BOTANIKA
Ściana komórkowa
- powstaje w czasie podziału komórki, jako przegroda pierwotna
- wzrost ściany komórkowej polega na zwiększaniu jej powierzchni i na pogrubianiu, po ustaniu wzrostu na ścianę pierwotna nawarstwia się trójwarstwowa ściana wtórna, o grubości zależnej od funkcji komórek.
Rodzaje składników ściany:
- składniki szkieletowe, włókniste (rusztowanie ściany) grupują się w mikrofilamenty i fibryle
• celuloza (polimer glukozy) - od 2,5% w ścianie pierwotnej do 80% w ścianie wtórnej, występuje w postaci krystalicznej (micele) i bezpostaciowej (w obszarach między-micelarnych)
• hemicelulozy (polimery cukrów sześcio- sześciu pięciowęglowych oraz pochodnych glukozy) - pomagają celulozie wypełnianiu obszarów, nie tworzą struktur krystalicznych
- składniki podłoża (wypełniają przestwory między rusztowaniem)
• hemicelulozy
• pektyny (głównie polimery galaktozy) - nierozkładalne, aby komórki przylegały do siebie (lepiszcz komórkowy)

Każda komórka posiada:
- jamki - niezgrubiałe miejsca w ścianie wtórnej, przez które następuje komunikacja pomiędzy sąsiednimi komórkami za pośrednictwem pasm cytoplazmy - plazmodesm
- układ mikrofibryli celulozowych celulozowych w warstwach ściany komórkowej decyduje o takich właściwościach fizycznych komórki, jak odporność na rozerwanie (np. len, konopie - układ włóknisty, podłużny) lub rozciągliwość (np. palma kokosowa - układ spiralny, ukośny)
Modyfikacje ścian komórkowych
Modyfikacje ścian komórkowych powstają wskutek odkładanie się w nich różnych substancji.
Sposoby odkładania się substancji w ścianie komórkowej:
- inkrustacja - cząsteczki nowej substancji wnikają pomiędzy budujące ścianę cząsteczki celulozy
- adkrustacja - na istniejącą ścianę nakładane są nowe warstwy
Rodzaje modyfikacji ścian komórkowych:
- drewnienie (lignifikacja) - inkrustowanie ściany poprzez drzewnik (ligninę); ligniny wypełniają przestrzenie międzymicelarne, ściany zdrewniałe są sztywne, odporne na zgniatanie i zerwanie oraz wykazują zmniejszoną przenikliwość dla wody
ligniny posiadają bardzo złożoną budowę chemiczną odmienną od budowy celulozy
- korkowacenie (suberynizacja) - adkrustowanie ściany komórkowej suteryną (ściany są szczelne dla wody i powietrza, odporne na rozkład nieprzezroczyste, izolacja protoplastu od otoczenia prowadzi do jego zamierania (warstwa korkowa)
- kutynizacja - adkrustowanie i inkrustowanie ściany kutyną (często przepojonej dodatkowo woskiem), ściany mało przepuszczalne dla wody, warstwa przezroczysta (komórki skórki u wielu roślin)
suberyna, kutyna i woski są pochodnymi wyższych kwasów tłuszczowych
(zabezpieczenie owoców przed wyparowaniem np. jabłko, śliwka; nie przeszkadza w transpiracji, w oddychaniu, zabezpiecza przed ingerencją grzybów)
rośliny śródziemnomorskiej strefy, stepów - bardzo dużą transpiracja (parowanie)
rośliny twardolistne (oliwka), sukulenty, kaktusy - skutynizowane liście, często kwiaty i owoce
Kutynizacja nie dotyczy tkanek wewnętrznych
- śluzowacenie - adkrustowanie ściany związane z przemianami pektyn - lepiszcza komórkowego w zespołach tkankowych; pektyny przekształcają się w śluzy zabezpieczające komórki przed wysychaniem (np. nasiona lnu w trakcie kiełkowania) dotyczy nasion, ściany, skórki
- inkrustowanie ściany innymi związkami chemicznymi
• mineralizacja - inkrustowanie ściany komórkowej związkami nieorganicznymi
» krzemionką (skrzypy, trawy, turzyce, ściany komórkowe twardzieli drzewa korkowego)
» węglanem wapnia (okrzemki, krasnorosty np. kalinek”litotamnia”, ściany komórek twardzieli buku i wiązu)
latotamnia - skały wapienne powstałe w nawarstwiających się ścianach komórek okrzemków i krasnorostów: Alpy, Góry Dynarskie góry powstałe z litotamin
• związkami organicznymi:
» garbnikami - pochodnymi glikozydów (ściany komórek twardzieli sosny, dębu, robini, orzecha, jałowca, cisu itp.) właściwości bakteriobójcze
» barwnikami flawonowymi (ściany komórkowe owocników grzybów kapeluszowych)
Wodniczki (wakuole) i sok komórkowy
- wodniczki to obszary wydzielone w obrębie cytoplazmy, powstające z retikulum endoplazmatycznego. Od reszty cytoplazmy oddzielona je pojedyncza błona elementarna - tonoplast. W wodniczkach gromadzi się wodny roztwór produktów czynnościowych komórki - sok komórkowy.
- młode komórki zawierają mało soku komórkowego, dlatego mają małe wodniczki. W komórkach wyrośniętych wodniczki zlewają się zwykle w jedną centralną wakuolę wszystkie wodniczki w komórce określa się mianem wakuol.
Funkcje wakuoli:
- utrzymanie turgoru (jędrności) komórki, związany z siłą ssące komórki - przepływ roztworów wodnych pomiędzy wakuolą a cytoplazmą w procesie dyfuzji przez półprzepuszczalną błonę tonoplastu - osmoza (z tym związane gromadzenie soli w soku komórkowym słonorośli)
- udział w gospodarce wodnej komórki (zbiornik nadmiaru wody pobranej przez protoplast)
- wpływa na wzrost komórki i wywiera nacisk na jej ściany
- magazynowanie metabolitów
» białka (przekształcanie się wakuoli w ciała białkowe w nasionach roślin motylkowych, a w ziarna aleuronowe - w ziarniakach traw), a także gromadzenie aminokwasów
» cukry (np. glukoza, sacharoza, skrobia, insulina) gromadzone w soku komórkowym
» tłuszcze zapasowe (wakuole tłuszczowe - głównie w nasionach) np. nasiona rzepaku, lnu, kokos
» kwasy organiczne ( szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy) i ich sole
» olejki lotne (przeważnie w komórkach skórki, kwiatach)
» garbniki - w soku komórkowym tkanek wielu roślin, też w niektórych owocach
» barwniki soku komórkowego (chymochromy)
» substancje swoiste dla pewnych taksonów
Do barwników gromadzonych w soku komórkowym różnych roślin zaliczamy flawony, pochodne glikozydów, są one rozpuszczone w wodzie, zaliczamy tu:
1) antocyjany (zabarwienie niebieskie, fioletowe, purpurowoczerwone płatków kwiatów pelargonii, maku, róży, chaber, piwonia, petunia, malwa) liści (np. kapusty czerwonej, buku czerwonolistnego) i owoców (czerwonych winogron)
2) antoksantyny (jaskrawo żółte zabarwienie płatków pierwiosnka, naparstnicy)
Substancje swoiste:
- rośliny psiankowate - gromadzą alkaloidy (nikotyna)
- makowate -
Ściana komórkowa i wakuola = elementy martwe
Części żywe komórki:
Część żywą komórki stanowią protoplast w skład, którego wchodzą cytoplazma podstawowa oraz różne struktury (organelle) przeważnie otoczone podwójnymi błonami cytoplazmatycznymi.
Cytoplazma podstawowa
- nazywana jest też cytosolem lub matriksem (macierzą) cytoplazmatyczną
- cytoplazma jest uorganizowaną mieszaniną licznych związków o właściwościach hydrofilnego układu koloidalnego (fazą rozpraszającą jest tu głównie woda, a rozpraszaną różne związki organiczne i nieorganiczne)
- właściwości fizyczne cytoplazmy

