• Pytanie 1:Współczesna interpretacja pojęcia sprawności fizycznej i jej diagnoza - przyczyny i skutki zmiany paradygmatu.

• SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

Sprawność ruchowa - stopień opanowania własnego ciała, na który składa się zespół nabytych umiejętności ruchowych(wyuczone nawyki ruchowe) oraz odpowiedni stan rozwoju aparatu ruchu umożliwiający wykorzystanie tych umiejętności. Jej odpowiednikiem w treningu jest sprawność techniczna i specjalna.

Sprawność motoryczna

• to poziom rozwoju zdolności motorycznych będących efektem zamierzonego i niezamierzonego wyćwiczenia.

• lub stopień uzewnętrznienia poziomu oraz struktury uwarunkowań osobniczych(potencjalnych możliwości ) do wykonywania ruchowych czynności.

Sprawność fizyczna - w tym ujęciu jest to suma sprawności ruchowej i motorycznej.

Sprawność fizyczna - specyficzna właściwość człowieka na którą składa się określony poziom zdolności motorycznych i umiejętności ruchowych warunkujących wykonanie konkretnego wysiłku fizycznego mniej lub bardziej efektywnie. Oznacza ona więc zdolność do odpowiedniego zachowania się ruchowego w różnych sytuacjach życiowych. Sprawność nie jest cechą stałą i trwałą, należy ją kształtować.

Sprawność fizyczna(wg WHO) - zdolność do efektywnego wykonywania pracy mięśniowej.

KONCEPCJE SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

Koncepcja mechaniczno-biologiczna

• sprawność fizyczna to mechaniczne i biologiczne uwarunkowania związane z funkcjonowaniem organizmu

• nawiązuje sprawność fizyczna ciała do sprawności maszyny.

• w tej koncepcji sprawność fizyczna jest wyrażona przez stosunek efektywności ruchów do predyspozycji.

• Koncepcja behawioralno-kulturowa

• sprawność fizyczna jest rozumiania jako stopień zaradności i samodzielności motorycznej w różnych okolicznościach życiowych.

• właściwości tej koncepcji:

• wydolność fizyczna ustroju i poziom rozwoju cech motorycznych (człowiek jest w stanie wykonać czynność)

• umiejętności ruchowe (człowiek umie rozwiązać zadanie ruchowe)

• motywacja w działaniu (człowiek chce osiągnąć pożądany efekt)

• Koncepcja motoryczna

• uwzględnia się jedynie poziom zdolności motorycznych

• właściwości rozumiane jako połączenie zdolności motorycznych siłowych, szybkościowych, wytrzymałościowych, koordynacyjnych.

• uśredniona wartość tych zdolności daje ogólny poziom sprawności fizycznej.

• koncepcja, która nie odzwierciedla poziomu sprawności fizycznej ponieważ uśredniona wartość o niczym nie mówi (np. możliwa bardzo duża siła - słaba wytrzymałość)

• Koncepcja fizjologiczno-medyczna

• definicja pojęcia sprawności fizycznej w tej koncepcji zbliża się do zakresu znaczeniowego pojęcia zdrowie.

• zdrowie - nieobecność choroby oraz stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia.

• Koncepcja Health Related Fitness - opis

• celem sprawności fizycznej jest zdrowie fizyczne, które warunkuje niskie ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych. Osiągnięcia mają na celu zdolność angażowania się w codziennych zadaniach z odpowiednią energią oraz satysfakcjonujące uczestnictwo w wybranych sportach.

• koncepcja najbardziej popularna, promująca aktywność fizyczną.

• Komponenty i czynniki

• HRD odnosi się do tych komponentów sprawności, które są efektem korzystnego i niekorzystnego wpływu zwykłej aktywności fizycznej oraz które mają związek z poziomem stanu zdrowia. Komponenty są określone jako:

• zdolność do codziennej aktywności z wigorem i żwawo.

• takim stanem cech i zdolności, który obniża poziom ryzyka rozwojów chorób i osłabienia sił.

• Podział komponentów i czynników

1. Morfologiczne

1. skład ciała

2. siła tkanki kostnej.

