opracowanie haseł na wprowadzenie do etnologii, Kulturoznawstwo, Etnologia


Etnoarcheologia

- dyscyplina powstała na pograniczu etnologii i archeologii, charakteryzująca się wykorzystaniem etnograficznych technik badań terenowych w studiach nad żyjącymi społecznościami w celu uzyskania materiału empirycznego umożliwiającego rekonstrukcję kultur pradziejowych i doskonalenie procesu interpretacji źródeł archeologicznych

- jeden z 3 nurtów archeologii próbujący badać relacje miedzy zachowaniami i wytworami materialnymi i śledzić przebieg transformacji tych wytworów z systemowego kontekstu funkcjonującej kultury do statycznego i fragmentarycznego układu archeologicznego

- wszystkie obserwacje, które „uważa się za posiadające znaczenie dla archeologa, ale dokonywane są w kontekście trwającego, żywego systemu” (Binford)

- termin użyty w 1900 r. przez Fewkesa, ale nie stosowany przez następne pół wieku

- kształtowanie się na przełomie lat 50/60 XX w.

- prekursorzy: antropolodzy ze szkoły Boasa, w tym Kroemer

- zajęli się tym: Binford, Gould, Schiffer

- zał.: przeszłość może być rozumiana tylko przez teraźniejszość

Etnologia

- dyscyplina naukowa mająca za przedmiot badań człowieka jako istotę kulturową w jej wymiarze globalnym oraz jej wyrazach przestrzennych, zwłaszcza w ramach ugrupowań etnicznych

- termin z 1787 r., użyty przez Chavannesa: etnologia miała badać „porządek rasowy”

- na początku XX w. jako nazwa dyscypliny uniwersyteckiej

- na uniwersytecie polskim w 1910 r. w Lwowie

- kierunki naukowe w etnologii: ewolucjonizm, dyfuzjonizm, funkcjonalizm strukturalny, historycyzm, etnoarcheologia, etnopsychologizm, strukturalizm, badanie kultur ludowych

- w wyniku rozbieżności i niejasności dotyczącego zakresu i przedmiotu poszczególnych dyscyplin etnologicznych w kręgu anglosaskim przyjęto określenie antropologia, a w kręgu europejskim utrzymuje się w tym znaczeniu termin etnologia

Antropologia kulturowa

- dział nauk społecznych i dyscyplina akademicka zajmująca się człowiekiem jako twórcą kultury i istota społeczną

- zakres przedmiotowy różny w zależności od sposobu rozumienia pojęcia kultury

- dąży do skonstruowania ogólnej teorii kultury i próbuje na jej podstawie zinterpretować „człowieka i jego dzieła” (Herskovits) poprzez: badanie konkretnych kultur poszczególnych grup etnicznych, interkulturowe studia porównawcze nad różnorodnymi aspektami i zjawiskami kulturowymi, badanie zasad budowy, funkcjonowania i rozwoju kultury całości ludzkości.

- podstawowe zadania:

- w USA antropologia dzieli się na antropologię kulturowa i antropologię fizyczną; antropologia kulturowa dzieli się na 3 dyscypliny: etnologia ogólna, archeologia i antropologia lingwistyczna

Antropologia społeczna

- jedna z nauk społecznych określana tradycyjnie jako ogólna nauka o człowieku i kulturze

- nacisk położony na to, że człowiek jest istotą społeczną i jako taką wytwarzającą kulturę, w związku z tym obszar zainteresowań a.s. wyznacza człowiek i kultura

- w Polsce antropologia społeczna sytuuje się na pograniczu etnologii i socjologii

- nauka badająca wartości kulturowe, zwyczaje i instytucje społeczne w kontekście struktury społecznej we wzajemnym powiązaniu i oddziaływaniu

Antropologia kulturowa a antropologia społeczna (odmienne pola badawcze)

- antropologia kulturowa: uwagą skupiona na kulturowym wymiarze rzeczywistości ludzkiej, dąży do rekonstrukcji organizacji kultury, ustalenia praw nią rządzących oraz identyfikacji jej elementarnych cząstek, z tradycji Tylorowskich, nauki amerykańskiej

