Charakterystyka kraju - Włochy

1. Otoczenie demograficzne

Ludność 57 321,1 tys. (czwarte miejsce w Europie po Niemczech, W. Brytanii i Francji).

W tym mężczyzn 48,4%

W tym kobiet 51,6%

Gęstość zaludnienia 190,2 os/km2

Średnia długość życia mieszkańców Włoch wynosi 79,5 lat (76,6 dla mężczyzn i 82,7 dla kobiet).

Włochy mające niegdyś jeden z wyższych wskaźników przyrostu naturalnego w Europie od piętnastu lat borykają się z przewagą zgonów nad urodzeniami. W 2003 roku wskaźnik urodzeń na 1000 mieszkańców wyniósł 9,4, zaś zgonów 9,8, co dało naturalny ubytek ludności na poziomie 0,4 promila.

Struktura wiekowa ludności wykazuje szybki wzrost udziału ludności starszej niż 65 lat (poprodukcyjnej) i jednocześnie spadek udziału dzieci i młodzieży w ogólnym zaludnieniu kraju. W 2003 roku osoby mające

-19 lat i mniej stanowiły 18,9% ogółu mieszkańców,

-od 20 do 39 lat - 29,7%, w wieku

-od 40 do 64 lat - 32,4% i w wieku 65 lat i powyżej aż 19,0.

Włochy należą do krajów o najwyższym w świecie poziomie edukacji, czego przejawem jest bardzo wysoka liczba studentów wynosząca w 2003 roku 1,86 mln, czyli 32,6 na tysiąc mieszkańców.

Wykształcenie (2000r.)

-podstawowe 12,2%

-średnie 10,7%

-wyższe 6,2%

Urbanizacja

Włochy należą do krajów europejskich o średnim

stopniu urbanizacji (67%), ale wysokiej koncentracji ludności w dużych miastach.

10 aglomeracji miejskich o liczbie ludności powyżej 1 mln.

72 % Włochów mieszka w miastach najwięcej w Rzymie, Mediolanie, Neapolu, Turynie

W 2003 roku w miastach mieszkało prawie 68% ludności, przy czym wskaźnik koncentracji ludności w największych miastach jest wyraźnie mniejszy niż w innych podobnej wielkości krajach Unii.

Imigracja

Od połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku Włochy notują znaczny napływ imigrantów, głównie z Albanii (Apulia), krajów arabskich, północnej Afryki oraz Ameryki Południowej, którzy zasiedlili zwłaszcza Rzym i jego peryferia oraz okolice Mediolanu i Turynu, a także inne miasta na północy kraju.

Liczba imigrantów w 2003 roku wyniosła 1126000, czyli 2% ludności, z czego około 32 tysiące stanowili Polacy.

Migracja

Od lat 50. utrzymuje się stała migracja wewnętrzna z południowych rolniczych regionów kraju do aglomeracji przemysłowych na północy.

Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne.

Ponad 400 mieszkańców na km2 na nizinach,

około 150 w strefie pogórzy i 50 w górach;

obszary wysokogórskie Alp i Apeninów są prawie bezludne.

Gospodarstwa domowe we Włoszech w 2003 r.

Typ gospodarstwa	jedno-osobowe	małżeństwo bez dzieci	małżeństwo z dziećmi	Samotny rodzic	Inny	Razem gospodarstwa
Liczba gospodarstw w mln	5,2	4,6	10,3	2,1	0,7	22,8

Źródło: L'Italia in cifre, ISTAT, 2004

Średnie włoskie gospodarstwo domowe liczy 2,57 osób.

W 2003 r. przeciętne miesięczne wydatki włoskiego gospodarstwa domowego wyniosły 2 313 Euro.

Zatrudnienie i stopa bezrobocia we Włoszech 2003

Zatrudnienie 24,1 mln

Stopa bezrobocia 8,6%

II. Otoczenie ekonomiczne

PKB1,756 bilionów USD

Wzrost PKB 1,9%

PKB na 1 mieszkańca 30 200 USD

Struktura PKB-rolnictwo 2%; przemysł 29,1%; usługi 69%

Inflacja2,3%

Bezrobocie 7%

Dochód narodowy 27 700 USD na 1 mieszkańca (2004).

Zadłużenie zagraniczne: 913,9 mld USD (2004).

