Opracowanie zagadnień na egzamin z metodologii badań pedagogicznych:

Struktura orientacji metodologicznej / perspektywy badawczej (typy założeń ) zadanie 1:

Struktura perspektywy badawczej (orientacji metodologicznej)

Istotą współczesnej nauki jest poznanie świata przez badanie (Martin Heidegger)

Istotą badania jest wybór określonego postępowania w określonym obszarze bytu (przyroda, dzieje, kultura, relacje społeczne). Ale to postępowanie to nie tylko metoda. Obejmuje ono przede wszystkim otwarcie dziedziny przedmiotowej, tzn. określenie schematów dziejących się w obrębie jej procesów.

Perspektywa badawcza

Obustronna relacja

Dziedzina przedmiotowa (przedmiot) ←−−→ sposób postępowania

Metoda i przedmiot nawzajem się warunkują.

Jeżeli elementem badania jest określenie dziedziny przedmiotowej to….. założenie ontologiczne. (teoria bytu).

Musimy przyjąć założenia charakteryzujące dziedzinę przedmiotową i to są założenia ontologiczne( zbiór założeń odnoszących się do dziedziny przedmiotowej). Mogą mieć one różny stopień.

Założenia:

• Ontologiczne- odnoszące się do dziedziny przedmiotowej

• Epistemologiczne - odnoszące się do sposobu poznawania świata przez człowieka

• Metodologiczne- odnoszą się do sposobów dochodzenia do uprawomocnionych twierdzeń i teorii

W ramach perspektywy badawczej można jeszcze wyróżnić jeszcze jedne typ założeń:

• Aksjologiczne - określają cel jakiemu służy poznanie ( po co poznajemy świat?)

Żeby opisać perspektywę badawczą musimy znajdować się na zewnątrz. Kiedy jesteśmy realizatorami perspektywy badawczej to nie jesteśmy do końca świadomi orientacji badawczej. Założenia są punktem wyjścia. Są to ramy w których porusza się nasze myślenie.

2.Głowne źródła poznania i związane z nimi stanowiska filozoficzne :

W tradycji filozoficznej są 2 źródła poznania:

7

1. Rozum- do rozumu odwołuje się racjonalizm (intelektualizm).

2. Specyficznym narzędziem poznania jest intelektualna intuicja, która umożliwia jasny i pewny wgląd w prawdy ogólne. Racjonalista dąży do identyfikacji istoty rzecz. Uważa, że tylko dzięki rozumowi można to poznać.

Pierwszym racjonalistą był Kartezjusz ( Myślę więc jestem )

Opracował metodę myślenia racjonalnego.

Zaproponował 3 reguły postępowania:

• Problemy złożone należy rozkładać na problemy proste

• Proste problemy nie dające się rozłożyć jeszcze na prostsze mają rozwiązania oczywiste. Te rozwiązania oczywiste są nieodwracalne i ostateczne.

• Rozwiązywanie problemów prostych przenoszone są na złożone całości za pośrednictwem oczywistych

wnioskowań .

Rozum poszukuje najbardziej istotnych ogólnych właściwości bytu.

3. Doświadczenie- empiryzm. Wyróżniamy różne rodzaje poznania:

• Zmysłowe

• Wewnętrzne

• Retrospekcje

twórcami empiryzmu byli amerykańscy badacze Belton i Craib

4. Główne cechy empiryzmu :

1. rozum rodzi się jako czysta karta (tabula rasa)- empiryzm genetyczny. Wiedzę zdobywamy poprzez zmysłowe doświadczanie świata.

3. Każde prawdziwe twierdzenie może być potwierdzone przez doświadczenie. ( badacz musi umieć udowodnić czy dane twierdzenie jest prawdziwe czy fałszywe)

c)Prawa naukowe to twierdzenia na temat ogólnych, powtarzalnych wzorców doświadczenia. Celem poznania naukowego nie jest identyfikacja wyjątków, ale poszukiwanie reguł, prawidłowości.

d) WYJAŚNIANIE. Wyjaśnić zjawisko naukowo to wykazać, że jest ono przypadkiem prawa ogólnego. Chodzi o pokazanie reguły, zgodnie z którą dane zjawisko pojawia się, zmienia bądź znika.

e) PRZEWIDYWANIE. Znajomość prawa ogólnego pozwala przewidywać przyszłe występowanie zjawisk danego typu.

5. Czym się różni pozytywna wiedza naukowa od metafizyki (zdaniem A. comta ).

Według Kanta metafizyka to spekulacje filozoficzne, nie opierające się na wynikach badań nauk szczegółowych. Metafizyka wyjaśnia zdarzenia za pomocą abstrakcyjnych pojęć, idei, zasad i sił, wiedza mistyczna itp.

Pozytywna wiedza naukowa- stawia się pytanie o powstanie i przebieg zjawisk. Zbierane są fakty, tylko rozum jest im gotów się podporządkować.

Comt stwierdził, że nauka to zasady zrozumienia działania, to szukanie praw powszechnych. Nauka ma gromadzić fakty i ustalać istniejące pomiędzy nimi związki.

6. Główne zasady doktryny pozytywistycznej wg. L.Kołakowskiego

.        Reguła fenomenalizmu (fenomen - zjawisko ) głosi, że nie ma realnej różnicy pomiędzy istotą, a zjawiskiem. Istoty poszukiwały koncepcje metafizyczne. W tych koncepcjach metafizycznych głoszono, że zjawiska, które są dostępne obserwacji, są przejawem ukrytej rzeczywistości. Pozytywizm głosi, że badacz powinien rejestrować tylko to, co przejawia się w doświadczeniu (widzimy, słyszymy, itp.).

Reguła nominalizmu NAPISAĆ ŚCIAGE!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! - głosi, że wiedza formowana w terminach ogólnych nie ma innych realnych odpowiedników poza jednostkowymi konkretnymi przedmiotami, np. sprawiedliwość (pojęcia ogólne), trzeba określić czas i miejsce gdzie ta sprawiedliwość będzie badana, przedmiotem jest konkret.

