Zapotrzebowanie na energię - zmienia się wraz z wiekiem, w wieku młodzieńczym wynosi 40 kcal/kg/dobę

BIAŁKO
1 g białka dostarcza 4 kcal. Zapotrzebowanie na białko jest najwyższe w wieku niemowlęcym i stopniowo obniża się do 0,9 g/kg mc.
0-6 mż: 2,4 g/kg mc/dobę	6-12 mż: 2,1 g/kg mc/dobę
TŁUSZCZE
1 g tłuszczu dostarcza 9 kcal. Tłuszcze w diecie niemowlęcia powinny dostarczać co najmniej 30% wartości energetycznej diety, w tym 10% w postaci niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (gł. kwas linolowy)
0-6 mż: 4,9 g/kg mc/dobę	6-12 mż: 3,7 g/kg mc/dobę
WĘGLOWODANY
1 g węglowodanów dostarcza 4 kcal. Stanowią ok. 50% energii dostarczanej w pożywieniu. Podstawowym węglowodanem w wieku niemowlęcym jest laktoza. Po 6 mż - niemowlęta mogą otrzymywać skrobię.
0-6 mż: 13,6 g/kg mc/dobę	6-12 mż: 12,7 g/kg mc/dobę

Zapotrzebowanie na wodę
wiek	Ilość wody (ml/kg mc)
I kw.	150-170
II kw.	140-160
III kw.	120-140
IV kw.	100-120
4 rż	100-110
6 rż	90-100
10 rż	70-85
14 rż	50-60
16 rż	40-50

Zapotrzebowanie (mg/kc mc/dobę)	0-6 mż	6-12 mż
Wapń - konieczny do wzrastania, budowy kośćca, czynności mięśni, nerwów obwodowych, procesów krzepnięcia. Źródła: mleko i jego przetwory, jaj, warzywa liściaste	600	800
Fosfor - podstawowy składnik kośca i zębów, także mózgu i nerwów. Źródła: produkty zbożowe i mleczne, mięso, ryby, żółtka jaj.	300	500
Magnez Rośliny strączkowe, warzywa zielone, orzechy, banany, kakao	50	70
Żelazo Źródła: wątroba, jaja, warzywa i suszone owoce.	10	20
Cynk Źródła: siara, mleko, ryby, jaja	5	5
Miedź Źródła: podroby, orzechy, ryby, olej kukurydziany, margaryna, kakao	50 μg/kg mc

Zapotrzebowanie na witaminy	0-6 mż	6-12 mż
Witamina A (j.m.) Źródła: mleko krowie i jego przetwory, żółtko, wątroba, nerki i ryby, marchew, pomidory i rośliny zielone	1500
Witamina D (j.m.) Źródła: mleko, żółtko, mięso, wątroba ryb morskich	800-1000
Witamina E (j.m.) Źródła: oleje roślinne z kiełków nasion, produkty zbożowe, zielone warzywa liściaste, jaja	5
Witamina C (mg) Źródła: owoce cytrusowe, jagodowe, dzikiej róży i świeże warzywa	30-50	30-50

Żywienie niemowląt:

1. naturalne - karmienie piersią

2. mieszane - karmienie piersią i mlekiem krowim

3. sztuczne - karmienie mlekiem krowim

Karmienie naturalne niemowlęcia oznacza karmienie wyłącznie mlekiem kobiecym przez okres pierwszych 6-ciu miesięcy życia, z wprowadzaniem pokarmów uzupełniających po rozpoczęciu siódmego miesiąca życia i z kontynuacją karmienia mlekiem kobiecym do końca pierwszego roku życia.

Siara (colostrum) - 2-4 dni po porodzie, 2-krotnie wyższe stężenie białka niż w mleku dojrzałym (głównie immunoglobuliny - w szczególności sIgA, oraz enzymy lizozym, antyoksydanty).

Mleko przejściowe

Mleko dojrzałe - ok. 2 tyg. po porodzie, obniża się zawartość białka, wzrasta - tłuszczów porodzie.

Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących piersią:

• Wzrost zapotrzebowania na energię - ok. 500 kcal/dziennie

• Zwiększone spożycie białka (19,5 g/dz w I półroczu, 14,5 g - w II).