jako układu koloidalnego, umożliwiają zachodzenie procesów hydratacji (pęcznienia) i dehydratacji (odwodnienia) elementów jej struktury białkowej. Procesy te wyzwalają ciągły ruch cytoplazmy (rotacyjny, pulsacyjny i cyrkulacyjny) i warunkują zachodzenie procesów życiowych w komórkach.
- odwodnienie komórek prowadzi do zaprzestania tych procesów:
a) w sposób odwracalny - w komórkach przetrwalnikowych i spoczynkowych (życie utajone)
b) w sposób nieodwracalny - w komórkach martwych (trwała koagulacja białek)
Błony cytoplazmatyczne
- odgraniczają cytoplazmę od reszty komórki
- dzielą cytoplazmę na wiele mikrośrodowisk o odmiennych funkcjach biologicznych, zwanych kompartymentami
- uczestniczą w wielu procesach życiowych komórki (m.in. w transporcie jonów i przemianie energii)
Wyróżniamy dwa rodzaje błon:
a) błony zewnętrzne (o stałej budowie)
» plazmolemma - odgranicza cytoplazmę od ściany
» tonoplastu - odgranicza wodniczki od cytoplazmy
» błony większości organelli komórkowych (jedno i dwuwarstwowe)
b) błony wewnętrzne (o zmiennej budowie)
» retikulum endoplazmatyczne ER - wewnętrzny transport jonów i energii
Siateczka endoplazmatyczna (retikulum)
- układ kanałów i zbiorników (cystern), wykazujący dużą zmienność budowy i kształtu, połączony z błonami wszystkich organelli a z innymi komórkami za pośrednictwem plazmodesm
- pofałdowana budowa ER zwiększa powierzchnię wewnętrzną komórki
Funkcje ER:
» transport substancji
» miejsce procesów biochemicznych
Mikrotubule i mikrofilamenty
- mikrotubule występują w cytoplazmie pod postacią rurkowatych włókien utworzonych z białka tubuliny. Układają się w pasma (biorą udział w procesie podziału mitotycznego komórek - składnik wrzeciona podziałowego centroli; po podziale mikrotuble się rozpuszczają)
- mikrofilamenty - pasma białka kurczliwego aktyny. Uczestniczy w funkcjach komórki związanych z ruchem (ruch cytoplazmy, podział komórki)

Organelli komórkowe nieautoreproduktywne - same nie maja zdolności podziału, są robione na „zamówienie”)
Rybosomy
- drobne organelli, zbudowane z białek i kwasów rybonukleinowych, są miejscem syntezy białek najliczniej występują w komórkach intensywnie rosnących
- rozmieszczone są w cytoplazmie, a także w różnych organellach (jądro, mitochondria, chloroplasty)
- gromadzą się częściowo wzdłuż błon ER, uczestniczą w tworzeniu tzw. retikulum szorstkiego
- nie posiadają własnych błon, bo powstają z ER

Organelle posiadające błony jednowarstwowe, powstające z siateczki endoplazmatycznej

Diktiosomy (struktury Golgiego)
- powstają w obrębie tzw. retikulum gładkiego, stanowią system spłaszczonych cystern, od których z czasem odrywają się kuliste pęcherzyki, zwane pęcherzykami Golgiego (transport produktów diktiosomu)
- diktiosomy są miejscem syntezy:
» cukrowców (budowa ściany komórkowej)
» olejków lotnych (bardzo liczne w komórkach tkanek wydzielniczych)
- występują w peryferyjnych częściach komórki
Lizosomy
- są organelami trawienia wewnątrzkomórkowego (obecność licznych enzymów trawiennych)
- produkty przemiany materii lizosomów są wydalane do wodniczek
Sferosomy
- są organelami syntezy tłuszczów (mogą przekształcać się w ciała tłuszczowe)
Peroksysomy
- biorą udział w procesach utleniania związków organicznych, wykazują współdziałanie z mitochondriami
Są pierwotnymi organami produkcji energii, są mniej wydajne niż mitochondria. Tworzą się w retikulum, są odtwarzane po każdym podziale.

Organelle komórkowe autoreproduktywne - mają zdolność podziału, nie powstają z retikulum
- organelle te:
» rozmnażają się przez podział (lub pączkowanie)
» od cytoplazmy odgranicza je błona dwuwarstwowa
Plastydy
- są dużymi organelami, występującymi wyłącznie w komórkach roślinnych, zawierają znaczne ilości tłuszczowców, a także białek, DNA, RNA oraz barwników rozpuszczonych w tłuszczach (lipochromów) nadających im zabarwienie
- występowanie plastydów decyduje o samożywności roślin, gdyż w nich zachodzi proces fotosyntezy (asymilacji CO2) w plastydach jest też syntetyzowana skrobia
- plastydy rozmnażają się przez podział oraz są przekazywane z pokolenia na pokolenie przez komórki rozrodcze w toku rozmnażania płciowego
- bakterie fotosyntetyzujące i sinice nie tworzą plastydów. Barwniki czynne w procesie fotosyntezy gromadzone są w ich chromatoplazmie, plastydów nie tworzą też grzyby
Rodzaje plastydów:
a) barwne, czynne w procesie fotosyntezy
» chloroplasty
» feoplasty - u brunatnic
» rodoplasty - u krasnorostów
b) barwne, nieczynne w procesie fotosyntezy
» chromoplasty
c) bezbarwne, nieczynne w proces fotosyntezy
» leukoplasty
- plastydy powstają z proplastów, mogą też przekształcać się w różne rodzaje plastydów (np. chloroplasty w chromoplasty)