Terminy ogólne pełnią funkcje pewnych instrumentów, ułatwiają nazwanie złożonych sytuacji jednym pojęciem, ale aby mogło być przedmiotem badania musi posiadać swoją empiryczną treść. Pojęcia opisujące sytuacje idealne są wytworami ludzi. Wytworami, które pełnią funkcje instrumentalne. Służą skrótowemu opisowi realności empirycznej. Doświadczeniu dostępne są jedynie fakty, które porządkowane są w procesie poznawania i dzięki temu zdobywamy wiedzę, którą można praktycznie użytkować.

Reguła odrzucająca wartość poznawczą sądów oceniających i wypowiedzi normatywnych. Pozytyw tego typu wypowiedzi nie mają wartości naukowej.

Reguła zakładająca zasadniczą jedność metody. Sposoby zdobywania wartościowej wiedzy są zasadniczo takie same we wszystkich dziedzinach doświadczenia i takie same są główne etapy opracowywania zgromadzonych doświadczeń.

Metoda ta została wypracowana na gruncie nauk przyrodniczych.

6. Na czym polega wnioskowanie indukcyjne ?

Indukcja pozwala na przechodzenie od zdań obserwacyjnych do zdań ogólnych.

Celem poznania naukowego jest poszukiwanie najbardziej ogólnych prawidłowości.

Wnioskowanie indukcyjne polega na dochodzeniu prawdy od szczegółu do ogółu:

1.Zgromadzić dostatecznie dużo zdań rzetelnie opisujących wyniki doświadczenia
2.Stosując reguły indukcji dokonywać ostrożnych uogólnień tzn. przechodzenia od zdań obserwacyjnych do zdań ogólnych.

    Sposobem wnioskowania jest indukcja. Aby ona mogła być wykorzystana, musi być spełniony warunek - Liczba zdań obserwacyjnych rzetelnie opisujących wyniki doświadczenia(obserwacji) musi być dostatecznie duża

    Wnioskowanie indukcyjne jest zgodne z kierunkiem wnioskowania logicznego.

7.Indukcja uogólniająca - kanony S. Milla

Aby osiągnąć pewne poznanie należy:

1. Liczba zdań obserwacyjnych rzetelnie opisujących wyniki doświadczenia(obserwacji) musi być dostatecznie duża

2. Stosując reguły indukcji należy dokonywać ostrożnych uogólnień, tzn. przechodzić od zdań obserwacyjnych do zdań ogólnych.

2. Rozwiązywania za pomocą KANONÓW odbywa się w metodzie indukcji eliminacyjnej:

* Kanon jedynej różnicy polega na tym, że pojawia się przypadek, w którym dane zjawisko zachodzi oraz przypadek, w którym zjawisko nie zachodzi, a okoliczności są te same z wyjątkiem jednego elementu, który różnicuje te warunki. Ten jeden element, którym się różnią jest przyczyną zachodzenia lub nie zachodzenia danego zjawiska.

* Kanon jedynej zgodności - różne przypadki posiadają różne okoliczności oraz jedną okoliczność wspólną, i to ona właśnie wywołuje dane zjawisko.

* Połączony kanon jedynej zgodności i jedynej różnicy- najpierw sprawdza się Kanon jednaj zgodności potem Kanon jedynej różnicy

*Kanon zmian towarzyszących Obserwuje się jak określone zmiany wartości jednej zmiennej pociągają za sobą zmiany wartości drugiej zmiennej, albo w jaki sposób trzecia zmienna wpływa na jakość związku funkcyjnego między dwoma zmiennymi.

8. Sposoby krytyki indukcji:

1. WG HUME:

* stwierdził, że indukcja nie prowadzi do poznania pewnego i uniwersalnego.

*stałość obserwowanego związku nie zwiększa prawdopodobieństwa jego powtórzeń w przyszłości, bo nie można zasady indukcji uzasadniać zasadą indukcji.

*Przy pewnej sumie doświadczeń akceptujemy pewien stan rzeczy jako trwale obecny (przyzwyczajamy się), bo akceptacja jest biologicznie korzystniejsza niż powstrzymywanie się od niej.

*Wiedza nie tyle jest opisem świata takim, jakim on jest, co formą zachowania gatunku ludzkiego, kumulującego korzystne zasoby doświadczonych połączeń.

2. WG CHALMERSA

Ponieważ liczba potencjalnych informacji jest nieskończona, to wynik=0. czyli wartość przeprowadzanych obserwacji jest zerowa.

3. WG POPPERA

* każde zdanie operacyjne "obciążone" jest teorią, nie ma nagich faktów. Każde zdanie obserwacyjne sformułowane jest w jakimś języku publicznym, języku nadającym znaczenia słowom, opisującym jakiś stan rzeczy.
* trzeba najpierw dysponować jakąś teorią, by móc gromadzić fakty. Trzeba wiedzieć, które obserwacje notować jako ważne, a które pomijać.
* pewne zdanie obserwacyjne może okazać się fałszywe z powodu fałszywości teorii zakładanej w momencie uznawania zdania obserwacyjnego.

9. Pojęcie zmiennej i je rodzaje:

Zmienna- jest to właściwość, cecha przyjmująca różne wartości. Podać zmienną to podać jej nazwę i zbiór tej wartości.

Zmienna to „aspekty” badanego zjawiska.

1. dwuwartościowe( np. wykształcenie- niższe niż średnie, co najmniej średnie)

2. wielowartościowe ( podst, zawodowe, średnie, wyższe)

3. dyskretne- ( pomiędzy 2 wartościami nie ma wartości pośredniej

4. ciągłe- pomiędzy 2 wartościami sąsiadującymi istnieje wartość pośrednia

5. bezpośrednio obserwowalne (płeć)

6. pośrednio obserwowalne

7. zależne (wyniki w nauce)

8. niezależne (wykształcenie rodziców)

9. pośredniczące( czas poświecony dziecku przez rodziców)

10. nominalne (płeć)

• porządkowe

• interwałowe

• ilorazowe

zmienne nominalne- pozwalają stwierdzić, które przedmioty są pod danym względem jednakowe, które różne. Pozwalają na grupowanie obiektów, według wartości zmiennych.

