Miejsce geografii fizycznej w historii nauk geograficznych.

-XIX w.

*geografia porównawcza -uznano ją, jedną z podstawowych metod w geografii badawczej, określa różnice i podobieństwa, na jej podstawie Karol Ritter formułuje prawidłowość.
*kierunek krajobrazowy - (Hetner) opis poprzez obserwacje wizualną, w oparciu o jego cechy zewnętrzne (podejście fizjonomiczne)
*kryterium genetyczne - typ krajobrazu w podejściu o podane kryteria
*kryterium fizjonomiczne - wstępny etap rozpoznawania krajobrazu.

Jedynym słusznym kryterium jest kryterium genetyczne.

LITERATURA

1. Jackowski; Liszewski; Rychling; Historia geografii Polskiej.

2. S. Leszczycki; Geografia jako nauka i wiedza stosowana.

3. J. Flis - Wstęp do geografii fizycznej.

4. T. Bartkowski - Metody badań geografii fizycznej.

Opis geograficzny - musi opierać się na standardach myślowych.

Z kierunkiem wyjaśniającym wiążemy:
-Kierunek porównawczy (Ritter) ważny z punktu widzenia merytorycznego.
-kierunek krajobrazowy (Hetner - niem.) zgodnie z koncepcją, jako przedmiot uznał opis środowiska (budzi kontrowersje),
-kryterium genetyczne -typ krajobrazu o kryterium genetyczne jest podstawa podziału krajobrazu. Nie popieramy podejścia fizjonomicznego tylko genetyczne.

Krajobraz jest jednostką przestrzenną.

Krajobraz - części powierzchni Ziemi, posiadające naturalne granice, różniące się jakościowo od innych, posiadające wewnętrzną całość elementów, obiektów i zjawisk, nazywamy krajobrazem. (Prof. Kostrzewski)

Co obejmuje sprawdzenie i weryfikację definicji?
a)określenie poszczególnych wyrażeń słownych,
b)należy określić wiarygodność definicji.

1. Części powierzchni ziemi - oznacza jednostkę przestrzenną wydzieloną w oparciu o kryteria (najczęściej jednostka taksonomiczna)
   posiadające naturalne granice - delimitacja granic przestrzennych
   różniące się jakościowo od innych - cechy fizyczne jednostki dotyczące budowy geologicznej.
   wewnętrzną całość - badaną jednostkę traktujemy jako system
   elementy - cechy środowiska przyrodniczego/geograficznego - rzeźba, budowa geologiczna, gleby, roślinność, zwierzęta, człowiek
   obiekty - urządzenia wprowadzone przez człowieka
   zjawiska - procesy fizyczne i społeczne w środowisku przyrodniczym i geograficznym

2. Określenie wiarygodności - wynika z natury określonej dyscypliny naukowej, wynika do jakiej nauki (dziedziny) należy geografia fizyczna (jest nauką empiryczną):
   *funkcja czasu
   *funkcja przestrzeni
   *funkcja człowieka
   
   *czas - `różniące się' - różnicowanie następuję w czasie
   *przestrzeń - `części powierzchni Ziemi'
   *człowiek - `obiekty'

Odp. Przestawiona definicja jest wiarygodna pod względem geograficznym, ponieważ zawiera cechy czasu, przestrzeni i człowieka.

Typologia krajobrazu - opiera się na przyjętych podstawach klasyfikacji. Może się opierać na klasyfikacji:
*branżowej - jeden element środowiska geograficznego np. budowa geologiczna; wody; etc.
*kompleksowej - dwóch i więcej elementach środowiska geograficznego np. - budowa
geologiczna, wody, rzeźba; rzeźba, gleby, ukształtowanie terenu; etc.

Klasyfikacja - przyjęcie kryteriów i klasyfikacja zebranego materiału zgodnie z przyjętymi założeniami

Ważne
Typu krajobrazu a stopień i charakter ingerencji w środowisko geograficzne (kryteria uzupełniające w podziałach kompleksowych)

1. Krajobrazy Pierwotne

2. Krajobrazy zmienione

3. Krajobrazy przekształcone

4. Krajobrazy antropogeniczne
   

1. Krajobrazy pierwotne - części ziemi nieodwiedzone przez człowieka , względnie rzadko odwiedzany;
   Łączymy z krajobrazami naturalnymi (powstałymi bezpośrednio po zaprzestaniu czynnika krajobrazowego). Nie został zmieniony.