- antropologia społeczna: uwaga skupiona na społecznym wymiarze rzeczywistości, dąży do ustalenia zasad budowy struktury społecznej, praw regulujących jej funkcjonowanie i roli podstawowych jednostek życia społecznego, z tradycji Durkheimowskich, nauki brytyjskiej

- różnica wynika przede wszystkim z różnych tradycji naukowych

Etnografia i porównanie z etnologią

- dyscyplina naukowa zajmująca się opisem i analizą kultur ludzkich w konkretnych, historycznych, najczęściej etnicznych uwarunkowaniach i z uwzględnieniem ich masowego, ludowego charakteru

- rozróżnienie etnografii i etnologii

- przedmiot badań: lud jako formacja historyczna i złożona (etnologia - ludy egzotyczne jako bardziej „proste”)

- podstawowe zadanie: ma dać całościowy pogląd na kulturę danego ludu, ma ukazać wszystkie aspekty danego społeczeństwa

Ludoznawstwo

- zainteresowanie kultura ludu (głównie wiejskiego) i odpowiadające im zbierackie prace badawcze

- termin używany także zamiennie na określenie etnografii, a nawet etnologii

- termin powstał w Polsce w XIX w., inne nazwy na to samo w innych krajach europejskich (np. Niemcy - Volkskunde, Anglia - folklore)

- badanie kultury „niższych” warstw czy klas (ludu) w społeczeństwach klasowo zróżnicowanych

- jest to etnologia zastosowana do własnego ludu ( Riehl)

- geneza: koniec XVIII w. zwróceni uwagi na lud jako podstawę ustroju społeczeństwa narodowego i nowoczesnego państwa, potrzeba poznania ludu, jego kultury oraz podniesienie jej na wyższy poziom

Kultura chłopska

- przyjęty automatycznie lub świadomie styl życia społeczności lokalnej opartej na bezpośrednim stosunku do przyrody i utrzymywania się z produkcji rolniczo-hodowlanej w gospodarstwie rolnym, we współpracy z społecznością sąsiedzką

- wcześniej termin utożsamiany z kulturą ludową ( lecz k.l. obejmuje kilka kategorii warstw społeczeństwa klasowego (ludność wiejską, plebs miejski, rzemieślników i inne grupy zawodowe wytwórców dóbr materialnych) , a k.ch. obejmuje tylko jedną warstwę - chłopów)

- wyróżniki kultury chłopskiej:

- w okresie zaborów (romantyzm) kultura chłopska była wartościowana w polityce i działalności kulturalnej

- Młoda Polska: źródło odrodzenia narodowego i odzyskania niepodległości politycznej

- okres międzywojenny: mitologizacja k.ch., przeciwstawianie jej kulturze miejskiej

Kultura ludowa

- termin wprowadzony w krajach europejskich w XIX w. na oznaczenie zespołu elementów kulturowych ukształtowanych w obrębie „niższych” warstw społeczeństw narodowych określanych jako lud

-zainteresowania naukowe i społeczne k.l. koncentrują się wokół:

Lud

- ogół ludzi, których kulturowo uwarunkowana działalność produkcyjna i organizacyjna wywiera bezpośredni wpływ na praktyczne tworzenie i podtrzymywanie warunków materialnego istnienia, reprodukcji i równowagi biopsychicznej gatunku ludzkiego w konkretnym środowisku i przez to ma wpływ na kształtowanie się w nim tożsamości kultur i grup etnicznych

Folklor

- odrębna, samodzielna część kultury symbolicznej, powszechnie, prawie bezrefleksyjnie właściwa konkretnym środowiskom, mniejszym lub większym grupą społecznym, aż do całego społeczeństwa włącznie

-zjawisko złożone, składają się na nią zarówno elementy tradycyjne, zwyczaje uwspółcześnione, jak i treści aktualne o cechach estetycznych, zaspokajające określone potrzeby międzyludzkiej komunikacji

-treść wyrażona głównie w formie słownej, z cechami gestycznoteatralnymi, a także w innych formach jak muzycznej, choreograficznej, obrzędowej, wierzeniowej; zawiera ona zarazem sposób pojmowania świata i określony do tego świata stosunek

