1. HISTORYCZNA I KULTUROWA ZMIENNOŚĆ FORM MAŁŻEŃSTWA I RODZINY

Socjologia rodziny powstała na przełomie XIX i XX w. , ale refleksja na temat życia rodzinnego towarzyszy człowiekowi od zawsze.

Interpretowanie pojęcia RODZINA - 2 stanowiska

1. rodzina to para małżeńska i dzieci

2. rodzina to proces w którym małżeństwo jest fazą wstępną

MAŁŻEŃSTWO to społ. zaaprobowany związek seksualny między dwojgiem lub więcej jednostek mający znamiona trwałości.

MAŁŻEŃSTWO To bardzo ważna instytucja społ.

SPOŁECZNY CHARAKTER MAŁŻEŃSTWA:

• pojawienie się małżeństwa to nie tylko stosunek między małżonkami ale także między grupami społ. w których uczestniczą. Wybierając partnera wybieramy osoby które tworzą społ. krąg

• małżeństwo jest zawierane przez publiczną formę - ceremonia, świadkowie, przedstawiciel który potwierdza ten fakt

• w każdym społeczeństwie ma miejsce społ. kontrola wyboru partnera ( prawnie - np. ktoś kto jest niepełnoletni, ktoś kto pozostaje w związku małżeńskim, bliski krewny, osoby ubezwłasnowolnione; system normatywny - osoby nieporządne to homoseksualiści, różna rasa, ze wzgl. na wiek, wykształcenie, majątek)

• w małżeństwie ma miejsce dziedziczenie

• współżycie seksualne uzyskuje akceptacje społ. przez zawarcie małżeństwa

• tylko małżeństwo rodziców daje dziecku prawne pochodzenie

Cecha wspólna wszystkich koncepcji małżeństwa jest wskazanie na podstawową cechę, zadanie małżeństwa - prokreacja, małżeństwo ma tez znamiona trwałości - ze wzgl. na znaczenie społ. powinno być zawarte na całe życie, gdy się rozpada następuje dezorganizacja społeczna

3 FORMY MAŁŻEŃSTWA: ( różne kultury prowokują rożne małżeństwa)

1. MONOGAMICZNE - są najbardziej popularne, występują między osobami heteroseksualnymi, małżeństwa homoseksualne tylko w kilku krajach - znane są z przeszłości, wiązały się z tym że chłopcy nie przechodzili przez moment inicjacji, nie potwierdzano ich męskości - jedynym wyjściem było oddanie się jako żona prawdziwemu mężczyźnie

2. POLIGAMICZNE - więcej niż 2 jednostki w małżeństwie, ma dwie postaci:

1. poliginia - wielożeństwo - 1 mąż wiele żon, wiąże się ze statusem majątkowym mężczyzny, oznacza równe traktowanie kobiet, wszystkie żony są dobre; dopuszczalne w krajach gdzie obowiązuje prawo koraniczne (Koran - max 4 żony)

2. poliandria - wielomęstwo, 1 żona, wielu mężów - pojawia się gdy brakuje kobiet na rynku małżeńskim ( w pewnych społeczeństwach eliminuje się potomstwo żeńskie w efekcie czego brakuje w przeszłości kobiet - żona najstarszego brata jest żoną reszty braci)

3. GRUPOWE - 2 lub > mężów i 2 lub > żon, związane z funkcjonowaniem sekt religijnych

RODZINA - jest kategoria którą można nazwać powszechnikiem kulturowym, zmienia się ale towarzyszy człowiekowi od wieków. Zmienia się ale towarzyszy człowiekowi od wieków

Sposoby definiowania rodziny:

• Podstawowa mała grupa społ.

• Grupa pierwotna (Cooley)

• Instytucja społ. - zaspakaja potrzeby osób tworzących rodzinę, ale także społeczeństwa - prokreacja)

• Wspólnota - posiada cechy zrzeszenie - strukturę prawną gwarantującą trwałość, organizację wewnętrzną - prawa i obowiązki

TYPOLOGIA RODZIN

• GRUPA MAŁA (nie ma podgrup, dwupokoleniowa) i DUŻA (odróżnia ilość pokoleń, wielopokoleniowa, ma podgrupy)

• Ze wzgl. na zmiany cywilizacyjne RODZINA WSPÓŁCZESNA (współczesna dla badacza) I TRADYCYJNA (dot. społeczeństw które wygasło)

Rodzina mała to efekt pojawienia się przemian społ. - industrialnych i urbanizacji; przemysł oddzielił instytucje rodziny od pracy

• 
  łatwiejsza zdolność mobilizacji

• mobilność

• osłabienie więzi rodzinnej

• znika zróżnicowanie członków rodziny ze wzgl. na płeć (zadania typowo kobiece przejmują mężczyźni)

• zmiesza się liczba małżeństwa zawieranych na podstawie ekonomicznej, paradygmatem zawierania małżeństwa stała się miłość romantyczna

• zmniejszenie autorytetu męża i ojca

• mniej osób w gospodarstwie rodzinnym

• przestała być trwała - więcej rozwodów

• wzrosło znaczenie więzów emocjonalnych, a osłabiło się instytucjonalnych

Rodzina NUKLEARNA - to pewna postać rodziny małej, pojawiła się w drugiej połowie XX w., jest to rodzina zamknięta która ogranicza swoje kontakty ze środowiskiem zewnętrznym

• wg miejsca w cyklu biograficznym jednostki RODZINA POCHODZENIA (rodzina w której człowiek się urodził - rodzice i rodzeństwo) I PROKREACJI ( rodzina którą zakładamy w celu posiadania dzieci, małżonek i dzieci)

• ze wzgl. na dziedziczenie - możemy dziedziczyć majątek, nazwisko, pozycje, strukturę społ.

• RODZINY PATRYLINEARNE - po linii ojca - nazwisko

• RODZINY MATRYLINEARNE - po linii matki - wiedza historyczna, relacje społ.

