoretycznych, największą wartość reprezentuje
metafizyka, która dąży do zaspokojenia tylko i wyłącznie
ludzkiej potrzeby czystego poznania.
Co to jest eudajmonia?
W najbardziej ogólnym sensie jest to stan pełnego, racjonalnie
uzasadnionego zadowolenia i satysfakcji z własnego życia,
którego osiągnięcie było podstawowym celem każdego
rozsądnego człowieka.
Dla Platona i Sokratesa eudajmonia była stanem poczucia
doskonałości swojego życia. Eudajmonię osiągał ten, kto na
starość patrząc wstecz na swoje życie, mógł powiedzieć,
że przeszedł przez nie w godny sposób, robił zawsze to,
co do niego należało, i że nie żałuje żadnych swoich decyzji.
Dla Arystotelesa oraz dla Epikura eudajmonia była stanem
ducha, który osiągało się w momencie zrównoważonego
zaspokojenia wszystkich swoich potrzeb, zarówno
cielesnych jak i duchowych.
Dla hedonistów eudajmonia była równoważna odczuwaniu
przyjemności. Osoba, która w danym momencie odczuwa
więcej pozytywnych niż negatywnych bodźców,
jest według hedonistów automatycznie w stanie eudajmonii.
Dla stoików eudajmonia była stanem wewnętrznym,
dostępnym wyłącznie ludziom oświeconym, który o
siągało się przez spokojną akceptację zewnętrznych zdarzeń.
Filozofia polityki św. Augustyna
Polityka ma być realizacją boskich wskazówek
i przykazań. Władza jeżeli jest legalna i własność
prywatna jeżeli jest legalna, to pochodzą od Boga,
i należy się jej szacunek. Opatrzność Boża rządzi dziejami.
Co to jest patrystyka?
Nauka zajmująca się twórczością i życiem
Ojców Kościoła i pisarzy starochrześcijańskich
oraz epoką, w której żyli.
ŹLE (>Internet)
Filozofia polityki św. Tomasza
W dziedzinie filozofii państwa głosił, że na czele państwa
jest władza świecka i duchowna, twierdził też, iż istnieje
ustrój republiki i monarchii. Najlepsza jest monarchia,
bo to ona troszczy się o lud, zaś król musi przestrzegać
prawa bożego i natury. Za tyrana uznawał tego,
co nielegalnie zdobył władzę (uzurpacja, symonia),
a także tego, kto (nawet zdobywszy ją legalnie) łamie Prawo Boże.
Wskaż głównych przedstawicieli presokratyków
i wskaż problemy, którymi się zajmowali.
- Tales (inicjator badań nad przyrodą jako nauki. Należy t
eż do kanonu siedmiu mędrców): Zasadą (arché)
jest woda / Magnes posiada duszę / Wszystko
jest pełne bogów / Dusze są nieśmiertelne
- Anaksymander: Zasadą jest bezkres (apeiron) /
wszelkie narodziny oznaczają rozdzielanie się przeciwieństw,
zaś każda śmierć to ponowne łączenie się ich
w bezkształtnym bezkresie. Dopuszczał istnienie równoległych
światów, przypuszczał, że Ziemia jest zakrzywiona.
- Anaksymenes: przejął od Anaksymandra zasadnicze jego
poglądy, jednak zasada przestała być nieokreślonym
bezkresem, stała się powietrzem.
- Anaksagoras: Katalizatorem powstania rzeczy
stał się ruch, ruch natomiast został spowodowany
przez znajdujący się poza światem umysł. Zatem to
umysł czy też duch jest zasadą. Substancją jest to,
co ogólne - nie bogowie, nie zasady zmysłowe,
czy żywioły, ale myśl jako taka, myśl sama w sobie,
myśl, która jest duszą.
- Demokryt: prawdziwe poznanie wychodzi od
zmysłów, ale da się osiągnąć tylko umysłem. Byt
składa się z cząsteczek (atomów), które są w ciągłym ruchu.
Najdelikatniejsze, najgładsze atomy tworzą duszę.
- Empedokles: byt tworzą cztery elementy
(żywioły, pierwiastki, elementy). Istnieje zmienność, ale
Elementy są wieczne, bo "to, co jest", nie powstaje, nie przemija
i jest niezmienne. Są dwa elementy czynne: miłość i waśń.
