1. Analiza działania w polu praktyki - wymiar związków: dla praktyki (rozpoznania ekspertyzy, wymiar diagnostyczny)

Dla praktyki są to rodzaje podejść badawczych, których celem są analizy służące praktyce (rozpoznanie, diagnoza, ekspertyzy). Wymiar diagnostyczny stanowi podstawę projektowania. Charakterystyczną ich cechą jest zewnętrzne usytuowanie pedagoga społecznego (zarówno praktyka, jak i badacza), co sprzyja podkreślaniu podziału na to, co przynależy do teorii, a co do praktyki. Teoria, często normatywna ideologia, daje dyrektywny praktyce. Sprzyja takiemu usytuowaniu prakseologiczny punkt widzenia (np. rozwinięty w polskiej pedagogice społecznej w latach 70 XXw)

Diagnoza rozpoznania jakiegoś stanu rzeczy i jego tendencji rozwojowych na podstawie jego objawów oraz znajomości ogólnych prawidłowości. Diagnoza społeczna oznacza ukierunkowanie rozpoznania na uwarunkowania środowiskowe niezadowalających stanów jednostki, grupy, środowiska. Specyfiką diagnozy społeczno - pedagogicznej jest nieograniczenie się jedynie do analizy elementów, które mogą stanowić punkt wyjścia i oparcie dla rozwoju i zmiany (siły ludzkiej)

Pojęcie diagnozy oznacza w pedagogice społecznej rozpoznawanie w poszczególnych przypadkach przyczyn badanego stanu, ocenę jego objawów i możliwości przemian.

Postawienie diagnozy prowadzi do planowania działalności, która ma wzmocnić badaną jednostkę czy grupę, nastawić jej wolę pokonania zła oraz dostarczyć pomocy z zewnątrz. Ważne jest rozpoznanie sytuacji, która ma być zmieniona. Potrzebne jest tutaj przygotowanie naukowe: umiejętność stawiania i rozwiązywania zagadnień, korzystania z pomocy nauki.

2. Analiza działania w polu praktyki (recherche action, wymiar partcypacyjny)

Model recherche action czyli badanie - działanie

Badanie przez działanie wskazuje nam, że model recherce - action posiada z jednej strony cechy uniwersalne, które są widoczne w różnych środowiskach, niezależnie od kategorii wiekowych różnorodności sytuacji społecznych, z drugiej zaś strony model ten posiada cechy specyficzne, które typowe są jedynie dla danego środowiska czy danej kategorii podmiotów działania.

Wyróżniamy:

Badanie - działanie - kształcenie

W tej koncepcji chodzi o wzajemne relacje jakie zachodzą między badaniem - działaniem - kształceniem

Może to określić następująco:

- jakie badanie - takie kształcenie i takie działanie

- jakie kształcenie - takie działanie i takie badanie

- jakie działanie - takie kształcenie i takie badanie

Pojęciem tym obejmuje się rozległe i różnorodne strategie badawcze oraz odnosi się je do aktywności podejmowanych w różnych polach badawczych.

Procedura badanie - działanie - uczestnictwo było po raz pierwszy zastosowana do wprowadzenia zmian w zarządzaniu placówkami edukacyjnymi.

Partycypacja społeczna to uczestnictwo, udział w pracach pewnego zespołu osób, włączania się jednostki w sprawy grupy, szerszej zbiorowości bądź społeczności lokalnej. Z omawianą sytuacją mamy do czynienia, gdy występują wspólne lub zbieżne interesy. A. Surdej wyróżnia dwa stopnie partycypacji społecznej ze względu na stopień sformalizowania:

- partycypacja spontaniczna, jednostka zgłasza swój akces do aktywnego udziału w działaniach, pracach czy przedsięwzięciach danej zbiorowości bez jakiekolwiek przymusu czy presji.

- partycypacja instytucjonalna, jednostka uczestniczy w działalności grupy ze względu na konieczność podporządkowania się strukturom organizacyjnym zbiorowości, której przebywa i egzystuje.

3. Analiza działania poprzez praktykę (dyskurs praktyki, wymiar refleksyjny, interpretatywny), nad praktyką (wymiar metateoretyczny).

Analiza możliwości związków nauk społecznych z praktyka z punktu widzenia przyjętego podejścia badawczego pozwala wyodrębnić następujące ich typy:

- dla praktyki, w praktyce, poprzez praktykę i nad praktyką (podejście zintegrowane)

- poprzez praktykę: jest to podejście, które umożliwia dyskurs praktyki pozwalający na stopniowe nadawanie jej wymiaru refleksyjnego. Niekiedy mówi sie o uogólnianiu praktyki, także o refleksyjnej praktyce. Na ten typ związki zwraca uwagę Francis Impert, który analizuje znaczenie refleksyjnej praktyki dla rozwoju nauk o wychowaniu.

