EUROPEJSKA FILOZOFIA POLITYKI XIX I XX WIEKU
LITERATURA:
Szahaj, Jakubowski „Filozofia polityki”
Murawski „Filozofia polityki - wybrane zagadnienia prakseologiczne”
Marcin Król „Filozofia polityczna”
Kymlicka „Współczesna filozofia polityczna”
Piekarski „Czym jest polityka?”
Karl Popper „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie”
Ortego y Basset „Bunt mas”
Karl Schmitt “Teologia polityczna i inne pisma”
Georg Picht „Odwaga utopii”
Hannah Arendt „O rewolucji”
FILOZOFIA A FILOZOFIA POLITYKI
To prawie to samo, ponieważ każda filozofia traktuje o człowieku i o państwie.
Najstarsze słowo filozoficzne to greckie „Arche” czyli „władza”.
Ma ono polityczny charakter, ale oznacza też podstawę, przyczynę czegoś oraz porządek.
Grecy harmonię, piękno i ład nazywali kosmosem.
Kosmos to harmonia i ład w życiu społeczno - politycznym.
Zadanie filozofii to znaleźć i wprowadzić jeden ład.
Filozofowie widzieli siebie na stanowiskach władzy, ale była to koncepcja utopijna.
Greckie pojęcie człowieka utożsamiane jest z pojęciem obywatela.
Według Greków utożsamia się człowieka z obywatelem.
Człowiek jest istotą obywatelską.
Obywatel istnieje tylko w swoim państwie, które daje mu istnienie.
Człowiek interpretowany jest jako zoopoliticum, czyli zwierzę
polityczne.
W wieku XIX filozofia zajmuje się bytem.
To rzeczywistość społeczno - polityczna i społeczno - historyczna, państwo, człowiek jako zoo politicon.
Dawniej filozofia była rozwiązywaniem konkretnych problemów i budowaniem systemów politycznych.
Nie ma jednej filozofii.
Są różne dyscypliny oraz różne metody filozofowania.
Jest kilka sposobów podejścia do polityki poprzez filozofię:
pytanie o istotę oraz zrozumienie istoty polityczności i człowieka w polityce
pytanie o właściwy system
w XIX i XX wieku filozofowie koncentrują się na wybranych elementach/zagadnieniach życia społeczno - politycznego
Żyjemy w czasach nauki, zwłaszcza nauk matematyczno - przyrodniczych.
Nauka nie ocenia, co jest dobre, a co złe.
Inne przekonanie mówi, że nauka jest wzorem wszelkiego poznania.
W tym kontekście mówi się, że filozofia, jeśli chce być nauką, nie może wartościować.
Leo Strauss uważa to za niedorzeczność, ponieważ człowiek w swej naturze będzie szukał czegoś lepszego i będzie wartościował.
Leo Strauss mówi, że celem filozofii polityki jest to samo, co celem samej polityki, czyli szukanie najlepszego rozwiązania dla społeczeństwa i najdogodniejszego ustroju.
SOFIŚCI
To grupa filozofów, którzy pobierali opłaty za szerzenie swoich nauk.
Zawsze potrafili udowodnić, że mają rację.
Potrafili umiejętnie używać argumentów.
Udowodnili, że rację ma ten, kto ma najsilniejsze argumenty na to, co wydaje mu się najlepszym rozwiązaniem, niezależnie od prawdy.
Specjalizowali się w prawodawstwie.
Filozofią jest to, co ludzie napisali, co wymyślili ludzie nazywani w różnych czasach i z różnych powodów filozofami.
PROTAGORAS
Żył w V wieku p. n. e.
Był przyjacielem Peryklesa.
Głosił, że nie istnieje jedna prawda.
Nie ma także jednej filozofii i jednej metody filozoficznej.
W filozofii polityki chodzi o poszukiwanie tego, co lepsze.
FENOMENOLOGIA
Jednym z ważniejszych nurtów jest fenomenologia, czyli nauka o zjawiskach.