- 2 znaczenia: obiegowe i naukowe

- 3 rodzaje folkloru

- podstawowe przejawy:


Folkloryzm

- zjawisko z dziedziny kultury artystycznej, polegające na stosowaniu w szczególnych sytuacjach życiowych wybranych treści i form folkloru w postaci wtórnej, najczęściej wyuczonej i w sytuacjach zazwyczaj celowo zaaranżowanych

-przejawia się w takich dziedzinach jak:

- pojawiło się w końcu XVIII w., a wiązało się z odkryciem wartości artystycznych zawartych w kulturze ludowej

- termin zastosowany dopiero w latach 60. XX w.
- cecha ogólna: celowy, specjalnie zaaranżowany przekaz artystycznych tradycji ludowych we współczesności, jako historycznie i społecznie uwarunkowany proces wykorzystywania tradycyjnych zjawisk kulturowych w środowiskach nieautentycznych

Folklorystyka

- dyscyplina humanistyczna obejmująca badania folkloru, mechanizmu jego funkcjonowania w kulturze oraz relacje zachodzące między folklorem a literaturą i kultura masową

- badania folkloru bardzo długo rozwijały się w obrębie etnografii bądź antropologii, muzykologii, historii sztuki, itd..

- właściwe narodziny folklorystyki dopiero w XX w., gdy krytyczna ocena dorobku nauki XIX w. doprowadziła do powstania tzw. szkoły fińskiej ( Kron, Aarne, Thompson, Anderson)

Ludy niepiśmienne

- termin używany na określenie społeczności przeciwstawnych ludom cywilizowanym, głównie europejskich

- stosowany zgodnie z zaleceniem UNESCO zamiast terminów: ludy dzikie, ludy natury, ludy pierwotne, ludy prymitywne, ludy zacofane, ludy niecywilizowane

- 2 znaczenia:

- dla warstw niepiśmiennych narodów cywilizowanych stosuje się termin społeczeństwa ludowe

Acefaliczne społeczeństwa

- społecznie spójna grupa charakteryzująca się znacznym rozproszeniem i niestałością ośrodków decyzyjnych

- są to najczęściej społeczeństwa małe, w których istnieje możliwość bezpośredniego kontaktu jednostki z pozostałymi członkami grupy

- przeciwstawia się je ludom, które wykształciły scentralizowaną władzę

- formy organizacji społecznej opierają się głównie na związkach pokrewieństwa, które funkcjonują również przy braku jakichkolwiek instytucji politycznych

- w przypadku jakiegoś konfliktu wewnętrznego stosuje się arbitraż

- często system kontroli społecznej oparty na groźbie zemsty i odpowiedzialności zbiorowej grupy

- konflikt między jednostkami na drodze mediacji, rozjemcą jest osoba spokrewniona z obydwoma stronami konfliktu; gdy mediacja zawodzi inne formy rozwiązywania problemu to walki fizyczne lub szermierka słowna przebiegające w obecności i kontrolą społeczności lokalnej

- w sprawach gospodarczych, politycznych i prawnych decyzje oparte na consensusie

- w społeczeństwach tych są osoby posiadające dominujący wpływ, lecz nie można tutaj użyć terminu władza

Wodzostwo

- zhierarchizowana i scentralizowana forma organizacji społeczno-politycznej, cechująca się redystrybucyjnym systemem ekonomicznym

- charakteryzuje się większym stopniem złożoności niż pojęcie wódź ( wyróżniająca się jednostka o stałym autorytecie), obejmuje stały, centralny ośrodek koordynujący produkcję i dystrybucję

- władza rozciąga się zwykle na większe terytorium i dysponuje monopolem legalnego przymusu

- rozwój wodzostwa i stabilizacja jego ośrodka decyzyjnego może prowadzić do powstania organizacji politycznej zwanej państwem

Tradycja

- dobra kulturowe przekazywane w czasie (również w przestrzeni), przyjmowane i wartościowane

- 3 znaczenia:

Cywilizacja

- sfera lub aspekt kultury, który obejmuje bardziej wiedzę i wyrafinowane zachowania oraz techniczne środki ich realizacji niż samo wykorzystywanie stworzonych przez tą wiedzę i środki możliwości dla celów związanych z wyrażaniem i ugruntowaniem tożsamości kulturowej

