Dopuszczalną wysokość usypywania pryzm, kopców, zwałów, a także warunki przechowywania wyrobów określają ich producenci w normach przedmiotowych czy wytycznych dla tych wyrobów.

Wysokość składowania wyrobów nie opakowanych i opakowanych w opakowaniach zbiorczych, transportowych i jednostkach ładunkowych, składowanych w wolno stojących stosach, jest ograniczona następującymi czynnikami:

wytrzymałością wyrobów oraz opakowań na nacisk przy piętrzeniu;

statecznością stosu uformowanego z tych wyrobów;

wytrzymałością podłogi magazynu.

Jednostka ładunkowa - to ładunek utworzony z wielu jednorodnych i niejednorodnych wyrobów przy zastosowaniu (lub bez) odpowiednich urządzeń, dzięki którym ładunek stanowi zwartą jednostkę w procesie transportowym, przystosowana do zmechanizowanych czynności przeładunkowych i piętrzenia w procesie składowania.

Podstawowym celem tworzenia jednostek ładunkowych jest:

możliwość zmechanizowania i zautomatyzowania czynności magazynowych;

możliwość racjonalnego wykorzystania przestrzeni magazynowej oraz przestrzeni ładunkowych środków transportu zewnętrznego przez piętrzenie ładunków;

zapewnienie bezpiecznych warunków pracy w procesie magazynowania, w którym pracownik steruje urządzeniami przeładunkowymi i piętrzącymi, nie dotykając bezpośrednio ładunku;

zabezpieczenie ładunków przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie transportu i składowania.

Biorąc za podstawę typ urządzenia do formowania, rozróżniamy następujące rodzaje jednostek ładunkowych:

jednostki ładunkowe paletowe,

jednostki ładunkowe pakietowe

jednostki ładunkowe kontenerowe

Jednostki ładunkowe występują w międzynarodowym obrocie towarowym stąd też sposób ich formowania jak i wymiary zastosowanych urządzeń muszą odpowiadać ustalonym zasadom, normom i przepisom dotyczącym:

współzależności wymiarowej opakowań, jednostek ładunkowych oraz składowania w przestrzeni magazynowej;

zunifikowanych parametrów jednostek ładunkowych;

konstrukcji urządzeń do formowania jednostek ładunkowych (pojemników, palet, pakietów, kontenerów).

Współzależności wymiarowe wszystkich elementów występujących w procesie formowania, transportu oraz magazynowania jednostek ładunkowych określają normy:

PN-93/M-78003 Wielkości jednostek ładunkowych - Wymiary ; Data publikacji: 1993-05-28, Wprowadza: ISO 3676:1983

PN-89/O-79021 Opakowania - System wymiarowy Data publikacji: 1989-08-10; Wprowadza: ISO 3394:1984

PN-69/O-79020 System wymiarowy opakowań, środków transportu i składowania - Podstawowe wymiary współzależne ; Data publikacji: 1969-06-27

Jednostki ładunkowe paletowe są to jednostki uformowane z określonej ilości wyrobów sztukowych nie opakowanych lub w opakowaniach, przy użyciu urządzeń zwanych paletami.

Norma PN-93/M-78003 na podstawie przyjętego modułu podstawowego 600x400 [mm] ustanawia:

wymiary gabarytowe podstawy preferowanej modułowej jednostki ładunkowej 1200x800 [mm];

wymiary gabarytowe podstawy modułowej jednostki ładunkowej 1200x1000 [mm];

wymiary przewisu, czyli wystawienia ładunku poza krawędzie palet na maksimum 40 [mm] na każdy wymiar palety.

Wymiary miejsca paletowego czyli miejsca przeznaczonego na złożenie paletowej jednostki ładunkowej na powierzchni magazynowej, w gnieździe regału, na samochodach, wagonach kolejowych i w kontenerach zostały ustanowione w normie PN-69/O-79020.Norma ta ustanawia „wymiar dla manipulacji” wynoszący 60 [mm] na każdy bok palety przeznaczony do swobodnego przemieszczania jednostki między

bocznymi ograniczeniami. Dodając do tego wielkość przewisu uzyskuje się ustanowiony przez normę wymiar miejsca paletowego:

dla palety 1200x800 - 1300x900 [mm]

dla palety 1200x1000 - 1300x1100 [mm]