Ważnym elementem fenomenologii jest wariacja imaginacyjna.
Chodzi o to, aby opisać istotę poprzez badanie i opis danego zjawiska.
Ważne jest, czy ten nasz opis sprawdza się w każdym przypadku
Należy uchwycić dane zjawisko i badać jego istotę.
Polityka jest walką o władzę.
Władza jest narzędziem do kontroli życia społecznego i kierowania nim.
Politycy dążą do władzy.
Toczy się walka polityczna, której celem jest zdobycie władzy.
Dziś kwestionujemy taką interpretację, chociażby ze względu na trójpodział władzy.
Dziś władza jest bardziej strukturalna.
Jest to walka klas.
Jedna klasa ma władzę nad drugą.
Istnieją 3 grupy władzy:
-ustawodawcza
-wykonawcza
-sądownicza
Działalność polityków to dążenie do władzy.
NOWOŻYTNA FILOZOFIA EUROPEJSKA
Filozofia europejska dzieli się na 2 okresy:
~~starożytny
~~nowożytny
Nowożytny rozdział filozofii europejskiej został zapoczątkowany w XVII wieku.
Dopiero na przełomie XV i XVI wieku poznano teksty Platona.
Prawdziwa myśl filozoficzna pojawia się wraz z Hobbesem.
Gdy mówi się o filozofii, trzeba zauważyć rozłam.
JOHN LOCKE
Empiryzm - wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia, które poznajemy przez jednostkowe spostrzeżenia.
Jednak to wszystko dzieje się w umyśle.
Wrażenia są źródłem wiedzy o świecie.
Dzieło Locke 'a to „Dwa traktaty o rządzie”.
Twierdził, że ludzie są rozumni i dobrzy, ale są też wyjątki.
Dlatego należy ludziom nadać prawo i państwo.
Prawo do własności bierze się z tego, iż swą pracą człowiek nabywa własność, ale także ma prawo do spadku.
Głosił mit człowieka dobrego z natury.
TOMASZ HOBBES
Jego najważniejszym dziełem jest „Lewiatan”.
Hobbes jest filozofem nauki i polityki.
Uważał, że wszelkie poznanie jest analizą rzeczy złożonych, czyli ciała.
Sztuczne ciała wytworzone przez człowieka, czyli prawa, tworzą ludzie.
Prawa zostały stworzone przez człowieka.
Społeczeństwo jest takim ciałem złożonym z ludzi.
2 rodzaje ciał:
-naturalne
-sztuczne (wytworzone przez człowieka)
Terminologia wzięła się z ciała Chrystusa złożonego z wiernych.
To poszczególne elementy tworzą ciało.
Bez nich ciało nie istnieje.
Hobbes uważał, że człowiek wcale nie jest istotą społeczną.
Owszem, ma potrzeby kontaktu z innymi, ale nie koniecznie ma potrzebę tworzenia instytucji państwa.
Mówił, że życie ludzkie jest trudne i krótkie.
Głosił, że każdy z natury myśli o swoich potrzebach.
Istnieje pierwotna wojna wszystkich ze wszystkimi.
Każdy człowiek będzie chronił własnego dobra.
Warto zrezygnować ze swoich praw pod warunkiem, że inni ludzie zrobią to samo.
Prawa muszą być nakazane przez suwerena, ale tym suwerenem może być również zgromadzenie.
Celem państwa jest umożliwienie współżycia społeczności.
Celem państwa jest umożliwienie wszystkim ludziom współpracy i życia ze sobą.
Państwo ma chronić ludzi przed nimi samymi oraz wrogami zewnętrznymi.
Państwo nie jest tworem naturalnym, tylko utworzonym.
Jego celem jest ochrona życia obywateli.
Człowiek jest z natury istotą aspołeczną oraz złą z natury.
Człowiek żyje w strachu, ale lepiej żyć w państwie w strachu przed prawem, niż w strachu przed ludźmi.