Struktura zatrudnienia: usługi - 63%, przemysł - 32%, rolnictwo - 5%. Handel zagraniczny: eksportuje się głównie maszyny i samochody, tekstylia, produkty chemiczne do Niemiec (13,7%), Francji (12,1%) i Stanów Zjednoczonych (8%), importuje się maszyny i pojazdy, produkty chemiczne, surowce z Niemiec (18,1%), Francji (10,7%) i Holandii (5,8%).

Obroty w handlu z zagranicą - eksport: 336,4 mld USD, import: 329,3 mld USD (2004)

Informacje gospodarcze

Gospodarka- Zróżnicowana gospodarka przemysłowa Włoch wytwarza dochód na mieszkańca porównywalny z Francją czy Wielką Brytanią. Nadal zaznacza się podział na zdominowaną przez firmy prywatne, przemysłową północ oraz borykające się z 20% bezrobociem, uzależnione od pomocy społecznej, mniej rozwinięte, rolnicze południe. Włochy importują większość surowców dla przemysłu oraz ponad 75% surowców energetycznych. W ciągu ostatniej dekady Włochy prowadziły ścisłą politykę fiskalną, by spełnić wymagania Europejskiej Unii Monetarnej (EMU), co zaowocowało obniżeniem inflacji i stóp procentowych. Obecny rząd podjął szereg krótkoterminowych reform mających poprawić konkurencyjność i przynieść długotrwały wzrost gospodarczy. Włochy jednak powoli wprowadzają konieczne reformy strukturalne, takie jak zmniejszenie wysokich obciążeń podatkowych, zniesienie sztywnych regulacji na rynku pracy i reformę kosztownego systemu emerytalnego, z powodu zahamowania wzrostu gospodarczego i oporu związków zawodowych. Póki co jednak jest inny istotny problem: deficyt budżetowy sięga 3-procentowego limitu strefy euro. W 2006 roku zanotowano niski wzrost gospodarczy, a bezrobocie utrzymuje się na wysokim poziomie.

Przemysł- turystyka, maszyny, żelazo i stal, chemikalia, przetwórstwo żywności, tekstylia, pojazdy silnikowe, odzież, obuwie, ceramikaRolnictwoowoce, warzywa, winogrona, ziemniaki, buraki cukrowe, soja, zboża, oliwki; wołowina, nabiał;

Eksport - surowce i produktymaszyny, tekstylia i odzież, pojazdy silnikowe, chemikalia; żywność, napoje i tytoń; minerały i metale nieżelazne

Import - surowce i produktymaszyny, chemikalia, pojazdy, surowce energetyczne, minerały i metale nieżelazne, tekstylia i odzież; żywność, napoje i tytoń

Eksport - najważniejsi partnerzy Niemcy 13,2%, Francja 12,3%, USA 8%, Hiszpania 7,5%, Wielka Brytania 6,6%

Import - najważniejsi partnerzyNiemcy 17,4%, Francja 10%, Holandia 5,7%, Chiny 4,6%, Belgia 4,5%, Hiszpania 4,3%, Wielka Brytania 4%

Włochy
... są na pierwszym miejscu wśród krajów Unii, jeśli chodzi o liczbę samochodów przypadających na statystyczną rodzinę (56 milionów Włochów ma 33 miliony samochodów osobowych) i... jeżdżą najstarszymi - statystycznie - autami. 11 milionów pojazdów wyprodukowanych ponad 10 lat temu nie odpowiada unijnym dyrektywom dotyczącym ochrony środowiska. Złomowania dokonują specjalistyczne, koncesjonowane przedsiębiorstwa, którym właściciele wraz z samochodami przekazują również kartę wozu i dowód własności (we Włoszech są to dwa różne dokumenty) oraz numery rejestracyjne, otrzymując w zamian dokument potwierdzający przejęcie odpowiedzialności za pojazd.
Koszt złomowania samochodu we Włoszech wynosi ok. 100 euro. Wiele przedsiębiorstw jednak dokonuje złomowania bezpłatnie, np. w przypadku popularnych modeli samochodów lub też modeli szczególnie rzadkich, do których części zamienne są drogie lub trudne do zdobycia na rynku.
Od 1997 roku władze włoskie prowadzą politykę udogodnień podatkowych, by zachęcić do kupowania nowych samochodów. W przypadku zamiany samochodu starego na nowy właściciel przez 3 lata jest zwolniony z podatku od własności, a jednorazowo od opłaty rejestracyjnej i kosztów uzyskania tytułu własności. W przypadku kupna nowego auta w zamian za stare, to sprzedawca nowego pojazdu jest zobowiązany do załatwienia formalności, związanych ze złomowaniem pojazdu oraz do opłacenia wynikających z tego kosztów. Ostatnio przedłużono takie ulgi do marca 2003 roku.