Wspólne działanie miłości i waśni wyznaczają budowę i losy świata.
- Heraklit: koncepcja zmiany jako centralnego elementu
świata (panta rhei, wszystko płynie).
Logos („słowo”, „rozum”) jako koncepcja zasady.
***a) Jońska filozofia przyrody: Tales, Heraklit, Demokryt
b) Eleaci: Parmenides („Byt jest, a niebytu nie ma”
Byt uzyskał takie atrybuty jak: wieczność,
ciągłość, nieruchomość, niepodzielność i niezmienność.)
c) Pitagorejczycy
Z jakiego okresu pochodzi cytat „Człowiek jest miarą
wszechrzeczy istniejących, że istnieją , a nie istniejących, ze nie istnieją”
Protagoras, sofista. Okres klasyczny filozofii starożytnej.
Z jakiego okresu pochodzą aforyzmy: „
Poznaj samego siebie”, „Znaj chwilę stosowną” , „Nic ponad miarę”.
Presokratycy. (*wydaje mi się, że
„Poznaj samego siebie” to Sokrates, ale to do zweryfikowania)
Wymień szkoły sokratejskie:
cyniy, cyraneicy, akademia platońska, szkoła megaryjska
Filozofia hellenistyczna
1.Stoicyzm - Zenon z Kition. Szczęście =
równowaga ducha. Asceza, ataraksja - brak niepokoju,
autarkia - bycie niezależnym. Wszystko jest materialne,
ale materia jest uduchowiona. Materializm + racjonalizm.
Logos - rozum. Teza o równości wszystkich ludzi.
Marek Aureliusz, Seneka
2.Epikurejczycy - kult życia. Założyciel -
Epikur. „ Aby osiągnąć szczęście wystarczy zachowywać
się zgodnie ze swoją naturą”, „ Carpe Diem” - Lukrecjusz.
Rzeczy konieczne są łatwe do zdobycia. Największe z dóbr to przyjaźń.
3.Sceptycyzm - zaprzeczali możliwości poznania prawdy.
Pyron z Elidy, Sekstus Empiryk. Można powiedzieć, że
coś jest takie a takie, ale nie można powiedzieć, że takie naprawdę jest
4.Logika, Etyka, Ontologia
Kiedy rozpoczęła się filozofia nowożytna? - XVw.
(daty graniczne 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków,
1492 - odkrycie Ameryki)
Okresy filozofii nowożytnej
I okres : Odrodzenie ( XV - XVI w) 2. II okres systemów nowożytnych - XVII w
Nowożytna filozofia przyrody
1.Najpierw Bóg stworzył niebo i ziemię, następnie
światłość, niech się staną światła na niebie.
I Bóg uczynił i słońce i księżyc i gwiazdy.
2.Kopernik - Ziemia nie jest w centrum świata,
środek Ziemi, to środek ciężkości na Ziemi oraz punkt,
wokół którego obraca się księżyc. Dzieło Kopernika
wywarło największy wpływ na ludzkiego ducha.
Zakazane dopiero w 1611 r.
3.Giordano Bruno - nieskończoność świata i wielość systemów
słonecznych. Skłaniał się do panteizmu i uważał,
że nieosobowy duch jest duszą organizmu jaki jest świat.
4.Jan Kepler (Najbardziej znany jest z nazwanych jego
nazwiskiem praw ruchu planet, które stały się jedną
z podstaw teorii grawitacji Izaaka Newtona / Bóg stworzył
świat zgodnie z inteligentnym planem, który można
poznać za pomocą rozumu), Marcin Luter
5.Franciszek Bacon - Novum Organum ujrzał ziemię
obiecaną nauk ścisłych, ale nie było mu danej do niej wejść
6.Montaigne - religia naturalna, z historycznie danych
religii należy wybrać część wspólną, po to aby odnaleźć
religię naturalną. Naturalny system kultury
7.Galileusz - nie pytać o istotę, cel, tylko badać w j
aki sposób zachowuje się dana rzecz. Nie pytać dlaczego, tylko jak?