ROUSSEAU
„Rozprawa o pochodzeniu i przyczynach nierówności między ludźmi”
Człowiek dobry z natury to człowiek przed społeczny.
Porównuje życie człowieka do życia niedźwiedzia w naturze.
Żyje z tego, co znajdzie.
Ma poczucie wolności.
Taki człowiek jest dobry do czasu, o ile nie wie, co to jest zło, a czym jest dobro.
Przyczyną zła jest własność.
Człowiek posiadający własność tworzy państwo.
Postęp cywilizacyjny i rozwój społeczno - polityczny jest niezbędny do tego, by człowiek mógł egzystować.
Naturalną nierówność można zastąpić w państwie równością prawną, społeczną i moralną.
Pojawia się także pojęcie woli powszechnej.
WOLA POWSZECHNA
Nie jest to jednak wola większości.
Każdy obywatel wypowiada się o dobru powszechnym indywidualnie i subiektywnie.
Każdy obywatel wypowiada się na temat dobra ogólnego.
Nie można jej utożsamiać z wolą większości.
Wtedy każdemu do głowy przyszłoby dokładnie to samo.
Wola powszechna jest pewnego rodzaju mitem nie do osiągnięcia.
Jest mitycznym wyobrażeniem.
Ideał, który trudno skonkretyzować.
Jeśli ktoś nie potrafi wznieść się do poznawania woli ogólnej, trzeba go zmusić do wolności.
IMMANUEL KANT
Podjął jeden z najważniejszych tematów, dotyczący filozofii moralności.
Pojawia się pojęcie „imperatywu kategorycznego”.
IMPERATYW KATEGORYCZNY
Czym jest moralność?
Ludzie wiedzą, co jest moralne, ale nie zawsze jest to dla nich wygodne.
Moralność to zdolność do postępowania według zasad, których musimy przestrzegać, a nieraz tego nie chcemy.
IMPERATYW KAT. GŁOSI:
Postępuj według takiej maksymy, co do której chciałbyś, żeby się stała prawem powszechnym.
Należy traktować innych tak, jak chcielibyśmy, aby inni postępowali wobec nas samych.
Podejmował problem prawa.
Wszystkie założenia u Kanta mają charakter racjonalny.
Dla rozumnego człowieka Bogiem jest prawo.
Głosił, że „Dla rozumnego człowieka prawo jest Bogiem”.
Kant w miejsce Boga wstawił prawo.
Człowiek może najwyżej wznieść się do poziomu szacunku i umiłowania prawa.
Uwielbienie, miłość do prawa.
Niemcy to naród, który ma szczególny stosunek do prawa.
Państwo jest natomiast definicją drugiego rzędu.
Państwo samo w sobie ma być gwarantem praw obywatelskich.
Jest gwarantem porządku i praw obywatelskich.
Dla państwa istnieje obywatel.
Jeśli państwo dopuszcza się łamania prawa, występuje przeciw samemu sobie.
Idealne jest państwo prawa.
Doskonały ustrój to ustrój republikański.
Prawo reguluje kwestie wolności.
Ustrój utrzymujący wolność człowieka, istniejącą przy zachowaniu wolności innych.
Tylko prawo ogranicza lub poszerza granice ludzkiej wolności.
Prawo ustanawia się tak, by było powszechne.
To, że prawo istnieje, jest przejawem rozumności człowieka, a zarazem przejawem wolności.
Wolność wynikająca z tego, że ludzie sami te prawa ustalają.
Istotą państwa jest skromna rola umożliwiania współżycia obywatelom.
Istotą państwa jako gwaranta prawa jest umożliwienie współżycia obywatelom.
Państwo to praworządność.
Jedynym prawem człowieka jest wolność.
Człowiek musi podlegać pewnym prawom, bo w przeciwnym razie jego życie byłoby chaosem.
Problem własności - ziemia należy do wszystkich, lecz tradycja historyczna podzieliła te dobra.
Stosunek Kanta do problemu własności:
Czy Ziemia należy do wszystkich, czy do nikogo?