• Zwiększone zapotrzebowanie na tłuszcze (głównie WNKT obecne w olejach roślinnych i rybach).

Zalety karmienia piersią:

• optymalny skład pokarmu dla rozwoju dziecka

• jałowość, świeżość i dostępność pokarmu

• rozwój więzi emocjonalnej pomiędzy matka i dzieckiem

• zaspokajanie potrzeby ssania u niemowlęcia

• immunologiczne właściwości mleka kobiecego zmniejszają ryzyko wystąpienia schorzeń takich jak biegunka, NEC, zapalenie ucha środkowego, zakażenie górnych dróg oddechowych, zapalenia płuc, zakażenie dróg moczowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

• cz. przeciwbakteryjne (sIgA - oporna na działanie enzymów trawiennych opłaszcza błonę śluzową przewodu pokarmowego, laktoferryna, , C3, fibronektyna, lizozym, makrofagi, limocyty T i B, eozynofile, komórki nabłonkowe)

• cz. przeciwzapalne (EGF, antyoksydanty)

• cz. immunomodulujące (cytokiny, α-tokoferol, prolaktyna)

• Wykazano ochronne działanie karmienia naturalnego na wystę-powanie otyłości w późniejszy okresie życia.

• Obserwuje się pozytywny związek pomiędzy intensywnością i długością karmienia a współczynnikiem inteligencji (IQ) oraz rozwojem funkcji poznawczych i zdolności uczenia się (prawdopodobnie dzięki obecności w mleku kobiecym długołańcuchowych kwasów tłuszczowych - DKWT).

• Zapobieganie niedokrwistości z niedoboru żelaza (50% Fe zawartego w mleku kobiecym wchłania się, z mieszanek sztucznych tylko ok. 12%).

Przeciwwskazania do karmienia piersią:

Ze strony matki:

Trwałe:

1. czynna gruźlica

2. inne przewlekłe choroby zakaźne (HIV, HTLV)

3. ciężkie wyniszczające choroby (nerek, serca, nowotworowe)

Przejściowe:

1. zapalenie piersi leczone antybiotykami

2. stosowanie niektórych leków

Ze strony dziecka:

Bezwzględne:

1. fenyloketonuria

2. galaktozemia

3. wrodzona nietolerancja laktozy

Względne:

1. ciężki stan wynikający ze znacznej niedojrzałości fizycznej i wad rozwojowych

2. ciężkie choroby infekcyjne i nieinfekcyjne (pokarm można odciągać i podawać przez sondę).

Schemat żywienia niemowląt karmionych piersią:

m ż.	karmienie	Sugerowana liczba posiłków	Rodzaj pożywienia
1-6	Wyłączne karmienie piersią	na żądanie	Posiłki uzupełniające - można wprowadzić wyjątkowo przed końcem 6. mż: najpierw:- zupa jarzynowa potem:- zupa jarzynowa z gotowanym mięsem (bez wywaru) - sok owocowy lub przecier owocowy
7	Karmienie piersią	5-6	Posiłki uzupełniające: 1x zupa jarzynowa z mięsem (10g) 1 x sok przecierany kaszka/kleik bezglutenowy ½ żółtka co 2-gi dzień
8	Karmienie piersią	5	Posiłki uzupełniające jak w 7. mż
9	Karmienie piersią	5	Posiłki uzupełniające jak w 8. mż oraz: Biszkopty bezglutenowe Chrupki kukurydziane 1 żółtko co 2-gi dzień
10	Karmienie piersią	5	Posiłki uzupełniające jak w 9. mż. oraz: Obiad z 2 dań: zupa+mięso gotowane z jarzynami Produkty zbożowe -w tym glutenowe
11-12	Karmienie piersią	4-5	Posiłki uzupełniające jak w 10. mż oraz: Całe jajo 4-4 x w tygodniu Twarożek, kefir, jogurt 1-2 x w tygodniu

Posiłki uzupełniające:

• Nowe produkty powinny być wprowadzane kolejno i osobno, obserwując reakcję dziecka , zaczynając od małych ilości (3-4 łyżeczki). Kolejność wprowadzanych produktów może być modyfikowana przez lekarza.