• RODZINY BILINEARNE - dziedziczenie po obu liniach pokrewieństwa - majątek

• Ze wzgl. na zamieszkanie

• R. PATRYLOKACYJNE - zamieszkują z rodziną męża

• R. MATRYLOKACYJNE - zamieszkują z rodziną żony

• R. NEOLOKACYJNE - mają nowe miejsce zamieszkania

• Ze wzgl. na władzę

• PATRYJARCHAT - najstarszy mężczyzna, mąż

• MATRYJARCHAT - niekoniecznie kobieta ale np. jej ojciec

• PARTNERSTWO - podział władzy

Na przełomie XIX i XX w. zaszły największe przemiany w rodzinie:

• pojawiło się zjawisko określane „wyjściem kobiety z domu” - rozpoczęło się podejmowanie pracy zawodowej przez kobietę

• rodzina mała składa się z małej liczby członków - małodzietność to cecha charakterystyczna współczesności

• współczesna rodzina główny nacisk kładzie na funkcje emocjonalno - ekspresyjną

• rodzina przestaje być jedynym środowiskiem

• rodzina przestaje być stabilna

PRZEGLĄD KULTUROWYCH FORM RODZINY

1. RODZINY W SPOŁECZENSTWACH NIEPIŚMIENNICZYCH

• jej strukturę i zadania są wyznaczone przez siłę, moc organizacji politycznych - rody, klany, plemiona

• to jakie cechy rodzina przyjmuje uzależnione jest od rozwoju technik zdobywania pożywienia, od rozwoju narzędzi; wyróżniamy 4 podkultury:

1. kultura wczesnego myślistwa - rodzina w tym okresie była nastawiona na funkcje emocjonalne, decydujące zdanie miała w rodzinie kobieta, technika była słabo rozwinięta, decydujące znaczenie w utrzymaniu rodziny miała kobieta - zajmowała się zbieractwem, w tych rodzinach dziewczynki były bardziej oczekiwane, nie ma starych panien i kawalerów. Rodziny mają charakter patryjarchalny

2. kultura myślistwa

3. kultura pasterstwa

4. kultura wczesnego rolnictwa

• RODZINA W KULTURZE CHIŃSKIEJ

Główne cechy kultury chińskiej:

• kult przodków - to podstawowa cecha - determinował charakter rodziny, jej celem było przekazywanie ducha rodzinnego z pokolenia na pokolenie (każda rodzina odprawia modły rytualne za przodków - modły mogli odprawiać mężczyźni)

• rodzina duża- nawet do 50 os.

• Genealogia - wiedza o przodkach to istotny element wychowania

• Dziedziczenie - tylko chłopcy, a dziewczynki mogą liczyć na posag

• Autorytet - wyznaczony płcią, wiekiem i tradycją - głowa rodziny podejmowała wszystkie decyzje dot. rodziny

• Styl życia - rytm nadawany przez wspólne posiłki

• Struktura rodziny - odmienny charakter mężczyzny i kobiety (miały znosić ciężary życia, powinny być pokorne, nieinteligentne, odporne na trudy życia)

• Małżeństwa - monogamiczne - ale pan domu miał prawo do konkubin, były one jednak zależne od żony pana domu

Początek XX w. to przemiany w Chińskiej Republice Ludowej;

• walka z patryjarchalną rodziną - jest ona przeszkodą, zniesiono tradycyjną etykę małżeńską, zrównano kobiety i mężczyzn, odrzucono znaczenie genealogii, prawo dom swobodnego wyboru partnera, ograniczenie dzietności

• aborcje i sterylizacje - bez zgody kobiet

• Chiny stają się rodzinami jedynaków

• RODZINA W KULTURZE JAPOŃSKIEJ - cechy rodziny zbliżonej do chińskiej

• miejsce w społeczeństwie wyznaczone jest tradycją ale i systemem filozoficzno - religijnym

• funkcjonowanie rodziny regulowane jest obyczajem i kodeksem rodzinnym spisanym w VIII w.

• najwyższy autorytet ma mężczyzna - opierało się to na tradycji i prawie, które mówiło że wszyscy członkowie rodziny powinni być mu posłuszni i poddani (miał władze absolutną - decydował o kwestii życia i śmierci, decydował o kandydatach na współmałżonków dzieci - kandydatów poszukiwali krewni, rodzina albo swatowie, mężczyzna decydował o wpisaniu dziecka na listę domowników działania sprzeczne z wolą głowy domu były traktowane jako zbrodnie - mogło się skończyć skreśleniem z listy a to równało się z wyrzuceniem ze społeczeństwa

• w Japonii ważna była wiedza genealogiczna -

• sukcesje dot. mężczyzn - nie koniecznie najstarszy syn

• rodziny były b. duże - nawet 100 os.

4. RODZINA W KULTURZE ARABSKIEJ

• okres przedislamski

• dominował patryjarchat, który miał kilka postaci np.: wielomęstwo - tu kobieta była głową domu, pozyskiwanie narzeczonej - nie tylko przez swatów, ale wykup panny młodej lub jej porwanie, istniały instytucje małżeństw czasowych - były to społeczeństwa kupieckie - gdy mężczyzna wyjeżdżał tam gdzie się zatrzymał mógł mieć żonę

• pojawiły się instytucje rozwodu - porozumienie z poprzednim opiekunem kobiety i 3-krotne oświadczenie że małżeństwo już nie ma miejsca, że nie chce się być z tą kobietą - mężczyzna musiał podać powody dlaczego nie chce z nią być, musiał oddać okup i wiano, a kobieta wracała do swojej rodziny

• okres po pojawieniu się islamu VII w.

• kobieta i mężczyzna są równi przed Bogiem - kobieta uzyskała ta równość dzięki temu że ma urodzić dziecko płci męskiej i ma być posłuszna mężczyźnie - wtedy nabywa pełne prawa społ.; mężczyzna ma dobrze traktować żonę jeśli chce być szlachetny;

• małżeństwo jest kontraktem między pełnoletnimi (k-17, m-18) partnerami, konieczna jest zgoda, wola - czynność wobec świadków i przy obecności lokalnej władzy (kobieta może odmówić zgody), konieczne jest złożenie wykupu przez rodzinę męża

• rozwód na takich samych zasadach jak wcześniej

• autorytet - głowa rodziny pełni władzę absolutną

• kobieta ma tyle praw ile bierze na siebie obowiązków

• możliwość istnienia poligamii (max 4 żony)

3 główne nurty:

1. pojawiło się prawo koraniczne

2. państwa mają charakter świecki - Albania , Turcja

3. państwa zaczynają przechodzić ewolucje i maja cechy charakterystyczne dla państw europejskich

2. CHRZESCIJAŃSKIE KONCEPCJE MAŁŻEŃSTWA; MODEL LAICKI

3 główne grupy:

1 katolickie



2 prawosławne

3 protestanckie

KATOLICKI MODEL MAŁŻEŃSTWA I RODZINY

ZAŁOŻENIA:

• rodzina jest naturalną zbiorowością ludzką - rodzina ma pierwszeństwo nad wszystkimi innymi grupami

• rodzina opiera się na nierozerwalnym małżeństwie - nie ma rozwodu

• małżeństwo jest sakramentem

• małżeństwo jest to najważniejsza i niepowtarzalna wspólnota duchowa

• rodzina to grupa w której jest naturalny podział na 2 płci - prowadzi to do owocu związku małżeńskiego - dziecko - podstawowy cel małżeństwa

• inne cele małżeństwa - małżonkowie powinni świadczyć sobie pomoc i być za siebie odpowiedzialni

• małżeństwo i rodzina ma prawo do szczególnej opieki szczególnie ze strony państwa

Geneza sięga Starego testamentu, a została rozwinięta w nauczaniu apostołów

Św. Augustyn wprowadził I doktrynę dot. małżeństwa - od tego czasu kościół podkreślał że tylko on ma prawo do rozwiązywania spraw małżeńskich. Trwało to aż do XVI w.