Plastydy czynne w procesie fotosyntezy
Chloroplasty:
- wnętrze chloroplastu wypełnia półpłynna bezbarwna stroma
- wpuklenia błony wewnętrznej chloroplastu tworzą spłaszczone pęcherzyki, zwane tylakoidami; taka budowa sprzyja zwiększeniu powierzchni aktywnej
- system tylakoidów posiada połączenia z błoną chloroplastu a przez nią z ER i pozostałymi kompartymentami komórki
Wyróżniamy dwa rodzaje tylakoidów:
- krótsze tworzą stosy nazywane granami, w błony tylakoidów wbudowane są cząsteczki barwników (biorą udział w procesie fotosyntezy, zawierają chlorofil)
- dłuższe tylakoidy stromy nie zawierają barwników

• Jeżeli wzrost rośliny odbywa się przy niedoborze światła, proplasty rozwijają się w jasnożółte etioplasty (brak syntezy chlorofilu, ale są syntetyzowane karotenoidy np. w trakcie kiełkowania bulw ziemniaka w ciemności). Na świetle etioplasty szybko przekształcają się w chloroplasty. Chloroplasty nie mogą przekształcić się w etioplasty. Proces etiolacji obserwujemy bardzo często, prawie u wszystkich roślin np. wyrwiemy roślinę, która kiełkowała w ziemi (kiełkowanie łodygi)
• U roślin sezonowo zrzucających liście, chlorofil poddany jest rozkładowi, natomiast karotenoidy pozostają w chloroplastach - stąd zmiana zabarwienia liści jesienią

Plastydy nieczynne w procesie fotosyntezy
Chromoplasty:
- powstają z chloroplastów lub leukoplastów
- chromoplasty nie tworzą tylakoidów, gromadzą natomiast tłuszcze, w których rozpuszczone są karotenoidy
- karotenoidy mogą krystalizować, co wpływa na kształt chromoplastów
- chromoplasty występują w wielu częściach rośliny a ich barwniki nadają kolor owocom przeważnie jednocześnie występują różne barwniki (ważna rola dietetyczna)
Przykłady karotenów:
- likopen - w owocach pomidora i papryki
- β-karoten - w korzeniu marchwi, owocach drzew cytrusowych
Przykłady ksantofili:
- wieloksantyna - w płatkach kwiatu bratka, narcyza
- zeaksantyna - w okrywie owocowo-nasiennej kukurydzy

Plastydy bezbarwne, nieczynne w procesie fotosyntezy
Leukoplasty:
- nie posiadają barwników, powstają z proplastów

w procesie ich rozrostu
- u leukoplastów stwierdza się zdolność do samodzielnych, ameboidalnych ruchów (podobnie jak u proplastów)
- leukoplasty są miejscem gromadzenia materiałów zapasowych różnych roślin:
» skrobi - amyloplasty (w miękiszu zapasowym i bielmie nasion wielu roślin, np.: bulwy ziemniaka, ziarno zbóż, nasiona motylkowe)
» białek - protoplasty (u jaskrowatych, szorstkolistnych, storczykowatych)
» tłuszczu - lipoplasty (niektóre liliowate)
MITOCHONDRIA
- występują bardzo licznie w cytoplazmie; wewnętrzna błona tworzy liczne uwypuklenia (rurki i grzebienie) co zwiększa powierzchnię aktywną organelii;
-wnętrze wypełnia plazma mitochondrialna, w której znajdują się białka, lipidy, DNA, enzymy oddechowe i rybosomy;
- są miejscem przebieg procesów pozyskiwania energii chemicznej (oddychania komórkowego) na drodze rozkładu i utleniania związków organicznych są „siłowniami” komórki
-energia wiązań chemicznych zgromadzona w postaci wysokoenergetycznego związku ATP; jest przekazywana z mitochondrium do cytoplazmy a następnie wykorzystywana w każdym procesie chemicznym, wymagającego dopływu energii
JĄDRO KOMÓRKOWE
- jest niewielką kulistą lub elipsoidalną organellą leżącą w obrębie cytoplazmy; większość komórek posiada jedno jądro; jądro wraz z cytoplazmą wywiera decydujące wpływ na życie komórki; jądro komunikuje się bezpośrednio z cytoplazmą za pośrednictwem porów w błonie;
- wnętrze jądra wypełnia nukleoplazma w skład, której wchodzą: białka, enzymy jądrowe, kwasy nukleidnowe oraz rybosomy
- w nukleoplazmie wyróżniamy:.
» kariolimfa (niebarwiący się, bezpostaciowy sok jądrowy)
» chromatynę (chromosomy - barwiące się struktury włókniste, zbudowane z łańcuchów kwasów nukleinowych i specyficznych białek histonowych)
- w kariolimfie znajdują się jąderka (jedno lub dwa) zbudowane z białek i RNA; są to ośrodki tworzenia rybosomów; jąderka nie mają własnej błony
- każdy organ ma określoną liczbę chromosomów różniących się morfologią i składem genów. Zespół chromosomów nazywamy kariotypem
- główną funkcją jądra jest kierowanie rozwojem i metabolizmem komórki poprzez dostarczanie informacji o strukturze powstających białek budulcowych i funkcjonalnych (enzymatyczych); dzieje się to za pośrednictwem kody genetycznego wynikającego ze specyficznej budowy DNA i odwzorowaniu na rybosomowym RNA (transkrypcja)
- działalność reprodukcyjna jąder komórkowych związana jest n dwoma ważnymi procesami mitoza i mejoza
MIOTOZA
- (kariokineza somatyczna) podział pośredni jądra komórkowego a u roślin występują tkanki twórcze (merystematycznych)
- dzięki mitozie powstają dwa jądra potomne o tym samym zespole chromsomów; podczas mitozy dochodzi także do podziału cytoplamy pomiędzy nowo utworzoną komórką (cytokinezy)
- w komórkach somatycznych (=komórkach ciała bez komórek rozrodczych) u roślin wyższych kariotyp składa się zwykle z dwóch identycznych kompletów chromosomów (zespół diploidalny=2n)
MEJOZA
- kariokineza redukcyjna - podział jądra prowadzący do zmniejszenia liczby chromosomów w powstających komórkach o połowę w stosunku do komórek reszty ciała
- mejoza zachodzi przy powstawaniu gamet I zapewnia stałość zespołu chromosomów w kolejnych pokoleniach
- w komórkach rozrodczych (płciowych) występuje pojedynczy garnitur chromosomalny (haploidalny z liczbą chromosomów=1n) taki zespół genów nazywa się genomem.
- wyróżniamy 3 stany jądra, w których jego postać i funkcje różnią się zasadniczo:
» jądro interfazowe - stan, w którym zachodzi replikacja DNA, oraz synteza białek budujących chromosomy
» jądro mitotyczne - stan, w którym podwojone identycznie chromosomy rozdzielają się na dwie przyszłe komórki potomne w procesie mitozy
» jądro mataboliczne - stan jądra w komórkach ostatecznych wyróżnicowanych, nie zdolnych do dalszego podziału