• Składnikiem tłuszczowym zup jarzynowych może być wysokiej jakości masło, oliwa z oliwek lub bezerukowy olej rzepakowy.

• Posiłki uzupełniające - szczególnie w czasie pierwszych 6 mż nie mogą zastępować karmienia piersią, lecz je uzupełniać (powinny być oferowane po a nie przed karmieniem).

• Konsystencja jarzyn i mięsa powinna stymulować żucie pokarmu.

• Posiłki uzupełniające powinny być podawane łyżeczką lub z kubka.

Zmiany schematu w stosunku do lat poprzednich:

• Obniżenie wskaźnika energetycznego

• Zmniejszenie spożycie białka

• Znacznie późniejsze wprowadzanie produktów zbożowych oraz soków owocowych

• Niepodawanie glutenu do ukończenia 9 mż.

• Wykluczenie soli z diety niemowlęcia

• Ograniczenie spożycia sacharozy

Porównanie składu mleka kobiecego i mleka krowiego:

Składniki (%)	Mleko kobiece	Mleko krowie
Woda	87,6	87,3
Laktoza	7,0	4,8
Tłuszcz	3,8	3,7
Białko: kazeina α-laktoglobulina β-laktoglobulina	1,2 0,4 0,3 -	3,3 2,8 0,4 0,2 (!)
Sód (mmol)	7,0	25,0
Potas (mmol)	14,0	25,0
Chlor (mol)	12,0	29,0
Wapń (mg)	330,0	1250,0
Fosfor (mg	150,0	960,0
Magnez (mg	40,0	120,0
Żelazo (mg)	1,5	1,0
Wit. A (mg/l)	0,61	0,27
Wit. D (j.m./l)	40,0	-
Wit.E mg/l)	2,4	0,6
Wit. C (mg/l)	52,0	11,0
Wartość energetyczna (kcal)	65-70	70

1. Mleko dla wcześniaków:

• wyższa wartość energetyczna i zawartość białka,

• zastąpienie części laktozy polimerami glukozy,

• wzbogacanie w długołańcuchowe wielonienacycone kwasy tłuszczowe*

Alprem, Alprem-LC-PUFA*, Bebilon Nenatal*, Nenatal

2. Mleko początkowe

- przeznaczone do żywienia niemowląt w pierwszym kwartale życia. Modyfikacja mleka krowiego polega na:

• obniżeniu ilości i zmianie jakości białka (przewaga białek serwatkowych),

• obniżeniu zawartości soli mineralnych,

• zastąpieniu tłuszczu mlecznego olejami roślinnym,

• uzupełnienie witamin i laktozy, wzbogacenie w taurynę i α-karnitynę

Wartość energetyczna	68-72 kcal
Zawartość białka	1,2-1,9 g/100 ml
Stosunek białek serwatkowych do kazeiny	60:40
Zawartość tłuszczu	2,7-4,1 g/100 ml
Zawartość węglowodanów (laktoza)	5,4-8,2 g/100 ml

Bebiko 1, Bebilon 1, Enfamil 1, Humana 1, Milumil1, Nan 1, Humana 1 plus (o wyższej kaloryczności - dla niemowląt gorzej przybierających na wadze)

3. Mleko następne

- dla niemowląt od 5. mż.

Modyfikacja polega jedynie na:

• obniżeniu ilości białka, bez zmiany proporcji białek serwatkowych do kazeiny

• uzupełnieniu nienasyconych kwasów tłuszczowych

• dodatek witamin

• modyfikacja składu minerałów (dodatek jodu, miedzi, cynku)

• wzbogacenie w żelazo.

Wartość energetyczna	60-80 kcal
Zawartość białka	2,0-3,7 g/100 ml
Zawartość tłuszczu	2,0-4,0 g/100 ml
Zawartość węglowodanów (laktoza)	8,0-12,0 g/100 ml

Bebiko 2, Bebilon 2, Enfamil 2, Human 2, Milumil 2, Nan 2

4. Mieszanki mleczne

- zawierają mleko modyfikowane i dodatek złożonych węglowodanów takich jak kleik ryżowy lub ryżowo-gryczany. Wprowadza się je stopniowo w 5. miesiącu życia.