- ogół wiadomości i umiejętności uzyskanych w procesie rozwoju, a umożliwiających społeczeństwu rozwiązywanie swych problemów w specyficzny sposób

Detrybalizacja

- proces utraty lub stan utracenie cechy, którą można określić przymiotnikiem „plemienny”

- można to różnie interpretować np.:

Trybalizm

- tendencja do utrzymania się ponadnarodowych odrębności plemiennych

- trend zmierzający do zahamowania procesu tworzenia się narodu z plemion i związków ponadplemiennych na rzecz utrzymania owych odrębności

Etniczność

- podstawowa właściwość jakiejkolwiek jednostki etnicznej, decydująca o istotnych różnicach międzyetnicznych, przejawiających się poprzez kompleks historycznie ukształtowanych cech społeczno-kulturowych określających specyfikę danej grupy względem innych grup i wyznaczające symboliczne granice etniczne odróżniających „swoich” od „obcych”

Etnogeneza

- proces kształtowania się etnosu jakiejś grupy etnicznej, a według niektórych badaczy także samej grupy etnicznej

- im niższy szczebel rozwoju cywilizacyjnego i im większa izolacja grupy, tym bardziej proces etnogenezy dokonuje się w zależności od historycznych nawarstwień i interferencji zjawisk związanych, związanymi z warunkami życia stworzonymi przez dane środowisko geograficzne i z powstałymi na tym gruncie stanem rozwoju sił wytwórczych

- w jej wyniku powstają zalążki państwa i świadomości etnicznej, a następnie narodowej

Etnos

- termin określający obiektywne cechy większej, ponadplemiennej zbiorowości ludzi, głównie w aspekcie ich wyróżników kulturowych, uważany zwykle za rezultat wspólnoty pochodzenia i historycznych uwarunkowań oraz przynajmniej pierwotnych związków z wpływami środowiska określonego terytorium etnicznego

Grupa etniczna

- termin określający społeczność, której tożsamość kulturowa związana jest najczęściej z określonym terytorium etnicznym

- osobniki należące do niej nie zawsze mają pełne poczucie przynależności do niej

Grupa etnograficzna

- grupa wyróżniona przez etnografów na podstawie odrębnych, obiektywnych cech kulturowych i świadomości odrębności grupowej (nie zawsze), stanowiąca część grup i wspólnot etnicznych lub występująca na jej pograniczu

Terytorium etniczne

- terytorium, które od dawna w sposób istotny współkształtowało kulturę danej grupy etnicznej

- znalazło ono odbicie w świadomości historycznego priorytetu w stosunku do innych grup etnicznych

- najczęściej stanowi obszar kulturowy

Kontrkultura

- 1) zespół norm i wartości odrzucających istotne elementy kultury danego społeczeństwa

2) zespół norm, wartości i wzorów zachowań wprowadzonych w miejsce odrzuconych w danej kulturze i w ten sposób tworzących subkulturę określoną przez opozycje do kultury dominującej

Subkultura

- względnie autonomiczny segment w ramach głównego, samodzielnego i jednolitego systemu kulturowego, mający cechy funkcjonalnie zintegrowanego podsystemu, który dzieląc z nadrzędną jednostką wspólne, podstawowe wartości i normy, manifestuje swą odrębność przez własne specyficzne treści, obejmujące jednak tylko pewne sfery życia społecznego

Adaptacja kulturowa

- zachodzi, gdy w jakiejś kulturze ma miejsce restrukturalizacja elementów, rezygnacja z niektórych z nich lub ich modyfikacja tak, aby ułatwiło to współżycie z reprezentantami z innej kultury w zbiorowych lub jednostkowych kontaktach

- wyraz przystosowania się jednostki lub grupy w zakresie koniecznym i wystarczającym do stworzenia płaszczyzny rozumienia i współpracy z inną kulturą i jej reprezentantami, włączając w to odbicie w tej drugiej kulturze sposobu i zakresu zaadaptowania się do niej pierwszej kultury

Animizm

- forma wierzeń polegająca na uduchowieniu świata przez przypisanie duszy człowiekowi oraz wszystkim tworom i zjawiskom przyrody