WZROST I RÓŻNICOWANIE SIĘ KOMÓREK

- wzrost polega na NIEODWRACALNEJ zmianie kształtu lub wielkości, którym towarzysz zazwyczaj nieodwracalny przyrost objętości lub masy plazmy lub ściany komórkowej
- w procesach wzrostu i rozwoju komórek dużą rolę odgrywają endogenne(=tworzone przez roślinę) regulatory wzrostu (auksyny, gibereliny i cytokininiy)
- na wzrost i rozwój komórek (a także organów i całych roślin) wpływają różne czynniki środowiskowe (temperatura powietrza, dostępność składników pokarmowych i wody, intensywność oświetlenia i inne)
- Każda komórka przechodzi 3 fazy
» wzrost embrionalny (podziałów)
» wzrost elongacyjny (wydłużanie, powiększanie)
» faza różnicowania (rozwój)
Wzrost embrionalny dokonuje się przez podział komórek i zachodzi w tkankach twórczych (np. w stożkach wzrostu łodygi i korzenia). W trakcie interfazy zachodzi intensywnie synteza związków organicznych i budowane są elementy strukturalne komórki.
Wzrost elongacyjny jest właściwy dla komórek rosnących ale nie dzielących się. Pobierana jest woda zwiększa się objętość i masa protoplastu, rośnie wakuola i ściana komórkowa.
W fazie różnicowania się z jednakowych komórek powstają różne rodzaje tkanek o odmiennych funkcjach życiowych („podział pracy”). Komórki nie dzielą się natomiast ich budowa podlega modyfikacją (wzrost, różnicowanie, dojrzewanie)

WYBRANE ELEMENTY NAUKI O TKANKACH WYŻSZYCH - HISTOLOGII

- jedną z podstawowych przyczyn ewolucyjnego różnicowanie się komórek w tkanki było wyjście plechowców z wody na ląd i powstanie lądowych organowców.
- opanowanie środowiska lądowego było możliwe dzięki wytworzeniu przystosowań polegających na:
» ograniczeniu utraty wody
» pobierania, przewodzenia i wydalania wody gruntowej lub deszczowej
» wzmocnienia ciała wegetatywnego, rosnącego w powietrzu a nie na wodzie.

KLASYFIKACJA TKANEK:
Pod względem funkcji:
twórcze (merystemy)ϖ
okrywające (skórka pędu i korzenia)ϖ
wzmacniające (kolenchyma i sklerenchyma)ϖ
absorpcyjne (skórka korzenia)ϖ
asymilacyjne (miękisz asymilacyjny)ϖ
przewodzące (drewno, łyko)ϖ
magazynujące (miękisz spichrzowy)ϖ
przewietrzające (miękisz powietrzny)ϖ
wydzielnicze (gruczołowe)ϖ

Nie wszystkie rośliny wykształciły te tkanki. Udziały poszczególnych tkanek w różnych gatunkach są bardzo różne.

Pod względem budowy:
tkanki twórczeϖ
- wierzchołkowe
- interkalarne
- boczne (pierwotne)
- wtórne
tkanki stałeϖ
o jednorodne o niejednorodne
- miękiszowe - przewodzące
- okrywające - wydzielnicze
- wzmacniające
⇓ ⇓
wszystkie komórki w obrębie tkanki są podobne do siebie wiele rodzajów komórek w jednolitej tkance, tkanka ma złożony skład

FUNKCJONALNE UKŁADY TKANKOWE
układ twórczy (tkanki twórcze)ϖ
układ okrywający (skórka łodygi oraz korek łodygi i korzenia)ϖ
układ chłonny (skórka korzenia z włośnikami)ϖ
układ asymilacyjny (miękisz zieleniowy)ϖ
układ wzmacniający (tkanka wzmacniająca i komórkiϖ

o ścianach zdrewniałych)
układ przewodzący (tkanka przewodząca)ϖ
układ spichrzowy (miękisz spichrzowy)ϖ
układ przewietrzający (miękisz powietrzny, aparaty szparkowe oraz system przestworów międzykomórkowych)ϖ
układ wydzielniczy (tkanka wydzielnicza)ϖ

Tkanki merystematyczne:
(gr. meizo - dzielę, stemma - ród)
- występowanie: w miejscach przyrastania roślin na długość i grubość, warunkują nieograniczony wzrost w czasie całego życia rośliny (łodygi, korzenia) lub ograniczony (liście, kwiaty)
- cechy komórek: zdolne do regularnych podziałów, cienkościenne, z dużym jądrem i słabo rozwiniętym wakuomem, brak przestworów międzykomórkowych

Merystemy wierzchołkowe (apikalne)
- tworzą stożki wzrostu pędu i korzenia i warunkują przyrost rośliny na długość
- komórki stożka wzrostu, początkujące wzrost szczytowy, nazywamy komórkami inicialnymi
- merystemy wierzchołkowe pędu osłonięte są liśćmi (pączkiem) a korzeniem - czapeczką

Merystem interkalarny
- wywodzi się od merystemu wierzchołkowego pędu. Powstaje często jako merystem szczątkowy w warunkach przerwania warstwy tkanki twórczej przez nowo ukształtowane tkani stałe
- największe znaczenie posiada u roślin jednoliściennych, gdzie (jako tzw. merystem wstawowy) występuje u podstawy międzywęźli na łodydze i warunkuje jej wzrost na długość