Zmienne interwałowe (przedziałowe)- pozwalają stwierdzić o ile porównywalnych jednostek pomiaru jeden z dwu przedmiotów posiada daną cechę w stopniu wyższym lub niższym niż drugi.

Zmienne ilorazowe- poza równymi przedziałami miedzy wartościami zmiennej istnieje też naturalny punkt zerowy, co pozwala stwierdzić ile razy jeden obiekt jest większy lub mniejszy od drugiego

10. Konsekwencje stosowania w naukach społecznych metody nauk przyrodniczych,

zgodnej z zaleceniami pozytywizmu (obiektywistyczny model poznania)

Konsekwencje pozytywizmu w naukach społecznych

Założenie naturalizmu:

świat społeczny jest zasadniczo zgodny ze światem fizycznym, można go więc tak samo badać. Przystosowanie przedmiotu do możliwości metody:
• przedmiotem nauk społecznych nie mogą być intencje, zamiary, przeżycia i inne tego typu rzeczy i stany metafizyczne, jak świadomość, osobowość etc
• należy rejestrować stałe, powtarzalne sposoby zachowania, wykazywać warunki, w jakich one powstają, pojawiają się i znikają

2. obiektywistyczny model poznania

* Rzeczywistość jest zewnętrzna i niezależna wobec poznania

* Przedmiot wyznacza treść świadomości podmiotu, kształt wiedzy wyznaczony jest przez świat, wiedza jest odkrywana. Eliminuje się z procesu badawczego czynnik ludzki

* Relacja korespondencji (klasyczna koncepcja prawdy)

11. Struktura procesu badawczego (poznawczego) w empiryzmie, przyjmującym zasady

pozytywizmu

1. Proces poznawczy składa się z uporządkowanych konsekwentnie po sobie następujących operacji intelektualnych.

2. Złożony stan rzeczy rozkładany jest na elementy podstawowe(zmienne), które „wchodzą” ze sobą w relacje.

3. Bezpośrednio nieobserwowalne zmienne powinny być poddane operacjonalizacji:

* Określenie empirycznych warunków posługiwania się zmiennymi, czyli przyjęcie wskaźników

* Wskazanie operacji, których wykonanie pozwala zidentyfikować daną zmienną.

4. Procedurą pozwalającą przechodzić od sądów faktualnych do teorii naukowych jest indukcja.

Pozytywiści:
Dla nich wartością była nauka (stanowisko aksjologiczne). W ich przekonaniu byli wolni od jakiś wartości. Drugi pozytywizm czyli neopozytywizm wówczas obrona stanowiska naukowego była formą przyjęcia ideologii. Nie argument siły, tylko siła argumentów miała być wykorzystywana przez człowieka.

12. Przebieg procesu poznania w koncepcji Kanta. Konsekwencje jego ustaleń dla

poznawania naukowego

Poznanie według Kanta (1724-1804)

Doświadczenie zmysłowe

Przedmioty ,rzeczy wrażenia(zbiór bodźców)

Podmiot wyobrażenie, przedstawienie przedmiotu

- formy zmysłowości(czas, przestrzeń)

- formy rozsądku(kategorie czystego intelektu - 12)

Pobudzenie zmysłów przez obiekty w świecie zewnętrznym jest źródłem materii empirycznej, ale ona musi zostać w jakiś sposób uporządkowana.

Poznanie jest możliwe tylko wtedy, jeśli przyjmie się istnienie wrodzonych form zmysłowości i form rozsądku. Jeśli dane zmysłowe nie są uporządkowane to nie możemy mówić o procesie poznania. Nauka jest możliwa dzięki apriorycznym formom zmysłowości i kategoriom czystego intelektu(Kant).

KONSEKWENCJE DLA POZNANIA NAUKOWEGO

- podstawą dla budowania praw naukowych są dane zmysłowe interpretowane za pomocą wrodzonego człowiekowi systemu kategorii,

- poznawany przedmiot nie jest niezależny od poznającego podmiotu. Podmiot jest warunkiem przedmiotu, a kategorie są warunkiem doświadczenia. Poznanie jest uzależnione od wyposażenia podmiotu poznającego.

13. Co to znaczy, że podmiot jest warunkiem przedmiotu, a kategorie warunkiem

doświadczenia?

1. Przedmiot nie jest rzeczą samą w sobie, jest czymś współtworzonym przez podmiot.

Przedmiot jest zespoleniem wrażeń dokonanych przez intelekt, a dostarczonych przez zmysły.

Nie same zmysły, ale i rozsądek bierze udział w poznaniu świata.

Rozsądek zespala wyobrażenia za pomocą pojęć i przez nie dokonuje przejścia od wyobrażeń do przedmiotów. Zatem to, co nazywamy przedmiotem nie istnieje bez udziału podmiotu myślącego.

Nie poznajemy przedmiotów dokładnie takimi, jakimi one są, ale tworzymy sobie ich wyobrażenia.

2. Wrażenia są porządkowane przez formy zmysłowości (przestrzeń, czas) i rozsądku. Te formy to aprioryczne kategorie, które przysługują każdemu człowiekowi jako przedstawicielowi gatunku.

Rozsądek posiada swoje formy aprioryczne, czyli KATEGORIE czystego intelektu(np. substancji, przyczyny, jedności, mnogości, możliwości, konieczności, istnienia).

Działanie rozsądku polega na zespoleniu wyobrażeń przy pomocy kategorii

Wniosek, jaki się nasuwa, to że myślenie jest warunkiem doświadczenia, a kategorie mają być prawami myślenia o przedmiotach doświadczenia.

