SPIS TREŚCI

1. Wstęp………………………………………………………….2

2. Drama jako strategia edukacyjna w I etapie kształcenia….4

3. Rola słowa w ćwiczeniach dramowych……………………..9

4. Techniki dramowe…………………………………………..11

5. Efekty pracy metodą dramy………………………………..15

6. Propozycje zajęć…………………………………………… 16

7. Bibliografia………………………………………………….29 W S T Ę P

W edukacji wczesnoszkolnej właściwie dobrane, atrakcyjne metody pracy z dziećmi mają fundamentalne znaczenie dla uzyskania pożądanych efektów. Drama wydaje się być najbardziej naturalnym i najwłaściwszym sposobem pracy z dziećmi, bazując na zachowaniach szczególnie bliskich dzieciom: zabawie, grach, umiejętności życia fikcją, improwizacji słownej, ekspresji ruchowej, muzycznej czy plastycznej.

Drama to sposób pracy z uczniem, którego podstawą jest fikcyjna, wyobrażeniowa sytuacja, powstająca, gdy kilka osób we wspólnej przestrzeni przedstawia coś, co nie jest wdanym czasie obecne, używając jako środków wyrazu swoich ciał i głosów. Istotą dramy jest odgrywanie ról. Granie roli polega na wczuwaniu się w jakąś postać bez jej odtwarzania w sensie aktorskim. Rozwiązywanie problemów w wyimaginowanych sytuacjach to, według teoretycznych założeń dramy, uodpornienie przeciwko przyszłym frustracjom i niepowodzeniom. Odrywając ucznia od codzienności, drama rozładowuje kompleksy, zahamowania i napięcia psychiczne, pomaga w nawiązywaniu emocjonalnych kontaktów koleżeńskich, rozbudza wiarę we własne siły. Brian Way ( klasyk w dziedzinie dramy ) głosi że, drama ma pomóc w pełnym harmonijnym rozwoju każdej jednostki poprzez koordynację ciała, umysłu, serca i wszystkich potencjalnych możliwości osobowości.

Życie współczesne wymaga doskonalenia sposobów nauczania i wychowania. Trudne i coraz bardziej komplikujące się stosunki międzyludzkie, technizacja i komputeryzacja, przyśpieszenie w dziedzinie materialnego rozwoju i postęp w naukach ścisłych stanowią wyzwanie dla nauk humanistycznych, dla psychologii, socjologii i pedagogiki, które muszą odpowiedzieć na pytanie : jak kształcić i rozwijać osobowość dziecka, by sprostało wymogom XXI wieku? Drama jest aktywnym uczeniem poprzez działanie i doświadczanie, jest metodą, która może sprostać wyzwaniom naszych czasów.

Drama jest metodą pedagogiczną. Podejmowanie roli, improwizowanie i cały bogaty zestaw środków i strategii może być wykorzystany do nauki różnych przedmiotów ( historii, języka polskiego, religii, języków obcych, matematyki, geografii, biologii ) oraz przygotowania do pełnienia ról społecznych. Konflikt i problem w dramie jest wymyślony wyobrażony lub zaczerpnięty z lektur i opowiadań, nie jest - jak w psychodramie - osobistym bolesnym przeżyciem powodującym zaburzenia równowagi psychicznej. W dramie są to najczęściej dość typowe sytuacje konfliktowe. Poznawanie tych sytuacji i skutków ludzkich zachowań oraz poszukiwanie własnych wyborów i rozwiązań przyśpiesza emocjonalne, intelektualne i społeczne dojrzewanie uczestników dramy. Dokonywanie niewłaściwych wyborów i sposobów rozwiązywania konfliktów podczas dramy jest natychmiast zauważalne i możliwe do naprawienia.

Metodę dramy postanowiłam wykorzystać podczas zajęć kółka recytatorsko-teatralnego które prowadzę w klasach I-III, ponieważ drama w dużym stopniu uaktywnia uczniów i zapobiega nudzie na zajęciach. Dzieci z młodszych klas szkoły podstawowej wymagają szczególnej uwagi ze strony nauczyciela, ponieważ szybko się nudzą i tracą koncentrację jeśli zajęcia są zbyt monotonne. Opracowując tematykę zajęć dramowych korzystałam z lektur doskonale znanych dzieciom, aby poruszane zagadnienia były im bliskie.

DRAMA JAKO STRATEGIA EDUKACYJNA W I ETAPIE KSZTAŁCENIA

Drama wzbogaca wyobraźnię, budzi i rozwija wrażliwość. Uczy samodzielnego podejmowania decyzji, aktywnej postawy, pewności siebie, otwartości i szczerości oraz akceptowania siebie i innych. Kształci umiejętność współpracy w grupie. Jest twórczym zajęciem, w którym uczestnik wyraża się poprzez mowę i ruch, gest i minę. Drama stanowi ogniwo pomiędzy kontrolowaną pracą szkolną a niekontrolowaną zabawą dzieci. Uwalnia dziecko od tłumionych napięć emocjonalnych, umożliwia mu wytworzenie bardzo trafnego i realistycznego pojęcia własnej osoby, stymuluje rozwój twórczości i intelektu. Bawiąc się z innymi, dziecko uczy się nawiązywania kontaktów społecznych, rozwiązywania problemów w grupie i przez grupę, współdziałania i współodpowiedzialności oraz przestrzegania obowiązujących w grupie norm moralnych. Podczas zajęć dramowych dzieci samodzielnie odkrywają nowe pokłady wiedzy. Drama odwołuje się do emocji i angażuje wszystkie zmysły. Kiedy dziecko działa-odgrywa sceny, bada rekwizyty, słucha muzyki-wykorzystuje przestrzeń, kolor, muzykę, rytm, wyobraźnię, ton głosu. Wchodząc w różne role, może doskonalić samodzielne, twórcze i krytyczne myślenie, które prowadzi do wiedzy.