Merystemy boczne (pierwotne)
- należą tu:
a) kambium wiązkowe (miazga pierwotna)
» występuje wewnątrz pędu i korzenia rośliny dwuliściennej
» dkłada nowe komórki do wnętrza i na zewnątrz, powstają w ten sposób wiązki przewodzące
» działanie kambium warunkuje też wzrost pędu i korzenia na grubość
b) tkanki archesporialne
» powstają w nich ziarna pyłku i woreczki zalążkowe
Merystemy wtórne
- powstają z komórek tkanek stałych, które wtórnie odzyskały zdolność podziału
- należą tu :
a) miazga (kambium) międzywiązkowa
» powstaje z komórek promieni rdzeniowych
» łączy pasma kambium, leżącego w obrębie tkanek przewodzących; tkanki przewodzące nie stykają się ze sobą, a kambium międzywiązkowe „uzupełnia” cylinder wiązek twórczych w organach osiowych
b) miazga korkotwórcza (felogen)
» powstaje z zewnętrznej warstwy kory pierwotnej
» leży w peryferyjnej części łodygi i korzenia, na zewnątrz odkładając wtórną tkankę okrywającą (korek), a do wewnątrz - miękisz podkorowy (felodermę)
c) tkanka przyranna (kalus)
» powstaje z żywych komórek leżących w sąsiedztwie miejsca zranienia rośliny
» powoduje zabliźnianie ran (zjawisko wykorzystywane np. w sadownictwie i szkółkarstwie)
d) merystemoidy
» powstają w różnych miejscach np. liściach
» tkanki twórcze aparatów szparkowych, włosków itp.
Tkanki miękiszowe:
- występują we wszystkich organach rośliny, najbardziej rozpowszechnione tkanki roślinne, nazywane też tkanką zasadniczą
- cechy komórek: żywe, cienkościenne, często z dużymi przestworami międzykomórkowymi, tworzącymi system kanałów, umożliwiających stałą wymianę gazową
- tkanki miękiszowe roślin odgrywają bardzo ważna rolę w żywieniu zwierząt i ludzi
Rodzaje miękiszów:
» asymilacyjny
» spichrzowy (w tym wodny)
» powietrzny
Miękisz asymilacyjny
- nazywany też miękiszem zieleniowym (komórki zawierają szczególnie dużo chloroplastów, występują głównie w liściach)
- u roślin dwuliściennych dzieli się na palisadowy (grzbietowa część liścia) i gąbczasty (strona brzuszna), u roślin jednoliściennych nie jest zróżnicowany
Miękisz spichrzowy:
- bezzieleniowe tkanki występujące w korzeniach, łodygach, kłączach, bulwach, cebulach, owocach, nasionach
- służą do magazynowania materiałów zapasowych (głównie skrobia, inulina, sacharoza, tłuszcze, białka aleuronowe)
- odmianą miękiszu spichrzowego jest miękisz wodonośny u sukulentów (śluzy)
Miękisz powietrzny (aerenchyma):
- cechuję go występowanie dużych przestworów międzykomórkowych (jest typowy dla roślin wodnych i błotnych → rośliny, które przeżywają okresowe lub stałe zalewanie)
- miękisz ten ułatwia unoszenie się w wodzie rośliną wodnym, a także stanowi wewnętrzny magazyn powietrza dla roślin całkowicie lub częściowo zanurzonych w wodzie.
Tkanki okrywające:
- występowanie: pokrywają wszystkie organy roślin
- funkcje:
» izolacja wewnętrznych tkanek przed szkodliwymi oddziaływaniami środowiska zewnętrznego
» pośredniczenie pomiędzy wnętrzem rośliny a atmosferą, glebą lub wodą
- rodzaje tkanek okrywających:
a) pierwotne = skórka - powstałe z elementów stożków wzrostu
» epiblema (w korzeniu)
» epiderma (w łodydze)
b) wtórne = korek - powstałe dzięki działalności miazgi korkotwórczej - felogenu (dla roślin wieloletnich)
Tkanki okrywające pierwotne
- cechy komórek: żywe, ułożone jedna warstwa ściśle obok siebie, przeważnie bezbielmowe
Epiblema
- część komórek wydłuża się i tworzy włośniki
- funkcje (poza ochronną):
» aparat chłonny rośliny (pobiera wodę i substancje mineralne z podłoża)
» aparat wymiany gazów (pobiera tlen z gleby i wydziela CO2)
» aparat wydzielniczy - wydziela inne produkty przemiany materii (allelopatia)
allelopatia - wydzielanie produktów przemiany materii, które są nieprzyjazne dla innych roślin, te wydzieliny korzeniowe negatywnie oddziałują np. owies i łubin (uniemożliwiają współpracę); owies i jęczmień (współpraca pozytywna)
Epiderma
- ściany zewnętrznych komórek znacznie pogrubione, najczęściej pokryte nabłonkiem - kutykula a u traw i turzyc wysycone krzemionką
- funkcje epidermy (poza ochronną): udział w wymianie gazów i transpiracja pary wodnej (liczba aparatów szparkowych na liściach kukurydzy 7000 a u pomidora 13000 szt./cm2)
- wytwory epidermy:
a) włoski (trachomy)
» mechaniczne (osłonowe) np. kłujące w ostrożenia, włoski na nasionach bawełny, kutner np. u szarotki alpejskiej
» czepne - zagięte hakowato w chmielu, przytuli czepnej
» wydzielnicze - parzące np. u pokrzywy, wydzielające olejki np. u pelargonii
» czuciowe - ułatwiające odbieranie bodźców np. u muchołówki
» emergencje (wyrostki o funkcjach podobnych do włosków) np. kolce róż, jeżyn
(kolce można wyłamać do końca epidermy, niszczy się wtedy epidermę)
Tkanka okrywająca wtórna - korek (felen)
- powstaje na powierzchni starszych organów (głównie na korzeniu i łodygach)
suberyna - substancja tłuszczowa, która zatyka pory, warstwa nieprzepuszczalna dla czynników zewnętrznych; rośliny odporne na gnicie
- felogen (tkanka twórcza korka) jest zwykle tkanką krótkotrwałą - po wytworzeniu kilku warstw korka przeważnie zamiera. Odcina to żywe komórki korka (po stronie zewnętrznej) i