1. tkanka tłuszczowa

2. stosunek masy do wysokości

2. Mięśniowo-szkieletowe

1. siła mięśniowa i wytrzymałość

2. gibkość

3. Motoryczne

1. kontrola postawy ciała

1. zwinność

2. równowaga

3. koordynacja.

4. Krążęniowo-oddechowe

1. maksymalna moc tlenowa.

2. submaksymalna wydolność krążeniowo-odechowa.

1. sprawność płuc i serca

5. Metaboliczne

1. metabolizm węglowodanów

2. metabolizm lipidów.

• Znaczenie poszczególnych komponentów dla HRF

1. Komponenty morfologiczne - BMI, pomiar otłuszczenia ciała, pomiar mineralnej gęstości kości

1. złe wyniki zwiększają ryzyko chorób

2. Komponenty mięsniowo-szkieletowe - badanie siły mięśni tułowia, badanie gibkości.

1. złe wyniki zwiększają ryzyko problemów z kręgosłupem.

3. Komponenty motoryczne - znaczenie tych komponentów dla HRF jest marginalne, głównym ważnym komponentem jest kontrola postawy ciała.

4. Komponenty krążeniowo- oddechowe - najważniejszy komponent HRF, badanie VO2 max

1. są to komponenty związane z tolerancją na wysiłek o małej mocy ale trwający przez dłuższy czas i zależą od wielu czynników fizjologicznych.

2. dobra sprawność krążeniowo-oddechowa ma pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy

3. słabe wyniki wydolności aerobowej mogą mieć związek z chorobami sercowo-naczyniowymi.

5. Komponenty metaboliczne - wyraz odpowiedniego działania hormonów i gospodarowania węglowodanami i lipidami.

1. aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na metabolizm i obniżenie ilości cholesterolu.

zapobiega chorobom naczyniowym, miażdżycy, chorobie wieńcowej serca.

• DIAGNOZA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

Testy sprawności powiązane z osiągnięciami motorycznymi

• są używane głównie do przewidywania indywidualnych możliwości sportowych.

• kładziemy nacisk na badania umiejętności i osiągnięć motorycznych.

• nie mówią wiele o zdrowiu,

• mierzymy takie komponenty jak:

• zwinność

• równowaga

• koordynacja

• moc eksplozywna,

• czas reakcji

• szybkość.

Testy sprawności ukierunkowane na zdrowie (HRF)

• mierzy te czynniki, które nie wymagają osiągnięć motorycznych i są ukierunkowane na zdrowie.

• mierzone komponenty to np.:

• skład ciała

• wydolność tlenowa

• gibkość

• wytrzymałość i siła mięśniowa.

• TESTY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

1. Indeks sprawności fizycznej Zuchora

2. Test sprawności fizycznej Denisiuka

3. Test sprawności studentów Pilicza

4. Miernik sprawności fizycznej Trześniowskiego

5. Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej

6. Europejski test sprawności fizycznej( Eurofit)

1. Czynnik: równowaga ogólna

1. utrzymanie równowagi na belce.

2. Czynnik: Szybkość ruchów ręki

1. szybkie dotykanie na przemian dwóch krążków sprawniejszą ręką

3. Czynnik:Gibkość:

1. w pozycji siedzącej skłon T jak najdalej w przód.

4. Czynnik:Siła eksplozywna(moc)

1. skok w dal z miejsca.

5. Czynnik:Siła statyczna

1. zaciskanie ręki na dynamometrze

6. Czynnik:Siła Tułowia, wytrzymałość m. brzucha

1. brzuszki 30 s.

7. Czynnik:Siła funkcjonalna, wytrzymałość mięśniowa ramion i barków

1. zwis o ugiętych ramionach

8. Czynnik:Wydolność biegowa(szybkościowa),zwinność

1. Bieg wahadłowy 10x 5m

9. Czynnik: Wytrzymałość krążeniowo-oddechowa

1. „Bip test”

• Warunki dobrego testu sprawności fizycznej

• test jest zaplanowany i zintegrowany z programem szkolnym i używany jako narzędzie pedagogiczne

• testowanie jest jednym z elementów wszechstronnego programu wychowania fizycznego.