Drama sprzyja wszechstronnemu rozwojowi człowieka, przygotowuje do odgrywania ról społecznych w zmieniającej się rzeczywistości. Odwołując się do indywidualności każdej jednostki, wydobywa i rozwija najbardziej pożądane cechy osobowości, pobudza do samodzielnego myślenia i kreatywności, uczy nawiązywania kontaktu słownego, a także wzbudza emocje. Pozwala przećwiczyć w fikcyjnej rzeczywistości sytuacje, które mogą zdarzyć się w realnym życiu. W dramie aranżuje się sceny w których uczestnicy nawiązują wielowymiarowe kontakty z drugim człowiekiem, poznają go wszystkimi zmysłami. Zmienia ona sposób widzenia ludzi, a także rozwija wyobraźnię, ucząc skutecznego porozumiewania się.

Granie ról służy uczeniu się, a nie przygotowywaniu przedstawienia. W dramie nie gra się kogoś, a jest się sobą, w nowych, nie zawsze doświadczonych na co dzień, sytuacjach. Dzięki temu dostarcza się dziecku momentów bezpośredniego doświadczenia, przekraczającego zwykłą wiedzę, wzbogacającego wyobraźnię, działającego na emocje.

Ćwiczenia dramowe tworzą dogodną sytuację pozwalającą na uświadamianiu dziecku oczywistego faktu, że każda wypowiedź jest zdeterminowana tym, kto mówi, do kogo mówi i po co mówi. Od tego zależy, co mówimy i w jaki sposób. Pociąga to za sobą różnorodne pomysły ćwiczeń językowych, które są swoistą interpretacją hasła programowego: wielokrotna parafraza tekstu ze wskazaniem celu przekształceń ( mówimy, żeby zdenerwować, zaskoczyć, rozśmieszyć, itp. ).

Każde działanie dramowe musi zakończyć się omówieniem. Ten element jest niezwykle konieczny z punktu widzenia zakładanego celu. Omówienie dramy wzbogaca ponadto twórcze działania uczniów o dodatkowy walor kształcący. Prowokuje bowiem do wymiany zdań, rozwiązywania problemów, rozstrzygania kwestii, uczy kultury werbalnej. Dzieci w młodszych klasach szkoły podstawowej już zaczynają dyskutować. Sztuka dyskusji nie stanowi odrębnego problemu dydaktycznego, a doskonali ją w działaniu.

Podczas zajęć dramowych (wg Gavina Boltona ) można zaobserwować cztery sposoby zachowań:

- Zachowanie nienaturalne- najczęściej występuje we wstępnych fazach pracy z dramą. Uczestnicy czują się niepewnie. Ich improwizacje wydają się im śmieszne i często nie potrafią się skoncentrować.

- Zachowanie demonstracyjne- odznacza się głośniejszym mówieniem, „graniem” podobnym do odtwarzania zapamiętanych tekstów i zadań.

- Zachowanie wyjaśniające- jest dążeniem do odtwarzania sytuacji, którą już dobrze znamy z doświadczenia i dyskusji. Posiada cechy prawdziwych reakcji, ale nie odkrywa tego, co nieznane i ukryte.

- Zachowanie odkrywcze- najdojrzalszy sposób improwizowania, prowadzi do wgłębiania się w problem i sytuację, przyczynia się do odkrywania nowych jakości w świadomości uczestników.

Istotnym warunkiem pracy w dramie jest zaniechanie współzawodnictwa w pogoni za lepszymi wynikami. Nauczyciel ma obowiązek unikania gadulstwa i musi nauczyć się tolerancji wobec pomyłek i zakłóceń w działaniach uczestników. Należy doceniać wkład każdego dziecka i odbierać dostarczone przez nie użyteczne informacje, umiejętnie wykorzystywać przejawy logiki dziecka i dramatycznego napięcia w toku zajęć do realizacji głównie problemu zadania, a nie fabuły. Ponadto stawianie wymagań i zachęcanie uczestników ze strony nauczyciela winno mieć na celu polepszenie integracji i wzajemnych relacji - komunikowania się pomiędzy członkami zespołu i nauczycielem.

Zasadniczą istotą dramy jest konflikt. Może on być wyraźny i oczywisty lub też delikatny i nieuchwytny. Może mieć podstawy psychologiczne lub obiektywne, duchowe lub umysłowe i abstrahując od źródeł, będzie zawsze zawierał pewien poziom emocji . Konflikt może też wynikać z okoliczności, nad którymi człowiek nie panuje, albo tez może wynikać z charakteru człowieka.

W młodszych grupach wiekowych bardzo proste epizody czy wydarzenia można wiązać razem w krótkie opowiadanie, kierowane i wzbogacane przez dźwięki i snute przez nauczyciela w czasie konkretnego działania. Na przykład: proste, nie powiązane ze sobą doświadczenia: a) bycie olbrzymem, b) bycie myszką.

Zwykle doświadczenie, nie zawierające jeszcze żadnej formy konfliktu, jest zawsze przydatnym materiałem do początkowych zajęć z młodszymi dziećmi. Pobyt nad morzem, na wsi, na dworcu kolejowym, w jednostce straży pożarnej, na lotnisku - wszystko to dostarcza prostych doświadczeń, które dzięki naturalnej umiejętności wcielania się w coraz to nowe postacie mogą obejmować nie tylko bycie kierownikiem pociągu, lecz również bycie pociągiem; nie tylko budowanie zamków z piasku lub taplanie się w morzu, ale bycie zamkiem piasku i bycie morzem; bycie zarazem osłem, jak i jeźdźcem w momencie ujeżdżania osłów.

Wszystkie tego typu zwykłe, bezpośrednie doświadczenia są ważną częścią improwizacji dziecięcej. Wraz ze wzrostem doświadczenia pojawiają się również wydarzenia dramatyczne, ale w tym wieku konflikt leży raczej w okolicznościach niż w postaciach.