Struktura konsumpcji gospodarstw domowych we Włoszech w 2003 r.

W ostatnich latach struktura konsumpcji gospodarstw domowych we Włoszech ulegała zmianom. Dzisiaj nadal podstawowe grupy wydatków stanowią: czynsze i opłaty związane z mieszkaniem, wydatki na żywność oraz na transport. Stanowią one razem ponad 66% wszystkich wydatków. Ale w ostatnich latach ich udział spadał na korzyść innych wydatków.

Konkurencyjność włoskiej gospodarki, oceniana przez pryzmat podstawowych wskaźników gospodarczych - dynamika PKB, inflacja, wskaźnik produkcji sprzedanej przemysłu, stopa zatrudnienia, saldo obrotów towarowych i bieżących, w ciągu ostatnich lat systematycznie spada, co budzi we Włoszech poważne zaniepokojenie.

 

Podstawowe dane makroekonomiczne

Rok 2003 dla gospodarki włoskiej nie był najlepszy. Odnotowano wzrost PKB w wysokości 0,3%, a nie jak prognozował rząd 0,5% (w 2002 r. wyniósł on 0,4%). Ubiegły rok charakteryzował się stosunkowo wysoką inflacją (2,5%), której towarzyszył wzrost wynagrodzeń o 3,2% w sektorze administracji publicznej, o 3,4% w sektorze usług i rolnictwa, o 2,7%, w sektorze przedsiębiorstw, a w budownictwie o 2,4%. Ponadto odnotowano spadek nakładów inwestycyjnych w wysokości 2,5%. Wskaźnik zatrudnienia wyniósł 56,0% (w 2002 r. 55,4%): w tym kobiet 42,7%, a mężczyzn 69,3%. W 2003 r. stopa bezrobocia wyniosła 8,7% (w 2002 r. 9,0%). Zadłużenie wewnętrzne do PKB wyniosło 106,2% w stosunku do 108,0% zarejestrowanym w 2002 r. 

Warto podkreślić, iż w latach 1996-2003 produkcja przemysłowa wzrosła jedynie o 5% (w strefie euro wzrost ten wyniósł 17%), a udział  Włoch w światowym eksporcie spadł z 4,5% do 3,3%. W 2003 r. włoskie firmy sprzedały za granicę towary za 255,1 mld EUR, a sprowadziły za 253,5 mld EUR. Oznacza to spadek zarówno eksportu, jak i importu (odpowiednio o 5,2% i o 2,9%). Saldo obrotów wyniosło 1,6 mld EUR (7,8 mld w 2002 r.- spadek o 79%) i osiągnęło najniższy poziom od 1993 r.

 

Konkurencyjność włoskiej gospodarki wg światowych rankingów

W prowadzonych przez światowe instytucje klasyfikacji Włochy plasują się wśród państw o stosunkowo niskiej konkurencyjności. Przykładowo w rankingu Merrill Lynch Włochy zajmują w klasyfikacji światowej 30-33 miejsce, natomiast w klasyfikacji Global Competitiveness Report spadły z 33 na 41 (klasyfikacja obejmuje 102 kraje) i zostały wyprzedzone m.in. przez Finlandię, Stany Zjednoczone, Szwecję, Danię, ale również przez Maltę, Czechy, Litwę, Łotwę, Botswanę, Jordanię i Tajlandię. Wg Heritage Foundation Włochy znajdują się na 26 miejscu w klasyfikacji swobód gospodarczych (index of economic freedom). Natomiast wg szacunków The World Competitiveness Yearbook w ubiegłym roku spadły z 14 miejsca na 17 (klasyfikacja obejmuje 59 państw).

 

Efekty spadku konkurencyjności

Spadek konkurencyjności ma dwie bezpośrednie konsekwencje:

1. spadek znaczenia Włoch w międzynarodowym eksporcie,

2. spadek napływu inwestycji zagranicznych.