Ziemia należy do wszystkich.
Ziemia nigdy nie była niczyją własnością.
Gdyby ktoś ją posiadł, musiałby to udowodnić/udokumentować.
HISTORIOZOFIA KANTOWSKA
Historiozofia to stosunek do dziejów ludzkich, które podlegają pewnym prawom .
Historia jest procesem, w którym następuje przyrost dobra społecznego i politycznego.
Termin ten stworzył Cieszkowski.
Pojęcie „historiozofia” stworzył August Cieszkowski, polski filozof.
Zamiennie używa się pojęcia „filozofia dziejów”.
Historia ludzkości jest procesem, w którym możemy określić pewien porządek.
Historia zmierza ku spełnieniu ideału.
Rzeczywistość społeczno - polityczna zmierza do ideału.
Końcem jest doskonałość, rozumne państwo.
Ma swój koniec w postaci idealnego państwa.
Państwa znajdują się w naturalnym stanie wojny.
Naturalnym stanem zbiorowości, jak i jednostek jest stan wojny jako gotowości do walki o swoje interesy.
To postulat wynikający z idei rozumu praktycznego.
Kant, zgodnie z ideą swej filozofii, kreśli postulat rozumu.
Zakłada, że dzieje zmierzają ku lepszemu, czyli rozumnego państwa.
Chciałby utworzenia Ligii Narodów.
Byłby to ogólnoludzki układ pomiędzy państwami w celu zachowania pokoju.
Byłaby to instytucja prawna.
Ludzkość musi zmierzać do najwyższego poziomu dojrzałości, a więc rozumne państwo oraz instytucja Ligi Narodów i rozumne społeczeństwo i prawo.
FICHTE
Przechodzi do myślenia narodowo - socjalistycznego.
Rozumne państwo to takie państwo, gdzie zagwarantowana jest wolność obywateli oraz ich prawa.
Prawo musi być rozumne.
Tworzy koncepcję idealnego państwa zamkniętego i handlowego.
Państwo jako samowystarczalna, doskonała jednostka.
Państwo ma narzucać, czym mają zajmować się obywatele.
Natomiast handlem zagranicznym zajęłoby się państwo.
Filozof ma prawo do pouczania obywateli.
Władza określa, czym zajmują się obywatele.
HEGEL
Jego koncepcję najlepiej ująć z perspektywy historiozofii.
Idea historiozofii jest realizowana z pewnej dziejowej konieczności.
Założona jest przez rozum filozoficzny, który steruje światem.
Pojęcie wolności odgrywa ważną rolę.
Pojęcie wolności u Hegla odgrywa naczelną rolę.
Wolność traktowana jest jako uświadomiona konieczność.
Wolność człowieka w sobie i dla siebie.
Jest to możliwe w procesie historycznym.
Prawo wynika z moralności i sprawiedliwości.
Dzieli historię ludzkości na 3 etapy/epoki:
Epoka ludów wschodnich
Nie ma tu pojęcia człowieczeństwa.
Nie występuje tam pojęcie człowieka ani wolności.
Władca jest kimś ponad człowiekiem, natomiast poddany kimś mniej niż człowiekiem.
Faraon jest pomazańcem bożym.
Epoka grecko - rzymska
Jest to wyższy etap.
Pojawia się intuicja, że niektórzy ludzie są wolni, ale nadal istnieją niewolnicy oraz ludzie, którzy nie mają praw.
Nie dostrzegamy ideałów w tym systemie.
U Arystotelesa i Platona nie można szukać człowieka wolnego.
Człowiek dla człowieka jest własnością.
Epoka chrześcijańsko - germańska
Już w Nowym Testamencie znajdujemy pojęcie „człowiek”.
Pojawia się pojęcie człowieczeństwa i wolności.
Istnienie człowieka pojawia się wraz z chrześcijaństwem.
Wolność należy do podstawowego wymiaru człowieczeństwa.
Wszyscy ludzie (obywatele) są równi i wolni.