Z czasem zamiast bycia wszystkimi i wykonywania wszystkiego, co się w opowiadaniu pojawia, można wprowadzić elementy podziału na role. Jednakże w tego typu zajęciach podziału na role nie należy rozumieć w taki sam sposób, w jaki robi się to w sztuce teatralnej wśród dorosłych. W tym przypadku nie można decydować, by jakieś dziecko, które akurat obdarzone jest szczególnymi zdolnościami, otrzymało rolę gwiazdy. Ani też, by robić dokładnie odwrotnie, obdarzając główną rolą dziecko najmniej uzdolnione ( lub najmniej odpowiednie ), ponieważ może to je „wylansować”. Drama w swym szczególnym zainteresowaniu rozwojem każdego dziecka „na jego własnym poziomie i w odpowiadającym mu tempie” musi tak samo troszczyć się o utalentowane dziecko, jak i opóźnione, zaniedbane, rozwijające się wolniej, jak również tych wszystkich, którzy z grubsza biorąc mieszczą się pomiędzy tymi skrajnościami.

Drama nie spełnia swoich celów, jeśli zostaje zredukowana do pewnego rodzaju terapii, będącej efektem zbyt szczegółowego zastanawiania się nad mniej udanymi dziećmi. Zawodzi również, jeśli skoncentrowana jest przede wszystkim na inteligentnym i bardzo uzdolnionym dziecku. Także zawodzi jeśli nie zabezpiecza się przed takimi skrajnościami. Na każdym etapie najistotniejszym kryterium jest postawa nauczyciela i sposób traktowania zajęć. Pytanie, na które nauczyciel musi sobie odpowiedzieć, jest całkiem proste: „jakim celom mają służyć moje wysiłki?” Główne zadanie to rozszerzanie horyzontów doświadczenia przez dostarczanie każdej jednostce odpowiednich możliwości wykorzystywania jej własnych zdolności w pełnym wrażliwości stosunku do innych ludzi. W ramach tego mieści się wiele szczegółowych zadań dla każdej jednostki - głębsza koncentracja, większe możliwości myślenia i rozwijania wyobraźni i, w zależności od charakteru opowiadania używanego jako podstawa do ćwiczeń, okazja do wykorzystywania całego ciała ( ruch ) i języka ( mowa ). I w końcu możliwość doznania bycia kimś lub czymś innym jako część udziału w całości, w której inni ludzie uczestniczą w inny sposób.

ROLA SŁOWA W ĆWICZENIACH DRAMOWYCH

W ćwiczeniach dramowych, od gier dramatycznych poczynając, a na technice roli kończąc, istotną rolę odgrywa słowo. Jest ono integralną częścią działań, środkiem ekspresji. Dziecko prowokowane sytuacją noszącą pozór zabawy spontanicznie opowiada, opisuje, składa sprawozdania, charakteryzuje. Są to naturalne sposoby ekspresji, choć na pewno w formie niedoskonałej.

Drama dyscyplinuje swobodne wypowiedzi, mówienie staje się wewnętrznie umotywowaną potrzebą, nie przymusem odpowiadania na pytania nauczyciela. Podczas zajęć organizowanych na bazie dramy należy przestrzegać pewnych zasad. Oto niektóre z nich:

- inspirujemy dziecko do stworzenia sobie maski, spoza której uczestnicy mogą bezpiecznie sprawdzać idee i czyny: Normalnie bym tego nie powiedział, zrobił, ale teraz mogę; teraz mi wolno;

- zajęciami kierujemy tak, aby dziecko miało okazję do zbadania punktów widzenia lub emocji, których zwykle się nie doświadcza;

- zachęcamy do nadawania sobie nowego statusu: Wy jesteście ekspertami, a ja potrzebuję waszej pomocy lub rady;

- motywujemy jednostki i grupy do badania, dyskutowania, udzielania rad, negocjowania, rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji;

- pytaniami zachęcamy do badania języka i stosowania w nowych sytuacjach ( np. bawienie się słowami, tworzenie ciągu skojarzeń; używanie wyrazów, zwykle stosowanych w jednym kontekście, w kontekście innym, np. słowa ,,wujek” używamy tylko na określenie brata mamy; określenie ,,ty ośle” przenosimy na ,,jestem osłem”; dane słowo powszechnie używane i nadużywane eliminujemy całkowicie, próbując szukać zastępników );

- pobudzamy wyobraźnię, zachęcając dzieci do samodzielnego tworzenia scenariusza dla własnej roli;

- nagradzamy za efektywne przekazywanie faktów - zwięzłe, aktywne i w kontekście emocjonalnym.

TECHNIKI DRAMOWE

Podczas zajęć można wykorzystywać różne techniki dramowe :

* Rola na papierze ( rola na podłodze ) polega na wykorzystaniu gotowego wizerunku bohatera lub na tworzeniu tego wizerunku za pomocą różnych środków plastycznych. Głównym zadaniem tej techniki jest gromadzenie informacji na temat cech charakteru postaci poprzez analizę faktów z jej życia - proces ten w zajęciach dramowych nazywamy konstruowaniem roli.

Nauczyciel najpierw stara się uzyskać od uczniów informacje na temat postaci, jej wyglądu i cech charakteru ( np. smok jest wielki, groźny, zieje ogniem ) - i wspólnie z dziećmi je uporządkować, ocenić ich przydatność do konstruowania postaci. Następnie dzieci tworzą tę postać na dużym arkuszu papieru lub na podłodze, wykorzystując gotowe elementy, przygotowane przez nauczyciela, lub różne materiały wykonane w grupach.