Bebiko 2R, Bebiko 2GR, Nan 2R.

5. Mleka modyfikowane typu Junior

- dla małych dzieci powyżej 1 rż.

Modyfikacja polega na:

• Częściowej zamianie tłuszczu mleka krowiego olejem roślinnym

• Obniżeniu ilości białka

• Wzbogacenie w składniki mineralne i witaminy (wapń, żelaza, jod, cynk, witamina A,D,E, kw. foliowy)

• W składzie mleka Nestle Junior Bifidus zawarte szczepy bakterii probiotycznych poprawiających równowagę mikroflory jelitowej i trawienie laktozy

Bebiko 3R, Bebiko o smaku wieloowocowym, Milumil 3, Nestle Junior, Nestle Junior Bifidus

6. Mleka modyfikowane ubogolaktozowe

- stosowane u dzieci z nietolerancją laktozy

Bebilon niskolaktozowy, Bebilon pH 5,7

7. Mleka modyfikowane antyrefluksowe

- wstępnie zagęszczone, przez co utrudnione jest zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku, stosowane u dzieci z niepowikłanym wstecznym odpływem żołądkowo-przełykowym

Bebilon AR, Enfamil AR, Nan AR

Schemat żywienia niemowląt karmionych sztucznie:

mż	Liczba i wielkość posiłków	Rodzaj posiłku
1	7x90-110 ml	Mleko początkowe
2	6x110-130 ml	Mleko początkowe
3	6x130 ml	Mleko początkowe
4	6x150 ml	Mleko początkowe
5	6x180 ml	4 x mleko następne + kleik bezglutenowy 1 x papka jarzynowa skrobane jabłko i/lub sok
6	5x180 ml	4 x mleko następne + kleik bezglutenowy 1 x papka jarzynowa z gotowanym mięsem (bez wywaru) przecier owocowy warzywny lub sok
7	5x	4 x mleko następne + kleik bezglutenowy 1 x papka jarzynowa z gotowanym mięsem kaszka bezglutenowa na mleku z owocami przecier owocowy warzywny lub sok ½ żółtka co drugi dzień
8	5x	jak w 7. miesiącu
9	5x200 ml	jak w 8. miesiącu całe żółtko co drugi dzień
10	4-5x220 ml	jak w 9. miesiącu wprowadzenie zbóż glutenowych (kasze, bułki, suchary, chleb) obiad z 2 dań: zupa + jarzynka z dodatkiem gotowanego mięsa
11-12	4-5x220 ml	jak w 10. miesiącu całe jajko 3-4 razy w tygodniu twarożek, kefir, jogurt 1-2 razy w tygodniu

Uwagi:

• karmienie „na żądanie” dotyczy niemowląt karmionych piersią; w żywieniu sztucznym noworodków i młodych niemowląt stosujemy 2-3 godzinne odstępy pomiędzy karmieniami; dziecko 5-miesięczne powinno otrzymywać ok.5 posiłków na dobę, z zachowaniem przerwy nocnej

• płacz niemowlęcia nie jest jednoznaczny z uczuciem głodu - nie należy traktować pożywienia jako środka uspokajającego (dotyczy także karmienia piersią)

• głównym czynnikiem stymulującym przyjmowanie pokarmu jest głód; dokarmianie dzieci pomiędzy posiłkami, podawanie dużych ilości napojów słodzonych (także soków) hamuje uczucie głodu i może dawać niechęć do jedzenia

• nie wolno zmuszać dziecka do jedzenia, karmić przez sen itp.

• przed ukończeniem 1-go roku życia należy przyzwyczajać dziecko do picia z kubeczka; podawanie płynów (także mleka) przez smoczek w drugim roku życia jest niekorzystne

• nie należy podawać żadnych płynów po wieczornym myciu zębów (zasypianie z butelką!!!)