Wysokość podstawowej jednostki ładunkowej ustalono, biorąc za podstawę zunifikowaną wysokość drzwi wagonów kolejowych krytych wynoszącą 2000 [mm]. Maksymalna wysokość ładunku, który można przemieszczać przez drzwi wagonów, przy zachowaniu odległości manipulacyjnej 60 [mm], wynosi więc 1940 [mm], a wysokość paletowej jednostki ładunkowej ustalono na:

Hjłp= 1940 : 2 = 970 [mm]

W dostosowaniu do kształtu wyrobu, jego wymiarów, masy, stanu skupienia, wytrzymałości na nacisk przy piętrzeniu, a także rodzaju transportu, stosowane są ustanowione normą PN-EN ISO 445:2002: Palety ładunkowe i nadstawki paletowe - Terminologia następujące rodzaje palet:

palety ładunkowe płaskie,

palety ładunkowe słupkowe,

palety ładunkowe skrzyniowe,

palety ładunkowe specjalne.

Nadstawki paletowe jako konstrukcje nakładane na palety płaskie umożliwiające piętrzenie jednostek paletowych uformowanych z wyrobów nieodpornych na piętrzenie, podzielone zostały na:

nadstawki paletowe słupkowe

nadstawki paletowe skrzyniowe

Dla ustalonych typów palet norma wprowadza podział według materiału na: metalowe, drewniane, z tworzyw sztucznych, z materiałów mieszanych.

Według cech konstrukcyjnych na: jedno- lub dwupłytowe, dwu- lub czterowejściowe, nierozbieralne, rozbieralne, składane.

Paleta ładunkowa płaska służy do formowania jednostek ładunkowych z wyrobów odpornych na uszkodzenia mechaniczne w czasie transportu i piętrzenia. Podstawowe parametry palet płaskich zostały określone normą PN-93/M-78222 Palety ładunkowe płaskie ogólnego przeznaczenia - Wymiary podstawowe i tolerancje

W ramach transportu europejskiego preferowanym typem palety jest paleta płaska o wymiarach 800x1200 [mm] ustanowiona normą  PN-M-78216:1997 Palety ładunkowe

płaskie drewniane jednopłytowe czterowejściowe bez skrzydeł 800 mm x 1200 mm - Palety typu EUR

Poza paletą 800x1200 EUR w obrocie towarowym oraz w obrocie towarowym oraz w transporcie są stosowane inne rodzaje płaskich palet:

palety płaskie jednopłytowe czterowejściowe bez skrzydeł drewniane 1000x1200 [mm], według PN-EN 13698-2:2005

palety płaskie jednopłytowe dwuwejściowe bez skrzydeł drewniane 800x1200 [mm] i 1000x1200 [mm], według PN-75/M-78218 Palety ładunkowe płaskie jednopłytowe dwuwejściowe bez skrzydeł drewniane 800x1200 i 1000x1200

palety ładunkowe płaskie metalowe i z materiałów mieszanych według PN-90/M-78214 Palety ładunkowe płaskie metalowe i z materiałów mieszanych.

Osobną grupę stanowią palety z tworzyw sztucznych i palety jednorazowego użytku dla których wytyczne są zawarte w normie PN-82/M-78215 Palety ładunkowe płaskie jednorazowego użytku-Ogólne wymagania i badania oraz wytyczne stosowania

Palety ładunkowe słupkowe to palety z wbudowanymi na stałe słupkami połączonymi poprzeczkami. Przenoszą one obciążenia od stosu piętrzonych jednostek ładunkowych, chroniąc znajdujące się wewnątrz wyroby. Pod względem konstrukcyjnym budowane są jako sztywne oraz składane. Podstawowe parametry palet słupkowych metalowych składanych określone zostały w normie PN-91/M-78232 Palety ładunkowe skrzyniowe i słupkowe metalowe składane

Ustala ona wytyczne dla palety o wymiarach podstawy 800x1200 [mm], wysokości 970 [mm], nośności nominalnej 9 [kN] oraz wytrzymałości na piętrzenie 39 [kN]. Wysokość palety po złożeniu wynosi 350 [mm].