• w teście powinno się kłaść nacisk na komponenty związane z koncepcją HRF

• test powinien być obiektywny - jednakowe warunki dla każdego

• test powinien być przeprowadzony rzetelnie aby wyniki mogły być porównywane

• wyniki powinny być omawiane zarówno z uczniami i rodzicami, oraz odpowiednie akcje powinny być podjęte według otrzymanych wyników

• system motywacyjny musi być taki, aby zmotywował każdego z testowanych.

• test powinien być przeprowadzany regularnie i powtarzany po pewnym czasie aby sprawdzić postęp.

• Pomiary antropometryczne - pomiary porównawcze części ciała ludzkiego

• wysokość ciała

• masa ciała

• otłuszczenie.

• Przyczyny zmiany paradygmatu pojmowania spr. fiz na koncepcję HRF

• choroby cywilizacyjne - próba przeciwstawienia się tendencji do coraz częstszego występowania chorób związanych z nieprawidłowym trybem życia i brakiem ruchu.

• otyłości

• hipokinezji - zwiększaniu obciążenia układu nerwowego i zmniejszaniu wykorzystywania układu ruchowego.

• przemiany we współczesnym sporcie który stał się:

• elitarny, a więc dostępny głównie dla osób szczególnie uzdolnionych

• obciążony wysokimi kosztami.

• pojawił się doping szkodliwy dla zdrowia.

• zmiana świadomości - ludzie zdali sobie sprawę, że koncepcje podciągające sprawność fizyczną pod profesjonalny sport nie spełniają swojej roli, natomiast HRF tak.

• kultura konsumpcji - która powodowała jak największe wykorzystanie danego talentu/człowieka co często odbijało się na jego zdrowiu.

• zmiany funkcji i roli szkoły w wychowaniu.

• wadliwy system szkolenia sportowego.

• zatarcie różnicy pomiędzy fizycznym kształceniem a wychowaniem.

• Skutki zmiany paradygmatu

• w szkołach spotykamy się z coraz częstszymi zmianami prowadzenia zajęć z koncepcji motorycznej na HRF lub też połączenie tych dwóch koncepcji

• większy nacisk jest kładziony na kształtowanie tych czynników,które zapewniają dobrą jakość życia i zmniejszają ryzyko występowania chorób.

• koncepcja fizjologiczno-medyczna popularyzuje kulturę fizyczną i zachęca do dbania o własne ciało.

PYTANIE 2 - Charakterystyka koordynacyjnej sfery motoryczności człowieka rozumianej zarówno jako proces kontroli jak i kompleks zdolności koordynacyjnych.

Motoryczność - pojęcie to obejmuje całokształt czynności ruchowych człowieka czyli sferę ruchowej aktywności, czyli wszystko co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmiany położenia ciała lub poszczególnych jego części względem siebie.

Koordynacja jako zdolność motoryczna

• konstrukt logiczny odzwierciedlający względnie utrwalone i uogólnione formy przebiegu psychofizycznych procesów regulacji ruchowej.

• Struktura zdolności motorycznych

1. Kondycyjne(energetyczne) - układ ruchowy

1. wytrzymałościowe

2. siłowe

2. Kompleksowe - mieszane

1. zwinnościowe

2. szybkościowe

3. Koordynacyjne(informacyjne) - układ nerwowy.

• PROCES KONTROLI SFERY KOORDYNACYJNEJ

• proces sterowania ruchów dotyczy ruchów dowolnych.