2. Krajobrazy zmienione - części powierzchni ziemi w sposób żywiołowy, niezorganizowany zostały zmienione przez człowieka. „Człowiek nie liczy się z przyrodą.”

3. Krajobrazy przekształcone - części powierzchni Ziemi w sposób planowy, zorganizowany zgodnie z założeniami zróżnicowanego rozwoju zostały przekształcone przez człowieka.
   „Jest przedmiotem badań geografii fizycznej, określa zasady ochrony i zachowania tego typu krajobrazów.”

4. Krajobrazy Antropogeniczne - części powierzchni Ziemi , brak elementów naturalnych, występują elementy sztuczne. Np. miasto (Nowy York etc.)

Zasady i przedstawienie krajobrazu antropogenicznego jest ważnym elementem badań geo. fizycznej.

Jakąkolwiek typologie krajobrazu weźmiemy musimy wymienić ingerencje człowieka.

Progi przyrodnicze - są to określone uwarunkowania środowiska geograficznego, które ograniczają lub uniemożliwiają włączenie środowiska lub jego części do użytkowania przez człowieka. (Prof. Kostrzewski)

określone uwarunkowania środowiska - rzeźba, warunki pogodowe, warunki hydrologiczne

Koncepcja progów:

w odniesieniu do skala: -lokalna
każdego środowiska -regionalna
wyznaczamy progi! -kontynentalna
-globalna

Podsumowanie. Kierunek krajobrazowy wywarł duży wpływ na rozwój geografii fizycznej, umożliwił fizyczny opis Ziemi, w oparciu o przyjętą koncepcje krajobrazu. Zwróćcie(?) uwagę na wypracowanie typologii krajobrazu wprowadzając koncepcje progów i równocześnie pojęcie bonitacji.

Kierunek Antropogeniczny (utożsamiany z geografią społeczno ekonomiczną).
prof. Pawłowski; prof. Kiełczewska-Zalewska

Przyjmowali następujące założenie
przedmiotem badań nie jest powierzchnia Ziemi, ani człowiek, przedmiotem badań jest miedzy geografią a ludźmi na zasadzie sprzężeń zwrotnych.

Kierunek Ekologiczny - powierzchnie ziemi trzeba traktować jako siedzibę człowieka, to znaczy że
wszystkie badania na Ziemi należy przeprowadzać z punktu obecności i działalności człowieka.

Na potrzeby geografii stworzono geoekologie (dziedzina zajmuję się określeniem stanu aktualnego środowiska przyrodniczego, określa stopień degradacji i zagrożenia oraz przedstawia plan ochrony.
EKOLOGIA GEOEKOLOGIA
biologia geografia

Kierunek Regionalny - dał podstawę rozwoju geografii regionalnej, z podziałem na geografie fizyczną i geografie społeczno-ekonomiczną.

We wszystkich kierunkach równocześnie rozwijało się podejście fizyczne i antropogeniczne.
Podejście fizyczne - doprowadziło do wyodrębnienia geografii fizycznej, jako samodzielnej dyscypliny naukowej, która swój przedmiot badań, metody, bibliografie, oraz określone rozwiązania organizuje w systemie nauki.

Geografia fizyczna jest samodzielną dyscypliną naukową.

Współczesne cechy rozwoju nauk geograficznych i ich realizacja w geografii fizycznej.
Cechy rozwoju na wspólnym etapie rozwoju nauk geograficznych.
(czy są one realizowane w geografii fizycznej)

*nauki geograficzne w swoim postępowaniu badawczym powinny uwzględniać funkcje przestrzeni:

I. Funkcje horologiczna (przestrzeń).
II. Muszą uwzględniać funkcje czasu.
III. Muszą uwzględniać człowieka i skutki jego działalności w środowisku geograficznym.
IV. Uwzględniać metodę poznawczą
w sposób: jakościowy; ilościowy.
V. Winny wypracować kryteria klasyfikacji z podziałem przestrzeni geograficznej na jednostki przestrzenne.
VI. Winny dokonywać przedstawienia zgodnie z przyjętymi jednostkami przestrzennymi.
VII. Winny w postępowaniu badawczym uwzględniać problematykę kształtowania i ochrony
środowiska przyrodniczego.
VIII. Winny rozwijać teorię naukową.
IX. Winny rozwijać bibliografię.
X. W postępowaniu badawczym powinny rozwijać metody badawcze (teren, laboratorium)
XI. Winny rozwijać badania ilościowe.
XII. Winny służyć praktyce.
XIII. Winny rozwijać swoje badania na współpracy miedzy narodowej.