Rolę na papierze wykorzystujemy zwykle wtedy, gdy:

- chcemy zapoznać uczestników zajęć dramowych z bohaterem, aby łatwiej było im odgrywać jego rolę oraz analizować i oceniać motywy zachowań prezentowanych w późniejszych etapach zajęć ; zwykle ten sposób wykorzystania roli na papierze łączony jest z innymi technikami, np. listem, kartkami z pamiętnika, wycinkami z gazet opisującymi wydarzenia, w których postać mogła brać udział, rekwizytami należącymi do postaci itp. ;

- przewidujemy, że odgrywanie roli bohatera zajęć dramowych może sprzyjać wywoływaniu negatywnych reakcji emocjonalnych, np. gniewu, a w następstwie powodować zachowania nacechowane agresją, przemocą, nietolerancją, dlatego decydujemy się na statyczną rolę na podłodze, która będzie wymagać jedynie analizy myśli, inteligencji, motywacji i uczuć omawianej postaci; w rolę takiej postaci może wejść nauczyciel, który zna jej miejsce w dramie i może nią pokierować odpowiednio do potrzeb stworzonej sytuacji.

• Miejsce na papierze - budowanie miejsca akcji. Bardzo istotna w przebiegu zajęć jest dobra znajomość terenu, gdzie będzie się odgrywać akcja. Najlepiej, aby dzieci pracowały w grupach, które otrzymują od nauczyciel kartki z opisem sytuacji wyjściowej oraz różnorodne materiału plastyczne, np. arkusze szarego papieru, krepinę, gazety, kartki z bloku, kredki, nożyczki, klej . Zadaniem poszczególnych grup jest stworzenie miejsca akcji, tak by można było przeprowadzić ćwiczenia dramowe. Nauczyciel może również w dowolnym miejscu sali umieścić duży element ( np. papierowe drzewo, które może być starym dębem w legendzie „Jak powstało Gniezno?” ), na którego tle rozgrywać się będą kolejne wydarzenia ( scenki dramowe ). Dzieci mogą też samodzielnie tworzyć miejsce akcji, wspólnie, spontanicznie zbudować dla potrzeb dramy np. smoczą jamę z gazet i plecaków, wyspę z ławek i krzesełek. Rola nauczyciela ogranicza się wtedy do podania dzieciom hasła wyjściowego. Uczniowie dowolnie je realizują, wykorzystując dostępne w danej chwili materiały.

• Rekwizyt w roli. W początkowej fazie pracy podczas zajęć dramowych rekwizyt może pełnić funkcję znaku „bycia w roli”, a po odłożeniu rekwizytu - „wyjścia z roli”, np. kiedy uczniowie trzymają w rękach elfy, stają się nimi i są w roli elfów albo gdy nauczyciel wkłada koronę, staje się królem. Odłożenie rekwizytów powoduje natychmiastowe „wyjście z ról” i powrót do relacji dzieci- nauczyciel. Użyty do konstruowania roli rekwizyt powinien podkreślać najbardziej istotną cechę postaci, być punktem wyjścia do tworzenia jej „historii życia”. Rekwizyt może być też wykorzystany jako element rozwoju akcji ( np. tworzenie dalszego ciągu opowiadania poprzez przekazywanie rekwizytu ). Zwykle uczestnicy zajęć samodzielnie wykonują rekwizyty istotne dla odgrywanej roli. Wykorzystują do tego gotowe przedmioty lub proste środki plastyczne, np. rysunek, lub formują go z tkaniny (chusty) albo papieru.

• Nauczyciel w roli. Odgrywanie roli przez nauczyciela wymaga rozumienia przez uczniów konwencji „wchodzenia w rolę” i „wychodzenia z roli” . W tym celu można używać rekwizytu, a także innych umownych sygnałów , np. dźwięku dzwonka, tamburino czy fletu lub komunikatu słownego, np. Kiedy się do was odwrócę przodem, będę macochą; Gdy wezmę do ręki różdżkę, wówczas będę wróżką.

Technika ta jest szczególnie przydatna wtedy, gdy nauczyciel decyduje się na odgrywanie postaci o cechach negatywnych. Nauczyciel na początku powinien wchodzić w role, które dają mu możliwość organizowania grupy, np. księcia, smoka, staruszki. Stopniowo role odgrywane przez nauczyciela powinny zyskiwać charakter drugoplanowy, np. kaczki z wiejskiego podwórka, która jedynie komentuje wydarzenia.

* Rundka. Dzieci siedzą w kręgu i podają sobie rekwizyt związany z tekstem lektury lub jedną z głównych postaci, np. muszlę, miecz, niebieski koralik. Osoba, która otrzymała rekwizyt, może zaprezentować swoje zdanie, skomentować zdarzenie, scharakteryzować postać, sformułować wnioski wykonanego zadania.

* Niedokończone zdanie. Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel wypowiada początkową część zdania związanego z opracowywanym w czasie zajęć problemem, np. Uważam, że Filomena niebieski koralik wykorzystałaby...Dzieci kolejno w kręgu powtarzają początek zdania i dodają własne zakończenie, dzieląc się własnymi przemyśleniami. Inną wersją tej techniki jest kończenie zdań w formie pisemnej. Dzieci otrzymują kartki z niedokończonymi zdaniami, które samodzielnie uzupełniają. Następnie odczytują swoje propozycje, dyskutują nad ich sensem i znaczeniem. Mogą też wspólnie uzupełnić dużą planszę z niedokończonymi zdaniami, która później zostanie umieszczona w klasie jako element dekoracji.

* Dołóż następne zdanie. Dzieci siedzą w kręgu. Nauczyciel rozpoczyna wypowiedź podsumowującą lub oceniającą postać albo sytuację, a każde kolejne dziecko dokłada następne zdanie. Cykl wypowiedzi powinien być zakończony przez nauczyciela, który formułuje puentę.