- nad praktyką, podejście zintegrowanie - umożliwoa ona ogląd praktyki z oddalenia metateoretycznego. W podejściu zintegrowanym chodzi o kształtowanie i strukturyzowanie umysłu u pedagogów społecznych w taki sposób, aby potrafić oddalić się od praktyki, oglądać ją z zewnątrz, badać i powracać do niej wzbogaceni. Jest to jeden ze sposobów przekraczania praktyczności pedagogiki społecznej i „wtapiania się” dyscypliny w praktykę oraz praktyki w dyscyplinę. Wymaga to kształtowania postawy krytycznej i refleksyjnej, której istotą jest nie oddzielanie teorii od praktyki.

Wymiar metateoretyczny - stanowisko to wynika z niedostatów znanych perspektyw poznania działania (gdy ono samo jest przedmiotem badania)

Ujęcie interpretatywne - przyczyn społecznego porządku poszukuje w interakcyjnych procesach negocjacji, interpretacji znaczeń.

Główne założenia podejścia interpretatywnego:

- otaczający świat jest przez ludzi ustawicznie interpretowany

- interpretacje mają charakter społeczny (intersubiektywny) i w głównej mierze tworzone są lokalnie.

- rzeczywistość społeczna to sieć interakcji, w których wytwarzane są znaczenia i interpretacje

- ład społeczny opiera się na elastycznych i dopasowujących się systemó znaczeń

Badania z perspektywy interpretatywnej, pozwalają nie tylko na analizę działania, ale także na poszukiwanie odpowiedzi o jego sens i znaczenie. W tym typie badań „w” polu działania, ważnym elementem przestrzeni badawczej są relacje między jej podmiotami. Badacz jest jednym z nich. W przestrzeni tej pojawia się dyskurs prowadzony w sposób umiejętny przez badacza. Dyskurs, który łączy badacza z badanym i z jego światem, opisywanym poprzez prowadzone badania. Jego zrozumienie stanowi istotę badania. Badacz jest usytuowany w polu działania, co ma swoje ważne kosekwencje sprzyjające poznaniu i zrozumieniu sytuacji, jak również zaburzające je.

Podejście interpretatywne do analizy pola działania i badań w odróznieniu od podejścia normatywnego przyjmuje, że przyczyn społecznego ładu poszukiwać można w interakcyjnych procesach negocjacji i interpretacji znaczeń, ról i statusów.

Wymiar refleksyjny - jest to jeden z wymiarów pedagogiki społecznej. Chodzi o łączenie kształcenia z badaniem i działaniem. Podejście takie pozwala na kształcenie refleksyjnych praktyków, którzy są wrażliwi na problemy społeczne badaczy i uważni na oba pola aktywności nauczycieli pracy społecznej\socjalnej. Ten model kształcenia pielęgnowany jest w rozwiązaniach pedagogów społecznych w Katedrze Pedagogiki Społecznej założonej przez H.Radlińską.

4. Zintegrowane podejście do analizy działania w polu praktyki (pluridyscyplinarne, interedyscyplinarne, transwersalne).

Podejście pluridyscyplinarne, interdyscyplinarne i transwersalne są odmianami idei zintegrowanego paradygmatu, dzięki któremu lepiej możemy póżniej rozumieć pole praktyki.

Podejście pluridyscyplinarne- wszystkie czynności badawcze i działaniowe ( analiza pola, działanie w nim, ewaluacja, transformacja) realizuje się z punktu widzenia różnych dyscyplin, które się spotykają w tym polu. W tym podejściu stosuje się zróżnicowane, właściwe danym dyscyplinom koncepcje teoretyczne, kategorie pojęciowe, przesłanki ontologiczne.

Interdyscyplinarne- wszystkie czynności badawcze i działaniowe realizuje się z punktu widzenia koncepcji, opracowanej wspólnie przez przedstawicieli różnych dyscyplin, która dzięki temu ma walor miedzydyscyplinarnosci. Istotnym wymogiem jest to żeby każdy członek zespołu uczestniczył od początku prac koncepcyjnych i miał prawo wyboru przyjmowanych stanowisk.

Transwersalne- daje sposobność oglądania złożoności rzeczywsitosci społecznej z punktu widzenia wielu dyscyplin i jej wyrażenie w jednym, uniwersalnym przekazie. Pojmowane jest jako perspektywa “nad” czyli analiza działania w wymiarze “z zewnątrz”, “z wewnątrz” i “nad nim”, a więc całościowe.

5. Przykłady podejść zintegrowanych (nauka o pracy społecznej, pedagogika społeczna)

Wagner A. odnosząc się do koncepcji tworzenia paradygmatu, stawia tezę, że praca socjalna\pedagogika społeczna prezentują jednorodny paradygmat naukowy, który zostaje określony jako „praca społeczna”. Do zaprezentowania paradygmatu pracy socjalnej pod uwagę brane są:

Przedmiot dyscypliny (materialny i formalny) odwołując się do ekonomii i wskazując, że pracę społeczną odróżnia się do innych dyscyplin to, że jest sposobem traktowania ludzkich zachowań. Przedmiotem badań ekonomicznych jest badanie zachowań ludzi w sytuacji wyboru i podejmowania decyzji w celu zaspokojenia potrzeb indywidualnych. Przy czym wyborów tych, zdaniem Wagnera, dokonuje się według zasady racjonalności, które główne atrybuty to: maksymalizacja korzyści i minimalizacja kosztów. Przedmiotem badań w pracy społecznej jest człowiek i jego zachowanie w sytuacji przymusu.