prowadzi do ich obumarcia (tzw. martwica korkowa, korowina)
- u dębu korkowego felogen jest aktywny wiele lat - stąd tworzy się gruba stale narastająca warstwa korka
- w korku (łodyg i korzeni) powstają liczne skupienia luźno ułożonych komórek tworzące przetchlinki (system kanałów powietrznych łączących się z przestworami komórkowymi wnętrza rośliny)
Wiązki przewodzące
- pierwotne tkanki przewodzące (ksylem i floem) powstają z prokambium
- ksylem i floem występują zawsze obok siebie tworząc wiązki przewodzące
- w korzeniu oba rodzaje tkanek leżą naprzemianlegle (promieniście: ksylem-floem-ksylem itd.), dlatego w korzeniu występują wiązki sitowe i naczyniowe
- w pędzie oba rodzaje tkanek leżą naprzeciwlegle, dlatego w łodydze występują wiązki naczyniowo-sitowe
- w części podliścieniowej łodygi (hypokotyl) następuje przestawienie się tkanek przewodzonych z układu charakterystycznego dla korzenia w układ łodygowy
- w trakcie wzrostu roślin dwuliściennych pomiędzy pierwotnym floemem i ksylemem zakłada się wtórne kambium, które warunkuje następne przyrosty tkanek przewodzących i wzrost organów osiowych na grubość, tworzą się wiązki przewodzące otwarte
- rośliny jednoliścienne przeważnie nie tworzą wtórnego kambium wiązkowego, dlatego od łodygi nie przyrastają na grubość (wyjątek np. Dracena, Yucca)
- u jednoliściennych oraz w liściach dwuliściennych wiązki przewodzące są zamknięte
Floem (łyko)
- podstawową funkcją jest rozprowadzanie po roślinie organicznych substancji pokarmowych, głównie cukrów syntetyzowanych w liściach
- rodzaje komórek floem (tkanka niejednorodna):
a) rurki sitowe
» komórki żywe, wydłużone, ściany celulozowe, przez jamki przechodzą pasma plazmodesm, wakuole nie posiadają tonoplastu, sok komórkowy szybko zanika
b) komórki towarzyszące (przyrurkowe)
» żywe, jądrzaste komórki, współuczestniczące w przewodzeniu substancji (komórki sitowia i towarzyszące powstają przez podział tej samej komórki macierzystej)
c) miękisz floemu
» współuczestniczący w przewodzeniu, spełnia też funkcje spichrzowe
d) włókna łykowe
» występuje tylko u dwuliściennych
» komórki martwe o funkcjach wzmacniających i ochronnych dla żywych komórek fleomu
Ksylem (drewno)
- funkcje:
» rozprowadzanie roślinie H2O i soli mineralnych pobranych przez korzenie; wiosną też substancji odżywczych z tkanek spichrzowych korzeni i łodyg
» tkanka wzmacniająca i spichrzowa
- rodzaje komórek ksylemu (tkanka niejednorodna)
a) cewki (tracheidy)
» martwe, wydłużone, ściany zdrewniałe, na biegunach komórek ułożone ukośnie, perforowane (jamki)
b) naczynia (tracheje)
» występują tylko u okrytonasiennych
» długie rury utworzone z martwych komórek, między którymi zanikły ściany poprzeczne (szybki transport H2O), ściany boczne silnie zgrubiałe
c) włókna drzewne
» rozmieszczone pomiędzy innymi komórkami tkanki
» powstają z przekształcenia cewek, jako element mechaniczny (wzmacniający tkankę)
d) miękisz drzewny
» komórki żywe, funkcje spichrzowe i łączące drewno z innymi tkankami
Tkanki wzmacniające (mechaniczne)
- występują w różnych organach rośliny
- funkcje:
» chronią roślinę przed złamaniem, rozerwaniem, zgnieceniem
» utrzymują roślinę w pozycji pionowej
- rodzaje tkanek wzmacniających
a) kolenchyma
b) sklerenchyma
Kolenchyma (zwarcica)
- jest wytworem merystemów pierwotnych, dlatego występuje przede wszystkim w młodszych częściach łodygi, ogonkach liściowych, rzadziej w korzeniu
- cechy komórek: żywe, zieleniowe, ściśle przylegające do siebie, ściany celulozowo-pektynowe, elastyczne umożliwiające wzrost organów na długość, nierównomiernie zgrubiałe (zwarcica kątowa i płatowa)
Sklerenchyma (twardzica)
- występuje w organach wyrośniętych, często z przekształcenia kolenchymy
- cechy komórek: martwe, ściśle przylegające, o ścianach zgrubiałych i zdrewniałych
Rodzaje tkanek sklerenchymatycznych:
a) włókna (stereidy)
» warunkują odporność organów roślin na rozciąganie
» komórki silnie wydłużone, o końcach zwężonych i klinowato zachodzących na siebie
» włókna występują zespołowo, tworząc wiązki, pasma lub pochwy otaczające wewnętrzną część organów; mogą być elastyczne, słabo zdrewniałe (u lnu) lub silnie zdrewniałe, mało elastyczne (u konopi)
b) komórki kamienne (sklereidy)
» warunkują odporność organów rośliny na ucisk
» komórki o różnych kształtach, mogą występować pojedynczo (idioblasty w owocu gruszy) lub tworzyć zwartą tkankę (łupina orzecha, zewnętrzna część pestek)
Tkanka wydzielnicza (gruczołowa)
- podstawową funkcją jest tworzenie i gromadzenie różnych swoistych wydzielin, często o charakterze substancji ochronnych, wabiących lub trawiących
- cechy komórek: żywe, cytoplazma zagęszczona, duże jądra, znaczna ilość aparatów Golgiego, występują pojedynczo lub w zespołach,
Oddają produkty syntezy do:
» na zewnątrz po samoczynnym rozerwaniu kutykuli
» przestworów międzykomórkowych
Rodzaje komórek wydzielniczych (tkanka niejednorodna):
a) utwory powierzchniowe
- włoski gruczołowe
» żywiczne, olejkowe (szałwia, majeranek)
» solne (pokrzywa)
» trawienne (rosiczka, muchołówka)
» miodniki nektarowe (najczęściej kwiatowe)
- gruczoły wodne (aktywne wydzielanie wody-gutacja liści nasturcji, gatunków z rodziny obrazkowate)
b) utwory wewnętrzne (tworzą kanały i rury)
- żywiczne (drzewa iglaste)
- olejkowe (marchew, dziurawiec)
- mleczne (mniszek, glistnik, mak, drzewo figowe, kauczukowe)

Podział roślin ze względu na stopień organizacji morfologicznej (budowy)
Protophyta - rośliny jednokomórkowe
Thallophyta - plechowce (wyżej uorganizowane glony i grzyby)
Cormophyta - organowce, w tym
» paprotniki (Pterydophyta)
» rośliny nasienne (Spermatophyta)
Najwyższy stopień zróżnicowanie budowy osiągnęły Cormophyta, które odznaczają się różnego typu przystosowaniami do życia na lądzie. Posiadają wyspecjalizowane tkanki a ich specyfikę stanowi podział ciała na korzeń, łodygę i liście, ich budowę charakteryzuje biegunowość.
Budowa osiowa charakterystyczna dla Cormophyta pojawia się już w zarodku rośliny.
Budowa zarodka rośliny wyższej
U roślin wyższych zarodek jest zamknięty i chroniony w nasieniu, będącym organem przetrwalnym. Zarodek zbudowany jest głównie z tkanek twórczych. Do momentu kiełkowania rozwój zarodka jest zahamowany.
Zarodek składa się z:
» osi zarodkowej
» liścieni (liści zarodkowych - cotyledones)
Oś zarodka zakończona jest merystemami wierzchołkowymi korzenia (tworzy korzeń zarodkowy) i pędu (tworzy pąk szczytowy z zawiązaniem liści).
- w pączku szczytowym są zawiązki wszystkich organów. Ważne jest z punktu przydatności by zarodek był jak najlepiej wykształcony (tam jest program budowy dla całej rośliny).