• jest to proces organizacji informacji (system sterowania, regulacji i generowania czynności ruchowych) odbywa się na dwóch zasadach

• polega na porównywaniu wartości pożądanych i bieżących oraz ich modyfikowanie odpowiednie do warunków

• Wynika z niego, ze rozwiązywanie zadań koordynacyjnych dokonuje się poprzez realizację szeregu funkcji pośrednich, które wzajemnie się uzupełniają i tworzą tzw. „pętlę ruchową”:

1. Odbiór inf. wewnętrznych i zewnętrznych poprzez receptory

2. Planowanie i programowanie przebiegu czynności

3. Przekazanie impulsów do receptorów i realizacja ruchu przez aparat wykonawczy

4. Odbiór inf. poprzez system sprzężeń zwrotnych i porównanie ich z celem i programem działań

5. Przekazanie impulsów korekcyjnych do receptorów.

1. drugi proces jest oparty za zasadzie otwartego łańcucha sterowania pozwalającego na realizację ruchu bez informacji zwrotnej.

Obok mechanizmów neurofizjologicznych, występują uwarunkowania psychiczne regulacji czynności ruchowych:

1. aktywacyjne (motywacja i emocje)

2. orientacyjne (funkcje percepcyjne, kognitywne, mnemoniczne i efektoryczne)

3. kontrolne (inf o przebiegu i rezultacie czynności)

• TEORIE KONTROLI REGULACJI RUCHOWEJ

Regulacja czynności ruchowych wg Raczka (koncepcja strukturalna i funkcjonalna)

1. strukturalna: kontrola- komputer - człowiek i człowiek-maszyna

1. reaferentne modele regulacyjne

1. organizacja ruchu oparta o system sprzężeń zwrotnych, stałe porównywanie bieżących parametrów z zadanym programem

2. wewnętrzne reprezentacje ruchowe - konstrukty modeli,schematów, programów i wyobrażeń jako czynników generujące ruch.

1. Włączanie zgromadzonych informacji i doświadczeń w realizację procesu sterowania bieżącymi działaniami ruchowymi

2. opis funkcjonalny; nierozłączność systemu człowiek-

1. ekologiczny; bezpośredni synergizm człowieka i środowiska - koordynacja to proces w którym postrzeganie i działanie ruchowe tworzą jedną całość

2. samoorganizacji; struktury ruchu powstają w wyniku współdziałania wielu komponentów systemu, niezależnie od czynników zewnętrznych czy zamierzonej kontroli (osiągnięcie stabilności i zmienności)

Regulacja czynności ruchowych „model lambda”- hipoteza punktu równowagi.

• Układ ruchu człowieka posiada wiele elementów sprężystych, które wracają do hipotetycznego punktu równowagi, gdy przestaną nań działać siły zewnętrzne

1. wiąże się z tym zdolność organizmu do odzyskiwania wyznaczonej pozycji w przestrzeni po ustaniu bodźca destabilizującego.

• Obciążenie zewnętrzne prowadzi do zmiany aktywacji miesnia, jego wydłużenia i zmiany siły, aż do momentu osiągnięcia nowego punktu równowagi - powstanie ruchu dowolnego

1. skurcz toniczny + sprężyste właściwości włókien mięśniowych, więzadeł i ścięgien

Reflex Theory - podstawą wykonywania ruchu jest łańcuch odruchowy składający się z receptorów i efektorów( bodziec -> odpowiedź -> odpowiedź)

Hierarchical Theory - kontrola ruchu odbywa się na różnych poziomach UN, który posiada układ hierarchiczny

Motor programming theories - kontrola ruchu jest możliwa nie w odniesieniu do odruchów lecz ruchów dowolnych - w oparciu o koncepcję programów ruchowych

Systems theory - kontrolę ruchu można określić tylko poprzez charakterystykę systemu kierującego zewnętrznymi i wewnętrznymi siłami oddziaływującymi na ciało

• w tej teorii koordynacja ruchu to proces redukcji/zamrażania stopni swobody poruszającego się organizmu

Dynamical Action Theory - kontrola przez samoorganizację - system przewiduje spodziewane założenia jako efekt oddziaływania poszczególnych elementów układu i w skutek połączenia tych założeń dokonywane są transformacje do nowej konfiguracji.

• w tej teorii ważną rolę odgrywają preferowane wzory zachowań

Ecological Theory - koncepcja łącząca funkce organizmu i otaczajacego go środowiska

KOMPLEKS ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH

• Zdolności koordynacyjne określają szybkość i efektywność przyswajania nowych wzorców ruchowych oraz wyznaczają możliwości zastosowania posiadanych umiejętności ruchowych, zwłaszcza w zmieniających się warunkach środowiska zewnętrzenego.