Egzemplarze, czyli koncepcje rozwiązań, które w pracy społecznej odnoszą się do podstaw prawnych, które mogą gwarantować zaspokojenie potrzeb (prawa socjalne) i eksponowania wspólnotowej strategii działania, w odróżnieniu od strategii indywidualnej, typowej dla perspektywy ekonomicznej.

Konstruuje w tej sposób paradygmat pracy społecznej pojmowanej jako nauka o działaniu społecznym.

6. Elementy podejścia (paradygmatu) zintegrowanego analizy pola praktyki konstruowanego z punktu widzenia pedagogiki społecznej. Podstawy epistemologiczne pedagogiki społecznej jako orientacji działania

Istotą tego podejścia jest to, iż postępowanie, zmierzające do tworzenia wiedzy na temat samych działań traktowane jest jako działanie, które może być analizowane przy zastosowaniu tych samych narzędzi.

Poprzez termin konstruowanie działania określamy zjawiska, które w zależności od pola praktyki oraz obszarów dyscyplinarnych określane są terminami: promocja, aktywacja, mobilizadja, impuls do działania itp. Dlatego też pojęcie konstruowania działania można definiować jako pewien zespół zjawisk odwołujących się do jakiegoś działania, do uruchomienia środków, niezbednych do realizacji działania oraz do wykorzystania jej rezultatów. Konstruowanie działania określane jest w trzech płaszczyznach:

1. analiza konfiguracji przebiegających procesów, które mogą mieć zastosowanie w działaniu

2. analiza konfiguracji emocjonalnych stanowiących impuls do działania

3. analiza konfiguracji zaangażowania się w działanie

Konstruowanie obszarów działania w obszarze badania oznacza, że powinny zostać spełnione pewne warunki epistemologiczne. Najbardziej ewidentnym jest znaczenie jakie przywiązuje się do ścisłego rozróżnienia postępowania badawczego, którego dominującą od intencją badawczą jest pojmowalność praktyki (tzn tworzenie wyobrażeń korelacji, związanych z jej przejawami i funkcjonowaniem) od postępowania badawczego, którego dominującą intencją badawczą jest optymalizacja czy też finalizacja (tzw tworzenie wyobrażeń możliwej transformacji praktyki np badanie ukierunkowane na rozwój) Jeśli celem bezpośrednim badania jest transformacja rzeczywistości. To silna presja społeczna skłaniać będzie do kumulowania atrybutów społecznych obu typów postępowania badawczego: atrybutów obiektywizacji w pierwszym przypadki, a w drugim skuteczności. Kształcenie do „badań z zakrsu pojmowalności” praktyków z dużym doświadczeniem jest pod tym względem bardzo wzbogacające, szczególnie ważne dla kształcenia jest nabycie punktu widzenia typowego dla „nauk społecznych” i zastosowanie go do działań, które zmuszają do transformacji.

7. Działanie społeczne jako tworzenie instytucji - koncepcja i zastosowanie.

Działanie społeczne-najogólniej rzecz biorąc pojmowane jest jako:

-strukturyzowanie teraźniejszości poprzez przyszłość

-nadawanie sensu antycypacji(wyprzedzanie, przewidywanie, zakładanie czegoś jeszcze nie istniejącego)

-„opanowanie sytuacji”

-interwencja socjologiczna

-tworzenie instytucji

Elementy działania społecznego:

- zdefiniowanie sytuacji (nazwanie sytuacji, zaklasyfikowanie jej do jakiejś klasy zjawisk, kategorii, określenie etapu rozwoju sytuacji - diagnostyka, poszukiwanie uzasadnienia przyczynowo - skutkowego sytuacji.)

-orientowanie działania (nadawanie sensu działaniu, odpowiedź na pytanie po co działać?, jakie jest uzasadnienie działania?)

- podejmowanie aktywności. Jest procesem charakteryzującym się kompleksowością.

Przymiotnik „społeczny” oznacza działanie razem ze społecznością (z innymi ludźmi), także działanie dla innych i poprzez innych (działanie to spożytkowanie sił społecznych tkwiących w jednostce i zbiorowości)

Działanie społeczne jako tworzenie instytucji:

Każda materia rzeczywistości społecznej ,niezależnie od tego ,czy jest to edukacja, czy też praca socjalna ,jest pojmowana jako instytucja ,która nie jest nam dana raz na zawsze, ale tworzy się i zmienia wraz z nami. Instytucja jest tu więc rozumiana jako przestrzeń społeczna podlegająca ciągłym zmianom, będąca w trakcie permanentnego tworzenia i rozwoju. Pojęcie instytucji społecznej odnosi się do kategorii reguł i zasad kontynuujących życie społeczne w danej placówce bądź w danym instytucjonalnym systemie np. osobowym czy społecznym. Te reguły podlegają zmiana a my mamy możliwość wpływania na ich kształt i przemiany. Założenie zmienności pozwala na wyróżnienie instytucji:

-wewnętrznych

-zewnętrznych

-już utworzonych

-będących się w trakcie tworzenia

Koncepcja działania społecznego pojmowanego jako tworzenie instytucji, pozwala na zbudowanie narzędzi analizy umożliwiające wyodrębnienie 3 kategorii instytucji: realnej (danej), wyobrażonej i symbolicznej, skrzyżowanych w jednym organizmie bądź jednostkowym akcie działania.