 

Ad.1 Spadek konkurencyjności włoskiej gospodarki wiąże się z utratą pozycji Włoch w światowym eksporcie: od 1995 do 2003 roku ich udział spadł z 4,5% do 3,3%. Rok 2003 dla włoskiego handlu zagranicznego był stosunkowo trudny. Wpływ na to miała m.in. aprecjacja euro, problemy związane z epidemią SARS, problemy koniunkturalne głównych partnerów gospodarczych Włoch (m.in. Niemiec i Francji), trudna sytuacja w kluczowych sektorach włoskiego eksportu (przemysł tekstylno-odzieżowy i obuwniczy).

Saldo obrotów wyniosło 1,6 mld EUR (7,8 mld w 2002 r.- co oznacza spadek o 79%). Jeżeli chodzi o strukturę geograficzną handlu zagranicznego w 2003 r. odnotowano dalszy spadek eksportu do państw UE. Saldo handlowe z państwami UE było ujemne (sytuacja ujemnego salda z państwami UE utrzymuje się od przeszło czterech lat) i wyniosło 7,6 mld EUR (w stosunku do 5,6 mld w roku poprzednim). Spadł również eksport do Stanów Zjednoczonych, państw Ameryki Łacińskiej, Azji (Chin i Japonii). W 2003 r. eksport Włoch do państw spoza UE, w porównaniu do analogicznego okresu roku 2002, spadł o 3,4%, import utrzymał się na stałym poziomie. Saldo było dodatnie i wyniosło 9,2 mld EUR (w 2002 r. - 13,4 mld EUR). Przyczyn dopatruje się w aprecjacji euro w stosunku do dolara amerykańskiego, zbyt rygorystycznej polityce monetarnej EBC oraz narastającej konkurencyjności gospodarek państw rozwijających się (często stosujących nieuczciwą konkurencję). 

Ad.2 Brak zdolności lub niewielka zdolność  przyciągania zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Włoch. Obecnie trafia do Włoch ok. 0,9% całości zagranicznych inwestycji (dla porównania do USA trafia 22%, do Niemiec 6,7%, do Francji 4,5%, do Hiszpanii 2,1%, natomiast do Chin ponad 5%). W 2003 r. do Włoch napłynęło ok. 15,8 mld EUR bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Największym inwestorem są Stany Zjednoczone, następnie Francja i Niemcy, Wielka Brytania, Niderlandy, Szwecja, Japonia. Inwestorzy nie dostrzegają korzyści lokalizacyjnych we Włoszech: odstraszają ich wysokie koszty produkcji (np. koszty energii, jedne z najwyższych w UE: koszt 1 MW wynosi 50 EUR), obciążenia podatków i szereg barier  biurokratyczno-administracyjnych.

 

Studium Komisji ds. Działalności Produkcyjnych, Handlu i Turystyki Izby Deputowanych 

Spadkowi konkurencyjności włoskiej gospodarki i przyczynom tego zjawiska zostało poświęcone wiele analiz i opracowań. Jednym z najbardziej przenikliwych i ciekawych jest ogłoszone niedawno studium X Komisji ds. Działalności Produkcyjnych, Handlu i Turystyki Izby Deputowanych. Celem dokumentu, którego pełna nazwa brzmi: „Studium poświęcone systemowi przemysłowemu Włoch, tendencjom i politykom mającym na celu ożywienie gospodarki” (Indagine conoscitiva sul sistema industrialne italiano. Tendenze evolutive e politiche di rilancio), była identyfikacja słabości strukturalnych systemu przemysłowego Włoch (m.in. w kontekście kryzysu Fiata) oraz określenie jego mocnych punktów. Identyfikacja ta ma na celu ukierunkowanie działań, zgodnych z zasadami dopuszczalności pomocy publicznej w UE, mających na celu poprawę aktualnego stanu rzeczy. Prace nad dokumentem trwały ponad pół roku.   

W studium konkurencyjność definiuje się nie jako możliwość i zdolność produkcji po niższych kosztach - jak w przypadku państw rozwijających się - lecz jako synonim funkcjonalności całego systemu gospodarczego, zdolność do funkcjonowania w warunkach zglobalizowanej gospodarki wolnorynkowej, innowacyjności oraz rozwoju sektora B&R. Priorytetem rządu powinno być, zdaniem Komisji, ustalenie wytycznych dla nowej polityki przemysłowej, która bazowałaby na rzetelnej wiedzy na temat poszczególnych sektorów oraz funkcjonowałaby zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

 Do elementów pozytywnych charakteryzujących włoski system przemysłowy zostały zaliczone: po pierwsze - położenie geopolityczne, po drugie - zdolność przystosowawcza MŚP oraz ich wiodąca rola w wielu sektorach (np. tekstylno - odzieżowym, obuwniczym).