* Uszeregowanie promyczkowe ( słoneczna dyskusja ). Dzieci otrzymują zestaw karteczek i na każdej zapisują nazwę tylko jednej cechy postaci lub sytuacji, którą analizują. Następnie kolejno odczytują swoje propozycje i układają na podłodze albo przyklejają na tablicy wokół kartki z hasłem głównym. Jeśli ktoś ma taką samą nazwę cechy, która została już odczytana, dokłada swoją kartkę tak, by kartki buły ułożone w jednej linii ( tworzyły promień ). Nauczyciel wspólnie z uczniami ustala, czy cechy, których nazwy są zapisane na kartkach tworzących najdłuższe promienie, są rzeczywiście najważniejsze w ocenie danej postaci lub sytuacji.

* Rysunek. Dzieci tworzą hasła, plakaty albo portrety głównych bohaterów jako podsumowanie zajęć. Często jest tu stosowana technika kolażu z wykorzystaniem gazet, włóczki, sreberek i innych zgromadzonych materiałów.

EFEKTY PRACY METODĄ DRAMY

Efektem pracy metodą dramy w młodszych klasach szkoły podstawowej może być :

1/ pozbycie się przez uczniów strachu przed odpowiedzialnością, wystąpieniem przed klasą czy przed społecznością szkolną na apelu lub uroczystości;

2/ rozbudzenie zainteresowań sztuką, literaturą, teatrem, plastyką, muzyką;

3/ rozbudzenie twórczej aktywności w wielu sferach działalności szkolnej i pozaszkolnej - próby literackie, redagowanie gazetki, uczestnictwo w zespole teatralnym, organizowanie imprez dla innych;

4/ wzbogacenie zakresu słownictwa, umiejętności wyrażania myśli za pomocą języka mówionego i pisanego;

5/zintegrowanie uczniów w koleżeńskie, wychowujące się wzajemnie i pomagające sobie także w nauce, zespoły;

6/ wzrost dyscypliny uczniów, wykształcenie umiejętności podporządkowania własnych potrzeb potrzebom klasy;

7/ umiejętność samokontroli;

8/ rozwój poczucia humoru, otwartej postawy wobec życia, odpowiedzialności za własne postępowanie i los innych ludzi, życzliwości i serdeczności.

PROPOZYCJE ZAJĘĆ

ZAJĘCIA 1

TEMAT: Ćwiczenia grupowe związane z koncepcją króla

Cele zajęć : dziecko

- używa zmysłów do pobudzania wyobraźni

- uczy się wchodzić w określone role

- zgodnie pracuje w grupie

Środki dydaktyczne :

- bębenek lub talerze

Przebieg zajęć

NAUCZYCIEL: Wszyscy jesteście królami i królowymi. Wsłuchajcie się w wywoływany przeze mnie dźwięk i stańcie się królami i królowymi. (Na bębenku lub na talerzach wystukiwany jest majestatyczny rytm, który pobudza każdego do bycia królem lub królową, przechadzającymi się po sali.)

Królowie i królowe spotykają się i, gdziekolwiek ma to miejsce, pochylają się i składają sobie nawzajem głębokie dworskie ukłony.

A teraz znajdujecie się w lesie, jesteście myśliwymi, skradającymi się bardzo ostrożnie. Pamiętajcie, że jesteście w lesie pełnym krzaków i drzew dookoła…( Dźwięk odmienny od poprzedniego- z elementami nastroju i atmosfery towarzyszącej podchodzeniu zwierzyny.)

Teraz stańmy się lasem. Najpierw - drzewami. Kurczymy się do maleńkich nasion w ziemi. I wszyscy wyrastamy na wielkie, wysokie drzewa. (Narastający do kulminacji dźwięk, w czasie gdy drzewa rosną.)

Jakie zwierzęta myśliwy może znaleźć w lesie?

Dzieci wymieniają i stają się kolejno tymi zwierzętami.

W jednym końcu sali - tam ( nauczyciel wskazuje kierunek ) znajduje się domek myśliwski króla. To tutaj król spożywa swój posiłek, gdy wybiera się na polowanie. Teraz kilka osób (wybiera ) pójdzie tam. Będziecie domkiem myśliwskim. W tamtym rogu mieszka rodzina wiewiórek, a tam rodzina zajęcy.

(poszczególne dzieci stają się wiewiórkami i zającami) Wszystkie pozostałe osoby są drzewami lub krzakami w lesie.

Teraz, gdy będę opowiadać, wykonujecie wszystko, co się w opowiadaniu wydarzy.

Jest jeszcze noc. Drzewa i krzaki śpią. Śpią zwierzęta i ptaki. I król śpi w swoim pałacu. Wszystko jest uśpione, aż do wschodu słońca - i właśnie słońce wschodzi, wszystko się budzi (Spokojne narastanie dźwięku talerza).Drzewa i krzewy odwracają swoje liście do promieni słonecznych i delikatnie poruszają się na wietrze. Zwierzęta i ptaki budzą się i znajdują w lesie śniadanie. A domek stoi przygotowany na wypadek, gdyby król go potrzebował; natomiast on sam wybiera się na polowanie. I gdy król jest już gotowy wyrusza do lasu tamtą ścieżką.

Aż nagle do świadomości wszystkich zwierząt dociera, że król przybył na polowanie. Wszystkie zwierzęta więc szybko uciekają i chowają się. Król skrada się po cichu, ale nie może upolować zwierząt. W końcu czuje się zmęczony polowaniem. Jest też głodny. Idzie ścieżką do swojego ulubionego domku.

Tam przygotowuje sobie posiłek. Gdy król zajada wspaniały obiad, wszystkie zwierzęta podglądają go przez szpary w ścianach domku. Następnie król wyrzuca okruchy ze swego obiadu i czuje, że jest coraz bardziej śpiący. Prawie natychmiast głęboko zasypia. Wkrótce słońce zaczyna zachodzić i w lesie robi się ciemno. Król ciągle śpi , zwierzęta zaczynają się martwić. Szepczą między sobą i król wreszcie się budzi. Jest bardzo zmartwiony, ponieważ nigdy przedtem nie był w lesie po zmierzchu, a nie ma światła. Zwierzęta , drzewa i krzaki postanawiają pomóc królowi i wyprowadzają go z lasu. Król dziękuje i żegna się ze wszystkimi i idzie bezpiecznie do zamku. A wtedy las i jego mieszkańcy zapadają w bardzo głęboki sen.