Podsumowanie. Geografia fizyczna jako nauka geograficzna realizuje wszystkie cechy wymienione.

Dyscyplina opisowa - opis o charakterze ilościowym, można przyjąć jedynie w danych ilościowych.

Kierunek systematyzujący - zebranie i uporządkowanie danych.

Krajobraz - cechy genetyczne, jednostka przestrzenna.

Geografia jest nauką o zróżnicowaniu przestrzennych struktur fizyczno-geograficznych i społeczno-ekonomiczno-geograficznych i ich wzajemnych powiązaniach. (prof. Leszczycki)

Kierunek ekologiczny (okres miedzy wojenny)

1. Analiza wyrażeń słownych.
   Geografia - określenie przedmiotu badań
   zróżnicowanie - uwzględnia funkcje czasu i przestrzeni
   przestrzennych - uwzględnia funkcje przestrzeni
   struktura - cześć przestrzeni geograficznych; układ przestrzenny; jednostka przestrzenna np. region geograficzny

2. Wiarygodność definicji.
   *czas - zróżnicowanie
   *przestrzeń - przestrzennych
   *człowiek - społeczno-ekonomicznych; struktur (bo struktura nie istnieje bez człowieka)/

Uwzględnia funkcję czasu, przestrzeni i człowieka.

Współczesny podział nauk geograficznych (z wyszczególnieniem i podziałem odrębności wobec innych nauk, sprawa fundamentalna). !!!

1. Historia geografii

2. Geografia fizyczna ze specjalizacjami:
   -geomorfologia, -hydrologia, -biogeografia,
   -klimatologia, -oceanologia, -geografia surowców mineralnych,
   -meteorologia, -geografia gleb, monitoring środowiska przyrodniczego,
   -geografia fizyczna świata, -geografia fizyczna lądów i oceanów,
   -geografia fizyczna ogólna, -geoekologia,
   -regionalna geografia fizyczna, itd. (podział otwarty).

3. Geografia społeczno-ekonomiczna:
   -lotnictwo, -transport, -zaludnienie,
   -przemysł, -usługi,

4. Geografia regionalna:
   -regionalna geografia fizyczna, - regionalna geografia ekonomiczna,

5. Kartografia i topografia.

6. Geografia historyczna (w odniesieniu do geografii fizycznej nazywa się paleogeografią.

Nowe dziedziny które nie określiły ?.?.? :
-geografia zdrowia, -geografia lotnictwa, -geografia religii,
-turystyka i rekreacja, itd.

Geografia ma bardzo duże szanse rozwoju! Musimy określić odrębność od innych dziedzin.

Geografia fizyczna jako nauka empiryczna.
-w systemie nauki, zaliczamy geografie fizyczną do nauk empirycznych
-nauki empiryczne w procesie badawczym zobowiązane są realizować i uwzględniać obserwację i eksperymenty.

Obserwacja - jest podstawowym źródłem zbierania dokumentacji w geografii fizycznej, obserwacja może być pośrednia i bezpośrednia.
-pośrednia - zebranie materiałów dokumentacyjnych w oparciu o …..?
wstęp do badań bezpośrednich.
-bezpośrednia - bezpośrednie w terenie zebranie dokumentacji, podstawa rozwiązania problemu badawczego.
Obserwacja musi być: -dobrze zorganizowana*,
-planowa,
-systematyczna**,
-zgodna z naturą funkcjonowania środowiska przyrodniczego.
*czysto formalnie; **zaplanowane terenowych obserwacje muszą być podporządkowane zmienności warunków hydronetycznych i hydrologicznych.

Eksperyment - obok obserwacji podstawowe źródło zbierania informacji geograficznej:
-terenowy (bez ingerencji człowieka lub z ingerencją [możemy go symulować]).
-laboratoryjny.
przykład:
Obszar badany -> Wolin
obserwacja
-pośrednia - materiały z INGW (np. co tydzień)
-bezpośrednia - badania raz w miesiącu.
eksperyment
-zmienność wartości termiczno-wilgotnościowych
(bez ingerencji człowieka)
-możemy symulować stany wody - co godzinie mierzylibyśmy fale kulminacyjne.
-możemy zabarwić wodę i badać spływ strumieniowy.