14. Hipotetyczno-dedukcyjny model badawczy

Poper zaproponował model hipotetyczno- dedukcyjny:

•uświadomienie sytuacji problemowej (wątpliwości co do istniejącej teorii, rywalizacja teorii)

•propozycja rozwiązania problemu - opracowanie nowej teorii

•dedukcyjne wyprowadzenie z nowej teorii sprawdzalnych sądów, twierdzeń mających status hipotez

•próby odrzucenia tych twierdzeń poprzez falsyfikację - jeśli falsyfikacja się powiedzie, to odrzucamy sprawdzaną teorię, jeśli się nie powiedzie, to znaczy, ze sprawdzana teoria oparła się próbie

•dokonanie wyboru między rywalizującymi teoriami

15. . Logiczna struktura falsyfikacji hipotezy ;

1. Sformułowanie nomologicznej hipotezy: „Jeśli ludzie…”

2. Logiczna transformacja w zdanie postaci „X nie istnieje”

„Nie istnieją ludzie, którzy po zjedzeniu cyjanku nie umierają”

3. Próba falsyfikacji - poszukiwanie sytuacji, która jest niezgodna z powyższym zdaniem

Zdania bazowe(opisują konkretną sytuację w konkretnej przestrzeni i czasie): Jan i Janina Kowalska zjedli cyjanek i żyją.

4. Odrzucenie hipotezy nomologicznej

Falsyfikacja- odrzucenie hipotezy- a pośrednio teorii z której została wyprowadzona w wyniku jej konfrontacji ze zdaniem bazowym. (etap procesu badawczego)

Poszukujemy zdania obserwacyjnego które jest niezgodne ze sprawdzana hipoteza a pośrednio z teorią z której została wyprowadzona (jest falsyfikatorem).

16. Różnica między falsyfikacją a falsyfikowalnością hipotezy

Falsyfikacja - odrzucenie  hipotezy, a pośrednio teorii, z której została wyprowadzona- w wyniku jej konfrontacji, ze zdaniem bazowym. Żeby ta falsyfikacja miała miejsce to zdanie bazowe musi być niezgodne z hipotezą. Na tej podstawie dokonujemy odrzucenia.

Falsyfikowalność - kryterium demarkacji, pozwalające odróżnić wypowiedzi naukowe od nienaukowych. Tylko te można uznać za naukowe, co do których można określić okoliczności, w których okazałyby się fałszywe, czyli okoliczności, których nie dopuszcza dana teoria.

Twierdzenie o statusie hipotezy jest falsyfikowalne, jeśli istnieje logicznie możliwe zdanie lub zdania obserwacyjne, które są z nią niezgodne, tzn. takie, które jeśli okazałyby się prawdziwe, to mogłyby sfalsyfikować hipotezę.

17. Co jest wspólne dla badań prowadzonych w modelu indukcjonistycznym i

hipotetyczno-dedukcyjnym?

1. redukcja kompleksowości badanych zjawisk dokonuje się zarówno przez wybór zmiennych, wskaźników, za pomocą których tą zmienną identyfikujemy.

2. Reprezentatywność badan ( związana jest z doborem prób badawczych, możemy formułować prawidłowości)

3. Standaryzacja ( ujednolicenie sytuacji badawczej ). Wyraża się w posługiwaniu standaryzowanymi technikami Bad. Takimi gdzie formy udzielania odpowiedzi są kontrolowane (pyt zamknięte- wybór odp z puli możliwości- arkusz obserwacyjny)

4. Poszukiwanie prawidłowości - założenie deterministycznego związku - ten sam bodziec w tej samej sytuacji wywołujący taki sam skutek.

5. Oba modele są podobne gdyż punktem odniesienia są nauki przyrodnicze.

18. Co to jest pomiar?

Pomiar- w sensie szerokim polega na przyporządkowaniu zbiorowi mierzonych przedmiotów (obiektów) określonego podzbioru liczb rzeczywistych tak, aby stosunki (relacje) zachodzące miedzy liczbami izomorficznie odwzorowały stosunki zachodzące miedzy elementami zbioru mierzonych przedmiotów.

A----------------------------------------------1

B----------------------------------------------2

C----------------------------------------------3

Relacje relacje

Empiryczne numeryczne

Pomiar w sensie wąskim- można przeprowadzić tylko wtedy gdy mierzone wielkości są wielkościami addytywnymi: tj takimi na których można przeprowadzić operację izomorficzną z jakąś operacją arytmetyczną ( dodawanie, odejmowanie)

[ Ajdukiewicz, logika pragmatyczna]

19. Skale nominalne, porządkowe, interwałowe, ilorazowe

Skale nominalne- pozwalają stwierdzić, które przedmioty są pod danym względem jednakowe, a które różne ( relacja równości lub różności )

Liczby jako nazwy

Struktura rodziny:

1. pełna- oboje rodziców

2. niepełna- śmierć rodzica

3. niepełna od początku

kolor włosów:

1. brunetki i bruneci

2. rude i rudzi

3. szatynki i szatyni

4. blondynki i blondyni

5. siwe i siwi

skale nominalne pozwalają na przyporządkowanie obiektów do klas.

Skale porządkowe- można określić, czy dwa porównywane obiekty posiadają daną właściwość w stopniu równym, wyższym lub niższym ), pomagają na rangowanie obiektów.

Wykształcenie

• Wyższe - 3

• Średnie - 2

• Zawodowe - 1

• Podstawowe - 1

Zajęcia na uczelni

• Bardzo nudne - 0

• Nudne - 1

• Zwykle nudne - 2

• Zwykle ciekawe - 3

• Ciekawe - 4

Bardzo ciekawe - 5

Skale interwałowe (przedziałowe)-o ile porównywalnych jednostek pomiaru jedne przedmiot posiada daną cechę w stopniu wyższym lub niższym. Interwały (przedziały ) musza być równe.

Np. temperatura w skali Celsjusza , Farenheita.

Nie ma punktu zerowego-jest punkt umowny.

Skala ilorazowa- posiadają naturalny punkt zerowy pozwalający na porównywanie proporcji pomiedzy różnymi obiektami.

Np. dochód - ile razy ktoś zarabia więcej niż druga osoba, temp w skali Kelwina.

20. Indeks a skala

Choć zarówno skala jak i indeks stanowią złożone wskaźniki pewnych zmiennych, to należy rozróżniać te dwa pojęcia (w praktyce często ze sobą utożsamiane i mylone).