Kompleks Zdolności motorycznych - teoretyczny konstrukt charakteryzujący kompleks względnie utrwalonych i uogólnionych indywidualnych właściwości psychofizycznych.

• zdolności motoryczne rozwijają się na podłożu predyspozycji motorycznych

• zdolności motoryczne warunkują jakość przebiegu i efekt końcowy działania ruchowego.

• Zdolności koordynacyjne

• szybkość reakcji - warunkuje odpowiednią reakcję organizmu na bodźce(czas reakcji + prędkość pojedynczego ruchu)

• równowaga - umożliwia zachowanie zrównoważonej pozycji ciała(r. statyczna) oraz odzyskiwanie równowagi( r. dynamiczna) w trakcie czynności ruchowej. Pozwala także na balansowanie ciałem.

• łączenie ruchów - zapewnia celową organizację ruchów poszczególnych części ciała łącząc je w czasie, przestrzeni i dynamice, dostosowując je do zadania motorycznego

• różnicowanie ruchów - warunkuje dokładność i ekonomię wykonania ruchów i faz cyklu ruchowego. Przyjmuje, przetwarza i ocenia informacje ze stawów, mięśni, oraz prędkości i ruchów i dobiera takie rozwiązanie, które jest najkorzystniejsze dla całego zadania ruchowego.

• rytmizacja ruchów - pozwala na zapamiętanie, odtworzenie i realizowanie określonej czasowo i dynamicznie struktury ruchów cyklicznych i acyklicznych. Ruch dostosowuje się do rytmu zewnętrznego lub wewnętrznego.

• orientacja przestrzenna - determinuje możliwości człowieka w zakresie oceny położenia ciała i jego zmian w stosunku do punktu odniesienia, oraz realizowania ruchu w danym kierunku. Zalezy od szybkości oceny i kontroli przestrzennych warunków działania na podstawie informacji z analizatorów.

• dostosowanie motoryczne - kompleks właściwości osobniczych, pozwalających na wdrożenie optymalnego programu działań ruchowych jego zmienianie i dostosowanie do sytuacji. Przede wszystkim procesy przyswajania i przetwarzania informacji głównie optycznych(ale często też innych).

• dostosowanie - małe zakłócenie

• przestawienie - duże zakłócenie.

• Raczek uważał także za zdolność koordynacyjną - częstotliwość ruchów - warunkuje maksymalną ilość ruchów w jednostce czasu.

• POZIOMY WYMOGÓW ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH

• „0” poziom - podstawowe zdolności koordynacyjne - dotyczy podstawowych i najprostszych ruchów dostosowanych do warunków stałych lub nieznacznie zmiennych.

• marsz

• wyskok w górę.

• I poziom - charakteryzuje przestrzenną dokładność czynności ruchowych wykonywanych w standardowych warunkach bez ograniczenia czasowego.

• Rekreacyjny bieg na bieżni.

• Ćwiczenia na siłowni(brak ograniczenia czasowego, stałe warunki, dokładny ruch najefektywniejszy)

• II poziom - wyznacza przestrzenną dokładność ruchu w optymalnym - ograniczonym czasie w standardowych warunkach.

• Skoki akrobatyczne z wieży do wody(ograniczona ilość czasu, określona ilość elementów do wykonania w stałych warunkach)

• Układ taneczny(j.w)

• III poziom - charakteryzuje zadania ruchowe wykonywane dokładnie, szybko lub z dostosowaniem szybkości do zmiennych warunków zewnętrznych.