Pojawia się pojęcie obywatela, lecz obywatelami są już wszyscy ludzie, a nie wybrani (jak u Rzymian).
Hegel był zafascynowany Rewolucją Francuską, ponieważ był to moment, w którym idea wolności i praworządności została wcielona w życie, często z użyciem siły, ale to już konieczność dziejowa.
Hegel idealizuje państwo.
Państwo posiada nadrzędną rolę wobec jednostki w takim sensie, ze pozwala żyć człowiekowi w wolności.
Jest to konieczność rozumna.
Najważniejszym dziełem Hegla jest dzieło „Zasady filozofii prawa”.
Hegel wyobraża sobie państwo na taki kształt, jaki stworzyli Grecy.
Państwo jest boską ideą życia na ziemi.
Jest to państwo praworządne.
Tylko państwo, które gwarantuje wolność, jest w stanie w pełni realizować człowieczeństwo.
Gdy państwo jest rozumnym państwem prawa, filozofia przestaje być potrzebna.
Filozofia nie powinna pouczać.
Filozofia pozwala zrozumieć, dlaczego stało się to, co się stało i dlaczego to było konieczne.
To, co jest rzeczywiste, jest rozumne.
Hegel popełnił błąd, bo nie mówił nic o przyszłości.
CIESZKOWSKI
Rozwinął myśl Hegla przyszłość, o której dotąd Hegel nie wspomniał.
Należy zrozumieć przeszłość tak, aby przewidzieć przyszłość i pomóc jej przyjść.
Podzielił dzieje na 3 epoki:
Przeszłość - starożytność (wiąże się z uczuciami)
Teraźniejszość (charakteryzuje się rozumem)
Przyszłość (charakteryzuje się czynem)
Na początku XIX wieku widział okres słowiański, gdzie Polska miała odgrywać znaczną rolę.
FEUERBACH
Jest filozofem religii.
Twierdzi, że jak u Hegla, tak i w religii, jej postęp jest postępem samo świadomości człowieka, natomiast Bóg jest formą idealną samego człowieka.
Napisał dzieło „O istocie chrześcijaństwa”.
Ostatnim etapem samopoznania będzie to, że człowiek jest Bogiem.
Człowiek postrzega siebie pod postacią Boga.
W XIX wieku Feuerbach głosi, iż człowiek uświadomił sobie, że w procesie religii poznał samego siebie.
Człowiek jest istotą społeczną.
Bezpośrednią formą istnienia człowieka jest państwo.
Państwo jest niejako absolutnym człowiekiem.
Idea doskonałości człowieczeństwa realizuje się w państwie.
Od tego momentu, gdy już to wiemy, polityka powinna stać się naszą religią.
Jest to najsilniejsze dowartościowanie polityki wśród wszystkich filozofów.
Feuerbach umieszcza się pomiędzy Heglem a Marksem.
MARKS
Marks modyfikuje Hegla.
Całe dzieje ludzkości można podzielić na etapy pod względem własności
etap - stan pierwotnego komunizmu
etap - niewolnictwo
Istnieje własność prywatna i to człowiek jest przedmiotem własności.
Człowiek dla człowieka jest własnością.
etap - ustrój feudalny
Chłop staje się przedmiotem własności, a raczej jego praca.
etap - kapitalizm
Człowiek jest absolutnie wolny, ale nie ma nic.
Jest poddany temu, kto już coś posiada.
etap - stan idealny
To stan powrotu do komunizmu, lecz będzie to komunizm dojrzały.
Jest to stan raczej moralny.
Każdy robi to, co potrafi najlepiej i będzie otrzymywał tyle, ile potrzebuje.
Ideał, według którego każdy będzie brał tyle, ile potrzebuje.
Założenie, które narodziło się w filozofii.
Zawsze musi nastąpić powrót do stanu wyjścia, ale na wyższym poziomie dojrzałości i samoświadomości.
Samopoznanie to najważniejszy etap rozwijający chrześcijaństwo.