• wczesne (zgodne z kalendarzem żywienia) wprowadzanie pokarmów innych niż mleko sprzyja ich łatwiejszej akceptacji (smak, konsystencja)

• dbanie o urozmaicenie i estetyczny wygląd posiłków

• wytwarzanie u dziecka prawidłowych nawyków żywieniowych - stałe pory posiłków, wspólne zasiadanie do stołu itp. (nie karmić: podczas zabawy, w kąpieli itp.)

Żywienie dzieci powyżej pierwszego roku życia:

• Zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się we skoku wzrostowym pomiędzy 7-8 rż i skoku pokwitaniowym 10-12 rż.

• Ilość energii pochodzącej z białka powinna wynosić co najmniej 13% ( z tego co najmniej 60% powinny stanowić biłka pochodzące z mleka, serów, jaj, chudego mięsa)

• Tłuszcze powinny pokrywać 25-25% zapotrzebowania energetycznego

• Do 3 rż nie powinno się stosować margaryn utwardzanych

• Węglowodany powinny pokrywać 50-55% dobowej energii, głównym ich źródłem powinny być produkty zbożowe typu żyto, pszenica, ryż, jęczmień, owies i kukurydza, a także rośliny strączkowe, warzywa i owoce. Należy ograniczać spożycie cukru i słodyczy.

Zasady żywienia dzieci:

• Posiłki jedzone wspólnie z rodzicami

• Regularne godziny posiłków

• Skupienie uwagi dziecka na jedzeniu

• Spokojna, pogodna atmosfera posiłków

• Włączanie dziecka do przygotowywania posiłków

• NIGDY NIE NALEŻY DZIECKA ZMUSZAĆ DO JEDZENIA !!!

• Posiłki powinny być estetyczne i urozmaicone

Raport: „Żywienie-Witaminy-Zdrowie” (2003r):

• Jedynie dzieci do końca 1 rż żywione są zgodnie z zaleceniami.

• U dzieci w wieku 1-3 rż, w ok. 80% (!) przypadków jest niewystarczająca i mało urozmaicona.

• W wieku przedszkolnym zaobserwowano niewłaściwy dobór produktów w diecie (znaczny udział mięsa, wędlin, tłuszczu, słodyczy przy jednoczesnym niedoborze warzyw).

• U dzieci w wieku szkolnym - jest zbyt mało warzyw, ciemnego pieczywa i mleka. Wzrosło spożycie słodkich napojów gazowanych.

• Polskie dzieci mają niedobór witamin rozpuszczalnych w wodzie (u dziewcząt: B1, B2, B6, PP, C, z kolei u chłopców: B1, B6, PP, C).

• „Z doświadczeń tysięcy polskich rodzin wynika jednak, że zakupy w gospodarstwach domowych robione są, bez uwzględnienia potrzeb dzieci. Z myślą o dzieciach kupuje się co najwyżej słodycze lub produkty typu fast food.”

Zapobieganie alergii pokarmowej-zalecenia ekspertów (2002)

• Wyłączne karmienie piersią niemowląt przez okres pierwszych 4-6 miesięcy życia jest uznawane za jedno z najistotniejszych działań prewencyjnych w rozwoju alergii

(aktualnie wielu autorów uważa, że stosowanie diety eliminacyjnej w czasie laktacji jako prewencji chorób alergicznych jest nieuzasadnione, dodatkowo dieta eliminacyjna u matki karmiącej może być stresem sprzyjającym wczesnemu zakończeniu karmienia naturalnego)

(stosowanie diety eliminacyjnej u kobiet ciężarnych nie znajduje pełnej akceptacji (+ryzyko niedożywienia matki i płodu)

• Stopniowe rozszerzanie diety poprzez wprowadzanie pokarmów stałych po ukończeniu 4 miesiąca życia, unikając pokarmów o dużych właściwościach alergizujących

• U dzieci z tzw. grup ryzyka obciążonych występowaniem choroby atopowej w rodzinie podawanie hydrolizatów białka mleka krowiego o znacznym lub nieznacznym stopniu hydrolizy białka. W zapobieganiu alergii pokarmowej nie zaleca się preparatów sojowych

• Eliminacja lub redukcja innych niż pokarmowe potencjalnych alergenów z otoczenia dziecka (wziewnych, kontaktowych, infekcyjnych) oraz unikanie narażenia dziecka na dym tytoniowy oraz inne zanieczyszczenia środowiska