Nowożytna filozofia państwa
1.Główne problemy to - skąd pochodzi władza,
jeśli nie od Boga? Czy obywatel ma prawo do samodzielnego
wyboru wyznania? Jak daleko sięgają wolności obywateli?
Czy istnieje prawo do wojny? Jakie prawa obowiązują między narodami?
2.Nicolo Machiavelli - „Książę”. Rzeczywistość polityczna
nie jest dana od natury ani z woli Boga. Władcę osądza się
po rezultatach rządzenia. Cnoty władcy, to siła, zdecydowanie,
żądza sławy. Powodzenie zależy od szczęścia. Racja stanu- i
nteres państwa. Makiawelizm - pogląd, że cel uświęca środki.
Patrzył na politykę bez złudzeń, dobra państwa nie można
podporządkowywać celom religijnym.
3.Hugon Grocjusz - usprawiedliwia niewolnictwo, przegrani
w wojnie zostają niewolnikami w zamian za darowanie im życia
4.Thomas More - utopia - miejsce, którego nie ma. Renesansowa
wizja państwa idealnego, ludzie pracują po 6 godzin dziennie,
kobiety się kształcą, państwo troszczy się o zdrowie obywateli
i zapewniona jest swoboda religijna
5.Jean Bodin - rozróżniał formę państwa a formę rządów.
Filozofia absolutyzmu, państwo powinno stworzyć swoim
obywatelom rozwój ich możliwości duchowych
6.Thomas Hobbes - pesymistycznie patrzył na człowieka
, a optymistycznie na społeczeństwo. Żeby nie było wojny musi
zaistnieć umowa społeczna. Władza ma charakter absolutny.
Państwo powstało z obawy i rozsądku , z kolei później prawo
i obowiązki. Zakwestionował pojęcie człowieka jako zoon politikon.
Człowiek jest z natury egoistą. Naturalistyczna i materialistyczna
teoria społeczna.
Filozofia Oświecenia, główni przedstawiciele. -
Monteskiusz, Wolter, Russeau. Locke, Berkeley, Hume (empiryzm).
XVII -wieczny empiryzm angielski
1.John Locke - „Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego”,
„Dwa traktaty o rządzie”, „Listy o tolerancji”. Nie ma niczego
w umyśle czego najpierw by nie było w zmysłach.
Z doświadczenia na drodze procesów racjonalnych dochodzimy
do prawdy. Idee złożone powstają z idei prostych.
Państwo ma gwarantować ideę życia, wolności i własności.
Ludzie mają prawo obalić niesprawiedliwy rząd.
Religia jest sprawą prywatną. To co spostrzegamy
to własności rzeczy, a własności wtórne są wynikiem
oddziaływania rzeczy na zmysły.
2.George Berkeley - istnieć, to być postrzeganym.
Cel, to wykazać istnienie Boga, nieśmiertelność
duszy i możliwość pogodzenia Opatrzności Bożej
z wolną wolą. „ Traktat o zasadach poznania”,
„ Trzy dialogi między Hylosem a Filonousem”
3.David Hume - w umyśle pojawiają się percepcje, impresje
oraz idee substancji, czyli wiązka wrażeń. Związki przyczynowo
- skutkowe nie są konieczne. Religia jest fenomenem wynikającym
z naturalnej potrzeby psychiki ludzkiej, dającym się uzasadnić
strachem i nadzieją. „ Traktat o naturze ludzkiej”, „ Dialogi o religii naturalnej”.
4.Adam Smith - koncepcja Wielkiego Architekta Wszechświata.
Na czym polegał „Przewrót Kopernikański” Kanta ?
Nie przedmioty kształtują nasze myśli, tylko nasze myśli
kształtują przedmiot. Czynna rola umysłu w badaniu
rzeczy. Kant uzależnił przedmiot od podmiotu.
Krytyka ma trzy działy : estetyka, analityka, dialektyka.
Wrażenia i wyobrażenia mają formę i materię :
formą jest czas i przestrzeń. Pojęcia są warunkiem doświadczenia.
Myśl jest składnikiem doświadczenia. Mamy skłonności i obowiązki.
Liczy się tylko dobra wola. Czynności wykonane ze skłonności nie są dobre.
Imperatyw kategoryczny : „Postępuj tak, jakby zasada twojego
postępowania miała się siłą twej woli prawem moralnym”.