Ważna jest rola Sądu Ostatecznego.
Własność
Problem ten jest powiązany z kwestią pracy.
W procesie pracy człowiek poznaje samego siebie.
Jeśli te relacje są zaburzone, jak w kapitalizmie, człowiek nie może poznać samego siebie.
Praca jest czynnikiem uczłowieczającym.
Na pewnym etapie człowiek poczuł też przywiązanie do ziemi.
Ostatecznie człowiek zauważył, że nawet nie jest właścicielem produktów swojej pracy.
Odpowiedź na pytanie, jaki jest sens rewolucji?
Jaki wymiar ma mieć rewolucja?
Jak ma wyglądać państwo po rewolucji?
Marks był zwolennikiem idei zanikania państwa.
Wierzy w to, że państwo jest formą nacisku.
Państwo zawsze było formą nadbudowy.
Gdy nie będzie podziału na klasy, nie będzie sensu mówić o państwie.
Jeśli nie będzie podziału między ludźmi, państwo nie będzie potrzebne.
Zanik polityki przestanie istnieć z powodu procesów ekonomicznych.
Zanik państwa nastąpi w wyniku sił wytwórczych.
Polityka nie odgrywa u Marksa kluczowej roli.
Jego koncepcja skupia się na elemencie polityczności.
System demokratyczny jest nie do przyjęcia, bo jest to konstrukcja do gnębienia bogaczy.
Pozostaje dyktatura proletariatu.
Lenin nazywa to pół - państwo.
Lenin - jego koncepcja skupia się na polityczności.
Po Marksie doszło do wielu przekształceń i uproszczeń (Lenin), a więc marksizm to idea opierająca się na Marksie.
LENIN
Początkowo opierał się na Engelsie, który z kolei opierał się na Marksie.
Lenin, w przeciwieństwie do Marksa pomija zgodę na to, że państwo musi umrzeć.
Lenin twierdzi, że ma się narodzić nowe państwo.
Takie, które będzie tłamsić burżuazję.
Państwo staje się dobrą siłą do dławienia.
Ma to być pół - państwo.
Koncepcja manicheizmu
Światem rządzą 2 siły: dobra i zła.
Toczy się walka między tymi dwoma siłami.
Światem rządzi walka tych dwóch sił.
Lenin wtłacza w ten schemat całą filozofię oraz uciskających i uciskanych.
Twierdził, że walka jest nigdy się nie kończy, ponieważ jeśli nawet nastąpi zwycięstwo, trzeba uważać na wroga, ponieważ może nastąpić kontrrewolucja.
Cały czas czyha wróg.
Wszyscy filozofowie od Platona do dziś dzielą się na tych, którzy stoją po stronie panujących i „panowanych”.
Są po jednej lub drugiej stronie.
Toczy się walka bez końca.
Lenin wieszczy zwycięstwo jednej z tych dwóch sił.
LIBERALIZM
Twórcą tego kierunku jest John Stuart Mill.
Jest w takim samym stopniu twórcą liberalizmu, jak i utylitaryzmu.
Bardzo się ze sobą wiążą.
Mill odwołuje się do Benthana.
Klasyczny liberalizm Milla nie stawia wolności na najwyższym miejscu.
Pogląd o wolności jednostki jest nieprawdziwy.
Wolność jednostki ma wartość, o ile ta wolność przyczynia się do wolności ogółu i pozwala osiągnąć dobro ogółu.
To klasyczny, XIX - wieczny liberalizm.
Celem ludzkich działań jest użyteczność i pożytek.
Należy tak kierować działaniami, by osiągnąć jak najwięcej szczęścia dla jak największej liczby ludzi.
Jeśli jednostki zaangażują się w życie społeczno - polityczne, pozwala to na osiągnięcie większej ilości dóbr.
Ludzie powinni swoje cele realizować wolno i spontanicznie.
Demokracja jest o tyle dobra że pozwala osiągnąć jak największej liczbie ludzi jak najwięcej dóbr.