Król był bardzo wdzięczny tym wszystkim, którzy pomogli mu dostać się do zamku, wydał więc nowe prawo w swoim królestwie. Głosiło ono, że nikt nigdy nie będzie już polował w tym lesie. (W czasie opowiadania nauczyciel systematycznie uderza w instrumenty stopniując i obniżając napięcie)

ZAJĘCIA 2

TEMAT : Wizyta w lesie u Kubusia Puchatka

Cele operacyjne - dziecko:

- nazywa podstawowe kierunki świata

- umie wskazać przymiotniki określające cechy charakteru wybranej postaci literackiej

- wykonuje prace plastyczne zgodnie z instrukcją

- zgodnie pracuje w grupie

Środki dydaktyczne : książka A.A.Milne`a „Kubuś Puchatek”, kartki z instrukcjami dla grup i napisami północ ,południe ,wschód, zachód, portrety zwierząt - bohaterów książki, kartki z imionami bohaterów książki, kartki z narysowanymi przedmiotami ( strzelba, książka bajkami, młotek, szalik, miód, okulary, marchewka, balonik, ogonek Kłapouchego ), kartka z napisem Jeśli kto chce porady, proszę pukać, kartki samoprzylepne, kredki lub farby i pędzle, klej, nożyczki.

Przebieg zajęć

1. Drogowskazy- ćwiczenie wprowadzające z zastosowaniem prostych doświadczeń.

Uczniowie losują kartki z nazwami kierunków geograficznych wschód, zachód, południe. Nauczyciel układa w trzech miejscach sali duże kartki z nazwami tych kierunków, a sam trzymając kartkę z napisem północ, staje w północnej części klasy. Dzieci ustawiają się w różnych miejscach klasy zgodnie z wylosowanym kierunkiem. Nauczyciel może zadawać dodatkowe pytania sprawdzające znajomość nazw kierunków świata.

2. Wędrówka po lesie- wprawki dramatyczne.

Dzieci losują kartki z imionami bohaterów książki Kubuś, Królik, Prosiaczek, Kangurzyca, Maleństwo, Kłapouchy, Sowa Przemądrzała. Na klaśnięcie nauczyciela każde dziecko wchodzi w rolę zwierzęcia, którego nazwę wylosowało. Wszyscy wędrują według wskazówek nauczyciela, przyjmującego rolę Krzysia.

3.Poznajemy mieszkańców Stumilowego Lasu - ćwiczenia dramowe.

Dzieci ponownie wchodzą w role i przypinają sobie wylosowane wcześniej kartki. Nauczyciel, w roli narratora, przypomina dzieciom przygody głównych bohaterów w formie niedokończonych zdań. Snuje opowieść wspólnie z uczniami -nauczyciel rozpoczyna zdanie jako Krzyś, a dzieci tworzą dalszy ciąg opowieści, naśladując zachowania i sposób wypowiedzi tych postaci.

4. Galeria charakterów - wprawki dramowe z wykorzystaniem „miejsca na podłodze”.

Nauczyciel zawiesza w różnych miejscach sali portrety bohaterów książki i w roli Krzysia przypomina wybrane sytuacje, w których wykorzystuje rekwizyty

( kartki z ilustracjami ). Dzieci w swoich rolach przypominają, w jakich zdarzeniach wskazany rekwizyt miał istotne znaczenie, np. strzelba posłużyła do uwolnienia Puchatka unoszonego przez balonik.

Każde dziecko losuje kartkę z nazwą cechy jednego z bohaterów, np. smutny, marudny, niezadowolony, troskliwy, powolny, zabiegany, praktyczny, uprzejmy, uczynny, mądry, odważny, łakomy itp. Czyta przymiotnik, umieszcza kartkę pod wybranym portretem i uzasadnia swój wybór.

5.Jacy oni są - etiudy ruchowe.

Każdy uczeń wybiera jedną cechę wybranej postaci z galerii charakterów. Następnie prezentuje ją za pomocą ruchu ciała, gestu, mimiki, dźwięku, a pozostali uczestnicy rozpoznają cechę i postać.

6.Życie w Stumilowym Lesie - scenki improwizowane z wykorzystaniem rekwizytu.

Dzieci pracują w grupach. Każda grupa losuje kartkę z ilustracją rekwizytu. Potem prezentuje w scence sytuację, w której ktoś użył przedmiotu, aby pomóc przyjacielowi, np.;

strzelba - użył jej Krzyś, ratując Kubusia przed pszczołami,

tabliczka - napisał ją Krzyś na prośbę Sowy,

młotek - Krzyś wykorzystał go, aby przybić nim odnaleziony ogonek Kłapouchemu.

7.Przyjaciel - uszeregowanie promyczkowe

Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło przyjaciel i pytanie pomocnicze jaki? Uczniowie na kartkach samoprzylepnych zapisują przymiotniki, jakimi można określić przyjaciela i przyklejają je do tablicy.

8.Niedokończone zdania - podsumowanie zajęć.

Uczniowie samodzielnie kończą zdanie: Przyjaźnię się z…ponieważ…

ZAJĘCIA 3

TEMAT : Uczymy się mówić nie

Cele operacyjne - dziecko:

- potrafi zachować się asertywnie - wie, kiedy należy powiedzieć nie,

- słucha uważnie tekstów opowiadanych przez nauczyciela,

- odczytuje przesłania baśni dla dzieci,

- opowiada zdarzenia z baśni,

- umie właściwie ocenić postępowanie bohaterów,

- rozpoznaje wydarzenia realne i fantastyczne w utworze literackim.