Główne dzieła Kanta. Co Kant wnosi do filozofii polityki?
1. 1781 - Krytyka czystego rozumu
2. 1783 - Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki,
która będzie mogła wystąpić jako nauka
3. 1785 - Uzasadnienie metafizyki moralności
4. 1788 - Krytyka praktycznego rozumu
5. 1789 - Krytyka władzy sądzenia
6. 1793 - Religia w obrębie samego rozumu
7. 1795 - O wiecznym pokoju
8. 1798 - Antropologia w ujęciu pragmatycznym
Co wnosi:
1.Realizm naiwny - świat jest taki, jaki przedstawia się zmysłom
2.Realizm krytyczny - obraz świata dany przez zmysły musi
być skorygowany, uwolniony od przymieszek subiektywnych.
Zmysły poznają nas z realnym światem. Wrażenie jest rezultatem
pobudzenia zmysłów. Doświadczenie- rzadko kiedy zapoznaje
nas z prawdziwą rzeczywistością czyli rzeczami samymi w sobie
3.Idee regulatywne - są produktami rozumu, kontynuują sens.
Obalił dowody na istnienie Boga.
4.Kant postuluje istnienie Boga i duszy i wolnej woli.
Nie da się udowodnić istnienia wolności, ale można j
ą postulować. Aby mogła istnieć moralność, człowiek musi być wolny.
Poglądy polityczne Hobbsa.
Myślenie jest wykonywaniem rachunków za pomocą pojęć.
Ludzkie działanie to ruch ciał w przestrzeni i w czasie.
Homo homini lupus. Żeby nie było wojny musi zaistnieć umowa
społeczna. Pojedynczy ludzie oddają się władzy nadrzędnej.
Państwo porównuje do Leviatana, monstrum z księgi Hioba.
Władza ma charakter absolutny. Filozofia państwa zajmuje się
istotą, cel, funkcja państwa. Materialistyczna metafizyka,
naturalistyczna etyka i polityka. Wszystko da się wytłumaczyć
w sposób przyczynowo- skutkowy, nie ma miejsca na wolną wolę.
Państwo powstało z obawy i rozsądku, z kolei później
prawo i obowiązki. Wola państwa jest prawem. Władza
państwowa ma charakter absolutny.
Zakwestionował pojęcie człowieka jako zoon politikon
Człowiek porzucił stan natury ale nie porzucił własnej natury.
Człowiek z natury jest egoistą, skłonny do rywalizacji,
nieufny, żądny sławy. Cechy te anarchizują życie społeczne,
dlatego musieli zawrzeć umowę społeczną.
Naturalistyczna i materialistyczna teoria społeczna.
Totalitaryzmy XX wieku. Główne cechy.
Faszyzm, komunizm // Wprowadzenie władzy do każdej
dziedziny życia osobistego i społecznego oraz wprowadzenie
jednej, spójnej, monopolistycznej ideologii państwowej.
zapewnienie państwu monopolu na informację, co przejawia
się zniesieniem wolności słowa i prasy. Z drugiej strony
rozwój środków masowego przekazu, takich jak radio,
kino, sprawiał w XX wieku, że monopol informacyjny przyjął
formę zmasowanej propagandy państwowej, uzupełnianej
przez formy zbiorowego przeżywania ideologii. Propaganda
miała też za zadanie podtrzymać kult jednostki - wodza.
wpajane społeczeństwu poczucie zagrożenia, militaryzacja
form organizacji społecznych oraz sprawienie poczucia,
że jedynie utrzymanie ideologii państwowej i państwa
totalitarnego jest w stanie zapewnić bezpieczeństwo.
Totalitaryzm potrzebuje też wewnętrznego wroga, grupy
czy kategorii ludności uznawanych za niepożądane.
Rozbudowany system przymusu - armia, służby specjalne i siły policyjne
Główne cechy liberalizmu.
Stawia on w centrum jednostkę ludzką oraz jej wolność.
Człowiek, właśnie jako jednostka indywidualna, uznawany
jest za rozsądnego z natury (racjonalistycznego).