• Przyjęcie siatkarskie(dostosowanie do lotu piłki, szybkości, ew.zniekształceń po uderzeniu o blok,etc)

• Obrony bramkarskie w piłce ręcznej/nożnej(podobnie jak w siatkówce)

KOMPLEKSY ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH (BLUME 1981)

1. zdolność sterowania ruchem

1. łączenie

2. różnicowanie

3. równowaga

4. orientacja

5. rytmizacja

2. zdolność adaptacji motorycznej

1. orientacja

2. rytmizacja

3. reakcja

4. dostosowanie ruchowe

3. zdolność uczenia się ruchu

1. łączenie

2. różnicowanie

3. równowaga

4. orientacja

5. rytmizacja

6. reakcj

7. dostosowanie ruchowe

KOMPLEKSY ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNYCH (SZOPA)

1. orientacji przestrzennej

1. wrażliwość receptorów i ośrodków nerwowych

2. adaptacji motorycznej

1. czas reakcji

2. kordynacja wzrokowo-słuchowa

3. równowaga

3. uczenie się ruchów

1. czucie kinestetyczne

2. zmysły

3. móżdżek

PYTANIE 3 - Kontrola równowagi ciała i jej koordynacja z ruchem dowolnym.

Równowaga ciała - teoretyczny konstrukt charakteryzujący zdolność do przeciwdziałania siłom destabilizującym na ciało i utrzymywania rzutu jego środka ciężkości wewnątrz powierzchni podparcia.

lub

możliwość utrzymania zrównoważonej pozycji ciała(r. statyczna) oraz zachowania lub odzyskiwania tego stanu(r. dynamiczna) w trakcie czynności ruchowej lub bezpośrednio po jej wykonaniu.

W zakres tematu równowagi wchodzi także pojęcie:

Stabilność postawy - zdolność organizmu do odzyskiwania wyznaczonej pozycji w przestrzeni po ustaniu działania bodźca destabilizującego.

Rodzaje równowagi:

• Stała - powrót po wytrąceniu do pierwotnego stanu

• Obojętna - stan równowagi po wytrąceni odzyskany w innym punkcie

• Chwiejna - zmiana położenia środka ciężkości - utrzymywanie równowagi przez oddalanie się, wychylenia ciała

Zaburzenia równowagi

• wewnętrzne - mięśniowe

• informacja o niestabilności

• utrzymanie rownowagi

• zewnętrzne- zmiana polożenia segmentów ciała (utrata równowagi)

Receptory i narządy istotne dla równowagi

• kanały półkoliste (błędnik)

• wzrok

• receptory mięśni, stawów i więzadeł

• receptory skórne powierzchni podporowych

• móżdżek

Elementy kontrola równowagi ciała:

• stabilność asymptotyczna( dążenie do nieosiągalnej spionizowanej postawy ciala- osc ok. 5cm do przodu od kostek bocznych)

• zrównoważenie siły przyciągania ziemskiego

• czynniki indywidualne o charakterze kognitywno-psychologicznym

• oddzielenie bezwzględnej granicy stabilności od subiektywnego marginesu bezpieczeństwa

• utrzymywanie równowagi przedmiotu w miejscu i z przemieszczeniem się

Kontrola równowagi ciała:

• statyczna - posturografia

• wychwiania przód-tył, oba boki.- utworzenie zamkniętej płaszczyzny stabilności

• np. stanie na rekach

• dynamiczna - te same elementy systemu kontroli co statyczne

• jednak zmiany warunków równowagi w związku ze zmianą punktu podparcia

• Chód po rownoważni

Koordynacyjna zdolność zachowania równowagi

• to możliwość utrzymania zrównoważonej pozycji ciała oraz zachowanie i odzyskiwanie tego stanu po/w trakcie wykonanywania czynności ruchowej.

• MECHANIZMY KONTROLI RÓWNOWAGI

1. Synergie posturalne

1. kombinacje sygnałów wysyłanych do mięsni posturalnych - gdy sygnały są prawidłowe pozwala to na uproszenie kontroli równowagi ciała, zmniejszając stopnie swobody ciała i ułatwiając kontrolę ruchów

1. np. siedząc „wyłączamy” konieczność równoważenia dolnej części ciała.