Zapobieganie alergii pokarmowej

• Ryzyko wystąpienia choroby alergicznej u dziecka obciążonego atopową predyspozycją rodzinną wynosi 20% do 80% w zależności od stopnia ryzyka

• główne potencjalne alergeny pokarmowe (trofoalergeny) w naszym kręgu kulturowym

• u niemowląt: białka mleka krowiego, jaja kurzego, soi, glutenu, mięsa zwierząt, czekolada, cytrusy

• u dzieci starszych: białka ryb, mięczaki, skorupiaki, orzechy

Profilaktyka:

1. pierwotna - ochrona dziecka, także w okresie życia wewnątrzmacicznego, przed zetknięciem się z potencjalnymi alergenami a przez to nie dopuszczenie do jego uczulenia; obejmuje noworodki, niemowlęta, matki karmiące piersią i kobiety ciężarne; ma charakter głównie edukacyjny.

2. wtórna - działania mające na celu zapobieganie rozwojowi klinicznie jawnej postaci choroby u już uczulonego dziecka; wczesne leczenie stosowane u noworodków i niemowląt w alergii pokarmowej chroni małe dziecko przed zaostrzeniami choroby lub jej pełnoobjawowymi nawrotami, rozwojem polialergii pokarmowej, alergii wieloważnej, wielonarządowej manifestacji choroby (marsz alergiczny) oraz przed innymi powikłaniami

• wprowadzanie pokarmów stałych nie wcześniej niż po ukończeniu 4.miesiąca; pokarmy uzupełniające powinny być potencjalnie najmniej alergizujące unikać owoców cytrusowych, czekolady, orzechów i in.

• nowe pokarmy, najlepiej jednoskładnikowe, wprowadzać stopniowo, w odstępach kilkudniowych

• u dzieci karmionych sztucznie z udokumentowanym rodzinnym obciążeniem chorobą atopową, zalecane są hydrolizaty, o potwierdzonej zmniejszonej alergenności (skuteczne są zarówno preparaty o znacznym jak i nieznacznym stopniu hydrolizy białka)

• u niemowląt obciążonych atopią zaleca się by takie produkty jak: wołowina, cielęcina, gluten, jaja, ryby, orzechy, czekolada, owoce cytrusowe były wykluczone z diety i bardzo ostrożnie i stopniowo wprowadzane po 12-24 a nawet 36-tym miesiącu życia dziecka

• Stosowanie probiotyków ??? (ostatnie 2-4 tyg.ciąży i pierwsze 6 mies. życia niemowlęcia)

Diety wegetariańskie w wieku rozwojowym

Rodzaje diet wegetariańskich:

• Weganizm - tylko produkty roślinne

• Witarianizm - żywienie wyłącznie surowymi owocami i warzywami

• Frutarianizm - wyłącznie surowe owoce

• Laktowegetarianizm - dopuszcza produkty mleczne

• Laktoowowgetarianizm - dopuszcza produkty mleczne i jaja

• Semiwegetarianizam - dopuszcza spożywanie niewielkiej ilości ryb i mięsa

Ok. 3% dzieci w wieku 1-3 lat jest żywionych dietą wegetariańską (w USA - ok.3-7%).

• Dieta powinna być oceniona pod kątem zaleceń dietetycznych dla danej grupy wiekowej.

• W przypadku różnic, konieczna jest ocena wpływu diety na rozwój i stan zdrowia dziecka.

• Korekty wymagają niedobory energii, składników odżywczych, makro- i mikroelementów.

Obecnie wiadomo, że:

Zbilansowana dieta laktoowowegetariańska zapewnia prawidłowy rozwój dzieci.

Dieta laktowegetariańska może być niedoborowa dla dzieci, jeśli nie zostanie uzupełniona podawaniem ryb lub suplementowana.

Diety wegańska i makrobiotyczna niosą za sobą ryzyko znacznych niedoborów żywieniowych u dzieci i ich odległych skutków zdrowotnych.

Żywienie dzieci

___________________________________________________________________________

1

________________________________________________________________________

---