Sobór Trydencki - wprowadził prawo kanoniczne w którym ustalono:

• warunki ważnego i nieważnego małżeństwa

• warunki które wykluczają małżeństwo np.; błędy w umowie małżeńskiej, symulacje, przymuszanie do małżeństwa, niepełnoletność, impotencje, bigamie, wyższe święcenia duchowne, uprowadzenie, powinowadztwo

• cele małżeństwa -niezmienne - dziecko i pomoc wzajemna małżonków (zaspokajanie potrzeb seksualnych)

Encyklika Piusa XI Casti Connubii z 1930 r.

• cel małżeństwa ten sam

• podstawa małżeństwa to wierność małżeńska

• wprowadza „porządek w rodzinie” wg którego mężczyźnie przypada pierwszeństwo rządzenia a kobiecie pierwszeństwo miłości - bowiem mąż jest głową rodziny a żona jej sercem

• małżeństwo nie podlega władzy świeckiej

• od tego czasu istnieją instytucje przygotowujące małżonków do ślubu

• głównym ośrodkiem aktywności kobiety powinna być rodzina

Sobór watykański II -1961-1963 zmienił sposób funkcjonowania rodziny i małżeństwa:

• kościół wskazał iż małżonkowie mają prawo do regulowania płodności - metody naturalne

• wzrost znaczenia poszanowania dla poczętego życia

• podstawowe posłannictwo kobiety to macierzyństwo

• jeżeli kobiecie starczy sił to może podjąć aktywność pozarodzinną

MAŁŻEŃSTWO W KULTURZE PRAWOSŁAWNEJ

• uważa się że małżeństwo ma równy status ze stanem duchownym

• małżeństwo nie przeszkadza kapłaństwu, a do XIX w było obowiązkiem z wyjątkiem zakonnic, zakonników i wyższych duchownych

ZAŁOŻENIA TEOLOGICZNE

• małżeństwo jest ustanowione w raju (Adam i Ewa - archetyp związku małżeńskiego)

• małżeństwo jest sakramentem

• małżeństwo jest stanem przyrodzonym i stanem łaski

• małżeństwo jest instytucją religijną

• każdy człowiek jest powołany do małżeństwa - samotność nie odzwierciedla tajemnicy Boga

• podstawowy cel to w drodze życia małżeńskiego osiągnąć pełnię człowieczeństwa obdarowując się nawzajem miłością

• liturgia, obrządek zawierania małżeństwa składa się z 2 części - zaślubin i koronacji

• doktryna prawosławna mówi o możliwości rozwiązania małżeństwa - rozwód jest dopuszczalny chociaż jest grzechem dlatego że człowiek jest słaby albo że okoliczności które spadają na człowieka są tak trudne że człowiek nie może im podołać. Podstawą udzielenia rozwodu może być zdrada żony z jakimkolwiek mężczyzną, zdrada męża z zamężną kobietą, usiłowanie zabójstwa współmałżonka, aborcja wbrew woli ojca, zmiana wiary, spisek przeciw władzy. Jeżeli któreś z małżonków chce zawrzeć kolejny związek małżeński może to zrobić ale tylko 3 razy i obrządek nie jest tak uroczysty

• szczególną rolę przypisuje się kobiecie - to ona ma zbawić rodzinę i świat przez swoje działanie

• akcentuje się wysoką godność kobiety jako żony i matki oraz konieczność otoczenia ja szczególną opieka i czcią

KONCEPCJA PROTESTANCKA

• jest formułowana na zasadzie opozycji do katolickiej koncepcji

• małżeństwo to ziemski sposób życia

• małżeństwo podlega władzy świeckiej

PODSTAWOWE CECHY MAŁŻENSTWA:

• małżeństwo jest ustanowione przez Boga u zarania dziejów

• ustanowione zostało dla ograniczenia naturalnego popędu seksualnego człowieka

• celibat jest pozanaturalna cecha człowieka

• małżeństwo wynika z przykazania danego człowiekowi

• małżeństwo nie jest sakramentem jest tylko św. przykazaniem Boga

• celem małżeństwa jest prokreacja i wzajemna pomoc małżonków

• jest jedna z wielu instytucji społ. i podlega jurysdykcji państwa

• ślub może odbyć się wszędzie, ślub zawiera się przy zgodzie państwa

• rozwód - może wynikać z cudzołóstwa,, impotencja, opuszczenie przez współmałżonka, zły charakter partnera, maltretowanie partnera, zmiana wiary, niemożność osiągnięcia satysfakcji seksualnej - rozwodami reguluje państwo

ŚWIECKI MODEL MAŁŻENSTWA I RODZINY

W Polsce pierwsze próby w XIX w.; rozwinął się po II wojnie światowej - oddalenie państwa od kościoła

Ratyfikacja paktu praw człowieka ONZ:

• żaden związek nie może być założony bez zgody partnerów

• kobieta i mężczyzna mają równe prawa i obowiązki związane z zawarciem małżeństwa, jego trwaniem i rozwiązaniem

• jeżeli nastąpi rozwód należy zapewnić ochronę interesom dziecka

• dzieci są równe i nie należy ich dyskryminować - nie ważna płeć i miejsce urodzenia

PODSTAWOWE CECHY ZWIĄZKU SWIECKIEGO:

• zasada monogamii - tylko związek osoby pozostającej w wolnym stanie

• zasada trwałości związku małżeńskiego - dopuszczalne jest rozwiązanie jak i unieważnienie - podstawą musi być trwały rozkład życia małżeńskiego

• egalitaryzm małżonków - prawa i obowiązki w małżeństwie

• respektowanie zasady dobra dziecka -gdy to dobro jest zagrożone państwo ma prawo ingerować w życie rodzinne i małżeńskie

• państwo bierze na siebie odpowiedzialność za udzielenie rodzinie pomocy - kwestie edukacyjne, opiekuńcze

• cel małżeństwa to nie prokreacja ale dobro osobiste małżonków

3. PRZEOBRAZENIA STRUKTURY WSPÓŁCZESNYCH RODZIN POLSKICH. POSTAWY RODZICIELSKIE

Elementy Rodziny:

1 formy instytucjonalne, które tworzą małżeństwo i rządzą tym małżeństwem (formy zawarci związku, wybór partnera)

2 wzory regulujące współżycie wewnętrzne - ustalają hierarchie władzy i autorytetu

3 na strukturę rodziny patrzy się jak na układ wzajemnie powiązanych ról i pozycji

4 struktury dziedziczenia (majątek i władza)

5 ontogeneza rodziny - cykl rozwoju rodziny

Aspekty rodziny:

• psychologiczny

• społeczny

• kulturowy

ZMIANY W SKŁADZIE WSPÓŁCZESNEJ RODZINY

RODZINA SKURCZYŁA SIĘ PONIEWAŻ:

• modelem docelowym jest pozostawanie w rodzinie małej

• kwestie dzietności - upowszechniony pogląd że małżonkowie mają prawo do kontrolowania dzietności

• coraz mniej dzieci bo:

• coraz mniej jesteśmy zainteresowani małżeństwem - w 2002 r 3000 więcej rozwodów niż małżeństw

• podniósł się wiek w którym zawiera się małżeństwa (Polka -24, Polak -27)

• dziecko jako wartość przegrywa z innymi wartościami (wykształcenie wyższe kobiet)

EKONOMICZNA TEORIA RODZINY:

• rodzinę należy potraktować jako sferę racjonalnego wyboru ponieważ;

• wszyscy ludzie kierują się indywidualizmem, dlatego jednostką zjawisk powinien być człowiek

• rodzina formułuje się w sposób strategiczny - skutek decyzji podejmowanych przez różnych aktorów społ.