Podstawowe parametry palet słupkowych sztywnych podane zostały w normie PN-81/M-78207: Palety ładunkowe słupkowe metalowe - Parametry podstawowe. Określa ona wymiary na 800(600,1000,1200)x1200(800,1200,1800) [mm], wysokości od 600 do 1600 [mm], nośność nominalną od 6,3 do 10 [kN] i przy piętrzeniu od 21do33 [kN]

Palety ładunkowe skrzyniowe to palety płaskie z wbudowanymi na stałe ściankami, które chronią znajdujące się wewnątrz wyroby przed naciskiem w czasie piętrzenia.

Podstawowe parametry palet podane zostały w normie PN-81/M-78211 Palety ładunkowe skrzyniowe metalowe - Parametry podstawowe i wytyczne konstrukcyjne.

Preferowanym typem jest paleta skrzyniowa ażurowa nierozbieralna o wymiarach 800x1200x970 [mm] według normy PN-M-78230:1994 Paleta ładunkowa skrzyniowa stalowa 800 mm x 1200 mm - EUR dostosowanej ściśle do wymagań Karty UIC (Europejskiego Organizacji Paletowej EPAL)

Palety ładunkowe specjalne są dostosowane kształtem, wymiarami oraz konstrukcją do wyrobów jakie będą na nich układane a także do warunków transportu i składowania. Parametry tych metalowych specjalnych palet zawarte są w normie PN-89/M-78212 Palety ładunkowe metalowe specjalizowane - Parametry podstawowe

Przewiduje ona następujące rodzaje palet specjalizowanych:

palety dla wyrobów o dużych gabarytach i nieregularnych kształtach (urządzenia, elementy karoserii samochodowych);

palety do wyrobów prostopadłościennych;

palety do bębnów (w pozycji poziomej);

palety do zwojów (wykładziny i inne w pozycji poziomej);

palety do kręgów (kręgi drutu, kabli, węże gumowe i inne);

palety do odzieży (na wieszakach);

palety do wyrobów dłużycowych (kształtowniki hutnicze);

palety dla płynów;

palety dla materiałów sypki.

Jednostki ładunkowe pakietowe są formowane przez ułożenie na sobie lub przy sobie jednorodnych wyrobów w postaci arkuszy, płyt, dłużyc, ram itp. o wymiarach większych od znormalizowanych jednostek paletowych, złączonych ze sobą za pomocą osprzętu pomocniczego (taśm, drutów, klamer, jarzm itp.) w taki sposób aby między wyrobem a podłożem powstała szczelina o minimalnej wysokości 100 [mm]

dla wprowadzenia wideł urządzeń przeładunkowych. Urządzenia pomocnicze łączą jednostkę w sposób trwały i zwarty, chroniąc ją przed rozformowaniem w czasie przeładunku i składowania. Ze względu na to, że wymiary jednostek wynikają z wymiarów formowanych wyrobów, ich ilość w jednostce ustala się w dostosowaniu do udźwigu uniwersalnych urządzeń przeładunkowych.

Podstawowe parametry jednostek pakietowych zostały określone w normie PN-84/M-78002 Pakietowe jednostki ładunkowe - Terminologia i parametry podstawowe.

Do formowania jednostek ładunkowych pakietowych są stosowane następujące rodzaje urządzeń pomocniczych:

elementy dystansowe - stosowane do pakietowania takich wyrobów jak płyty drewnopochodne, blacha, deski, krawędziaki itp. Elementy pakietowane ściągane są taśmą stalową, polipropylenową lub drutem;

jarzma teleskopowe - stosowane do pakietowania rur z wszelkiego rodzaju materiałów.

Poprawne formowanie paletowej jednostki ładunkowej polega na ułożeniu wyrobów na palecie lub wewnątrz palety w taki sposób aby nie zostały przekroczone parametry wymiarowe oraz nośność palety. Nośność palety 800x1200 wnosi:

10,0 [kN] przy dowolnie położonym ładunku sztukowym,

15,0 [kN] przy równomiernie rozłożonym ładunku sztuk.,

20,0 [kN] przy ładunku zwartym i równomiernie rozłożonym.

Nośność palety 1000x1200 wnosi natomiast 10,0 [kN].

Poprawne zabezpieczenie paletowej jednostki ładunkowej polega na takim połączeniu poszczególnych ładunków między sobą i z paletą za pomącą odpowiedniego osprzętu aby w czasie transportu, przeładunku i składowania nie została zmieniona ilość wyrobów, a jednostka ładunkowa nie zmieniła kształtu i wymiarów gabarytowych.