Tworzenie instytucji oznacza permanentny ruch, proces, w wyniku którego powstaje nowa jakość instytucjonalna, odnosząca się do kategorii norm i wartości wyobrażonych i nadanych z zewnątrz. Procesualności w tworzeniu instytucji towarzyszy napięcie wywołujące konflikty i problemy, których źródłem jest negacja istniejącego porządku. Tak pojmowana kategoria działania społecznego obejmuje ustalone elementy”

- zdefiniowanie sytuacji (co to jest i dlaczego takie jest?)

8. Społeczno- pedagogiczny punkt widzenia na działanie społeczne w polu praktyki, działanie usytuowane w kontekście społecznym.

Spośród wielu dyspozycji składających się na kompetencje orientujące działanie, szczególne miejsce w kształtowaniu osoby zajmuje uwrażliwienie jej na innych. Jest to specyficzna dla zawodów społecznych dyspozycja z uwagi na samą istotę aktywności w tym obszarze działania, której cel określa się jako współuczestnictwo we włączaniu w życie społeczne, polegające m.in. na równoważeniu relacji społecznych, w jakie wchodzi człowiek z sobą samym i z innymi. Zaś społeczny wymiar działania oznacza, równocześnie: cel działania - dla społeczności i sposób osiągnięcia celu - siłami społecznymi, co dodatkowo wzmacnia niezbędność formowania przyszłych pracowników socjalnych również w uwrażliwianiu profesjonalnym na innych. Społeczny wymiar działania społecznego wyraża się m.in. w tym, że jest ono ukierunkowane „na innych”, a realizowane „z innymi” i „przez innych”.

Uwrażliwianie na innych wymaga od podmiotu działającego zgody i akceptacji uniwersalnych wartości oraz odpowiadających jego przekonaniom systemów etyczno-filozoficznych i traktowania ich jako odniesienia dla uzasadnienia racji kształtowania w sobie takiej postawy. Kształtowanie postawy uwrażliwienia profesjonalnego jest znacznie bardziej skomplikowane w sensie edukacyjnym, ponieważ wymaga przyswojenia umiejętności dystansowania się, "wyjścia z" na zewnątrz oraz spożytkowywania odniesień teoretycznych do waloryzowania, ewaluacji i projektowania. Trudność polega tu m.in. na tym, że niekiedy nie tylko trzeba nauczyć, zapoznać, przyswoić, ale wręcz "oduczyć" - co jest procesem znacznie trudniejszym, bo wymaga przełamania stereotypów, fobii czy utrwalonych przekonań.

9. Specyficzność działania pedagoga społecznego w zależności od pola aktywności.

Podstawowym elementem ludzkiego istnienie jest działania. Wszystko co robimy, jest skierowane na nas samych bądź na innych ludzi. Ukierunkowanie naszych czynów na inne osoby jest podstawą do powstawania interakcji. Stanowi ona proces, poprzez który dana jednostka działa na inną osobę, ewentualnie odpowiada na przedsięwzięcia inne osoby. Rola pedagoga społecznego jest w działaniu bardzo istotna. Pedagog społeczny - badacz, to osoba która ma cechy niespecyficzne, typowe dla każdego badania, a także i te które wynikają z postwy społeczno-pedagogicznej, z orientacji na innego, z perspektywy pomocy w rozwoju, towarzyszeniu rozwojowi. Sylwetka pedagoga badacza przedstawia się jako tego który musi mieć „kulturę duchową, na tle której formują się pytnia” (Radlińska 1961). Posiada pewien zasób doświadczenia życiowego oraz szeregu umiejętności praktycznych i obserwowania. Podstawą wykonania zadania przez pedagoga społeczenego jest uczciwość naukowa. Konsekwencją jej jest dążenie badacza do wielostronnych poszukiwań, powtarzania prób, dokładnej oceny warunków oraz wykluczenie poszukiwania argumentów dla uzasadnienia wcześniej podjętej tezy. Jak pisze Kamiński ( studia i szkice pedagogiczne ) pedagog sołeczny jest siła jednostkową, przekształcającą środowisko, twórcą organizacji społecznych, aktywnym działaczem juz isniejących, jednostką która zaraża innych swoim zapałem, chętnym zdolnym i otwartym na podejmowanie nowych wyzwań. Reprezentuje twórczą postawę wobec problemów swoich i innych. Zróżnicowanie elementów warsztatu pedagoga społecznego jest proporcjonalne do złożoności badanej materii i wieloprzesłankowości odniesień teoretyczno-metodologicznych które mogą być użyte do rozwiązywania problemów badawczych oraz pełniejszego zrozumienia rzeczywistości.