• powyższy mechanizm jest mechanizmem powolnym

1. powolne, ciągłe poprawki następują w zamkniętej pętli na zasadzie sprzężeń zwrotnych(wzrok , błędnik, ścięgna)

2. większe odstępy czasowe

• Reakce odruchowe

1. Statyczne - zapewnienie stałej postawy ciała i prawidłowe położenie kończyn

2. Nastawcze(prostujące) - przyjęcie prawidłowej postawy ciała po nieprawidłowym ułożeniu

• powyższy mechanizm jest szybki

• czas reakcji jest krótszy

• ciągłe poprawki następują na zasadzie otwartej pętli sprzężenia( antycypacja i korekcja na bazie środowiska zewnętrznego i własnych zamierzeń)

• MODELE KONTROLI RÓWNOWAGI

1. Antycypacyjne dostosowanie posturalne - modyfikacje postawy świadome, na zasadzie przewidywania.

1. zanim nastąpi ruch pobudzone zostają odpowiednie mięśnie względnie nie uczestniczące w tym ruchu ale pozwalające na zachowanie równowagi. - zmiany zachodzą wcześniej niż zaburzenie równowagi spowodowane ruchem

1. np. napięcie mięśni nóg przy podniesieniu ręki.

2. Korekcyjne dostosowanie posturalne - reakcja na nieoczekiwane zmiany

1. odruchowe reakcje przy zachwianiu równowagi na bazie informacji z prioreceptorów.

STRATEGIE ZACHOWANIA RÓWNOWAGI

• skoordynowana praca mięśni (niewielkie zachwianie);skokowa i biodrowa, bez odrywania stóp od podłoża

• modyfikacja postawy - wykrok(duże zachwianie)

KOORDYNOWANIE UTRZYMYWANIA POSTAWY CIAŁA I WYKONANIE RUCHU DOWOLNEGO

• Stanowi podstawowy warunek efektywności działań ruchowych człowieka.

Prawo Hess'a - w dowolnej czynności ruchowej można wyróżnić dwa główne aspekty

• Teleokinetyczny - nakierowany na cel działania motorycznego

• Ereizmatyczny - związany z zachowaniem równowagi ciała

• Aspekty te uzupełniają się i występują jednocześnie.

• Programy koordynacji równowagi z wykonaniem ruchu dowolnego

JEDEN PROGRAM(program pojedynczy)

• jeden program ruchowy z OUN odpowiada za ruch i dostosowanie postawy

• rozsyłany jest on do poszczególnych efektorów

• istotą tego programu jest docieranie zarówno do mięśni koordynujących postawę i równowagę, oraz do mięśni regulujących pracę ruchu dowolnego.

DWA PROGRAMY(program złożony)

• jeden program odpowiada za zachowanie równowagi, drugi program za regulację ruchu dowolnego.

• programy te pozostają w związku czasowym(rozpoczęcie i dostosowanie ruchu) i ich wyniki podlegają zakłóceniom i ewentualnej korekcie.

Antycypacyjna i korekcyjna praca mięśni występuje w obu programach.

Pytanie 4: Zagadnienie uczenia motorycznego - modele, mechanizmy neurofizjologiczne, uwarunkowania.

• PAMIĘĆ W PROCESIE UCZENIA MOTORYCZNEGO

Pamięć - proces odpowiedzialny za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia znajdującego u podłoża uczenia się.

Uczenie - proces powstawania względnie trwałych zmian w zachowaniu jednostki, dzięki któremu może się ona przystosować do zmieniającego się środowiska.

• mechanizm zapamiętywania jest uniwersalny, dotyczy ssaków, ptaków, owadów,etc.

• długotrwałe wzmocnienie synaptyczne determinuje plastyczność synaptyczną

• zdolność zapamiętywania zależy od wzajemnych proporcji dwóch białek CREB 1 i CREB 2

• modelowanie ludzkiej pamięci przy użyciu środków farmakologicznych jest możliwe.

Rodzaje pamięci ze względu na rodzaj informacji.

1. Deklaratywna - jawna, świadoma

1. zależy głównie od funkcji hipokampa

2. deklaruje, że coś wiem i jestem w stanie to wykazać

3. dzielimy ją na pamięć:

1. semantyczną - zapamiętane fakty niezależnie od kontekstu, na zasadzie kojarzenia.