Najlepsze nasiona - najlepszy materiał genetyczny
- hypokotyl (łodyżka podliścieniowa) - część osi zarodka pomiędzy zawiązkiem korzenia a miejscem osadzenia liścieni. Jest to strefa między korzeniem a właściwą łodygą
- epikotyl (łodyżka nadliścieniowa) - część osi zarodka nad liścieniem (trudna do wyodrębnienia np. u traw)
Podczas kiełkowania z nasienia najpierw wyrasta korzonek wraz z częścią podliścieniową
- najpierw z nasiona kiełkuje korzonek, H2O niezbędna do rozpoczęcia procesów życiowych roślin, trzeba zapoczątkować procesy rozkładu, bo w nasionku substancje są spolimeryzowane, silnie odwodnione. Trzeba je rozłożyć do substancji prostszych.
- podstawowe sposoby kiełkowania nasienia:
» nadziemne (epigeniczne) - szybciej rośnie hypokotyl, liścienie są wysuwane na powierzchnię gleby
» podziemne (hypogeniczne) - szybciej rośnie epikotyl, liścienie pozostają w glebie
Sposób kiełkowania ma znaczenie rolnicze, to i w jaki sposób roślina kiełkuje musi być zanotowane i wykorzystane w technologii siewu. Jeśli epigeniczne nasiono musi być krócej siane. Sadzi się te rośliny płyciej. Hypogeniczne - głębiej, by łodyżka znajdowała się głębiej w glebie.
W czasie kiełkowania uaktywnia się gastropizm (reakcja na wpływ grawitacji ziemi) - korzonek trafi do gleby
Funkcje liścieni zależą od sposobu kiełkowania:
a) kiełkowanie epigeniczne
» podczas wschodów liścienie zazieleniają się i przejmują funkcje fotosyntetyzowania np. lipa buk, grab, fasola zwyczajna, łubin, rzepak
» roślina tworzy tym więcej nasion im mniej pewne jest jej wykiełkowanie. Sukcesem jest produkcja dużych nasion (jest ich mniej, powstają silniejsze roślinki)
b) kiełkowanie hypogeniczne
» funkcje spichrzowe zarodka (u roślin dwuliściennych np. dębu, orzecha, grochu, bobu, fasoli wielokwiatowej)
» funkcje organu ssącego, pośredniczącego w pobieraniu substancji zapasowych z bielma (u roślin jednoliściennych np. cebuli, pszenicy, żyta)
Korzeń
Ogólna charakterystyka i funkcje.
Korzeń to zwykle podziemna część rośliny
Funkcje:
» przytwierdzanie rośliny do podłoża
» pobieranie i przewodzenie do pędu wody i soli mineralnych pobranych z gleby
» uczestniczenie w wymianie gazowej z otoczenia
» miejsce syntezy niektórych regulatorów wzrostu (gibereliny i cytokininy) oraz związków azotowych - aminokwasów i alkaloidów
» organ spichrzowy (u roślin dwuletnich i wieloletnich)
System korzeniowy wykształcający się z korzonka zarodkowego
- korzonek zarodkowy wykształca się w korzeń główny, który jest przedłużeniem osi głównej rośliny ku dołowi
- z korzenia głównego wyrastają korzenie boczne rosnące w glebie poziomo lub skośnie. Korzenie boczne rozgałęziają się, dają początek korzeniem dalszych rzędów, które rozstają się w podłożu we wszystkich kierunkach
- korzeń główny z wszystkimi rozgałęzieniami tworzy system palowy
- często korzeń główny jest najsilniej rozwinięty (np. u dębu, jodły, marchwi, buraka, łubinu)
- u roślin płasko korzeniących się rozwój korzeniowy głównego ulega zahamowaniu, a znacznie silniej rozwijają się korzenie boczne (np. u sosny, śliwy, grochu, niektóre gatunki kaktusów)
System korzeniowy wykształcający się na pędach
- korzonek zarodkowy wcześnie zamiera a z dwóch dolnych węzłów łodygi (czasem liści) wyrastają korzenie nazywane przybyszowymi i one tworzą system korzeniowy wiązkowy
- żaden z korzeni nie góruje nad innymi, dlatego tworzą one pęczek korzeni równorzędnych, zwykle cienkich i wiotkich
- system korzeniowy wiązkowy pochodzenia łodygowego występuje u wszystkich paprotników i roślin jednoliściennych, a także u różnych roślin dwuliściennych, które tworzą pędy podziemne (kłącza) lub pędy płożące się (rozłogi) np. truskawka, jaskier rozłogowy, koniczyna biała
Mikoryza
Mikoryza - współżycie systemu korzeniowego roślin wyższych z grzybami - rodzaj wzajemnego pasożytnictwa.
- korzenie wielu roślin są oplecione kożuchem grzybni (opilśni), która przejmuje funkcje włośników i kontaktuje się z otoczeniem poprzez grzybnię rozwijającą się w glebie; grzyb zaopatruje roślinę w wodę i sole mineralne, aminokwasy niektóre substancje wzrostowe a roślina wyższa dostarcza mu głównie węglowodany
- mikoryza zewnętrzna (występuje najczęściej) - strzępki grzyba wrastają w przestwory międzykomórkowe kory (np. u dębu, świerka, modrzewia, sosny, wrzosu)
- mikoryza wewnętrzna - strzępki grzyba wnikają do wnętrza komórki kory (głównie u storczyków; w postaci przejściowej też u brzozy osiki); niektóre gatunki storczyków i korzeniówka są roślinami bezzieleniowymi, całkowicie uzależnione od współżycia z nimi grzybami)
- wiele gatunków grzybów z podgromady podstawczaków owocuje tylko w warunkach mikoryzy z drzewami (np. maślak, pieprznik i gąśka ze sosną; koźlarz z brzozą, osiką; borowik ze sosną, dębem)
Symbioza
- symbioza - współżycie systemu korzeniowego roślin wyższych z niektórymi bakteriami - rodzaj wzajemnego pasożytnictwa
- korzenie roślin są infekowane przez wolno żyjące bakterie glebowe, posiadające zdolność wiązania azotu atmosferycznego
- mechanizm symbiozy
» korzenie roślin są infekowane przez wolno żyjące bakteria glebowe, posiadające zdolność wiązania azotu atmosferycznego
» tworzenie tzw. brodawek korzeniowych - reakcja obronna rośliny na infekcję (tylko w ich granicach mogą żyć bakterie)
» roślina żywicielska dokonuje rozkładu bakterii, wykorzystując związany w ciałach bakterii zbiałczony azot
» część żywych bakterii po rozpadzie brodawek trafia z powrotem do gleby
- przykłady:
» symbioza roślin motylkowych z bakteriami z rodzaju Rhizobium
» symbioza olszy i rokitnika z bakteriami z rzędu promieniowców
Pęd
Charakterystyka ogólna i funkcje
- typowy pęd stanowi nadziemną część rośliny
- część wegetatywna pędu składa się z łodygi (osi pędu) i osadzonej na niej liści
węzły miejsca, na których wyrastają liście, są często zgrubiałe, dzielą łodygę na odcinki zwane międzywęźlami. Od liczby i długości międzywęźli zależy wysokość pędu
- część generatywna pędu (u roślin nasiennych) stanowi kwiaty, z których wykształcają się owoce z nasionami.
- funkcje łodygi:
» utrzymuje rośliny w pozycji odpowiedniej do wykonywania podstawowych funkcji życiowych
» miejsce osadzenia