Pole aktywności wyraża się w samym podejmowaniu lub jego zaprojektowaniu. Podejmując aktywność uwzględnia się następujące warunki :

- kompetencje podmiotu działającego

- kontekst społeczny

- poziom działania

- techniki i metody działania.

Pedagog społeczny w zależności od pola aktywności powinien poza biegłością w umijętnościach warsztatowych powinien umieć obiektywanie oceniać własne możliwosći oraz punkt widzenia na prezentowaną kwestię ( Radlińska ). Podjęcie aktywności przez pedagoga społecznego określa się najcześciej jako to co burzy równowagę życia społecznego lub to co jest konsekwencją tego zaburzenia. Porozumienie w polu aktywności jeśli ma spełniać atrybut wzajemności i podzielenie wartości wymaga współdziałania również w wymiarze aksjologicznym. Pedagogo społeczny przygotowany do aktywności ma umiejętności które pozwalają na wzajemnie uznanie tych wyobrażeń waloryzujących które mogą stanowic rację dla podejmowanego działania zarówno w wymiarze indywidualnym jak i wymiarze społecznym.

10. Człowiek jako podmiot działający w obszarze edukacji, opieki, pracy socjalnej. Relacyjna koncepcja człowieka „zdolnego do działania” i człowieka „podatnego na zagrożenia”

Jednostka, a precyzyjniej jej osobowość może być uznana jako system „ustosunkowań wobec świata”, wobec czego w koncepcji człowieka w takim punkcie widzenia na pedagogikę społeczną szczególnie istotny jest jej wymiar relacyjny. Podkreśla go analiza takich procesów jak wzrost, wzrastanie społeczne, wprowadzenie w wartości kultury, jak również uczestnictwo w życiu społecznym przez indentyfikację z pokoleniem historycznym.

Fenomenologia człowieka zdolnego do działania w koncepcji Paula Ricoeura:

W ostatniej pracy Drogi poznania Ricoeur podejmuje w jednym z wykładów problem fenomenologii człowieka zdolnego do działania. Uczestnicy debaty na temat znaczenia dzieła Ricoeura dla nuk humanistycznych, wzracają uwagę na to, że koncepcja osoby, jej tożsamości może być bardzo przydatna w naukach społecznych. Szczególnie istotne jest to, że określają ją dwie pary pojęć: zaangażowanie i przyrzeczenie, wierność. One to są u podstaw dwu przeciwstawnych kategorii określających współczesnego człowieka: człowiek podatny na zagrożenia(homme vulnerable) i człowiek zdolny, odporny na nie(homme capable)

Myrian Revault d`Allonnes, przypomina, że koncepcje homme capable, człowiek zdolny do działania obejmuje cztery obszary analizy, które w sposób skrótowy podmiot wyraża następująco:

- mogę mówić, to świadomość stanowi punkt wyjścia do podjęcia działania. Podmiot działający rozpoznaje się poprzez ocenę swych możliwości;

- mogą to zrobić - mam siłę sprawczą. Podmiot działający podejmuje inicjatywę, doświadcza nowej aktywności;

- mogę opowiadać o sobie, co pozwala budować tożsamość indywidualną, związaną z aktem opowiadania, inaczej mówiąc „tożsamość narracyjną”

- można na mnie polegać - jestem zdolny do działania

Te akty stanowiąc podstawę do uświadomienia sobie przez podmiot swoich możliwości i słabości. Stanowią istotne ramy działania, których źródło tkwi w jednostce i świadomości jej potencjału. Revault d`Allonnes przypomina, że szczególnie istotne dla tej koncepcji jest pamiętanie o swoistej „dynamice afektywnej”, która wyraża się w tym, że człowiek zdolny do działania, to człowiek wrażliwy, odczuwający siebie i innych.

Szczególnie cenna jest analiza związków między potencjałem jednostyki a działaniem. Człowiek zdolny do działania, to taki, który zna swoje mocne i słabe strony. Samo działanie zaś pojmować można jako tworzenie instytucji. Tak interpretuje kategorię homme capable Luc Boltanski. Przy czym tworzenie instytucji nie jest samym życiem wspólnym, czy też tworzenie interakcji wzajemnych, czy między podmiotowych, ale jest procesem o bardzo wyraźnym wymiarze akcjologicznym. Tworzenie instytucji jest działaniem jednostki zdolnej do jego podjęcia. Tak więc to, co najistotniejsze dla wzbogacenia naszego punktu widzenia w jego wymiarze społeczno - pedagogicznym, to silny związek procesu tworzenia instuytucji (a więc działania) z podmiotem (jednostką) wyposażoną w określone cechy sprzyjające temu procesowi, także na tyle znającą swe słabości i niedoskonałości, że nie przeszkadzają one w realizacji wyobrażeń finalnych.

Marynowicz - Hetka E. Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki. Wykład. T.1 Warszawa 2006

Rozdział 13. Etyczne aspekty działania pedagoga społecznego.