• rodzinna działalność powinna wiązać się za kosztami i zyskami

• wybory człowieka - czyni je w warunkach konkurencji - to co człowiek robi ma konsekwencje dla innych )konkurencja jest wszechobecnym zjawiskiem )

• zjawiska które dzieją się w życiu rodzinnym mają swoje konsekwencje w mikro i mikroskali

Decyzje dot. prokreacji są podejmowane pod wpływem specyficznych warunków. Każdy z partnerów podejmując decyzje musi rozwiązać 3 główne dylematy:

1. dylematy ekonomiczne - odpowiedzi na pytania:

• w co należy inwestować - w siebie czy dziecko

• kto może mnie wesprzeć ( czy rodzina czy dzialaność służb społecznych)

• w warunkach kryzysu ekon. Decyzje o prokreacji są odrzucane

1. dylematy społeczne - odnoszą się do str. społecznej

• czy chce się samemu wziąć na siebie dziecko czy chce się mieć do tego partnera

• czy w działaniach chce się oprzeć na sieci krewniaczej czy na sobie

2. dylematy demograficzne

• ile dzieci

• kiedy mają się urodzić

• w jakich odstępach czasu

2 GŁÓWNE STRATEGIE REPRODUKCYJNE - charakteryzują typy społeczeństw i okresy w rozwoju społ.

1. strategia rozwiązywania dylematów reprodukcji przez badanie poszerzonej i samowystarczalnej sieci krewniaczej. Jest to charakterystyczne dla rodziny tradycyjnej. Rodzina jest tu jednostką stabilizującą proces reprodukcji - może liczyć na wsparcie krewnych

2. pojawiła się w XX w. - strategia rozwiązywania dylematu reprodukcji przez instrumentalne wykorzystanie sfery publicznej - czynnikiem stabilizującym proces reprodukcji jest sfera publiczna: zarobki, szkoły ...

Członkowie rodziny uwolnieni od krewnych wykorzystują instytucje - charakterystyczne dla rodziny nowoczesnej i dla społeczeństw w których kobiety są aktywne zawodowo

Są to podejścia modelowe.

Co charakteryzuje reprodukcje w Polsce?

Do lat 90-tych występowała strategia mieszana ponieważ;

• istniało socjalistyczne państwo dobrobytu - kobiety weszły na rynek pracy, ale istniały instytucje, które miały kobietom pomagać - tej pomocy nie wystarczało jednak dla wszystkich, świadczenia nie były wysokiej jakości.

Społeczność polską można określić jako społeczność familijną (poszczególne osoby były powiązane silnymi więzami - pojawił się najdłuższy okres uzależnienia od rodziców) Polacy odrzucali sferę publiczną - dom skrywał prywatność i dlatego Polacy inwestowali rodzinę gdy ona już trwała, dla niektórych osób pojawienie się dziecka może być tylko przy wsparciu rodziny

3 ASPEKTY STRUKTURY RODZINY:

1. PSYCHOLOGICZNY - kiedy badamy i interesują nas więzi emocjonalne

2. SPOŁECZNY - interesuje nas układ pozycji, struktury władzy i autorytetu

3. KULTUROWY - interesują nas wzory które regulują życie rodzinne - określone wzory pełnienia ról

Dokonujący się proces przeobrażeń obejmuje te 3 aspekty

WSPÓŁCZESNĄ RODZINĘ CHARAKTERYZUJE:

• zmiana pozycji i ról małżonków w strukturze, a także zmiana pozycji dziecka - kobieta przeszła w centrum życia rodziny, to ona kontroluje wszystkie aspekty życia rodzinnego, wyznacza jej to nową pozycje w stosunku do męża:

• kobiety są mniej zależne od męża

• kobiety nabrały poczucia pewności siebie i poczucia równości

• zmiana relacji miedzy kobietą a mężczyzną ze wzgl. na rozwój środków antykoncepcyjnych

te zmiany maja wiele pozytywnych cech np. rodzina przestaje być instytucją , ale ma tez swoje negatywne skutki Im bardziej kobieta jest znacząca tym więcej jest rozwodów, rośnie poligamia sukcesyjna a także obniża się ranga mężczyzny - szczególnie jego struktura władzy , mężczyźni nie są w stanie kontrolować członków rodziny, dziecko stało się wartością z wyboru a nie obowiązkiem i ciężarem, zwiększa się także czas zależności dziecka od rodziców

• proces indywidualizacji rodziny i autonomizacji jednostki w rodzinie Indywidualizacja rodziny cechuje się tym, że rodzina zaczyna selektywnie wybierać relacje które łączą ją ze społeczeństwem (duża rodzina traci kontrole nad małymi); autonomizacja jednostki polega na tym, że nie tak jak w tradycyjnej rodzinie wszystko było podporządkowane celowi rodziny tak teraz najważniejsze są cele jednostek 9indywidualne są też gr. przyjaciół)

• zanik tradycyjnych i instytucjonalnych form małżeństwa i rodziny na rzecz związku opartego o partnerstwo - partnerstwo jest osiągane w kwestii podejmowania decyzji, jeżeli chodzi o działania to główny ciężar zadań spada na kobietę

4. CYKL ROZWOJOWY - ontogeneza RODZINY MAŁEJ

Fazy rodziny są podporządkowane i idą równocześnie z cyklami życiowymi. Podstawowe fazy życia człowieka i one odpowiadają momentom w historii rodziny (fazy życia - są fazami biologicznymi wyznaczonymi przez zegar biologiczny i na to nakładają się role społ. jednostki) Współcześnie dochodzi do zakłócenia tego zegara

TYPOLOGIA Z PSYCHOLOGII (FAZY W ŻYCIU):

1. DZIECINSTWO - czas wyjątkowy, znamy prawa dziecka i je respektujemy

2. MŁODOŚĆ - dorastanie, związana z podejmowaniem ról, ogromna dynamika zmian biologicznych, systematyczne wchodzenie w dorosłość

3. MŁODA DOROSŁOŚĆ - przedłużony okres nauki, faza często trwająca do 30 r. życia, kończy się opuszczeniem domu

4. ŚREDNIA DOROSŁOŚĆ - stabilizacja rodzinna, zawodowa, konfrontacja celów życiowych z rzeczywistością