Środki dydaktyczne: Ch. Perrault „Czerwony Kapturek”, plansza przedstawiająca warstwy lasu, kartony brystolu, papier kolorowy, klej, nożyczki, flamastry, kolorowe karteczki, np. czerwone i zielone.

Przebieg zajęć

1. Wprowadzenie do miejsca akcji - zagadka

Uczniowie siedzą w kręgu, nauczyciel rozpoczyna zagadką:

Mam dla was niedokończoną rymowankę. Dotyczy ona pewnego miejsca. Spróbujcie ją odgadnąć i zapamiętać. Ja zaczynam rymowankę, wy ją kończycie.

W cieniu drzew miło spędzisz czas.

Szukaj grzybów, bo to…(las )

Po odgadnięciu zagadki nauczyciel prezentuje planszę ilustrującą warstwową budowę lasu.

2. Tworzenie miejsca akcji - zespołowe wykonanie papierowej makiety.

Każdy uczeń z elementów wyciętych z kolorowego papieru robi po trzy drzewa na podstawkach, które następnie nakleja na makietę lasu.

3.Zapoznanie uczniów z tekstem bajki „Czerwony Kapturek”

Nauczyciel na zmianę z uczniami opowiada baśń o Czerwonym Kapturku.

4.Prawdziwe czy zmyślone - wskazanie wydarzeń prawdopodobnych i fantastycznych.

Uczniowie podają przykłady zdarzeń realnych i fantastycznych.

5.Pamiętaj Kapturku - dialogi w parach.

Dzieci dobierają się w pary i prezentują rozmowę mamy z córką.

Nauczyciel zwraca uwagę na upomnienia mamy, która przestrzegała córkę, aby nie rozmawiała z nikim po drodze i szła prosto do chorej babci.

6.Jestem rozważny - scenki improwizowane.

Uczniowie w zespołach prezentują krótkie scenki improwizowane.

Przykładowe sytuacje:

- Do grupy podchodzi starszy pan i pyta o drogę do apteki.

-Koledzy proszą cię, abyś pożyczył im pieniądze na zakupy w szkolnym sklepiku.

Po prezentacjach nauczyciel formułuje i podaje ogólny wniosek, np. Dobrze jest umieć odmawiać, ale powinniśmy również udzielać odpowiedzi, gdy proszą nas o to inni. W każdej sytuacji należy kierować się zdrowym rozsądkiem i rozwagą.

7. Podsumowanie zajęć - metoda niedokończonych zdań.

Uczniowie, siedząc w kręgu, kolejno podają własne zakończenie zdania, np.

Wilku, nie powiem ci, gdzie mieszka babcia, ponieważ….

ZAJĘCIA 4

TEMAT : Antarktyda - kraina wiecznych lodów

Cele operacyjne - dziecko :

- rozpoznaje nazwy zawodów związanych z pracą w stacji badawczej,

- ilustruje wybrane fragmenty tekstu ruchem i mimiką z użyciem rekwizytu,

- umie współpracować w grupie,

- wchodzi w role postaci z lektury i ukazuje ich charakter.

Środki dydaktyczne : książka A i Cz. Centkiewiczów „Zaczarowana zagroda”, mapa, globus, plecaki, różne sprzęty znajdujące się w sali, kontur plecaka.

Przebieg zajęć

1. Wyprawa na Antarktydę - gromadzenie informacji niezbędnych do przygotowania wyprawy.

Oglądanie albumów i fotografii przedstawiających bazy polarników.

Wspólne odszukanie Antarktydy na mapie i globusie.

2. Kto pracuje na Antarktydzie? - burza mózgów.

Dzieci opisują pracę ludzi zatrudnionych na stacji badawczej i podają nazwy zawodów tych osób.

3.Budujemy zagrodę - zespołowe tworzenie miejsca akcji.

Jedna grupa uczniów buduje zagrodę dla pingwinów, druga - stację dla polarników. Do budowy dzieci wykorzystują ławki, krzesła, plecaki itp.

4.Na stacji polarnej im. prof. Dobrowolskiego - scenki improwizowane.

Grupy otrzymują w kopertach kartki z tytułami zdarzeń i przygotowują prezentacje.

5.Uciekające pingwiny - zabawa ruchowa.

Polarnicy starają się zagonić pingwiny do zagrody. Nie mogą się wtedy dotykać. Pingwiny starają się uciec z zagrody nie niszcząc jej. Jeśli któryś z pingwinów potrąci jakiś element, zespoły zamieniają się rolami.

6.Ekwipunek rozsądnego polarnika - przygotowanie do wyprawy.

Nauczyciel zawiesza duży konturowy rysunek plecaka na tablicy. Uczniowie naklejają na plecak kartki z nazwami przydatnych podczas wyprawy przedmiotów np. latarka, ciepła odzież, termos, kompas, koc śpiwór, buty.

7.Co zabralibyśmy na wyprawę polarną?- rundka w kręgu.

Uczniowie kolejno wypowiadają swoje imiona i mówią , co zabraliby na wyprawę polarną. Nazwa przedmiotu zabieranego na wyprawę powinna się zaczynać tą samą literą, którą zaczyna się imię dziecka.

ZAJĘCIA 5

TEMAT : Jak odnaleźć szczęście?

Cele operacyjne - dziecko :

- potrafi słowami wyrazić uczucia i nastroje,

- umie formułować dłuższe, wielozdaniowe wypowiedzi na określony temat,

- ocenia postępowanie bohaterów utworu literackiego,

- potrafi w kulturalny sposób stawiać pytania i formułować zarzuty,

- opisuje jaskółkę, używając zgromadzonego słownictwa.

Środki dydaktyczne: książka H. Ch. Andersena „Dziecię elfów”, sylwety postaci z książki, kartki z nazwami bohaterów, kartka z napisem jaskółka, fotografie jaskółek, bloki rysunkowe, flamastry, kredki, klej, nożyczki, magnetofon, kasety z muzyką.