StandarTy merytoryczne

Organizacja procesu badawczego musi być podporządkowana wymogą merytorycznym, przyjmując to założenie, możemy ustalić następujące etapy badań w geografii fizycznej:

1. Określenie problemu badawczego, zapoznanie z literaturą przedmiotu.
2. Sformułowanie hipotez roboczych.
3. Weryfikacja hipotez roboczych.
4. Przedstawienie ideogramu, który ujmuje rozwiązanie problemu badawczego.
5. Badania terenowe, które obejmują badania w postaci eksperymentu i obserwacji (w wielu przypadkach badania terenowe muszą być poprzedzone badaniami pośrednimi).
6. Jeśli konieczne, musi być eksperyment laboratoryjny.
7. Zebranie dokumentacji która jest efektem przeprowadzonych badań terenowych i laboratoryjnych.
8. Sprawdzenie wiarygodności dokumentacji i zachowaniem odpowiednich procedur statystycznych.
9. Wizualizacja z zastosowaniem metod GIS'u.
10. Przedstawienie prawidłowości, które są podsumowaniem przeprowadzonych badań.
11. Sformułowanie teorii naukowej, która jest odpowiedzią na postawiony problem.

Hipotezy robocze - próba odpowiedzi na postawiony problem badawczy.
Ideogram - ?.?.? ?.?.? i jest odpowiedzią na przedstawiony problem badawczy.
* blokowy; *wektorowy
Testy sprawdzające - uwzględniają
Proces w geografii fizycznej musi odpowiadać standardom empirycznym!
Mogą wprowadzić swoje indywidualne procedury.

(stare platformy kontynentalne, orogenezy, płyty litosfery <<wyświetlana mapka>>)
Góry występują na granicy płyt litosfery. Azja i Europa, równoleżnikowe ułożenie pasm górskich.

W geografii opisy maja charakter jakościowy. Opis w geografii fizycznej jest dostępny, gdy dane są poparte danymi ilościowymi i jakościowymi.
Wymogi geografii fizycznej, jako nauki empirycznej:
(W systematyce nauk zaliczona jest do nauk empirycznych.)

Definicja jedności przyrody

Przyroda (środowisko geograficzne) nie jest przypadkowym nagromadzeniem elementów, obiektów i zjawisk, ale prawidłowym, jednolitym systemem w którym te elementy, obiekty, zjawiska wzajemnie się warunkują i pozostają w zależności od siebie. (Prof. Kostrzewski)

1. Uwzględnienie w badaniach funkcji przestrzeni.
2. Uwzględnienie funkcji czasu oznacza, że badane elementy, procesy fizyczno-geograficzne, powinny być przestawione w odpowiedniej, właściwej, sekwencji naukowej. W geografii nie interesuje nas czas faktyczny, ale przeszłość, teraźniejszość i przyszłość środowiska przyrodniczego.
3. Uwzględnienie człowieka w badaniach. Człowieka traktujemy jako jeden z elementów środowiska.
4. Stosowanie metody porównawczej (ciągle podstawowa metoda, uniwersalne znaczenie).
Metoda porównawcza nie może mieć wyłącznie charakteru porównawczego, musi się opierać na dobrych podstawach ilościowych. Formułowanie prawidłowości w oparciu o metodę porównawczą musi uwzględniać podejście ilościowe, stosowanie założeń stosowania i ochrony środowiska przyrodniczego.
- badaniach analitycznych (klimat, wody); - systematyzujących (kompleksowych);
- zwrócić uwagę na określone formy geo-ochrony.
5. Przestrzeganie zasad kształtowania i ochrony środowiska przyrodniczego - jest zgodne z założeniami ekorozwoju.
6. Przestrzeganie prawa jedności przyrody.








[Absolutna zbieżność pomiędzy przyrodą a środowiskiem geograficznym]

a) Analiza wyrażeń słownych
przyroda - przedmiot badań, może być rozpatrywany w różnych skalach przestrzennych.
nie jest przypadkowym nagromadzeniem - możemy określić elementy.
elementy - geologia, rzeźba, klimat, wody, gleby, flora i fauna, człowiek.
obiekty - urządzenia wprowadzone do środowiska przez człowieka.
zjawiska - procesy przyrodnicze.
system - deklaracja metodologiczna, że przedmiot badań będziemy traktowali jako system.
b) Wiarygodność definicji
*funkcja czasu - warunkują się (warunkowanie następuje w czasie).
*funkcja przestrzeni - przyroda, środowisko geogr aficzne, system.
*funkcja człowieka - elementy.
Definicja wiarygodna. Geografia fizyczna w pełni realizuje prawo przyrody.
7. Uwzględnienie założeń, systematyki, klasyfikacji elementów i zjawisk. Na zakończenie badania należy pogrupować usystematyzować. Wprowadzenie klasyfikacji jest jednym z najważniejszych osiągnięć w procesie badania.
8. ?.?.? i indywidualizacja przedmiotu badań. Jednoznaczne określenie badań na tle(?) systemu badań. Przedmiot badań geografii musi posiadać swą indywidualność, a więc pod względem jakościowym musi różnić się od przedmiotu badań innych nauk.