 Najwięcej uwagi poświęcono jednak słabościom systemu. Studium analizuje konieczność przeprowadzenia reformy finansów publicznych, systemu emerytalnego i zdrowia. Postuluje się także obniżenie poziomu obciążenia podatkowego. Zaznacza się konieczność reformy sektora energetycznego oraz infrastruktury.  

Ponadto postuluje się ściślejszą współpracę właściwych ministerstw z samorządami lokalnymi, zrzeszeniami branżowymi, izbami handlowymi i przedsiębiorcami oraz efektywniejsze zagospodarowanie środków przeznaczanych na promocję Made in Italy. Podkreśla się konieczność wprowadzenia nowych instrumentów finansowania odzwierciedlających postanowienia „Bazylea-2”. Podkreśla się również konieczność zwiększenia technologicznej konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw poprzez zwiększenie m.in. poziomu nakładów na B&R oraz zwiększoną współpracę z uniwersytetami, które z kolei powinny stać się aktywnym podmiotem polityki patentowej.

 

Słabości systemu wg Studium

Wysoki poziom zadłużenia publicznego. W 2003 r. wskaźnik udziału deficytu budżetowego w produkcie krajowym wzrósł z poziomu 2,3% zarejestrowanego w r. 2002 do 2,5%. Zadłużenie wewnętrzne w stosunku do PKB wyniosło 106,7%.

W tym kontekście należy zaznaczyć, iż rząd włoski korzysta z dodatkowych środków wspomagających finanse publiczne, tzw. działań jednorazowych (np. sanacji podatkowych). Bez powyższych działań deficyt w ub. r. wyniósłby 56,6 mld EUR, tj. osiągnąłby poziom 4,3% PKB. Zgodnie z zobowiązaniem w stosunku do KE rząd włoski musi zrezygnować z korzystania z działań jednorazowych do 2006 r. Oznacza to, iż bez odpowiedniej reformy finansów publicznych Włochy mogą się znaleźć po tej dacie w trudnej sytuacji finansowej.  

System emerytalny. We Włoszech świadczenia emerytalno-rentowe pobiera 16,5 mln osób (na 57 mln mieszkańców). Wydatki na emerytury są proporcjonalnie wyższe niż w innych krajach UE i wynoszą prawie 14%PKB (średnia w UE - 12%) i pomimo przeprowadzenia dwóch reform wykazują tendencję wzrostu. Zgodnie z wyliczeniami, jeśli nie zostanie wprowadzona reforma, w 2030 r. wyniosą one 16% PKB.

Dotychczas wprowadzane reformy nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, gdyż mimo powiązania nowych świadczeń z wysokością wpłaconych składek, system nadal jest podatny na niekorzystne wpływy demograficzne i ekonomiczne. Dotyczy to przede wszystkim wzrostu proporcji osób w wieku emerytalnym do osób w wieku produkcyjnym . Relacja ta wzrośnie z 21% w 1990 r. do 31,5% w 2010 r. i do 48% w 2030 r. (będzie jedną z najwyższych w świecie). W 2002 r. wysokość wypłaconych emerytur wyniosła 180 mld EUR w stosunku do 120 mld wpływów ze składek. Ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa wiąże się jednocześnie niedofinansowanie i zadłużenie systemu opieki zdrowotnej.  

Wymienione elementy - wysoki poziom zadłużenia publicznego, system emerytalny i zdrowia- mają  wpływ na znaczący poziom obciążeń podatkowych przedsiębiorstw. W roku minionym obciążenie podatkowe wzrosło z 41,9% do 42,8%. 

Sytuacja ta wpływa z kolei na niski poziom nakładów przeznaczanych na szkolnictwo oraz B&R. Wydatki na szkolnictwo we Włoszech należą do najniższych w państwach OECD i wynoszą zaledwie 0,7% PKB. Nakłady finansowe na B&R wynoszą ok. 1,1% PKB. W porównaniu na B&R Wielka Brytania przeznacza 2,5% PKB, Stany Zjednoczone 2,8%, a Finlandia i Szwecja 3,5%. Sytuacja ta ma negatywny wpływ na liczbę patentów włoskich. Włochy w tym zakresie pozostają w tyle w stosunku do pozostałych krajów (w 2001 r. w UE zarejestrowano 161 patentów na milion mieszkańców, we Włoszech 75). W celu zwiększenia technologicznej konkurencyjności i innowacyjności rząd zapowiedział wprowadzenie Kodeksu własności przemysłowej, zawierającego nowe regulacje odnośnie patentów.  