Tworząc indeks jedynie sumujemy odpowiedzi respondentów na poszczególne pytania, zakładając ich równoważność, jeśli chodzi o trafność opisywania zmiennej.

Natomiast przy skalach wychodzimy z założenia, że niektóre pytania są bardziej intensywnymi wskaźnikami danej zmiennej i w związku z tym nadajemy im większą wagę przy konstruowaniu wskaźnika

Skala od indeksu różni się tym, że przypisujemy wynik punktowy pewnym odpowiedzia, przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o relatywnie niższym inne o wyższym podziale danej zmiennej.

Wyróżniamy różnego typu skale:

1. skala dystansu społecznego (E. Bogardus )

2. skala skumulowana

3. skala jako zbiór itemów ( itemy to pytania alb stwierdzenia zadane respondentom lub stwierdzenia w odniesieniu do których powinien zająć stanowisko.

21. Czym się charakteryzuje skala R. Likerta, dyferencjał semantyczny

Odpowiedzi typy, zdecydowanie się zgadzam , zgadzam się, nie mam zdania, nie zgadzam się, zdecydowanie nie zgadzam się - nadanie odpowiedziom jednolitego formatu.

Odpowiedziom przypisane są wartości liczbowe. Skala musi być jednowymiarowa.

Likertowi chodziło o określenie względnej intensywności różnych pytań.

Stwierdzenia do których powinny się odnosić badania:

1. odnosić się do wszystkich wymiarów badanej postawy

2. być sformułowane w prostym jednoznacznym języku

3. być krótkie, wyjątkowo mogą być dłuższe niż 20 słów

4. nei stawiać takich słów jak; wszyscy, zawsze nikt, nigdy

5. nie zawierać podwójnego przeczenia

dyferencjał semantyczny - przymiotniki tworzą krańcowe punkty skali. Sędziowie kompetentni dokonują oszacowania cech, zachowań osoby. Wartość średnia: zbiór tych wartości tworzy profil badanej osoby. (można porównywać różnice i podobieństwa między profilami różnych osób).

•Wesoły smutny

•Pasywny aktywny

•Przyjacielski agresywny

Efekt halo- (efekt aureoli)- polega na tym ze przy oszacowaniu jakiejś cechy wpływa inna cecha lub ogólne wrażenie.

Do tego momentu dziś mam umieć !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

22. Jakie funkcje w badaniach pełnią hipotezy?

Hipoteza - to nie domysł lub przypuszczenie badacza, lecz wniosek logiczny z teorii, który odnosi się do dającego się zaobserwować stanu rzeczy ( K. Konarzewski)

•Sugerowanie nowych doświadczeń lub nowych obserwacji

•Ułatwiaj ocenę ważności jakiegoś zdarzenia czy zjawiska, które bez niej byłoby w ogóle bez znaczenia

•Znacząca hipoteza to przypuszczalne rozwiązanie dostrzeżonego problemu, a nie formalna odpowiedź na pytanie

23. Struktura wyjaśnienia nomologiczno-dedukcyjnego

Explanans (to co wyjaśnia - zdania wykorzystywane do wyjaśnienia)	Składa się z : Zdania ogólne stwierdzające związek między Bi Z 2) Warunki brzegowe(empiryczny stan rzeczy, który skłania nas do postawienia pytania o warunkowanie) -zajście Z	Jeśli jest konkurencja, to występuje wrogość wobec cudzoziemców. W społeczności X występuje konkurencja. (zjawisko w stosunku do którego stawiane jest pytanie; można wyjaśnić odwołując się do prawa ogólnego i sprawdzić czy istnieją warunki brzegowe; Prawem ogólnym jest, np. to pierwsze zdanie)
Explanandum (zjawisko, które chcemy wyjaśnić)	Zjawisko do wyjaśnienia	W społeczności X występuje wrogość wobec cudzoziemców

24. Strukturalna różnica między wyjaśnianiem a prognozowaniem

ZDANIE WARUNKI EXPLANANDUM

OGÓLNE BRZEGOWE

WYJAŚNIANIE szukane szukane dane

PROGNOZOWANIE dane dane szukane

25. Kryteria przyczynowości

• Badacz musi zbadać co było pierwsze

• Kryterium poprzedza skutek

• Występuje korelacja empiryczna (jeśli 1 zmienna się zmienia to powinna się zmienic tez 2 zmienna)

• Występowanie związku między zmiennymi nie dowodzi, że jest to związek przyczynowo-skutkowy

• Skutek nie może być wyjaśniany w kategoriach jakiejś trzeciej zmiennej, bo wówczas mamy do czynienia z zależnościami pozornymi.

26. Przyczyny wystarczające i konieczne

Warunek konieczny- musza być spełnione aby nastąpił określony skutek

Np. X nie jest kobietą, to X nie zajdzie w ciąże.

Warunek wystarczający- jest to warunek, który jeśli zostanie spełniony to przyniesie oczekiwany skutek.

27. Pojęcie paradygmatu w koncepcji T. Kuhna

Paradygmat- można rozumieć w szerokim i wąskim rozumieniu.

W szerokim rozumieniu jest to zbiór ogólnych założeń, przekonań, pojęć przyjmowanych modeli, wartości, sposobów opracowywania i zbierania danych wspólnych członkom danej społeczności naukowej. „ matryca dyscyplinarna”. Badania mają charakter podobny.

W wąskim rozumieniu- jest to wzorzec rozwiązywania określonych problemów w danej specjalności naukowej.

28. Rozwój nauki w koncepcji T. Kuhna

Jako pierwszy zwrócił uwagę na naukę realną. Według Kuhna duży wpływ na rozwój nauki również mają czynniki społeczne. Czyli nauka nie jest tylko i wyłącznie przedsięwzięciem racjonalnym , tzn nie tylko logika odgrywa rolę przy jej uprawianiu. Do czynników należą przekonania i wyobrażenia.

Na rozwój nauki mają wpływ teorie komunikacyjne.

Nauka nie rozwija się w sposób kumulatywny lecz rozwija się skokowo.