liści; pączków i organów generatywnych
» przewodzenie substancji odżywczych i wody pomiędzy korzeniami a liśćmi
» prowadzenie fotosyntezy, transpiracji i oddychania.
» gromadzenie substancji zapasowych (u roślin dwuletnich, wieloletnich), czasem też tzw. produktów swoistych lub ubocznych
» u niektórych gatunków - rozmnażanie wegetatywne ( bezpłciowe), zdolność szeroko wykorzystywana do produkcji sadzonek np. porzeczki, agrestu.
- funkcje liści: organy fotosyntezy, transpiracji i oddychania
Pączki i rozgałęzienia się pędów
- każdy pęd rozwija się z pączków, pierwszy pęczek wykształca się w zarodku
- w zależności położenia na łodydze wyróżniamy pączki:
» wierzchołkowe (terminalne) - na szczycie łodygi
» pachwinowe lub boczne - w pachwinach (kątach) liści - zawiązki bocznych odgałęzień pędu
» pączki spoczynkowe ( śpiące = oczka śpiące) - pączki boczne nieprzejawiające aktywności wzrostowej ( do momentu mechanicznego uszkodzenia pędu lub innych oddziaływań hamujących dominację wierzchołkową).

Jeżeli na pędzie wierzchołkowym nie ma kwiatu, więc nie ma dominacji, związane jest to z hormonem (auksyną). Hormony wzrostu wierzchołkowego produkowane przez pączek szczytowy, w mniejszej zawartości w innych pączkach. Pączek wierzchołkowy przekazuje auksyny do pączków śpiących. Największe kwiaty, nasiona są z pędu głównego.
Ułożenie liści i pączków na łodydze
- skrętolegle (występują najczęściej) - z każdego węzła wyrasta jeden liść, a linia łącząca nasady liści biegnie po łodydze spiralnie, np. dąb, wierzba, kapusta, len, ziemniak.
» odmianą ulistnienia skrętoległego jest ulistnienie naprzemianległe traw (też u irysu,
mieczyka ) liście układają się dwurzędowo na łodydze
- okółkowe - z węzła wyrastają dwa lub więcej liści na jednym poziomie
wyróżniamy:
» okółki dwulistne (ułożenie nakrzyżległe) np. lilak, jesion, goździk
» okółki wielolistne np. jałowiec, skrzyp
- u większości gatunków pędy rozgałęziają się tworząc odgałęzienie kolejnych pędów.
- drzewa rozgałęziają się głownie w górnej, krzewy w dolnej części
RODZAJE ROZGAŁĘZIEŃ BOCZNYCH
- monopoidalne (jednoosiowe) - oś pierwotna rośnie szybciej niż odgałęzienia I rzędu dąb, jesion, świerk)
- sympoidalne ( wieloosiowe) - odgałęzienia I rzędu przejmuje prowadzenie pędu (lipa. grab, jabłoń)
Odmianą odgałęzienia sympoidalnego jest rozgałęzienie pseudodychotomiczne, gdy pęd główny zamiera lub przestaje rosnąć (jemioła, lilak, magnolia, klon)
W zależności od długości międzywęźli wyróżniamy długopędy i krótkopędy np. u jabłoni długopędy wytwarzają tylko pączki liściowe, a krótkopędy - liściowe i kwiatowe (na długopędach nie ma owocu jabłoni)
ROZGAŁĘZIENIA PĘDÓW DO SKSEROWANIA!!!!!!! fji. lOS
• U wielu roślin występuje wyłącznie krótkopędy a liście skupione są na pędzie skróconym w rozetkę przyziemną, np. stokrotka, mniszek. U innej np. buraka, marchwi, rzepaku rozetka występuje w fazie młodocianej (juwenilnej) rozwoju. ( Gdy roślina jest wtedy się nie rozgałęzia)
PRZEKSZTAŁCENIA KORZENI, PĘDÓW I LIŚCI l)Korzenie spichrzowe
• korzeń główny - typowy dla wielu roślin dwuletnich ( marchwi, cykorii, brukwi, rzepy, buraka)
• korzenie boczne i przybyszowe- (np. u dalii)
2) Korzenie podporowe- rosną częściowo w powietrzu ( kukurydza, figowiec) 3)Korzenie czepne- wyst często u niepasożytniczych pnączy i epifitćw ( np. bluszcz. winobluszcz)
4) Korzenie powietrzne ( np. u storczyków), pochłaniają wodę z powietrza
5) Korzenie roślin pasożytniczych- ssawki np. u jemioły, korzeniówki, zarazy gałęzistej.
6) Korzenie oddechowe- u drzew namorzynowych (mangowych) umożliwiają wymianę gazową korzeniom zanurzonym w wodzie (tereny bagniste)
PRZEKSZTAŁCENIA PĘDÓW (łodygi)
• Modyfikacje pędów nadziemnych.
1) ROZŁOGI płożące pędy nadziemne, tworzą korzenie przybyszowe w węzłach, pączki pędowe ( koniczyna biała, jaskier rozłogowy, zielistka, niekiedy pozbawione liści ( wici
u poziomki, truskawki)
2) PĘDY PNĄCE - elastyczne, długie międzywęzla. wymagają podpór
wijące (chmiel, fasola wielokwiatowa)
czepne - wykształcają inne przystosowania ( bluszczu, winobluszczu
róża dzika)
wijące i czepne (winorośl, męczennica, groch)

---