Wolność ekonomiczna nie jest wartością samą w sobie.
Chodzi o to, że ona przyczynia się do osiągnięcia szczęścia ogółu.
W historii liberalizmu pojawia się utylitarne podłoże.
Społeczeństwo XIX - wieczne jest tworzone przez opinię publiczną.
Społeczeństwo XIX - wieczne jest rządzone opinią publiczną, a więc trzeba chronić jednostki przed opinią publiczną, ponieważ w XIX wieku była ona prymitywna.
Trzeba bronić jednostki przed przemocą opinii społecznej.
To ma z kolei prowadzić do dobra społecznego.
Społeczeństwo cały czas się rozwija.
Jednostki wybitne nie mogą być skażone ową prymitywną opinią po to, by przyniosły w przyszłości korzyść dla ogółu.
Libertarianizm
Jest swoistym wystąpieniem przeciw temu, co społeczne.
Libertarianie występują przeciwko podatkom.
Dla nich liberalizm Milla jest fałszywy.
Libertarianizm =bezgraniczna wolność.
Prywatyzacja wszelkich instytucji państwa.
Zamiana sądów na korporacje prawników.
Radykalny zwrot ku zasadzie wolności jednostki.
Zwrot przeciwko temu, co społeczne.
Państwo jest po to, aby pomogło wybitnym jednostkom realizować swoje cele.
Najważniejszą rolę odgrywają jednostki posiadające pewne umiejętności.
Powinno bronić się wybitnych jednostek.
Reszta to tłum.
To one, te wybitne jednostki, przyczyniają się do postępu społecznego.
Jeśli pozostawimy wybitnym jednostkom władzę, to przy nich także tym biednym będzie dobrze.
Demokracja to ustrój, gdzie broni się jednostki przed siłą większości.
Należy bronić jednostki przed większością.
To może przyczynić się do dobra ogólniejszego.
Stawia na cele ogólnospołeczne.
Państwo istnieje dla obrony wybitnych jednostek.
To swoisty paradoks.
Libertarianizm jest reakcją na utylitarystyczne hasła, a także hasła przeciwne utylitaryzmowi.
BENTHAN
Pasjonował się więziennictwem.
Stworzył projekt architektoniczny więzienia - panopticom.
Idea ta stała się ideą kogoś, kto patrzy i wszystko widzi.
Idea „panopticom” - wszystko widzący.
Tak też miało być w państwie.
Idea stała się symbolem społeczeństwa XIX wieku.
Obserwuje nas Wielki Brat, który wszystko widzi.
Do miejsca obserwacji może wejść każdy.
Wieża była tak skonstruowana, że osoba siedząca w środku nie wie, czy naprawdę ktoś na nią patrzy.
Jednak jest zniewolony świadomością ciągłej obserwacji.
Więzień ma świadomość, że jest obserwowany.
Jest to ciągła opresja wobec niego.
Karą jest istnienie ciągłego nadzoru.
Tak działa XIX - wieczne społeczeństwo.
Tak działa system burżuazyjny.
Burżuazja potrafi organizować życie w doskonały sposób.
Wymiar istnienia władzy.
FOUCAULT
Foucault i jego dzieło „Nadzorować i karać”.
Nowoczesne społeczeństwo to rozbudowany system nadzoru.
W XIX wieku narodziła się pasja tworzenia przepisów prawnych, tworzących represję, np. w szkołach i szpitalach.
Społeczeństwo tworzy system praw, a obywatel musi cały czas kontrolować te prawa.
Społeczeństwo tworzy system praw, które obywatel musi znać i postępować według nich.
Jest to opresja.
Jest to władza totalitarna, której nie sposób ignorować.
Trzeba kontrolować obywateli.
Społeczeństwo to system totalnej władzy nad jednostką, zwanej obywatelem.
Wszystko służy ku temu, żeby kontrolować.
Jest to interpretacja „panopticom” Benthana.