W rozwoju nauki wyróżniamy następujące okresy:

I. nauka dogmalna - kiedy występuje jeden paradygmat

II. okres ewolucji naukowej

Początkiem rozw nauki jest okres prenauki. W tym okresie występuje wielość koncepcji.

Kuhn stwierdza, ze w okresie nauki normalnej naukowcy rozwiązują łamigłówki.

Rewolucje naukowe powstają od pojawienia się anomalii

Anomalie- są to takie rzeczy, których nie przewiduje dany paradygmat. Na początku poszukuje się błędów w sztuce. Jeśli anomalie powtarzają się ciągle to wówczas następuje rewolucja (czyli wtedy kiedy teorie ze sobą konkurują.

To jest ta skokowość, a nie ciągłość. Nowa teoria nie wchłania starej teorii, ale nowa teoria zastępuje starą teorię.

• Obecność paradygmatu pozwala dostrzec nowość, tzn. to co jest niedopuszczalne przez obowiązujący paradygmat. Anomalie ujawniają się tylko temu, kto dokładnie wie czego powinien się spodziewać i jest zdolny stwierdzić, że coś jest inaczej niż powinno być.

29. Dlaczego Kuhn przywołał koncepcje wiedzy milczącej

Znaczna część nauki jest ukryta wiedzą nie w pełni uświadomioną. Tę wiedze zdobywa się poprzez uprawianie nauki a nie przez uczenie się reguł jak należy ją uprawiać. Z wiedza milczacą mamy do czynienia w życiu codziennym .

Jak długo się ona sprawdza tak długo jest nieuświadamiana. Jest ona wiedzą ukrytą w naszych działaniach. Jest wiedzą w pełni uświadomioną

30. W czym się wyraża niewspółmierność teorii

• Płaszczyzna obserwacji - inne postrzeganie świata. (inne elementy postrzegania świata są uznawane za ważne)

• Płaszczyzna języka - te same terminy w różnych paradygmatach mogą mieć inne znaczenia (co powoduje brak wspólnego języka)

• Płaszczyzna metodologiczna - zmiana wagi problemów (paradygmat określa problemy badawcze, które warto badać i która dają się zbadać; to co w jednym paradygmacie jest dziedziną marginalną, w drugim może być dominującą)

• Płaszczyzna ontologiczna - zmiana elementów z jakich składa się świat opisywane przez teorie

31. W czym się wyraża styl myślowy L. Flecka

• Styl myślowy to intelektualna gotowość takiego, a nie innego działania, jako skutek kształcenia teoretycznego i praktycznego.

• Zbieranie doświadczenia rozpoczyna się od kształtowania umiejętności widzenia (ograniczenie pola widzenia).(można to rozumieć w sposób bezpośredni - najpierw trzeba umieć coś zobaczyć i zinterpretować)

• Reguły uprawiania nauki nie są skodyfikowane lecz milcząco przyjmowane.(reguły te tworzą się w praktyce i nie musza być sformułowane, wystarczy jak kolejne pokolenia naukowców wdrażają się do tego stylu pracy)

32. Anarchizm metodologiczny P. Feyerabenda

• Nie ma takiej reguły metodologicznej, która w historii nauki nie zostałaby przekroczona.

• Mitem jest przekonanie, że postęp naukowy dokonuje się poprzez włączanie starych teorii w nowe.(zgodność z Kuchnem)

• Postęp naukowy dokonuje się wtedy gdy uczony wyzwoli się z więzów uznanych teorii i konwencji nauki instytucjonalnej.(szansa na dostrzeżenie czegoś nowego jest tylko wówczas, kiedy działa się wbrew obowiązującym teoriom)

• Kuchn uznawał „naukę normalną” jako sensowny etap w rozwoju nauki

• Feyerabend - to etap blokowania postępu grzebany jest naturalny pluralizm teoretyczny

• Główna anty-reguła - wyprowadzaj hipotezy, które są niezgodne z potwierdzonymi teoriami albo z uznanymi faktami - nowe hipotezy nie powinny być badane dopiero wtedy, gdy stare się chwieją.

• Później jego stanowisko złagodniało - reguł nie należy stosować dogmatycznie.

33. Okoliczności ponownego zainteresowania badaczy jakościową orientacja badawczą

a) uwarunkowania wewnątrz naukowe

- krytyka normatywnego modelu nauki

- krytyka pozytywistycznego modelu

- postmodernizm jako krytyka współczesnej racjonalności

b) uwarunkowania zewnętrzne

- pluralizacja i liberalizacja stylów życia.

34.. Paradygmat normatywny i interpretatywny

NORMATYWNY	INTERPRETATYWNY
Interakcja wyznaczona przez prawa rządzące rzeczywistością społeczną. (W tym modelu przebieg interakcji określony jest przed ich rozpoczęciem. Wiadomo co wolno, a czego nie wolno. Dążąc do jakiegoś celu ludzie robią to co wolno - jest to określone normami)	Interakcja jest uporządkowana, ale procesualna. (ponieważ za źródło ładu przyjmuje się proces społecznych negocjacji. Relacja jest określona, ale jej przebieg uzależniony jest od zachowań, a nie od norm społecznych)
Role społeczne są odgrywane, ponieważ te role realizują oczekiwania społeczne. (postępowanie zgodnie ze scenariuszem) Role są relatywnie stabilne.	Role społeczne są tworzone (widzenie siebie cudzymi oczami). (W zależności od jednego zachowania zmienia się drugie.)
Wszyscy mają taką samą „mapę poznawczą”. (każdy członek danej zbiorowości w podobny sposób myśli - dlatego bez kłopotu się porozumiewamy)	Konsensus jest negocjowany.(w zależności od komunikatów nadawanych przez uczestników to konsensus(uzgodnienie) może przyjąć różną formę)
Normy mają charakter obiektywny. (są elementem danego społeczeństwa. Obowiązują wszystkich członków społeczeństwa.	Normy należą do zasobów interpretacji(każdy człowiek dokonuje interpretacji rzeczywistości)

35. Jak rozumiany jest fakt w pozytywizmie, jak w konstruktywizmie

POZYTYWIZM
- nauka ma dostarczać wiedzy pozytywnej, tzn. wiedzy umożliwiającej przewidywanie faktów
- nauka ma gromadzić fakty i ustalać istniejące między nimi związki, szukać praw powszechnych