Do zabezpieczenia jednostek ładunkowy na paletach płaskich stosowane są następujące sposoby i osprzęt pomocniczy:

taśmowanie taśmami stalowymi wyrobów w opakowaniach sztywnych (pojemniki metalowe, skrzynie drewniane, wyro by ceramiczne i inne, wyroby hutnicze);

taśmowanie taśmami elastycznymi (polipropylenowymi) wyrobów w opakowaniach elastycznych (pudła kartonowe, worki papierowe i z tworzyw sztucznych);

foliowanie folią termokurczliwą (o grub. 0,05-0,2 mm) wyrobów o większych gabarytach i większej masie, przez owijanie lub nakładanie oraz podgrzewanie w tunelach;

foliowanie folią rozciągliwą (typu stretch o grub. 50-150 m) wyrobów o mniejszych gabarytach i mniejszej masie.

Urządzenia do składowania są produkowane z uwzględnieniem kształtów, wymiarów i masy składowanych wyrobów, sposobu wykonywania czynności składowania, a także poziomu mechanizacji procesu magazynowania.

Ze względu na poziom mechanizacji czynności składowania mogą być realizowane:

systemem ręcznym,

systemem zmechanizowanym.

W ręcznym systemie prac magazynowych są stosowane następujące rodzaje urządzeń do składowania:

podkłady,

regały,

stojaki,

wieszaki.

Urządzenia do składowania w systemie ręcznym, w którym czynności wykonuje człowiek, swoją konstrukcją i wymiarami są dostosowane do możliwości ręcznego podnoszenia, wkładania i przenoszenia ładunków. Zgodnie z unormowaniami człowiek stojący na podłodze magazynu może podnosić ręcznie ładunki o masie do 20 [kg] (0,20 kN) na wysokość do 2 [m]. Przy wysokościach większych niż 2 [m] muszą być stosowane urządzenia pomocnicze np. podesty przestawne lub drabiny.

Regały do obsługi ręcznej są produkowane jako regały:

regały uniwersalne,

regały niskie przesuwne,

regały z podestem regałowym,

regały przeznaczone do czynności kompletacyjnych.

Regały niskie uniwersalne są produkowane w postaci segmentów o wysokości do 2,0 [m], przystosowanych do szeregowego montażu dla utrzymania wymaganej długości.

Regały niskie przesuwne są to segmenty regałów uniwersalnych ustawione na podstawie w postaci sztywnej ramy wyposażonej w kółka jezdne toczące się po szynach zatopionych w podłodze. Regały przesuwane są ręcznie przy pomocy obrotowych dźwigni.

Regały z podestem regałowym są stosowane w magazynach o dużej wysokości przestrzeni składowania, w której jest dokonywane składowanie ręczne w regałach niskich. W takim przypadku ponad regałem niskim jest budowany pomost z następnym poziomem regałów niskich.

Regały do czynności kompletacyjnych są budowane w kilku odmianach:

regały z pochylonymi półkami,

regały przepływowe,

regały z zapasem kompletacyjnym.

Stojaki to urządzenia o konstrukcji podporowej ramowej lub o konstrukcji wspornikowej przeznaczone do składowania jednostek ładunkowych pakietowych uformowanych z ładunków dłużycowych (rur, kształtowników, prętów w postaci wiązek) lub ładunków w postaci płyt, arkuszy (w pakietach arkuszowych, belkowych przewiązanych taśmami).

Magazyny w których realizowany jest zmechanizowany proces magazynowy dzielimy na:

magazyn o obrocie pełnymi jednostkami ładunkowymi (o prostym przebiegu procesu magazynowego);

magazyny kompletacyjne (o złożonym przebiegu procesu magazynowego).

W obu typach najczęściej stosowanym systemem mechanizacji jest stosowanie wózków widłowych podnośnikowych (chociaż odmiennych rodzajów) oraz ładunków w postaci jednostek paletowych, składowanych w stosach lub regałach.

Składowanie w urządzeniach do składowania - regałach odnosi się do tych asortymentów wyrobów, których:

jednostki ładunkowe nie są odporne na piętrzenie;

zapas magazynowy stanowi niewielką liczbę jednostek ładunkowych w każdym asortymencie i nie pozwala na uformowanie stosu.

Do składowania jednostek ładunkowych są najczęściej stosowane następujące rodzaje regałów:

regały paletowe uniwersalne,

regały przejezdne,

regały przepływowe,

regały przesuwne.