Korzystając z należnej mu wolności, powinien mieć
swobodę działania i prawo do samostanowienia i
decydowania o sobie. Granicą wolności jednostki j
est wolność drugiego człowieka. Konsekwencją tak
rozumianej wolności musi stać się odpowiedzialność za
dokonywane wybory. Dobro jednostki powinno być
zasadniczym celem działania organów publicznych.
Poza wolnością, podstawową kategorią liberalizmu
jest równość ludzi wobec siebie.
Pod pojęciem liberalizmu politycznego mieści się wolność
myśli, sumienia, wyznania, słowa, wolność do zrzeszania
się, lub ogólniej rzecz biorąc, wolność do czynienia
wszystkiego co tylko nie ogranicza wolności innych jednostek.
Istotną cechą liberalizmu-demokratycznego jest to,
iż kładzie on nacisk na respektowanie wolności
(rozumianej jako brak zewnętrznego wobec
jednostki przymusu - fizycznego, psychicznego,
ideologicznego, religijnego itp.) we wszystkich jej wymiarach.
Chodzi tu zarówno o wolność myśli, wyboru przekonań,
w tym światopoglądowych, postaw życiowych, orientacji politycznych,
moralnych, obyczajowych i estetycznych, jak też o wolności
gospodarowania wynikającej z istnienia wolnego rynku i własności prywatnej.
Przedstawiciele liberalizmu w XVII i XVIII wieku. -
H. Grotiusa, T. Hobbesa oraz B. Spinoza.
Główne cechy konserwatyzmu
Konserwatyzm jest nurtem społeczno-politycznym, który
postuluje obronę tradycji, ideałów i starych zasad rządu.
Z łacińskiego konserwatyzm oznacza „zachować, ocalić” - conservare.
Naczelnymi pojęciami, których broni konserwatyzm, są religia,
państwo, naród, rodzina i hierarchia państwowa. Konserwatyzm broni
starego porządku, ponieważ - jak uważa - zmiany, zwłaszcza
te rewolucyjne, prowadzą od destrukcji i rozkładu.
Idea konserwatyzmu narodziła się w XVIII w. i była reakcją
na rewolucję francuską i całą ideę oświecenia i racjonalizmu.
Twórcą konserwatyzmu był Edmund Burke, filozof i polityk irlandzki.
Obecnie konserwatyzm kojarzony jest z prawicą i alternatywą
polityczną. Konserwatyzm zrodził się na podstawie krytyki oświecenia.
Konserwatyści uważali, że człowiek jest zobowiązany i zdeterminowany,
żyjąc w społeczeństwie i dlatego jest z konieczności istotą społeczną.
Była to krytyka indywidualizmu jednostki, jaką promowało oświecenie.
Główne cechy socjalizmu.
Celem socjalizmu jest dążenie do ładu społecznego. Jego główne cechy to:
- wspólnota,
- równość,
- sprawiedliwość społeczna,
Częścią wspólną wszystkich odmian socjalizmu jest (częściowe lub całkowite)
odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności
prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.
Ma on na celu zmniejszenie nierówności społecznych, upowszechnienie
świadczeń socjalnych, a przede wszystkim poddanie gospodarki kontroli
społecznej (poprzez instytucje państwowe, samorządowe lub spółdzielcze).
Odrzucenie idei kapitalistycznego wolnego rynku, ograniczenie własności
prywatnej oraz promowanie idei sprawiedliwości społecznej.
w sferze ekonomicznej:
1) ograniczanie własności prywatnej na rzecz państwowej
2) centralistyczny model zarządzania gospodarką
3) dążenie do zaspokojenia potrzeb społecznych przez rozwój produkcji,
zapewnienie obywatelom prawa do pracy, ochrony socjalnej, bezpłatnego
korzystania z wielu usług.
4) zasada podziału produktu społecznego według ilości i jakości pracy.
Odmiany socjalizmu.
Socjalizm utopijny: Saint - Simon, Fourier, Robert Owen
Marksistowska teoria społeczna
Realny socjalizm
Socjaldemokracja
Szkoła frankfurcka (Herbert Marense, Erich Fromm, Jurgen Habermas)
Filozofia Fryderyka Nietzschego.