KONSTRUKTYWIZM
- fakty naukowe są postrzegane jako konstrukty społeczne

36. Wspólne cechy badań jakościowych (wszystkie typy założeń tej perspektywy

badawczej

Wspólne elementy badań jakościowych:

* Założenia ontologiczne:
o Charakteryzujące świat społeczny.
o Świat społeczny tworzy się, istnieje i zmienia w ustawicznym procesie interakcji międzyludzkich.
o Człowiek jest istotą działającą, która interpretuje sytuacje i zachowania innych i na tym buduje obraz siebie i podejmuje działania.
o Świat społeczny obdarzony jest sensem i znaczeniami. Są one przekazywane i konstruowane w procesie interakcji.
o Aby zrozumieć zachowania człowieka nie wystarczy spisać warunków, w jakich żyje, ale również to jak on oddziałuje na tą rzeczywistość.

* Założenia epistemologiczne:
o Każde poznanie jest perspektywiczne, nie ma uniwersalnej perspektywy poznawania świata (badacz prowadzi badanie z jakiejś perspektywy, nie jest „bogiem” jak to było pozytywizmie. Nie ma poznania całościowego, ale tylko cząstkowe).
o Sposobem poznania świata społecznego jest zrozumienie.
o Poznanie jest procesem społecznym.

* Założenia metodologiczne:
o Jeżeli nie ma uniwersalnej metody badawczej - metoda powinna być dostosowana do przedmiotu i celu badań.
o Wszelkie znaki umożliwiające interpretację mają znaczenie kontekstowe (ten sam czynnik może mieć inne znaczenie w innym kontekście; ta sama wypowiedź/zachowanie może znaczyć c innego).
o Badanie jest interakcją społeczną, w jego trakcje mają miejsce wzajemne oddziaływania uczestników, których nie można wyeliminować. Badacza i badanych cechuje refleksyjność (sam proces badania jest momentem poznania badanego przez badacza, np. zachowanie respondenta wywołane zachowaniem badacza - ton, mimika).
o Należy uwzględniać perspektywę uczestników zdarzeń.

* Założenia aksjologiczne
o Badania jakościowe odsłaniają mechanizmy władzy i zniewolenia człowieka.
o Badacze jakościowi „przyjmują stronę” tych, którzy są zepchnięci na margines, pozbawieni głosu.

37. W czym się wyraża otwartość badań jakościowych?

Zasada otwartości- badania jakościowe są badaniami otwartymi. Proces badawczy ma charakter kolowy. Model kołowy zakłada, że zbieranie danych i ich opracowanie dokonuje się na przmiennie.

Bez wstępnych hipotez ale hipotezy robocze

Kołowy dobór próby badawczej lub analityczna indukcja

Szczegółowa dokumentacja przebiegu badań

38. Sposób interpretacji danych w teorii ugruntowanej, na czym polega kodowanie

otwarte, osiowe, selektywne, czemu służą

kodowanie otwarte- jego celem jest rozbicie oczywistości. Inna konceptualizacja danych.

Jeśli chcemy dokonać interpretacji oczywistej należy je rozbić na małe jednostki i nazwać aby dać szanse by je ocenić )

Np. kategoria kolor

Właściwości : barwa= może mieć swoje wymiary : od jasnej do ciemnej

Jest to inaczej rozbicie tekstu.

kodowanie osiowe - kodowanie zogniskowane- poszukujemy osi porządkującej. Zasady porządkowania mogą być ……….rozbite elementy staramy się porządkować . paradygmatyczny modele kodowania obejmuje 6 elementów:

- uwarunkowania przyczynowe

- zjawisko

- kontekst warunki w których przebiega zdarzenie

- warunki interweniujące (raz się pojawiają a raz nie)

- strategie interakcji i działania

- konsekwencje

Przez innych badaczy zostały ograniczone do 3 elementów:

- warunki

- strategie

- konsekwencje

Kodowanie selektywne- poszukiwanie kategorii centralnej do której bezpośrednio lub pośrednio można odnieść wyodrębnione kategorie.

Postepowanie badawcze:

1. jednoczesne zaangażowanie w zbieranie danych i ich interpretacja

2. konstruowanie kodów i kategorii analitycznych opartych na danych, a nie na przyjętych z góry hipotezach

kategorie analityczne- pewne pojęcia, które porządkują dane. Wyprowadzane są z teorii. Kat analityczne w teorii ugruntowanej wyprowadzane są z materiału empirycznego

kody- pewne hasła które roboczo przyjmuje się podczas interpretacji

3. posługiwanie się ciągłym porównywaniem

4. rozwijanie teorii na każdym etapie zbierania danych i ich analizy

5. pisanie not (memos) w celu opracowania kategorii, określeni ich właściwości i związków między kategoriami oaz ustalenia luk

6. Pobieranie próbek w celu skonstruowania teorii a nie próbek reprezentatywnych dla populacji

7. Dokonywanie przeglądu literatury po przeprowadzeniu niezależnej analizy.

39. Kołowy model badań, sposób doboru próby badawczej w badaniach jakościowych

Proces badawczy

Wstępna wiedza→ pytanie badawcze→wybieramy pierwszy przypadek→ gromadzenie danych→opracowanie →teoria przedmiotowa.

Przystępując do badań mamy wyobrażenie o danej rzeczywistości ktorą chcemy badać.

Opracowanie przypadku opiera się na naszej wstępnej wiedzy.

Zasada kontrastu minimalnego- polega na tym ze kolejna osoba która będzie uczestniczyła w badaniu jest trochę podobna do osoby z poprzedniego badania

Zasada maksymalnego kontrastu- szukamy osoby która zdecydowanie rozni się od osoby wcześniej badanej, bo szukamy nowych kontrastów.

Analiza każdego kolejnego przypadku może zmieniać koncepcje.

Koncepcja ma charakter tymczasowy.