Studium zwraca również uwagę na niską liczbę studentów na kierunkach związanych z przemysłem oraz na brak współpracy między uniwersytetami i przemysłem. Postuluje się konieczność zastosowania modelu amerykańskiego, który promuje taką współpracę. W dokumencie postuluje się także udzielenie uniwersytetom prawa wydawania patentów (na wzór amerykańskiego Bayh - Dole Act z 1980 r.).  

W Studium postuluje się reformę rynku pracy. Dotychczasowa strategia rządu (popierana przez Confindustrię) bazująca na obniżaniu kosztów produkcji oraz zwiększaniu elastyczności rynku pracy nie jest bowiem wystarczająca. Niepokoi przede wszystkim stosunkowo wysoki poziom bezrobocia wśród kobiet i młodzieży.  

W omawianym dokumencie zaznacza się niską liczbę włoskich grup/koncernów w porównaniu do pozostałych państw członkowskich UE. Na słabość i niską liczbę koncernów przemysłowych miała m.in. wpływ polityka gospodarcza lat 90-tych, w tym przede wszystkim wielkie prywatyzacje, które nie zapewniły odpowiedniego rozwoju systemu gospodarczego, jego internacjonalizacji i stworzenia rozwiniętego systemu finansowego na wzór innych krajów Unii Europejskiej.

Włoski system przemysłowy charakteryzuje się dużą ilością mikro, małych i średnich przedsiębiorstw.  Ich charakter rodzinny i regionalny został zaliczony do słabości. We Włoszech około 47% firm to firmy zatrudniające poniżej 10 pracowników, w Niemczech procent ten wynosi 22%, podobnie jest we Francji. Charakter rodzinny wpływa na fakt, iż na pierwszy plan wysuwa się zachowanie kontroli nad firmą, a nie jej rozwój i dochody. Studium odnotowuje wysoki wskaźnik odnoszący się do tworzenia firm. Jednak aż 50% nowoutworzonych firm po trzech miesiącach przestaje działać.  W dokumencie zwraca się także uwagę, iż wiele MŚP działa w szarej strefie, zatrudniając ok. 3 mln pracowników. MŚP są ściśle związane z danym obszarem terytorialnym i funkcjonującymi tam dystryktami przemysłowymi. Odnośnie przyszłości dystryktów dokument sygnalizuje potrzebę ich internacjonalizacji.   

Włoskie MŚP, podobnie jak i koncerny,  napotykają na szereg problemów w kontaktach z bankami. Zwraca się uwagę na utrudniony dostęp do kredytów bankowych i sposób finansowania działalności przedsiębiorstw (przede wszystkim pożyczki krótkoterminowe) oraz na koszty usług bankowych, które są wyższe niż w państwach UE (w latach 1996-2003 wzrost kosztów wyniósł 61% w stosunku do 20% zarejestrowanych w Niemczech i 13% we Francji). System bankowy jest jedyną de facto instytucją świadczącą usługi pożyczkowe/kredytowe.  

MŚP nie mogą w konsekwencji korzystać z samofinansowania. Brak własnych środków finansowych oraz wysokie oprocentowanie kredytów stanowi przeszkodę w finansowaniu innowacyjności i B&R. Studium sugeruje potrzebę rozwoju rynku kapitału ryzyka.  

Niski poziom nakładów inwestycyjnych. Rok 2003 charakteryzował się spadkiem nakładów inwestycyjnych w wysokości 2,5% oraz spadkiem bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Na spadek BIZ mają wpływ m.in. bariery biurokratyczno-administracyjne (np. długi okres oczekiwania na wszelkiego rodzaju zezwolenia - w tym również na wizy dla zagranicznych kontrahentów), niewystarczająca infrastruktura, wysokie podatki i wysokie koszty energii.   