5. PÓŹNA DOROSŁOŚĆ - kiedyś był to okres stosunkowo krótki, wydłuża się okres aktywności w tym okresie, okres w którym trzeba nauczyć się być kimś innym np.: emerytem

W cyklach rodziny małej zwraca się uwagę na to co dzieje się z dzieckiem - pajdocentryczność

Model ten powinien ulec zmianie, dlatego, że wydłuża się długość życia i przyjmujemy równocześnie w życiu coraz więcej ról

Te poszczególne okresy teraz zmieniają swoją kolejność np.: najpierw dzieci, później rodzina, ze wzgl. na rozwody można być ciągle w tej samej fazie

MODELE CYKLÓW RODZINY MAŁEJ

1 A. Dodziuk - Lityńska, D. Morkowska - 3 fazy;

1. przed pojawieniem się pierwszego dziecka

2. rodzina - para małżeńska + niesamodzielne dzieci

3. okres po usamodzielnieniu się dzieci

2 F. Adamski - 9 Faz;

1. narzeczeni przed ślubem

2. małżeństwo przed urodzeniem dziecka

3. małżeństwo z dzieckiem do 6 lat

4. małżeństwo z dzieckiem od 6-18 lat

5. małżeństwa które mieszkają z dziećmi w wieku pozaszkolnym

6. małżeństwo samotne (dzieci, które się usamodzielniły), którzy nie są dziadkami

7. małżeństwo samotne z dziećmi które maja już swoje dzieci

8. małżeństwo samotne których wnuki dorastają albo są dorosłe

9. jedno z małżonków owdowiałe

3 Z. Tyszka - 5 faz

1. faza narzeczeńska

2. małżeństwo przeddzietne

3. małżeństwo z młodszymi dziećmi

4. stadium odchodzenia dzieci z domu

5. małżeństwo odłączone od dzieci

Wszystkie są pajdocentryczne - wyodrębnione z e wzgl. na dzieci

FAZA NARZECZEŃSTWA:

Wszystkie społeczeństwa tworzą normy i zasady, które maja ludzi skłonić do tworzenia rodzin - przymus ekonomiczny, obyczajowy, instytucjonalny, biologiczne popędy są ujęte w rygorystyczne normy; we wszystkich społeczeństwach dojrzałość rozumiana jest jako zawarcie małżeństwa

Zanim powstanie małżeństwo z punktu widzenia jednostki wyróżniamy 2 typy zachowań:

1. wybór partnera - należy wyróżnić indywidualne motywy wyboru partnera od czynników wyboru partnera;

motywy wyboru:

• odwołanie się do kategorii miłości romantycznej

• chęć osiągnięcia stabilizacji

• chęć posiadania dziecka

• potrzeby seksualne

• chęć uwolnienia się od rodziny

czynniki wyboru partnera - czynniki które pozwalają określić profil społeczno - demograficzny:

• bliskość przestrzenna - poszukujemy partnera w tych środowiskach w których przebywamy

• wyobrażenie o idealnym partnerze, które jest kształtowane przez przykład rodziców i media - te wyobrażenia o żonie i mężu nie są takie same jak wyobrażenia o idealnej kobiecie i mężczyźnie

• wykształcenie (80% homogeniczności)

• wiek (homogeniczne, rówieśnicy, różnica do 3 lat)

• pochodzenie społ. (b. wysoka homogeniczność)

2. zaloty - kompleks zachowań które zmierzają do uzyskania zgody partnera na małżeństwo (wyznaczone przez religie, obyczaj) zaloty mogą sprowadzić się do chodzenia ze sobą, poznania siebie, rodzin, złożenie posagu

okres narzeczeństwa kiedyś był b. sformalizowany, a zerwanie wiązało się z restrykcjami.

Współczesne narzeczeństwo jest odformalizowane - nowa i przydatna rzecz to chodzenie ze sobą, gdyż nie zawsze musi prowadzić do małżeństwa.

Okres narzeczeństwa to b. istotny okres, bo partnerzy przygotowują się do małżeństwa i powinni zdać sobie sprawę z tego że:

• małżeństwo nie jest instytucją młodocianej miłości

• muszą pojawić się elementy wspólne

• małżeństwo wiąże się z umiejętnością współżycia na co dzień

• małżeństwo nakłada na partnerów obowiązki materialne i niematerialne

• wiedza że małżeństwo nie jest tylko ich prywatną sprawą

Uświadomienie tego nie ma miejsca gdy partnerzy są zbyt młodzi. Istnieje optymalny okres który powinien być przed zawarciem małżeństwa - średni okres znajomości w Polsce wynosi od 3-6 m-cy W Polsce prawie polowa małżeństw jest z przymusu - ciąża

MAŁŻEŃSTWO PRZEDDZIETNE

Rozpoczyna się z przejściem od narzeczeństwa do małżeństwa 9to jedna z najkrótszych faz, bo kończy się wraz z przyjściem na świat pierwszego dziecka (statystycznie trwa do 2 lat). Ta faza jest istotna ponieważ dochodzi do wzajemnej socjalizacji - małżonkowie uczą się jak wykonywać role małżeńskie, krystalizują się wzory życia społ., następuje przystosowanie w sferze seksualnej, uzgadnia się styl życia

W tej fazie tworzą się podstawy sukcesu małżeńskiego, który ma 2 aspekty:

1. postrzeganie pary przez zewnętrzne środowisko

• zmienne obiektywne

• sukces ekonomiczny

• zrodzenie dzieci i ich wychowanie

• pełne uczestnictwo w życiu zawodowym i rodzinnym

• zmienne subiektywne

• zadowolenie z osiągnięć

• poczucie szczęścia

• pełen rozwój osobowości

• wewnętrzna integracja związku

To okres gdzie istnieje duża troska o dobro partnera, silne nasilenie emocjonalne, chęć przypodobania się partnerowi.