Rozwój metodologiczny. Rozwój jest ?.?.? o ?.?.? dyscypliny.
9. Rozwijanie studiów diagnostycznych - polegają na określeniu aktualnego stanu środowiska przyrodniczego. Stawiamy diagnozę ażeby określić stopień degradacji i kierunek ochrony.
10. Stosowanie studiów prognostycznych - nabierają szczególnego znaczenia - polegają na określeniu rozwoju Ziemi w różnych skalach czasowych przy przyjęciu różnych scenariuszy.
scenariusze - wzrost poziomu morza, wilgotności, temperatury etc.
np. przy przyjęciu wzrostu temperatury o 1^oC w ciągu roku, jak będzie wyglądało wahanie zwierciadła wody.
11. Rozwijanie badań ilościowych.
12. Rozwijanie studiów aplikacyjnych. Stawia się wymóg, że badania muszą wskazywać na teorie w praktyce.

Przedmiotem badań geografii fizycznej świata - jest powierzchnia Ziemi, ujmowana w różnych skalach przestrzennych i czasowych. Jeżeli mówimy o Ziemi, mamy na uwadze ujęcia globalne, lokalne.

Geografia fizyczna - zajmuję się określaniem związków, zależności, oddziaływań jakie zachodzą pomiędzy poszczególnymi sferami.

Jeżeli mówimy w geografii fizycznej, że przedmiotem badań jest powierzchnia Ziemi, to mamy na uwadze jej sfery - biosferę, morfosferę, antroposferę, atmosferę, litosferę.
Geografia ma na uwadze pewną strukturę przestrzenną, ze swoją wewnętrzną budową.
Hydrosfera - wody podziemne, które mają związek hydrauliczny z powierzchnią ziemi.
Badana powierzchnia Ziemi - globalna, kontynentalna, regionalna, lokalna, w różnych skalach.
Od ujęcia globalnego, do najmniejszej jednostki przestrzennej którą da się określić.

Kompetencje badań geografii fizycznej w atmosferze sięgają do wysokości do której wpływ na procesy fizyczne w atmosferze ma powierzchnia Ziemi (podłoże atmosfery).
Potocznie - sięgają do granicy tworzenia się pogody.

Kompetencje badań geografii fizycznej w litosferze sięgają do głębokości oddziaływania procesów zewnętrznych. Potocznie - pokrywają się ze strefą wietrzeniową (zmienia się na północ i południe od równika, oraz regionalnie).

Na określenie przedmiotu badań geografii fizycznej stosowane są różne terminy:
-powierzchnia Ziemi, -epigeosfera, -środowisko geograficzne,
-powłoka krajobrazowa, -krajobraz, -środowisko przyrodnicze,
-geosystem, -struktura, -region geograficzny,
geoekosystem, itd.

Definicja geografii fizycznej

Geografia fizyczna bada powierzchnie Ziemi i jej poszczególne struktury pod względem budowy, składu materialnego, rozwoju, rozczłonkowania z zachowaniem założeń ekorozwoju.

Dynamiczny rozwój nauk geograficznych sprawia że:
Wszystkie nowe terminy, możemy uznać za synonimy, pod warunkiem, że spełniają one wymogi przedstawionego schematu. W oparciu o ten schemat, analizujemy
*pedologie,
*meteorologie,
w oparciu o
*geografie fizyczną świata,
*geografie regionalną,







a) Analiza wyrażeń słownych
-powierzchnia Ziemi - przedmiot badań,
-struktury - jednostki przestrzenne, układ,
-budowa - układ i charakter poszczególnych sfer,
-skład materialny - cechy fizyczne i chemiczne poszczególnych sfer,
-rozwój - ewolucja powierzchni Ziemi,
-rozczłonkowanie - różnicowanie powierzchni Ziemi na jednostki przestrzenne,
-założeniem zasad ekorozwoju - uwzględnienie zasad środowiska przyrodniczego.
b) Wiarygodność definicji:
*czas - rozwój
*przestrzeń - powierzchnia Ziemi
*człowiek - ekorozwój, lub struktura.
Definicja spełnia w/w funkcje, jest wiarygodna.

22.11

---