Chociaż specjalizacja włoskich MŚP z jednej strony została zaliczona do pozytywów, to z drugiej w studium podkreśla się, iż przedsiębiorstwa włoskie działają w sektorach, w których trudno się przeciwstawić konkurencji państw rozwijających się (przede wszystkim Chinom). W konsekwencji odnotowuje się spadek zatrudnienia. W 2003 r. dotknął on przede wszystkim sektor tekstylno-odzieżowy (-6,5%) i spożywczy (-3,8%). Dlatego wg Komisji Europejskiej Włochy nie mogą opierać przyszłego rozwoju i konkurencyjności gospodarki na „starych specjalizacjach”.

 
Jakie są podstawowe problemy włoskiej gospodarki widziane z perspektywy europejskiej?

Przede wszystkim mają one różnorodny charakter i dotyczą zwłaszcza struktury przemysłowej, rozwoju demograficznego, ograniczeń rynku pracy, braku lub dysfunkcji mechanizmu konkurencji w kluczowych sektorach gospodarki - co przywodzi na myśl ostatnie skandale mające miejsce w sektorze bankowym, oraz antagonizm pomiędzy przedstawicielami związków zawodowych i rządu.

Włochy cierpią w sposób szczególny na osłabienie konkurencyjności swojego przemysłu, spowodowane przede wszystkim jego strukturą, w której (w porównaniu do innych krajów europejskich) przeważają małe i średnie przedsiębiorstwa. Działają one w tych sektorach gospodarki, w których mamy do czynienia z bezlitosną konkurencją na skalę światową. Mam na myśli na przykład włoski przemysł tekstylny, wystawiony na bezpośrednią konkurencję rynku chińskiego. To, czego naprawdę potrzebują Włochy, podobnie jak cała gospodarka europejska, to znaczące inwestycje w badania naukowe i rozwój, które jako jedyne mogą stanowić element wzmacniania konkurencyjności rynku krajowego. Niemniej jednak, przeznaczenie środków na rozwój innowacyjnych technologii to inwestycja długoterminowa, która przyniesie oczekiwane rezultaty dopiero po dłuższym okresie czasu. Nawet, jeżeli rozpoczniemy ten proces tak szybko jak to tylko możliwe, najbliższe lata nie będą z pewnością łatwe dla Włoch. Z punktu widzenia wzrostu demograficznego, problem jest tak samo poważny, przede wszystkim z powodu wpływu, jaki wywiera on na PKB: wciąż starzejące się społeczeństwo (osoby powyżej 60 roku życia w całej populacji stanowią 24,5 - przyp. autora), malejący współczynnik narodzin (w okolicach 9,6 narodzin na 1000 mieszkańców � przyp. autora). Biorąc pod uwagę tę sytuację, obecny system emerytalny, w obliczu braku reform, okazuje się niewydolny.

Gospodarka

Podstawą gospodarki jest przemysł i usługi. Eksploatuje się ropę naftową i gaz ziemny oraz złoża rud cynku, ołowiu, rtęci, boksytów, siarki, soli kamiennej, a także marmurów i materiałów budowlanych. Produkcja środków transportu. Rozwinięty przemysł samochodowy (Fiat, Alfa Romeo), stoczniowy, metalowy, elektroniczny, petrochemiczny, metalurgiczny, włókienniczy, odzieżowy, skórzany, spożywczy (makarony, wina, oliwa). Rybołówstwo.

Użytki rolne stanowią 57% powierzchni kraju. Uprawia się: pszenicę, kukurydzę, ryż, winorośl (1. miejsce na świecie w zbiorach), oliwki (2. miejsce), owoce cytrusowe, migdałowce, rośliny strączkowe, warzywa (głównie pomidory), tytoń, kwiaty. Ponadto hodowla bydła, owiec, trzody chlewnej, drobiu. Rozwinięta komunikacja: lotnicza, kolejowa, morska i drogowa.

Zatrudnienie i stopa bezrobocia

Zatrudnienie 24,1mln

Stopa bezrobocia 8,6%

Telefony komórkowe

Z opublikowanych właśnie przez Europejskie Biuro Statystyczne EUROSTAT badań wynika, że już w 13 krajach Unii Europejskiej liczba telefonów komórkowych przewyższa liczbę mieszkańców. W Luksemburgu na 100 mieszkańców przypadało w 2005 roku 158 komórek, na Litwie 127, we Włoszech 122.