To okres gdzie pojawiają się napięcia i konflikty

• Czynniki psychogenne powodujące konflikty:

• niezgodność charakterów

• niezgodność celów życiowych

• niezgodność oczekiwań z rzeczywistością

• brak przystosowania seksualnego

• rozbieżności kulturowe

• Czynniki zewnętrzne powodujące konflikty

• Warunki materialne

• Warunki mieszkaniowe

• Obciążenie wynikające z dokształcania

• Kryzys ekonomiczny (bezrobocie)

Te problemy pojawiają się wszędzie i powinno się je zażegnać u ich podstaw

• rozwiązywać konflikty natychmiast

• należy mieć wolę do rozwiązania problemu, kompromisu

• nacisk kontroli społ. (jeżeli jest nacisk otoczenia aby się nie rozstawać to jest większy nacisk na rozwiązanie problemu)

MAŁŻEŃSTWO Z MŁODZYMI DZIEĆMI

Faza uznana za najgorszą w życiu przez 1/3 osób

• istnieje konieczność nauki nowych ról i godzenia ich z rolami zawodowymi

• spiętrzenie trudności organizacyjnych i mentalnych (mniejszy dochód - kobiety chcą kontynuować pracę zawodową)

• ograniczenia czasu wolnego (kumuluje się zmęczenie u kobiet i w tym okresie odsuwają one mężów i mniej dbają o nich

• następuje wzajemne zaniedbanie ról małżeńskich

• nieporozumienia związane z wychowaniem dziecka

• rodzina zamyka się w sobie - ograniczenie kontaktów towarzyskich, uczestnictwa w kulturze

Rodzina staje się skoncentrowana wokół matki - kobieta określa kierunek wychowania (odpowiedzialna jest za sukcesy szkolne dzieci). Kobieta jest ekspresyjnym przywódcą rodziny, mają tu miejsce konflikty pokoleniowe

STADIUM ODCHODZENIA DZIECI Z DOMU

Rodzeństwo w polskich rodzinach to przeważnie rówieśnicy.

• Zaczyna słabnąć spoistość rodziny

• Demokratyzują się stosunki z dziećmi

• Małżeństwo zaczyna mieć więcej czasu dla siebie, ale nie koniecznie chcą go wykorzystać (tu b. często zdrady małżeńskie)

• Pomoc dla dzieci - materialna, przy wnukach

FAZA PUSTEGO GNIZADA

• faza wchodzenia w starość

• mniejsze materialne i niematerialne obowiązki

• poczucie osamotnienia

• trzeba przedefiniować cele życiowe

• para małżeńska oczekuje i potrzebuje pomocy - w gospodarstwie domowym, kłopoty zdrowotne, pomoc materialna - szczególnie po 65 r życia

• problem osób owdowiałych - szczególnie kobiet

kilka stylów pełnienia roli babci i dziadka w rodzinie:

• charakter formalny - dziadkowie rozgraniczają bardzo wyraźnie miedzy rolą dziadków a rodziców

• nastawienie na role zastępcze - 2 style

• niemożność pełnienia ról rodzicielskich

• dziadkowie chcą zrekompensować sobie to co nie udało się im gdy byli rodzicami

• krynica mądrości rodzinnej - dziadkowie chcą pełnić tę rolę z tym ze są autorytetem dla wnuków, chcą przekazywać tradycje rodzinne (chętniej dziadkowie)

• styl związany z rolą rozrywkową - stosunki zabawowe oparte na satysfakcji, dziadkowie jako towarzysze zabaw (chętniej mężczyźni)

• dziadkowie w roli życzliwych świętych Mikołajów - rzadkie kontakty, obdarowywuja prezentami

5. RODZINA I INNE INSTYTUCJE SPOŁECZNE; ZMIENNOŚĆ POSTACI I ZAKRESU FUNKCJI PEŁNIONYCH PRZEZ WSPÓLCZESNĄ RODZINĘ

RODZINA JEST JEDNĄ Z NAJWAŻNIEJSZYCH INSTYTUCJI SPOŁECZNYCH

Instytucje społ. są powoływane przez społeczeństwo w celu zaspokojenia potrzeb.

Rodzina zaspakaja potrzeby członków rodziny, ale także potrzeby społeczne.

Rodzina jako instytucja społ. spełnia:

funkcje rodzinne - są przypisane od zawsze

funkcje podstawowe - są w każdym typie społeczeństw, są realizowane w pierwszym rzędzie

funkcje peryferyjne - są nastawione na zaspokajanie potrzeb wtórnych, ponadpodstawowych, najbardziej zmieniają się w trakcie filogenezy rodziny, są niestabilne

Zmienność funkcji pełnionych przez rodzinę dotyczy:

tego jak są realizowane

priorytetów rodziny dot. realizowania funkcji - współczesna rodzina nastawia się na funkcje emocjonalne, dawniej na gospodarczo - ekonomiczne

tego, że rodzina pełniąc funkcje dopasowuje się do charakteru życia społ.

2 modele funkcji rodzinnych:

I Z Tyszka - koncepcja, w której podkreśla się że każda funkcja rodzinna składa się z trzech elementów:

ZADANIA - DZIALANIA - EFEKTY . Te elementy tworzą ciąg przyczynowo - skutkowy ( 1 wynika z 2), musza wystąpić wszystkie elementy

zadania są uświadomione lub nie, są określone historycznie, nawiązują do systemu aksjonormatywnego przyjętego społecznie

działania są najważniejszym elementem funkcji rodzinnej, są najbardziej uchwytne empirycznie, wyznaczają zakres każdej funkcji

każda funkcja ma swoje podstawowe elementy i elementy poboczne ( łączą się z innymi funkcjami)

efekty - mogą mieć charakter zamierzony lub nie, mogą występować w sytuacjach rodzinnych lub poza nią, mogą pojawić się tu i teraz ale mogą być też odroczone w czasie

Funkcje mają charakter zmienny - wyznaczone są przez szereg czynników

- czynniki rodzinne wpływająca na charakter działan związanych z funkcjami

to jak są pełnione inne funkcje rodzinne

zależy od modeli świadomościowych - wyobrażenie jak funkcja powinna być pełniona

struktura rodziny

cykl życia rodzinnego

z jakim typem rodziny się spotykamy

czynniki pozarodzinne

typ społeczności lokalnej (miasto, wieś)

oddziaływanie instytucji społ. ( czy są powołane, skuteczność ich działania- czy jest możliwość korzystania z ich wsparcia)

wpływy kulturowe i cywilizacyjne

TYPOLOGIA FUNKCJI RODZINNYCH - TYSZKA:

1 FUNKCJE PODSTAWOWE

EKONOMICZNO - GOSPODARCZA - związana jest z tym że trzeba zyskać środki finansowe, a także zadania o charakterze gospodarczym (pranie, gotowanie). W Polsce b. silna, na zachodzie słabsza - zamiast gotować chodzi się do restauracji

SEKSUALNA

PROKREACYJNA

OPIEKUŃCZO - ZABEZPIECZAJĄCA - jest skierowana na 3 kategorie osób w rodzinie:

małe dzieci

osoby chore

osoby stare i kalekie

SOCJALIZACYJNO - WYCHOWAWCZA jest to funkcja która jest permanentnie stosowana - dot. dzieci, małżonkowie także wzajemnie się socjalizują i wychowują, dzieci wychowują rodziców

2 FUNKCJE PERYFERYJNE

KONTROLNA - sprawowanie kontroli rodziny nad jej członkami, wdrażanie do systemu aksjonormatywnego obowiązującego w społeczeństwie

REKREACYJNA - związana ze spędzaniem czasu wolnego

KULTURALNA - dotyczy partycypacji w kulturze, przekazywanie wartości narodu i tradycji

SPOŁECZNO - WYZNACZAJĄCA - nadawanie członkom rodziny statusu społ.