Zakończenie próby badawczej jest jej teoretyczne nasycenie. Każdy kolejny przypadek nie wnosi niczego nowego do charakterystyki badanego zagadnienia.

Owartość dotyczy koncepcji badawczych.

Celem badacza nie jest sprawdzenie teorii lecz jego celem jest skonstruowanie teorii na podstawie wykorzystania doświadczeń, użytkowników zycia społecznego.

40. Typy wywiadów według stopnia ich standaryzacji

1. wywiad swobodny mało ukierunkowany,
   2. swobodny ukierunkowany,
   3. swobodny ze standaryzowaną listą poszukiwanych informacji,
   4. kwestionariuszowy o mniejszym stopniu standaryzacji,
   5. kwestionariuszowy o większym stopniu standaryzacji

41. Założenia teoretyczne wywiadu narracyjnego

42. Sposób przeprowadzania wywiadu narracyjnego

• aranżacja sytuacji wywiadu (nie powinien być wcześniej przygotowywany), uzyskanie zgody na nagrywanie

• sformułowanie zachęty do opowiadania - określa główny temat, wokół którego powinno się toczyć opowiadanie

• faza głównego opowiadania (aktywny opowiadający, badacz aktywnym słuchaczem)

• faza pytań wewnętrznych - odnoszą się do tego co zostało powiedziane

• faza pytań zewnętrznych - dotyczy problemów - tego co jest ważne w tym temacie

• bilansowanie życia

• zakończenie wywiadu w „ludzki” sposób, neutralnie

• transkrypcja tekstu

43. Sposób opracowywania wywiadu narracyjnego

• formalna analiza tekstu (podział na segmenty)

• z wykorzystaniem rodzajów wypowiedzi:

• opis (statyczny) - charakterystyka osób, sytuacji, doznań, stanów rzeczy

• opowiadanie (dynamiczne) - bohater, zdarzenia, cel

• argumentacja:

• uzasadnianie własnego postępowania

• prywatne teorie (uogólnienia)

• identyfikacja tzw. markerów czasowych (potem, następnie, kiedy)

• podział tematyczny (dzieciństwo, przyjaźń, kształcenie)

• opis strukturalny - figury poznawcze:

• „nosiciel” biografii - autor wypowiedzi, choć nie zawsze

• inicjatorzy zdarzeń - znaczenie tych osób dla opowiadającego

• łańcuchy zdarzeń i doświadczeń (w tym struktura w procesie) - jaka sytuacja wywołuje daną sytuację, przyczyna-skutek

• społeczne struktury procesowe - informacje charakteryzujące kontekst, ramy działań społecznych, poza treścią wywiadu

• konstrukcja w tle - wspominanie o czymś mimochodem

• przesłonięcia:

• aktualne - osoba nie chce o czymś mówić

• uprzednie (dokonane wcześniej) - nieświadomie nie chce o czymś mówić

• analityczna abstrakcja

• całościowe uformowanie biografii z perspektywy osoby opowiadającej

• analiza wiedzy z perspektywy badacza

44. Struktury procesowe opracowane przez F.Schütze

Struktury procesowe

• instytucjonalny wzór przebiegu życia - etap życia zdominowany przez instytucje

• biograficzny plan działania - decyzje podejmowane są przez osobę działającą wbrew przeszkodom

• trajektoria - sterowanie czynnikami zewnętrznymi niezależnymi od woli (uzależnienia)

metamorfozy - biograficzne zmiany - zdecydowane zmiany w życiu, zmiana systemu wartości, wyglądu itp.

45. Podstawowe założenia hermeneutyki W.Diltheya

Interpretator w tej koncepcji jest na pierwszym planie, jest on wręcz porównywalny z autorem; rozumienie jest możliwe dopiero po spełnieniu tego warunku. Zadaniem interpretatora jest nawiązanie duchowej więzi z autorem tekstu; jest on w stanie zrozumieć więcej, niż nawet sam autor. Samo rozumienie ma charakter twórczy, kreatywny. Interpretator pozostaje sobą (nie stara się wejść w osobę autora), wnosi on swoją nadwyżkę sensu do interpretacji, poprzez co staje się on bardziej twórczy i potrafi zrozumieć więcej niż sam autor. Aby jednak tego osiągnąć, interpretator musi to przeżyć; następcze przeżywanie wiedzie go do sensu tekstu.

Celem hermeneutyki rozumiejącej jest rekonstrukcja kultury, przez co zmierza ona do odsłonienia struktury życia w danym okresie oraz ukazywania życiowych znaczeń (nie ustala jednak prawidłowości czy związków przyczynowych).

Pedagogika spekulatywna to hermeneutyka.

46. Podstawowe założenia teoretyczne obiektywnej hermeneutyki

1. akt interpretacji zmierza do odsłonięcia zakrytych znaczeń, których nie da się uchwycić wyłącznie w zewnętrznej warstwie tego, co interpretowane,

2. podmiot i przedmiot interpretacji warunkują siebie nawzajem, tzn. dzieło czy badany problem już z góry determinują sposób, w jaki będą postrzegane, a odkrycie ich sensu jest też rozpoznaniem własnej postawy interpretującego wobec nich (zasada tzw. koła hermenetycznego),

3. hermeneutyka nie jest jednoznacznie powiązana z jakąś metodologią, tę ostatnią określa konkretna sytuacja interpretacyjna: charakter dzieła, możliwości interpretatora, kontekst historyczno-kulturowy itp.

Założenia hermeneutyki:

- akt interpretacji stanowi próbę odsłonięcia sensu, nieredukowalnego do zewnętrznego systemu znaczeniowego,
- podmiot interpretacji i jej obiekt nawzajem się warunkują,
- akt interpretacji jest zniesieniem dystansu między interpretatorem a przedmiotem,
- interpretacja dzieła polega na wchodzeniu w dialog z tradycją,
- nie jest metodą lecz sztuką,
- hermeneutyka i strukturalizm są komplementarne ze sobą.

47. w czym wyraża się autonomia praktyki życiowej w metodologii U. Oevermanna.

Pytania ustne na poprawce :

1 - wybrane

2- Perspektywa badawcza

3- nie pamiętam

---