13.4.2 Osoba kluczowa - aksjologiczny wymiar modelu podejmowania decyzji

Teza: Akcjologiczny model podejmowania decyzji według koncepcji użytkownika, klienta, innego i osoby kluczowej.

W polu działania pedagoga społecznego mamy do czynienia z wyraźną asymetrią relacji. Wszelkie sytuacje pomocnicze nasycone są władzą (nieformalną, niewidzialną). W tych sytuacjach pedagog społeczny często podejmuje decyzje za innych lub przy ich współudziale. Zadaje sobie wtedy pytanie czy wybrane działania są odpowiednie, czy podjął dobrą decyzję i czy w tej decyzji nie ma za dużo władzy. I wtedy właśnie problem etyczny staje się bardzo ważny. Stąd wg. Ricouer'a istotne staje się rozdzielenie etyki od moralności.

Moralność - coś odległego, określonego uniwersalnymi normami, aplikowane jest w naszym działaniu.

Etyka - to odczucie siebie, odczuwanie jako dobre przez podmiot.

Model podejmowania decyzji:

1)analiza kontekstu ogólnego - ważne jest pytanie kto jest moim pracodawcą; warunkuje to poziom etyczności mojego zachowania, działania. Chodzi o to, że nie patrzy się tylko na umowę o pracę, ale na aspekt służby. To, komu służę ma wpływ na moje działanie i jego etyczność. Bardzo często pracownicy społeczni zamiast spędzać czas z podopiecznymi, wypełniają formularze

2)z kim pracuję - wyróżniamy dwa rodzaje relacji

-klient - to osoba, która w sposób swobodny nawiązuje stosunek, relacje z przedstawicielami profesji społecznej, łatwo może podtrzymywać lub zakończyć tą relację, bez negatywnych konsekwencji dla niej. Osoba ta ma wolny wybór - sama sobie wybiera wychowawcę, pedagoga, psychologa. W sensie etycznym klient daje możliwości wyboru.

-użytkownik - osoba, która nie ma wyboru jak skierować się do danej instytucji, pracownika. Może mieć poczucie przymusu i dominacji. Jest do tego zmuszany i ubezwłasnowolniony.

3)kto jest osobą kluczową w działaniu - osoba podejmująca decyzje , wiąże się z poziomem władzy i odpowiedzialności; wyróżniamy trzy możliwe osoby:

-„JA” jako podmiot działający - osoba kluczowa, rola poszukującego, prowadzi rozmowę, zadaje pytania, osoba druga jest poddana moim oczekiwaniom i spełniająca moje wyobrażenie o niej ; podajemy pomysły i dostajemy to co chcemy

-„INNY” - pracownik socjalny, wychowawca wykonuje pewne wcześniej ustalone kroki postępowania ; jest realizatorem technicznym

-„INNY” jako osoba nieobecna - np. poprawczak, kurator, sąd - osoba nieobecna dla podopiecznego; kurator sądowy posiada tylko mandat sądu, składu sędziowskiego do realizowania postanowień rozprawy; podopieczny wypełnia oczekiwania sądu, nie kuratora; koncepcja ta podejmuje zagadnienie odpowiedzialności; jeśli chcę działać profesjonalnie muszę sam podejmować decyzje.

J. Izdebska, Mass media i multimedia - dominująca przestrzeń życia dziecka, [w:] E. Marynowicz - Hetka (red.), Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki. Debata t. 2, Warszawa 2007

Teza:Mass media i multimedia mają zarówno negatywny jak i pozytywny wpływ na dziecko, co implikuje koniecznością przeprowadzenia edukacji medialnej

Życie współczesnego dziecka stanowi skrzyżowanie różnych przestrzeni, w tym fizycznej, społecznej, psychologicznej, moralnej, czy informatycznej. Ostatnia z nich - przestrzeń informatyczna - zaczyna nabierać coraz większego znaczenia na skutek gwałtownego rozwoju i rozprzestrzeniania się mediów elektronicznych. Stały się one, jak pisze Jadwiga Izdebska: „dominującym ogniwem środowiska życia dziecka, jednym z pierwszych i podstawowych źródeł poznawania ludzi i świata” .

Media elektroniczne, przede wszystkim telewizja, komputer, Internet i telefon komórkowy, towarzyszą dzieciom od najmłodszych lat, stale, codziennie i coraz bardziej intensywnie. Istotna jest tutaj nie tylko ich obecność w życiu dziecka, ale również zakres i charakter korzystania z tych mediów oraz związane z tym konsekwencje. Przestrzeń informatyczna bowiem daje nowe możliwości zdobywania wiedzy i umiejętności, rozwijania się, ale jednocześnie może stanowić poważne zagrożenie.

Wspomaganie rozwoju i edukacji dziecka-pozytywny wpływ mediów na dziecko

Media elektroniczne stwarzają nowe szanse poznawania świata i zdobywania doświadczeń. Szczególne miejsce zajmuje tutaj telewizja, uściślając, szeroka gama programów oferowanych przez różne stacje telewizyjne (programy popularnonaukowe, przyrodnicze, informacyjne, filmy fabularne). Dzieci, poprzez obserwację bohaterów filmowych, uczą się postaw, norm, zachowań, a np. programy popularnonaukowe poszerzają ich wiedzę czy zainteresowania.