Przebieg zajęć

1. Czytanie baśni „Dziecię elfów”.

Nauczyciel głośno czyta baśń i przypina do tablicy sylwety postaci występujących w utworze.

2. Taniec czarodziejskich kwiatów - etiudy pantomimiczne.

Dzieci - kwiaty tańczą w rytmie muzyki.

3. Zaskakujące spotkania - żywe obrazy.

Uczniowie przygotowują żywe obrazy - prezentują postaci , które pojawiły się w życiu Odrobinki. W czasie prezentacji dziecko w roli postaci z baśni krytykuje lub chwali główną bohaterkę za jej postępowanie, np.

Syn ropuchy: Jaka jesteś piękna. Chcę cię mieć za żonę.

Chrabąszczówna: Jaka brzydka. Fe, podobna do człowieka.

4. Jaka była Odrobinka?- ocena postaci.

Uczniowie określają cechy postaci, a nauczyciel zapisuje je na tablicy, np.

Odrobinka była odważna, mądra, pomysłowa, opiekuńcza, pracowita, wyrozumiała, dobra, samolubna, kapryśna.

5.Jaka była jaskółka? - wspólne tworzenie opisu.

Nauczyciel przypina na tablicy zdjęcie jaskółki i kartkę z napisem jaskółka i zwraca uwagę na pisownię tego wyrazu. Dzieci gromadzą słownictwo i opisują jaskółkę.

6. Jakim kwiatem chciałbym być? - ćwiczenia plastyczne.

Uczniowie na kartkach z bloku rysują swój ulubiony kwiat. Po skończonej pracy każde dziecko omawia swoją pracę i uzasadnia dlaczego chciałoby być takim kwiatem.

7. Nasza kraina elfów - zabawa ruchowa.

Dzieci tańczą w rytm muzyki. Po zatrzymaniu muzyki dzieci stają w bezruchu. Gdy nauczyciel ponownie włączy muzykę, uczniowie kontynuują taniec.

8. Szczęście - etiudy pantomimiczne.

Na sygnał nauczyciela dzieci za pomocą ruchu i mimiki starają się zaprezentować szczęście.

ZAJĘCIA 6

TEMAT : Nasze marzenia

Cele operacyjne - dziecko:

- poprawnie buduje zdania w wypowiedzi ustnej,

- rozróżnia w utworze postacie realne i fantastyczne,

- precyzyjnie i trafnie uzasadnia swoje sądy

- umie zaplanować pracę plastyczną na kartonie.

Środki dydaktyczne: książka M. Kruger „Karolcia”, różne niebieskie przedmioty przyniesione przez dzieci, niebieskie koraliki, kartki z fragmentami tekstu, paski papieru z napisami życzenia rozsądne, życzenia nieprzemyślane, kartki z imionami bohaterów książki, blok rysunkowy, kredki, ołówki.

Przebieg zajęć

1. Świat w niebieskim kolorze - tworzenie nastroju.

Dzieci przynoszą różne przedmioty w niebieskim kolorze i opowiadają o nich. Nauczyciel dokłada do zbioru niebieski koralik. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Jakie znaczenie w książce „Karolcia” miał ten koralik? Ustalają, że spełniał prośby, marzenia osoby, która go posiadała.

2. Spełnione życzenia - opowiadanie w roli.

Uczniowie pracują w trzyosobowych grupach. Otrzymują od nauczyciela kartki z życzeniami wypowiadanymi przez bohaterów, a następnie przedstawiają wydarzenia i życzenie, które spełnił koralik.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem ustalają, które życzenia były rozsądne, a które nieprzemyślane, pochopne.

3. Postaci realne i fantastyczne - rzeźby.

Uczniowie pracują w parach. Jedna osoba jest rzeźbiarzem, druga materiałem rzeźbiarskim. Rzeźbiarz losuje kartkę z imieniem bohatera książki. Po upływie wyznaczonego czasu twórcy prezentują swoje rzeźby. Pozostali uczniowie zgadują, kogo przedstawiają poszczególne rzeźby. Następnie kartki z nazwami postaci przypinają do tablicy pod odpowiednimi napisami.

postać realna postać fantastyczna

Karolcia mama Filomena

Piotr tata

Prezydent ciocia

4. Jak sobie wyobrażamy Filomenę? - etiudy pantomimiczne.

Dzieci prezentują za pomocą mimiki, gestu, ruchu, jak wyobrażają sobie Filomenę.

5. Koralik w rękach Filomeny - scenki improwizowane.

Każdy zespół przygotowuje scenkę improwizowaną, w której przedstawi, co robi Filomena po zdobyciu niebieskiego koralika.

6. Ogród moich marzeń - projektowanie placu zabaw według własnych pomysłów dzieci.

Na kartce formatu A5 uczniowie rysują ogród lub plac zabaw dla dzieci, wykorzystując kredki, ołówki i linijki. Potem naklejają swoje prace na szary papier i tworzą plakat „Ogrody marzeń naszej klasy”.

7. Nasze marzenia - rundka niedokończonych zdań.

Uczniowie siedzą w kręgu i przekazują sobie z rąk do rąk niebieski koralik. W chwili, gdy uczeń trzyma go w ręku, wypowiada zdanie: Marzę o… ( każdy uczeń mówi o swoim marzeniu ).

BIBLIOGRAFIA

1. A. Dziedzic , M. Gudro „Drama w szkole podstawowej”, WP ZNP Kielce 1998;

2. H. Machulska, A. Pruszkowska, J. Tatarowicz „Drama w nauczaniu w szkole podstawowej”, WSiP, Warszawa 1990;

3. K. Pankowska „Edukacja przez dramę”, WSiP, Warszawa 1997;

4. B. Przybylska-Matula, G. Duszyńska „Dramowa interpretacja lektur szkolnych”, Nowa Era, Warszawa 2005;

5. B. Way „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży”, WSiP, Warszawa 1995.

26

---