EMOCJONALNO - EKSPRESYJNA - dot. tego aby w rodzinie tworzyć bliskość emocjonalną, bezpieczeństwo (coraz częściej uważana jest za funkcję podstawową)

II MODEL FUNKCJI ANNY KOTLARSKIEJ - MICHALSKIEJ - rozwinięcie modelu Tyszki

Składa się z 5 elementów POSTAWY - ZADANIA - DZIAŁANIA - WSPÓŁDZIAŁANIA - SKUTKI

Po to aby pewne działania mogły mieć miejsce muszą być określone pozytywne postawy wobec obiektu, zjawiska

Michalska zakłada że nie tworzą one ciągu przyczynowo- skutkowego i nie musza występować wszystkie. Wskazuje więc na istnienie pewnych postaci modelu funkcji rodzinnych:

UKŁAD OPTYMALNY - występuje 5 elementów P - Z - D i WD - S

UKŁAD PRZYGOTOWAWCZY - 2 elementy, gotowość do pewnych działań P-Z

UKŁAD REALIZACYJNY - 3 elementy P - D - S nie ma długotrwałych działań

UKŁAD PRZYSTOSOWAWCZY - P - D i WD - S

UKŁAD ZADANIOWY 3 elementy P - Z -S - zwerbalizowane plany

UKŁAD RACJONALNY P - Z - D - S

Model Tyszki i Michalskiej może być stosowany do rodzin, które wykorzystuje badacz do opisu rodziny a nie sposób na toczenie się życia rodzinnego

6. PRZEMOC W RODZINIE

Dotyczy ¼ rodzin, nie przybiera tylko formy fizycznej ale także formy psychiczne

R. Gelles (amer. Opublikował publikacje dot. przemocy w rodzinie) Stwierdził że te same czynniki które sprawiają że rodzina jest ciepła i bezpieczna mogą prowadzić w pewnych sytuacjach lub przy pewnych cechach osobowych do przemocy.

Czynniki będące ryzykiem przemocy ale mogą umacniać więź rodzinną

• czas - ilość czasu spędzanego z członkami rodziny do czasu spędzanego z innymi ludźmi

• zakres aktywności - zakres interakcji rodzinnych do innych interakcji

• intensywność zawiłości - pogmatwania - jakość rodzinnych interakcji jest unikalna, stopień zaangażowania jest większy, wyjątkowy

• kolizja aktywności - część interakcji w rodzinie ma konfliktowy charakter

• prawo do wpływania - wpływanie na zachowanie i postawy członków rodziny

• rodzina jest gr. w której występują różnice wieku i płci (może to powodować walkę generacyjną i między płciami)

• w rodzinie role mają charakter przypisany - bez wzgl. na IQ, wiek, charakter

• prywatność

• rodzina jest gr. przymusową, ekskluzywną

• konieczność angażowania się w działalność rodziny

• rodzina jest dla jej członków czynnikiem stresogennym - relacje są niestabilne, zmieniają się oczekiwania, stres jednego członka rodziny jest przenoszony na inne osoby

• rozległość wiedzy o społecznej biografii poszczególnych osób tworzących rodzinę

czynniki o charakterze dodatkowym:

1. istnienie norm kulturowych które implikują przemoc (daje się na nią pozwolenie, akceptuje się ją)

• zjawiska zw. są ze zjawiskami socjalizacyjnymi - uczy się dzieci aby akceptowały rodzinną przemoc, nie chcę cię bić ale masz być porządnym człowiekiem, biję cię bo cię kocham - używanie siły może być stosowane do osiągnięcia pewnych celów, bije starszy i silniejszy

• ma miejsce wobec pewnych kategorii osób

• najsłabszy w rodzinie - dziecko jest najczęstsza ofiara przemocy - czynniki dot. przemocy dzieci:

• cykl przemocy, przemoc rodzinna jest przekazywana w transmisji pokoleniowej, wystarczy być świadkiem a nie ofiarą

• w rodzinach o niskim statusie socjo - ekonomicznym

• ma miejsce częściej w rodzinach izolowanych społ. - niższa kontrola społ.

• niska samoocena rodziców

• kłopoty z osobowością - psychopatologia

• w Ameryce forma przemocy związane jest także z zawodem, kobiety częściej stosują przemoc u dzieci do lat 3 związane to jest z tym czy musiały zrezygnować z pracy zawodowej czy był to wynik ich decyzji, kobiety które pracują zawodowo są mniej skłonne używać przemocy

• przemoc wobec kobiet - kobiety są słabsze niż mężczyźni

Dlaczego kobiety wobec których stosowana jest przemoc pozostają w takim związku?

• Kobiety mają niższą samoocenę, uczone są zachowań konformistycznych

• Mają wysoką wiarę w poprawę, zmianę

• Kobiety wątpią że mogą być same

• Dla dobra dzieci zostanę w tym związku - muszą mieć oboje rodziców

• Rozwód jest stygną, piętnem

• Pogorszy się sytuacja materialna

• Kobiecie z dzieckiem jest trudniej znaleźć pracę

• Zależy od doświadczeń z dzieciństwa - są b. tolerancyjne wobec przemocy

• Wpływ ma wykształcenie i fakt czy są aktywne zawodowo - im wyższe wykształcenie tym większa szansa że kobieta będzie szukała pomocy

• Wiek i liczba dzieci

• Wyuczona bezradność - brak kontroli nad własnym życiem, wszystko to sprawa losu, tak miało być

Przemoc wobec kobiet w ciąży- badania USA - powody:

• Seksualna frustracji mężczyzn

• Zmiany hormonalne kobiet sprawiają że traktują mężczyzn ozięble

• Stres przed porodem, zmianą struktury rodziny

• Przemoc dzieci wobec rodziców - częściej przemoc stosują synowie, niż córki, a ofiarą częściej pada matka

• Osoby starsze w rodzinie - najczęściej wiążą się ze stresem spowodowanym opieką nas nimi -częściej przemoc stosują kobiety, wzory przekazywane są generacyjnie (wzory stosowane kiedyś przez matkę stosuje córka)

Karanie pełni pozytywną kwestię w wychowaniu - trzeba oddzielić przemoc od karania

7. ROZWODY

EFEKTY ROZWODÓW:

• samotni rodzice

• małżeństwa powtórne - tworzą się na ich bazie rodziny zrekonstruowane - 1 osoba rozwiedziona

PRAWO ROZWODOWE (pojawiło się po Rewolucji Francuskiej) reguły legislacyjne rządzące rozwodami zawarte są w kodeksie rodzinnym:

• o rozwód wystąpić może każda osoba ( w XIX w. tylko mężczyźni)

• rozwód może być orzeczony gdy nastąpi zupełnie trwały rozkład pożycia małżeńskiego (gdy dzieci nie orzeka rozwodu - sprzeczne z zasadami pożycia społ.)