Jadwiga Izdebska przedstawia wychowawcze skutki relacji dziecko - mass media w oparciu o samodzielnie przeprowadzone badania:

•Nowe doświadczenia, poznanie nowych kultur, wyznań, odmiennych poglądów itp.

•Rozwój zainteresowań, pasji, a także pogłębianie wiedzy z ulubionych tematów

•Uczenie się nowych, wartościowych wzorów zachowań,

•Przyswojenie norm moralno-społecznych,

•Wprowadzenie dziecka w system wartości ogólnoludzkich,

•Pozytywne przeżycia, uczucia,

•Wiadomości z różnych kręgów tematycznych .

Dużym zainteresowaniem wśród dzieci i młodzieży cieszą się także gry komputerowe. Mogą one stanowić źródło wiedzy z różnych dziedzin nauki, techniki czy kultury oraz rozwijać zainteresowania dziecka. Wczuwając się w różne postaci, dzieci uczą się nowych postaw; uczą się podejmowania decyzji, planowania i przewidywania. Ponadto wygrana może wzmocnić w dziecku poczucie własnej wartości. Gry komputerowe mogą rozwijać wyobraźnię, koncentrację uwagi, system kojarzenia i myślenia twórczego. Warto wspomnieć też, że niektóre gry mają na celu kształcenie sprawności manualnych oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej.

Negatywny wpływ mediów na dziecko

Zagrożenia stwarzane dzieciom przez media elektroniczne są w znacznej części spowodowane nieprawidłowym korzystaniem z nich. Jadwiga Izdebska wymienia następujące skutki nieprawidłowych relacji dziecko - mass media, multimedia:

•Obniżenie wrażliwości emocjonalnej,

•Zachowanie agresywne,

•Bierność intelektualna, rozleniwienie,

•Ograniczenie bezpośrednich kontaktów społecznych,

•Wady wzroku, słuchu, alergie, wady postawy,

•Trudności w postrzeganiu rzeczywistości realnej, mylenie fikcji z rzeczywistością

•Znieczulenie - utrata wrażliwości dziecka na krzywdę innego człowieka,

•Dezorganizacja czynności dnia,

•Stany lękowe, nadpobudliwość,

•Zmęczenie, znużenie,

•Relatywizm poznawczy

•Podatność na manipulację(np. reklamy)

•Uzależnienie

Dzięki edukacji medialnej kształtowana jest u dziecka umiejętność racjonalnego korzystania z mediów elektronicznych. Polega ona przede wszystkim na rozwijaniu postawy aktywnego i krytycznego odbioru treści przekazów medialnych, selektywnego wyboru określonych programów, kształtowaniu świadomości niebezpieczeństw jakie niosą media . Ponadto do zadań edukacji medialnej należy uczenie dzieci radzenia sobie z lękami, rozwijanie umiejętności stawiania pytań, a także np. tworzenie alternatywnych kanałów komunikacji międzyludzkiej. Bardzo istotne jest również kształtowanie przekonania, że cierpienie i krzywda człowieka, bez względu na źródło rzeczywiste czy upozorowane, jest realna. Jednak nauczyciel nie będzie potrafił wpoić tego uczniom, jeżeli sam się tego nie nauczy. Unikając nowych mediów oddala się także od dzieci, które nie znają już świata bez nich.

Wagner A. Debata o pracy socjalnej\ pedagogiki społecznej - reprezentujemy homograficzny, czy heterogeniczny paradygmat naukowy? w: Pedagogika społeczna jako dyscyplina akademicka Stan i perspektywy E. Murynowicz Hetka, J. Piekarska, E. Cyrańsk (red) Łódź 1998

Teza: Praca socjalna\pedagogika społeczna reprezentuje jednorodny homogeniczny paradygmat naukowy, któremu daje określenie: praca społeczna”

Wagner A. odnosząc się do koncepcji tworzenia paradygmatu, stawia tezę, że praca socjalna\pedagogika społeczna prezentują jednorodny paradygmat naukowy, który zostaje określony jako „praca społeczna”.

Argumenty tezy:

1. Utworzony zostaje nowy paradygmat „praca socjalna”

2. W celu zaprezentowania owego paradygmatu autor przeprowadza dowód uzasadnienia naukowego statusu pojedynczych dyscyplin biorąc pod uwagę

- przedmiot dyscypliny - odwołując się do ekonomii i wskazując, że tym co odróżnia ją jako samodzielną dyscyplinę od innych, jest sposób traktowania ludzkiego zachowania

I tak przedmiotem badań ekonomicznych jest badanie zachowań ludzi w sytuacji wyboru i podejmowania decyzji w celu zaspokojenia indywidualnych potrzeb. Są to wybory racjonalne (max. Korzyści i min. Kosztów) Zaś przedmiotem badań w pracy społecznej jest człowiek i jego zachowanie w sytuacji przymusu

- egzemplarze, czyli koncepcje rozwiązań w pracy społecznej odnoszą się do podstaw prawnych, które mogą gwarantować zaspokojenie potrzeb (np.; prawa socjalne) Eksponowana jest wspólnotowa koncepcja działania. W ekonomii egzemplarze odnoszą się do się praw rynku i mamy tak indywidualną koncepcję działania.