W jego twórczości można wyróżnić trzy okresy: 1) kultu sztuki,
2) kultu nauki, 3) kultu siły i indywidualności. Rozwinął
relatywistyczne teorie: poznania i wartości. Był krytykiem
współczesnej mu moralności. Dowodził, że poznanie ludzkie,
tak jak wszystkie czynności człowieka, wypływa z potrzeb
życiowych i jest im podporządkowane.
Dokonując krytyki i przewartościowania systemów
aksjologicznych Nietzsche podkreślał, że każdy ma taką
moralność, jaką ma naturę. A ponieważ natura jest słaba
lub silna, wyróżniał moralność panów i niewolników.
Pierwsi cenią: dostojność, godność osobistą, stanowczość,
sprawność, pewność działania, bezwzględność
w osiąganiu celów. Drugich cechuje: skłonność do litości,
miękkość serca, uległość, altruizm, niepewność.
Relatywistyczna teoria poznania to jeden z podstawowych
poglądów w filozofii Nietzschego. Opiera się ona na przekonaniu,
iż wszystkie czynności ludzkie, w tym poznanie,
są uwarunkowane potrzebami życiowymi. Prawdą jest dla
nas to, i tylko to, czego życie wymaga, pisze Tatarkiewicz.
Dlatego też Nietzsche był przekonany, że odbierając
rzeczywistość zawsze ją fałszujemy. Rzeczywistość stale
się zmienia, aby ją ująć musimy ją zatrzymać, utrwalić,
a to jest niemożliwe, dlatego ją fałszujemy
Przedstawiciele i poglądy Szkoły Frankfurckiej
Szkołę frankfurcką na różnych etapach jej istnienia
reprezentowali: Herbert Marense, Erich Fromm,
Jurgen Habermas (2 pokolenie)
Podstawa: marksizm, neoheglizm oraz dokonania
psychoanalizy i psychologii społecznej.
Ich osią Krytyczna Teoria, skierowana przeciw
wszelkim autorytaryzmom, przeciw uniformizacji
społeczeństwa tak w kapitalizmie, jak w komunizmie,
przeciw technokratycznemu stylowi życia i kulturze masowej.
Skupienie na myśleniu indywidualistycznym poprzez
dialektykę negatywną: metoda poznania poprzez ustawiczną
negację, wątpienie i ciągłe poszukiwanie różnic decydujących
o jednostkowości i specyfice zjawisk i rzeczy.
Cywilizację współczesną ukazano jako represyjną,
traktującą człowieka jako środek, nie cel - towarzyszyło temu
wezwanie do budowania społeczeństwa kultywującego
ideały wolności, miłości i indywidualizmu.
Przedstawiciele liberalizmu współczesnego. -
Karl Popper („Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie”),
Isayah Berlin, Friedrich von Hayek („Indywidualizm i
porządek społeczny”, ewolucjonizm społeczny)
Co znaczy termin „władza kapilarna” ?
Wg Foucaulta to władza, której źródło trudno
sformułować, nie jest ona czymś narzuconym z
zewnątrz, skodyfikowanym, lecz sięga na sposób
kapilarny, daleko w głąb tkanki społecznej. Jest nieuchwytna,
anonimowa, ciężko ją w konkretnym miejscu zidentyfikować.
Foucault porównuje ją do sieci najmniejszych naczyń
krwionośnych, gęsto oplatających narządy wewnętrzne,
niemal niewidzialnych i nieodczuwalnych.
*Władza rozproszona w ciele społecznym, w instytucjach,
w praktykach itd. Foucault był przedstawicielem strukturalizmu
(albo nawet poststukturalizmu) - nurt myślowy głoszący, że dla
zrozumienia pewnych zjawisk niezbędne jest uchwycenie
struktury, w której występują
Personalizm- jako filozofia społeczna Kościoła.
Zakłada postawienie w centrum badań filozoficznych osoby
człowieka, a nie społeczności. Personalizm ten interpretował
religię jako więź osobową człowieka z Bogiem.
Postuluje podporządkowanie dobru osób całego życia społecznego
oraz podkreśla osobę jako wyjątkowo doskonałego bytu.
Głosi nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań
społeczno-ekonomicznych oraz historycznych.
Twórcy: Maritain, E. Mounier
Edith Stein
Józef Tischner
Karol Wojtyła
Gabriel Marcel
Pierre Teilhard de Chardin