W Polsce 60% rozwodów następuje na wniosek kobiety

• sąd orzeka także winę ( w Polsce kobiety 30% mężczyźni 50% a nie orzeka o winie 20%)

• odbywa się kilka rozpraw, nie podejmuje się decyzji pochopnie, gdy rozprawy pojednawcze nie przynoszą skutku rozpoczyna się rozprawa - 40% wniosków jest oddalanych

KOSZTY ROZWODU - opłata sądowa + opłaty adwokatów

STATYSTYKA ROZWODÓW - 2 METODOLOIE

1. odniesienie liczby rozwodów do liczby mieszkańców państwa

2. odniesienie ilości rozwodów do ilości istniejących małżeństw

3. metoda kochortowa - badamy skalę rozwodów w danych kategoriach wiekowych

Trudności w interpretacji gdy porównujemy państwa:

• Irlandia - rozwody od 1999 r., zaostrzone procedury - najpierw sąd orzeka o 5-letniej separacji

• Norwegia - trudno o rozwód

• Austria - łagodne procedury

Odsetek par rozwodzących się na świecie wzrasta w II połowie XX w. W Polsce też, chociaż na tle świata nie jest krajem gdzie jest to problem b. widoczny; jest jednak nabrzmiały ze wzgl. na skutki społ., a także ze wzgl. na to że dotyka społeczności gdzie kiedyś rozwody nie istniały

W 2002r w Polsce 43 tys. rozwodów i 1340 separacji ( orzeka się je od 1999r.)

80% rozwodów dot. osób mieszkających w dużych miastach

70% rozwodów małżonków z potomstwem

KALENDARZ ROZWODÓW

• statystyczny wiek M-35, K-32, staż małżeński 7-10 lat

czynniki endogeniczne:

• kłopoty materialne

• problemy mieszkaniowe

• kłopoty z nadmiernym obciążeniem kobiet obowiązkami domowymi

• trudności adaptacyjne do małżeństwa

rozwody gdy małżonkowie przekroczyli 50 r życia:

• gdy głównym spoiwem małżeństwa są dzieci - małżonkowie są sobie obcy, to pustka po odejściu dzieci

• odraczanie rozwodu ze wzgl. na dzieci

• wzrastająca ilość zdrad po 50 r. życia

Osoby nieletnie - sądy niewłaściwie decydują o zawarciu małżeństwa w momencie ciąży dziewczyny - przetrwa 50%, mimo zakazu rozwodu przed upływem 3 lat

MACHANIZM ROZWODU -

Przesłanki które doprowadziły:

• coraz bardziej wykształcone społeczeństwa - łatwiej podejmują decyzje o rozwodzie - mają świadomość alternatyw, wykształcone kobiety wiedza że dadzą sobie materialnie radę

• pojawienie się małżeństw przymusowych , ciąża jest powodem, są to małżeństwa konfliktowe

• wiek w którym zawarte są małżeństwa, im jest on wyższy, decyzja jest bardziej przemyślana to są trwalsze USA najtrwalsze gdy K 25-27 M 27-29

• lekkomyślny stosunek do małżeństwa

• zły przykład rodzinny

Również przemiany społeczne wpływają na rozwody - społeczeństwo dało możliwość do rozwodów.

Czynniki które destabilizują życie społ. - zewnętrzne powodujące rozwody:

• proces industrializacji i urbanizacji

• brak kontroli społ.

• rozkład więzi

• nastawienie indywidualistyczne a nie kolektywistyczne

• brak kontroli rodzinnej

• aktywność zawodowa kobiet

• tolerancja opinii publicznej

• tolerancja prawa

• zły przykład otoczenia

STATYSTYKI SĄDOWE ROZWODU:

• główny powód - rozwody są wieloprzyczynowe, ale najczęstsze powody podawane przez występujących o rozwód to:

• niezgodność charakteru - brak satysfakcji ze związku

• alkoholizm

• niewierność małżeńska - stałe związanie się z inną osobą

• przemoc rodzinna

• brak warunków mieszkaniowych

• nieporozumienia na tle finansowym

• inne np. zmiana wyznania

• skutki rozwodów - wiele płaszczyzn:

• nie ma osób wygranych, tracą osoby tworzące małżeństwo (M- tracą na zdrowiu - stres, K- opiekun dziecka)

• kulturowo przyjęte, orzekają sądy (90% sędziów to kobiety) są przekonane o instynkcie macierzyńskim, a w rzeczywistości to mężczyźni lepiej dają sobie radę jako samotni rodzice

Ponad milion niepełnych rodzin w Polsce, 90% to kobiety, które borykają się z problemami finansowymi, 60% M płaci regularnie alimenty, trudności wychowawcze - muszą być matką i ojcem

• dzieci jako niezawinione ofiary rozwodu (50% rozwodzących się to małżeństwa mające 1 dziecko)

• maja kłopoty zdrowotne

• robią gorsze postępy w nauce - obwiniają się o rozwód

• problem przestępczości - młodociane prostytutki

• agresja u dzieci

• w domach dziecka 60% dzieci to dzieci z niepełnych małżeństw

• społeczne skutki:

• finansowanie skutków

• nieprawidłowy system wychowania

• niestabilność życia

przeciwdziałanie rozwodom:

• kompleksowa polityka państwa skierowana na rodzinę

• ograniczenie ilości małżeństw przymusowych

• walka z alkoholizmem

8. ALTERNATYWNE W STOSUNKU DO RODZINY MAŁEJ STYLE ŻYCIA

RODZINA WIELOPOKOLENIOWA - (W Polsce 15%) częściej na wsi - 1 gospodarstwo rolne, nie są efektem świadomej decyzji, są spowodowane sytuacją finansową

SINGLE - JEDNOOSOBOWE GOSPODARSTWA DOMOWE - osoby decydujące się na samodzielność życiową

• kawalerowie i panny - staropanieństwo i starokawalerstwo - obecnie społeczeństwa odsunęły wiek gdy się zaczynają, w XIX w. kobiety od 21,22 r. życia - są nieszczęśliwe, nie powidło im się w życiu

• osoby rozwiedzione

• wdowy i wdowcy

KONKUBINAT (negatywne zabarwienie)= KOHABITACJA - w literaturze niezamężne współżycie, para która nie zawarła zw. małżeńskiego a funkcjonuje jak małżeństwo, szczególnie popularne w XX w.

• znane było już w prawie rzymskim

• chrześcijaństwo odrzuciło (jeszcze w XIX w groziło więzienie)

• obecnie zrównuje się w prawie zw. małżeńskie z konkubinatem

Główne motywy:

• małżeństwo na próbę

• odrzuca się instytucję małżeństwa i rodziny - są przeżytkiem we współczesnym świecie

• ludzie obarczeni emocjonalnym i finansowym balastem poprzednich związków

• pozostają w poprzednim związku - nie stać ich na rozwód

• emeryci, ludzie starsi ,aby polepszyć sytuację materialną i nie być samotnym

11

Cechy

Rodziny

Małej

Nie tworzą jednolitego modelu rodziny

---