- 2 podejścia:

Ekologia kulturowa

- jedna ze współczesnych specjalizacji etnologicznych rozwijających strategie badawczą przejętą z ekologii biologicznej, stosowana do studiów nad funkcjonowaniem i zmiennością systemów kulturowych w kontekście ich związków z środowiskiem przyrodniczym

- zwana również antropologia ekologiczna

- koncentracja uwagi na zależnościach adaptacyjnych wiążących kulturę z ekosystemem, w którym się ona samorealizuje

- traktowanie kultury jako instrument pozabiologicznej adaptacji człowieka do środowiska, zapewniający mu przeżycie, stabilizację i replikę systemu społecznego, optymalizację wysiłków egzystencjalnych, a także rozwój

- zajmuje się głównie:

Grupy wieku

- przynajmniej częściowo sformalizowane zespoły o trwałym członkostwie, zorganizowane według kryterium wiekowego

- myli się to pojęcie z:

- przynależność do danej grupy wieku często łączy się z inicjacją

- traktowane jako pozioma organizacja społeczeństwa, niwelująca podział społeczeństwa na rody i lineaże

Grupa krewniacza

- zbiorowość, której podstawę organizacji i zasadę rekrutacji członków stanowią więzi pokrewieństwa

- obejmuje swym zakresem grupę pochodzeniową oraz powinowatych, a więc rodzinę małą i różne typy rodziny złożonej

Grupa pochodzeniowa

- zespół ludzi powiązanych świadomością pochodzenia od wspólnego, rzeczywistego lub fikcyjnego przodka oraz wypływającymi stąd określonymi prawami i obowiązkami, ewentualnie symboliczną wspólnotą znakową

- cecha: powtarzalność w strukturze społecznej

- typ grupy krewniaczej

Pochodzenie

- społecznie uznany i posiadający społeczne konsekwencje ciąg genealogiczny wiążący pokrewieństwem jednostkę z jej najdalszym znanym przodkiem

Pokrewieństwo

- rodzaj więzi społecznej, której podstawą jest filiacja lub małżeństwo i która pociąga za sobą określone, wzajemne prawa i obowiązki

Filiacja - bilateralna więź łącząca jednostkę z każdym z jej rodziców oraz poprzez nich z kolejnymi uznanymi poprzednikami genealogicznymi

Kultura

- ogół wytworów człowieka społecznego, ustrukturowanych w odrębny aspekt życia społecznego zarówno gatunku ludzkiego jako całości, jak i poszczególnych społeczeństw, jak i poszczególnych społeczeństw, grup etnicznych i lokalnych, warstw i klas społecznych w ich rozmaitych i zmieniających się zależnościach od środowiska

- powstaje w związku z gatunkowymi cechami ludzi, ale nie jest właściwością wrodzoną, lecz wyuczoną (na drodze enkulturacji)

Kultura symboliczna

- system sądów normatywno-dyrektywalnych, powszechnie respektowanych w danej społeczności, wyróżniających się natomiast tym, że regulują one odpowiednie działania ludzkie w taki sposób, że efekty owych działań nie mogłyby się pojawić gdyby sądy te nie były powszechnie respektowane

Magia

- niejednoznacznie rozumiane pojecie

- odnosi się zarówno do specyficznego typu praktyki, jak i do rodzaju świadomości społecznej, właściwych w swej klasycznej postaci społeczeństwom pierwotnym

- różne definicje:

  1. rodzaj praktyk opartych na nieracjonalnych przekonaniach, właściwych głównie społeczeństwom pierwotnym i warstwą ludowym społeczeństw cywilizowanych

  2. zespół zrytualizowanych działań i technik mających powodować pożądane skutki w świecie realnym poprzez oddziaływanie na określone moce obecne w naturze

  3. praktyczny, czynnościowy aspekt religii

  4. rodzaj świadomości, w którym operuje się odmienną logiką myślową

Kult

- cześć oddawana osobą lub wyobrażeniom osób, przedmiotom i zjawiskom, wypływająca z przekonania o wyjątkowym znaczeniu samego ich istnienia dla człowieka

- wyraża się w określonych zespołach czynności np. rytuałach

- często rozumiany jako praktyczny aspekt religii

- funkcje:

- sprawowanie i nadzorowanie kultu w wielu przypadkach jest powierzone kapłanom

Obrzędy przejścia

- działania mające w symboliczny sposób wyrażać i podkreślać fakt zmiany statusu społecznego jednostek lub całych grup

- związane z przełomowymi momentami życia i odnoszą się w głównej mierze do zmian stopni wiekowych

- A. van Gennep (1909) - fazy:

  1. przynależność do stanu starego

  2. wyłączenie ze stanu starego

  3. zawieszenie pomiędzy stanami

  4. włączenie do stanu nowego

  5. przynależność do stanu nowego

Rytuał

- rodzaj obrzędu dotyczącego dziedzin życia uznawanych w danej społeczności za bardzo ważne i dlatego realizowanego w formalnie bardzo ściśle określony sposób

Typ gospodarczo-kulturowy

- termin wyodrębniający grupy ludzkie na podstawie zauważalnych u tych grup odrębności kultury, związanych z takimi sposobem gospodarowania, jednakowym poziomem rozwoju gospodarczego i zbliżonymi warunkami przyrodniczymi

- 3 grupy:

- czynnik decydujący o typie to sposób produkcji

- różnice pomiędzy typami są odzwierciedlane głównie w zajęciach gospodarczych i elementach kultury materialnej takich jak: narzędzia, budownictwo, pożywienie, środki transportu itp.

- kategoria historyczna - podlega zmianom

Szamanizm

-rodzaj praktyk i przekonań światopoglądowych, w których specjalnie predestynowany przedstawiciel grupy (szaman), za pomocą technik, nawiązuje kontakt ze światem nadprzyrodzonym w celu zaspokojenia szeroko rozumianych interesów społeczeństwa i jednostek

- charakterystyczny dla ludów zbieracko-łowieckich północnej Eurazji i Ameryki, oraz niektórych pasterskich i rolniczych ludów Azji Środkowej

- 2 podejścia:

- funkcje szamana:

Totemizm

- system społeczno religijny, zakładający pochodzenie grupy ludzi (ród totemiczny) od zwierzęcia, rzadziej rośliny, skały lub ciała niebieskiego, uważanego za wspólnego przodka, czyli totema.

- wokół totema koncentrują się wierzenia i praktyki kultowe

Dyfuzja

- proces bezpośredniego lub pośredniego przenikania elementów jednej kultury do drugiej, równolegle z migracją lub niezależnie od niej

- forma kulturowego zapożyczenia, a jej przedmiot jest zawsze innowacją w kulturze, która go przyjmuje

- jeden z czynników egzogennych ewolucji kulturowej

- cechy:

Ewolucja kulturowa

- seria procesów dynamicznych zmian kulturowych o uporządkowanej naturze, zachodzących w długich przedziałach czasowych i wywoływanych zarówno przez czynniki endogenne (innowacja, modyfikacja, adaptacja), jak i egzogenne (dyfuzja, kontakt kulturowy)

- istotą jest ciągły i ukierunkowany rozwój, co w efekcie prowadzi do coraz wyższego poziomu cywilizacyjnego zaawansowania

Zmiana kulturowa

- proces pojawienia się, zaniku lub restrukturalizacji elementów kultury oraz powstawania lub zaniku poszczególnych konkretnych kultur

Ewolucjonizm krytyczny

- odmiana neoewolucjonizmu wstępująca w polskiej etnologii

- twórca jest K. Moszyński, swoją doktrynę rozwijał w 2 poł. lat 20, w związku z badaniami nad kultura plemienną i ludową dawnej Słowiańszczyzny

- oparty na wyeksponowaniu roli oryginalnej twórczości kulturowej grup ludzkich, doniosłego znaczenia dyfuzji; uznaniu względnej suwerenności poszczególnych kultur oraz rozstrzygnięcia dotyczące postępu kultury ludzkiej

- postuluje ograniczenie studiów do określonej grupy etnicznej, znajdującej się w określonym czasie i przestrzeni

Historycyzm Boasowski

- orientacja historyczno-porównawcza w amerykańskiej antropologii kulturowej zakładająca historycyzm faktograficzny, psychologizm i atomizm metodologiczny