Składowanie w regałach paletowy uniwersalnych o wysokości około 6,0 [m], ma charakter składowania selektywnego, który umożliwia dostęp do każdej jednostki, a także umożliwia stosowanie zasady „pierwsze weszło - pierwsze wyszło”.

Składowanie w regałach umożliwia wykorzystanie w wysokim stopniu wysokości pomieszczenia magazynowego.

Wady składowania w regałach są następujące:

niski wskaźnik wykorzystania powierzchni magazynowej wynoszący 0,3 do 0,6 (uzależniony od typu zastosowanego wózka podnośnikowego);

im wyższe regały, tym wymagana większa dokładność montażu oraz większa wytrzymałość podłogi magazynu.

Regały paletowe uniwersalne to konstrukcja przestrzenna rozbieralna, oparta na lekkich wytrzymałych pionowych elementach zimnogiętych gęsto perforowanych, złącz szybkomontujących oraz elementów pomocniczych (półki regałowe, beleczki nośne jedno i dwuwspornikowe). Gniazda paletowe tych regałów są budowane o pojemnościach 1, 2 lub 3 jednostek ładunkowych. Wysokość gniazd ustala się dodając

do wysokości jednostki ładunkowej 200 [mm], z czego 100 [mm] to luz manipulacyjny. Nośność gniazd wynosi od 3,0 do 30,0 [kN]. Regały te są produkowane najczęściej do wysokości 10,0 [m], co jest wystarczające do magazynów obsługiwanych wózkami podnośnikowymi z widłami czołowymi a także teleskopowymi bocznymi.

Regały paletowe przejezdne to rozwiązania, w których poprzeczne beleczki nośne gniazd regałowych zostały zastąpione podłużnymi beleczkami wspornikowymi. Na nich spoczywają składowane ładunki a wózek podnośnikowy wjeżdża w głąb regału. Regały przejezdne tworzą bloki złożone z dowolnej liczby ustawionych obok siebie rzędów o długości dostosowanej do kształtu i wymiarów przestrzeni magazynowej.

Regały przejezdne są stosowane w dwóch odmianach technologicznych jako:

regały nieprzelotowe (ustawiane przy przegrodach), w których za- i rozładunek jest prowadzony z jednej strony;

regały przelotowe, w których załadunek jest prowadzony z jednej a rozładunek z drugiej strony, przy zachowaniu zasady „pierwsze weszło - pierwsze wyszło”.

Regały przepływowe są urządzeniami do składowania dynamicznego, które polega na staczaniu się ładunku umieszczonego na przenośniku wałkowym lub rolkowym ustawionym pod niewielkim kątem (2-4%) wewnątrz regału. Przenośnik wstawiony jako część nośna gniazda na całej jego głębokości stanowi trasę transportową ładunku przemieszczanego wewnątrz regału. Trasa nośna jest wyposażona w wałki hamujące oraz urządzenia oporowo-rozdzielcze znajdujące się na końcowej krawędzi regału.

Regały przepływowe pod względem sposobu poruszania się ładunku budowane są jako:

nie napędzane (z przemieszczaniem grawitacyjnym),

napędzane (wałki poziome z napędem elektrycznym).

Pod względem obsługi regały przepływowe wykonywane są w dwóch odmianach: przelotowe i nieprzelotowe.

Regały przesuwne stanowią odmianę konstrukcyjną regałów paletowych uniwersalnych, w których poszczególne rzędy regałów zostały ustawione na „wózkach regałowych” jeżdżących po torach jezdnych ułożonych w podłodze. Wózki regałowe są napędzane silnikami elektrycznymi. Rzędy regałów są ustawiane na całej długości toru jezdnego, przy czym w jednym miejscu między rzędami pozostawia się korytarz manipulacyjny dla wózka podnośnikowego. W ten sposób na całej szerokości magazynu znajduje się tylko jeden korytarz, którego położenie można dowolnie zmieniać przesuwając określoną ilość segmentów. Zaletą składowania (selektywnego) w regałach przesuwnych jest wysoki wskaźnik wykorzystania powierzchni - 0,7 do 0,8. Wadą jest wysoki koszt 1 miejsca paletowego - 3÷4 krotnie wyższy od uniwersalnego.

Literatura części „Magazyny i technika magazynowania”

---