3. Owy paradygmat „pracy socjalnej” dąży do wypełnienia praw człowieka. Jest to celem finalnym działania. Celem szczegółowym jest zorientowanie na wspólnotę i pomnożenie duchowych dóbr. Sposób realizacji celu przejawia się inkluzyjności i kooperacji.

Wagner podkreśla, że przyjmując przedmiot jakim jest homo disoeconomicus- praca społeczna jako nauka rozwija paradygmatyczne koncepcje rozwiązań albo tzw. egzemplarze, które człowieka wykorzystującego siebie i innych ochraniają za pomocą rozwiązań prawnych oraz w wyniku działania wspólnotowego włączają w pracy społecznej.

Barbier J. M. Analiza działania społecznego w polu kształcenia i pracy socjalnej, Katowice 2006

Rozdział: Konstruowanie sensu, nadanie znaczenia w podejściu do pracy socjalnej

Teza: Pojęcie sensu i znaczenia mogą być rozpatrywane w odniesieniu do narzędzi analizy

Pojecie sensu i znaczenia mogą być rozpatrywane w odniesieniu do narzędzi analizy i wywodzą się z trzech typów doświadczenia indywidualnego:

1. aktywności operacyjne - które scharakteryzować można jako zmieniające do przekształcenia przez jednostkę ich otoczenia zewnętrznego.

2. aktywności komunikacyjne scharakteryzować można jako aktywności zmieniające do mobilizowania znaków w celu wpływania na innych. Znakami mogą być zarówno przedmioty jak czyny, czy też wypowiedzi.

3. aktywności mentalne - zmierzające do przekształcenia przez jednostki ich własnych wyobrażeń, zdefiniowanych jako świat obecności w umyśle człowieka pewnych bytów, które mogą być nieobecne w jego otoczeniu.

Stosunek jaki jednostka utrzymuje z jakąś składową swojego otoczenia to przede wszystkim „to co z nim robi”. Stosunki te mogą zaistnieć jedynie w związku z aktywnością operacyjną rozumianą jako całość, to znaczy jako zbiór elementów wzajemnie od siebie zależnych i nie mogących istnieć jedne bez drugich. Stosunku między podmiotem i otoczeniem mają status pre - semantyczny i pre - lingwistyczny. Mogą istnieć niezależnie od świadomości jednostek zaangażowanych w aktywność. Są to stosunki czynne. Mogą być wyodrębnione przez obserwatora lub analistę zewnętrznego na podstawie obserwowanej aktywności.

Pojęcie sensu i znaczenia używane są także do określenia zjawisk mentalnych charakteryzujących się pojawieniem u danej jednostki skojarzeń między wyobrażeniami związanymi z doświadczeniem w trakcie z wyobrażeniami wynikającymi z doświadczeń wcześniejszych. Sens jest wobec tego pewną specyficzną konstrukcją myślową, która powstaje u jednostki przy okazji jakiegoś doświadczenia przez przybliżenie tego doświadczenia do doświadczeń wcześniejszych. Wyobrażenia związane z jakimś doświadczeniem nie odnoszą się jedynie do aktywności i do jego stosunku z otoczeniem. Na konstruowanie sensu składa się takie tworzenie związków między wcześniejszym oraz nowym doświadczeniem. Pojęcie sensu, znaczenia mogą być stosowane do oznaczenia zjawisk właściwych aktom komunikacji, które prowizorycznie definiują jako intencję, która towarzyszy procesowi pojawiania się znaków.

Można wyodrębnić 5 aspektów znaczenia:

1. znaczenie musi być koniecznie oparte na interakcji społecznej, zazwyczaj określane jest w komunikacji werbalnej przez parę mówca - słuchacz. Może jednak przybierać inne formy w zależności od zróżnicowanych sytuacji komunikacji.

2. znaczenie może być definiowane jako specyficzna intencja tworząca procesowi uruchamiania znaków przez podmiot

3. znaczenie przekazywane za pośrednictwem aktu komunikacji podobnie jak sens, ma różne poziomy i obszary odniesienia

4. znaczenie w odróżnieniu od przyjętego rozumienia tego terminu posiada wszelkie cechy przypisane terminowi konfiguracji. Charakteryzuje się zmiennością związaną z aktem komunikacji oraz z jej kontekstem.

5. nadanie znaczenia w komunikacji towarzyszy pewna gra ofert, obrazów tożsamości zachodząca między partnerami komunikacji. Są to obrazy siebie proponowane innej osobie a więc wyobrażenie jakie inna osoba ma o sobie.

Znaczenie nadawane przez jednostki przedmiotom, czynom, myślom lub wypowiedziom mogą być analizowane we wszystkich formach dyskursu podmiotów na temat ich aktywności zaangażowania w nią, kontekstu i ich własnej historii.

11

---