Telefon stacjonarny(2005) 45/100mieszkańców

Komputery w gospodarstwach domowych

2006 rok na 1000 gospodarstw domowych 390 komputerów

2010 rok na 1000 gospodarstw domowych 450 komputerów

Rozpowszechnienie szerokopasmowego internetu to 6,1%

III. Otoczenie polityczno - prawne

1. Przepisy regulujące działalność gospodarczą

Działalność przedsiębiorstw we Włoszech regulowana jest przez Kodeks Prawa Cywilnego z 1942 r. z późniejszymi zmianami oraz „reforma systemu spółek kapitałowych i spółek spółdzielczych” Zgodnie z włoskim Kodeksem Cywilnym, działalność o charakterze gospodarczym podlega wpisowi do Rejestru Przedsiębiorstw. Od 1 lipca 2003 r. składanie wszystkich dokumentów związanych z wpisem firmy do Rejestru Przedsiębiorstw jest możliwe wyłącznie droga elektroniczna lub na nośniku elektronicznym (system TELEMACO) po potwierdzeniu podpisem elektronicznym. W celu zarejestrowania działalności gospodarczej w tym systemie konieczne jest posiadanie specjalnej karty SMART, umożliwiającej składanie podpisu elektronicznego. Karty takie można otrzymać w biurach Izb Handlowych. Obowiązek rejestracji przedsiębiorstwa droga elektroniczna nie obowiązuje przedsiębiorców indywidualnych oraz podmiotów, które podlegają rejestracji jedynie w Wykazie Gospodarczo - Administracyjnym (REA), czyli stowarzyszeń, przedstawicielstw firm zagranicznych, itp.

Najbardziej popularnymi formami prawnymi prowadzenia działalności gospodarczej dla firm średnich jest spółka z ograniczona odpowiedzialnością, zaś duże przedsiębiorstwa oraz firmy, których akcje są notowane na giełdzie (obowiązkowo) spółka akcyjna.

Ułatwienia dla przedsiębiorców

„Sportello Unico” , czyli okienko dla przedsiębiorców, powstały na szczeblu gmin w każdym regionie Włoch w ramach polityki wspierania przedsiębiorczości. Są to swoiste one-stop-shop, w których przedsiębiorca może dokonywać wszystkich formalności związanych z założeniem firmy. Gwarantuje to przedsiębiorcy przejrzystość i skuteczność procedur oraz oszczędność czasu.

2. Podatki

Obecnie we Włoszech wyróżniamy 5 podstawowych rodzajów podatków:

- podatek dochodowy od osób fizycznych - zależy od wysokości uzyskanych dochodów, stawki: 23%, 33%, 39% oraz 43%,

- podatek dochodowy od osób prawnych - 37%

- podatek od wartosci dodanej VAT - stawka podstawowa 20% oraz stawki zredukowane 10% i 4%, oraz 0%

- podatek od usług niematerialnych,

- akcyza - nakładana w przypadku wyrobów alkoholowych, tytoniowych, paliw i

pojazdów samochodowych.

- każde przedsiębiorstwo płaci podatek w wysokości 4,25% na szczeblu lokalnym.

3. Wskaźnik jakości życia

Jakość życia spada we Włoszech. Najnowsze statystyki pokazują, że 11% włoskich rodzin żyje poniżej granicy biedy, a 15% ma trudności ze związaniem końca z końcem.

Wskaźnik jakości życia: Włochy są na 8 miejscu (2007)

4. Wskaźnik globalizacji

Włochy są na 27 miejscu (2007)

5. Wskaźnik zaufania inwestorów zagranicznych

FDI - 19 miejsce - 1,055 (2005)

6. Wskaźnik korupcji

CPI - 41 miejsce - 5,2 (2007)

7. Wskaźnik rozwoju społecznego

HDI - 18 miejsce - poniżej 0,800 (2005),

8. Indeks demokracji - 7,73 (2006)

9. Wskaźnik dyskryminacji płciowej

Wskaźnik zatrudnienia kobiet - 45,2%

IV. Otoczenie techniczne

1. Wydatki na sferę badawczo-rozwojową 1,15 % PKB

2. Infrastruktura techniczna

1. kolej 22.250 km

2. drogi 654.676 km

3. lotniska 133

4. drogi wodne 2.400 km

3. Poziom innowacyjności gospodarki 0,33

4. Użytkownicy Internetu 51,8% populacji

5. Użytkownicy tel. kom. 55,918 mln

13

---