- zaliczany do nurtów dyfuzjonistycznych (dyfuzjonizm amerykański)

- F. Boas, R. Benedict, R.B. Dixon, A.L. Kroeber, M. Mead

- cel nadrzędny: poznanie historii kultury ludzkiej

- cel bezpośredni (osiągalny w badaniach): poznanie dziejów poszczególnych kultur prymitywnych

Kontakt kulturowy

- zespół stosunków pośrednich lub bezpośrednich, fizycznych lub psychicznych, ciągłych lub okresowych, świadomych lub nieświadomych zachodzących między kulturami

- w jego wyniku zanika zjawisko izolacji kulturowej

- intensywny może prowadzić do utraty tożsamości kulturowej osobnych kultur, a dalej do integracji kulturowej (wytworzenie nowej kultury i tożsamości)

Metoda konkretno-historyczna

- polega na ustaleniu historycznie uwarunkowanego statusu badanych zjawisk

- traktowany jako wstępny i konieczny warunek badań

- przyjęta w radzieckiej szkole etnograficznej

- postulaty:

  1. dokładna lokalizacja badanych zjawisk w czasie i przestrzeni

  2. ujmowanie badanych zjawisk w kontekstach historyczno-przestrzennych

  3. dążenie do odtworzenia historii konkretnych ludów

  4. analiza kultury ludów i ich historii z punktu widzenia ogólnych praw rozwojowych

  5. weryfikowanie przyjmowanych prawidłowości rozwojowych i formułowanie nowych praw

Neoewolucjonizm

- współczesny nurt myśli i praktyki badawczej

- podstawowe zadanie studiów naukowych: badania nad ewolucją kulturową traktowane jako główny proces transformacji kultury i społeczeństwa w długich ciągach czasowych

- zorientowanie na badania międzykulturowe, ukazujące różnice w przebiegu ewolucji i dystanse ewolucyjnego zaawansowania między porównywanymi kulturami

- krytyczna kontynuacja klasycznego ewolucjonizmu

- 2 orientacje;

Powszechniki kulturowe

- te aspekty elementów kulturowych, które są wspólne wszystkim lub wielu kulturom

- związane z podobnymi uwarunkowaniami gatunku ludzkiego lub podobieństwami ludzkiego opanowania przyrody

- nierozłączne z wyróżnikami kulturowymi ( aspekty specyficznej, historycznie uwarunkowanej inności elementów kulturowych)

Relikt

- pozostałość po przeszłości

- w znaczeniu zjawisk kulturowych: występujący w danej kulturze i będące pozostałością przeszłości element, cechę lub zespół elementów bądź cech kulturowych

Zderzenie kultur

- aspekt kontaktu kulturowego, w którym dochodzi do konfrontacji ludzi lub ich wytworów ze względu na tożsamość kulturową, którą reprezentują

- w wyniku inności kontaktu odmiennych wyróżników kulturowych

- może przerodzić się w konflikt kulturowy

Transkulturacja

- każdy przejaw rozszerzania się elementów jednej kultury na druga przez przyjęcie, zapożyczenie, a nawet przymusowy import

- opisuje tylko 1 fazę akulturacji

Dekulturacja

- proces ubożenia danej kultury na skutek odrywania się od niej lub zaniku poszczególnych cech kulturowych

- w rezultacie może doprowadzić do stopniowego zaniku odrębności kulturowo - etnicznej

- bywa wynikiem spontanicznej lub kierowanej akulturacji

Akulturacja

- proces zmian spowodowanych międzykulturową wymianą lub przepływem treści

Enkulturacja

  1. proces uczenia się kultury

  2. proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa - jednostka staje się integralnym jego członkiem i nosicielem kultury

Etnocyd

- etnobójstwo, ludobójstwo kulturowe

- kompleksowy proces zaplanowanej lub spontanicznej, niekontrolowanej, systematycznej i przyspieszonej destrukcji kulturowej odrębności grupy etnicznej i właściwego dla niej sposobu życia