Karl Popper i jego dzieło „Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie”
Popper mówił, że nikt nie zna przyszłości.
Popper włącza w swe poglądy historycyzm - przekonanie, że ludzie mogą wpływać na zmianę świata.
Poddaje krytyce ideologie Marksa.
Jest filozofem nauk przyrodniczych.
Pisał je w czasie II wojny światowej.
Poddaje krytyce wcześniejszą koncepcję.
Pierwszy tom tej książki to krytyka Platona.
Drugi tom to krytyka Hegla i Marksa.
Popper twierdził, że istnieje wielkie prawdopodobieństwo komunizmu w powojennym świecie.
Zamierzał poddać tą ideę krytyce.
Tworzy ideę społeczeństwa otwartego.
To liberalna demokracja.
Główną tezą książki jest to, że podstawowym błędem marksizmu jest historycyzm
Największa wina to historycyzm.
Jest to pogląd, przekonanie, że światem rządzi prawo, które wyznacza cel historii.
Przekonanie, że światem rządzi prawo, które jednoznacznie wyraża cel historii.
Celem jest doskonałe społeczeństwo oraz idealne państwo.
Historycyzm to koncepcja, która pozwala zrozumieć historię, przewidzieć ją i zrozumieć jej mechanizmy.
Na tej podstawie można przewidzieć przyszłość.
Wszystkie ideologie są ideologiami wrogimi wobec społeczeństwa otwartego.
Pod koniec książki Popper będzie wręcz wielbił Marksa.
W I tomie Platon jawi się jako zwolennik państwa totalitarnego.
Początkowo Popper interpretuje Platona jako osobę rozróżniającą klasę panów i „bydło ludzkie”, a wiemy, że Platon takiego rozróżnienia nie dokonał.
Już Platon według niego jawi się jako marksista.
Idealne państwo Platona to państwo totalitarne.
Utożsamia pojęcie klasy z pojęciem rasy.
Platon mówił o sprawiedliwości.
Człowiek sprawiedliwy ma dobrą duszę.
Nie zajmuje się tak bardzo samym państwem, ile duszą.
Mówi raczej o tym, jak wychować ludzi, którzy będą rządzić.
Jest to metafora duszy.
3 typy duszy według Platona:
-dusza rozumna
-dusza mężna
-dusza pożądliwa (zwierzęco - roślinnego gatunku)
Powstała koncepcja dobrej duszy.
To taka, gdzie dusza rozumna panuje nad innymi duszami.
Parabola tego, czym jest idealna dusza.
Ważne jest właściwe wychowanie rozumnej duszy.
Rządzić powinny dusze rozumne - filozofowie.
II tom jest już łagodniejszy.
Popper twierdził, że Hegel działał pod wpływem władzy.
Popper uważał Hegla za twórcę nacjonalizmu, a dalej faszyzmu.
Idee narodu kojarzy z ideą rasy.
Stosunek do Marksa jest szczególny.
Odróżnia jego filozofię od idei marksizmu.
Na końcu go pochwala, a początkowo krytykuje.
U Marksa ceni analizę ekonomiczną oraz jego postulaty społeczne.
Słabą stroną jest historycyzm.
Pomija natomiast historycyzm, czyli to, że historia zmierza do jakiegoś punktu.
Popper traktuje historycyzm Marksa jako twór martwy, natomiast umiłowanie wolności musi przetrwać.
Społeczeństwo musi być otwarte.
Według Poppera Marks rozumiał ekonomię, natomiast nie rozumiał historii.
Marks nie pozostawił wytycznych, jak miałoby wyglądać państwo po rewolucji.
Jeśli jednak Popper miałby przedstawić koncepcję państwa po rewolucji według Marksa, byłoby to przede wszystkim państwo politycznie totalitarne.
Marksiści uczynili z teorii Marksa państwo totalitarne.
U Marksa nie ma programu politycznego.
Najsłabszą jego stroną jest to, że nie ma programu politycznego.
Nie ma żadnych postulatów.
35