- zachodzi w kontakcie ze społeczeństwem dominującym

Asymilacja kulturowa

- proces przystosowywania się, w którym mamy do czynienia z konfrontacją różnych kultur, w rezultacie którego jedna strona całkowicie rezygnuje z własnej kultury i przyjmuje cudzą

- zbiorowa lub jednostkowa

Dezintegracja kulturowa

- zanik struktury elementów składających się na daną kulturę

- przyczyny;

Fuzja kulturowa

- rodzaj przystosowania się kulturowego, w którym przybliżenie 2 autonomicznych systemów kultur jest na ogół wzajemne, ale nigdy nie dokładnie wzajemne

- zbliżanie się 2 kultur, ale nie powstanie nowej 3 kultury

Regresja kulturowa

- proces regresywnych zmian kulturowych polegających na odwrocie od bardziej zaawansowanych i złożonych postaci życia społeczno-kulturowego do warunków typowych dla wcześniejszych stadiów rozwojowych danego systemu

- może obejmować wszystkie sfery lub tylko wybrane dziedziny

Szok kulturowy

- nagłe, budzące lęk pojawienie się zupełnie innej rzeczywistości właściwej odmiennej kulturze przy bezpośrednim kontakcie z obcą kulturą

Antropologia nagląca

- studia nad problemami wymagającymi natychmiastowej rejestracji i analizy

- spowodowane:

  1. niebezpieczeństwem i wysokim prawdopodobieństwem szybkiego zaniku dawnych form kulturowych

  2. konieczności śledzenia bieżących procesów zmian społeczno-kulturowych w toku ich przebiegu

  3. konieczności szybkiego dostosowania nowych propozycji metodologicznych i teoretycznych oraz bezzwłocznego prowadzenia studiów nad zagadnieniami mogącymi wnieść szczególnie dużo do rozwoju refleksji teoretycznej

Antropologia stosowana

- wyspecjalizowana działalność, traktowana czasem jako subdyscyplina antropologii

- cel: wykorzystanie ustaleń teoretycznych oraz zebranych i opracowanych danych źródłowych do sterowania procesami zmian społeczno-kulturowych badanych grup

- obejmuje zadania na zamówienie instytucji i agend pozanaukowych

-cel badań:

Fundamentalizm

- rygorystyczne trzymanie się zasad i norm wyznaczonych przez daną:

Nacjonalizm

- postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro

- nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych

- nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu nad interesami innych narodów, zarówno wewnątrz kraju (mniejszości narodowe lub etniczne) jak i na zewnątrz (narody sąsiednie)

Kultura masowa

- kultura popularna, popkultura

- to typ kultury symbolicznej

- treści docierają do rozproszonej publiczności dzięki środkom masowego przekazu

- cechą charakterystyczną kultury masowej jest standaryzacja treści przekazywanych przez mass media, których zrozumienie na ogół nie wymaga zbytniego wysiłku intelektualnego



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Skrypt z wprowadzenia do etnologii, Kulturoznawstwo, Etnologia
Wprowadzenie do wiedzy o kulturze
Przypisy na wtorek do wklejenia, Kulturoznawstwo, praca z tekstem
opracowane pytania na sady, do pobrania, Sadownictwo
opracowane pytania na obronę - licencjat - Socjologia Kultury, materiały uczelniane
sciaga wok, Wprowadzenie do wiedzy o kulturze
opracowane pytania na obron licencjat Socjologia Kultury
Pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii
Opracowane pytania z ćwiczeń na egzamin, Studia, Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej
Wprowadzenie do pracy naukowej Praca semestralna (zaliczeniowa) - Benet a etnologia religii, Religio
Pytania na wdps- opracowane, PEDAGOGIKA, Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej mgr M. Buchla
Wprowadzenie do pracy naukowej Praca semestralna ?net a etnologia religii (wersja surowa niepoprawi
praca na zal 2 wstęp do etnologii
praca na zal wstep do etnologii
4.1.2 Fale sinusoidalne i prostokątne, 4.1 Wprowadzenie do testowania kabli opartego na częstotliwoś
Obys trzech mezow miala K.Tachtsis, wprowadzenie do kultury Grecji nowożytnej
Socjologia na zaliczenie, Studia licencjackie- Resocjalizacja, Wprowadzenie do socjologii

więcej podobnych podstron