2. epizodyczną - informacje zapamiętane w odniesieniu do jakiejś innej informacji(np. daty)

2. Niedeklaratywna - nieświadoma

1. informacje odtwarzane przez móżdżek

2. nieświadomie przypominamy sobie wcześniej wyuczony wzorzec.

3. dotyczy umiejętności i pamięci motorycznej

Rodzaje pamięci ze względu na czas.

1. Długotrwała(LTM)

1. trwały magazyn śladów pamięciowych.

2. Krótkotrwała(STM,operacyjna)

1. wykorzystywana do zapamiętania informacji zmysłowej,danych pobranych z pamięci długotrwałej lub wyników procesów przetwarzania danych w mózgu.

3. Sensomotoryczna(USTM,Ultrakrótka)

1. słuzy przechowywaniu informacji dochodzących do zmysłów

2. pozwala procesom percepcji wybrać odpowiednie informacje istotne dla organizmu

Rodzaje mechanizmów pamięci

1. Proceduralna - odtwarzanie prostych czynności

2. Odtwórcza - odtwarzanie wzrokowe

3. Epizodyczna - zapamiętywanie informacji w odniesieniu do innej informacji(silnego bodźca)

4. Semantyczna - zapamiętywanie informacji niezależnie od kontekstu na zasadzie kojarzenia.

TEORIE MECHANIZMÓW UCZENIA SIĘ

1. Teoria Lashleya - zakłada zasadę równorzędności funkcji pól kory mózgowej.

2. Teoria Hebba - teoria bazuje na powstawaniu śladów pamięciowych, spowodowanych zmianami czynnościowymi i strukturalnymi w obrębie sieci neuronów.

3. Teoria Ecclesa - zakłada plastyczność układu nerwowego czyli zmiany strukturalne w obrębie elementów przed i postsynaptycznych.

MOLEKULARNE MECHANIZMY PAMIĘCI

• długotrwałe wzmocnienie transmisji synaptycznej(LTP)

• długotrwałe osłabienie transmisji synaptycznej(LTD)

Procesy komórkowe odpowiedzialne za mechanizmy pamięci

• wykrycie równości

• 
  kompensacja(zastępowanie jednego działania drugim)

• stabilizacja

NAWYK RUCHOWY

• nabyta zdolność do skutecznego i sprawnego wykonania określonej czynności ruchowej bez udziału świadomości

• indywidualna forma reakcji i działalności ruchowej charakteryzująca się zautomatyzowanym przebiegiem, której wykonanie nie wymaga specjalnej koncentacji, uwagi i myślenia.

• fizjologicznym podłożem nawyków ruchowych są odruchy warunkowe.

Rodzaje nawyków ruchowych

1. Zamknięty(wewnętrzny) -pętla otwarta - nie dostosowana do warunków i nie podlegająca większym modyfikacjom.

1. jest to nawyk gorszej jakości

2. wykonujemy go jedynie w konkretnych, określonych warunkach standardowych.

3. niewielki udział pętli i sprzężeń.

2. Otwarty(zewnętrzny) - pętla zamknięta

1. nawyk lepszej jakości

2. nawyk możemy dostosowywać do zmiennych i utrudnionych warunków zewnętrznych

3. większy w nim udział pętli i sprzężeń.

Fazy nauki nawyku ruchowego:

1. Łączenie pojedyńczych elementów w całość

2. Usuwanie błędów

3. Automatyzacja

4. Uplastycznienie.

MODELE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO

Rodzaje teorii uczenia się motorycznego

1. Asocjatywne - oparte na skojarzeniu - akcentuje związek w układzie bodziec -> reakcja

2. Cybernetyczne - nacisk jest położony na mechanizmy samokontroli i samoregulacji.

3. Informatyczne - nacisk kładzie się na procesy odbioru, podjęcia decyzji i zdolności do korekty

4. Adaptacyjne - przystosowawacze - podkreślana jest rola wyższego i niższego poziomu kontroli i dostosowania się do otaczających warunków

5. Ogólno-opisowe - podkreśla się rolę generalnych charakterystyk danych umiejętności ruchowych i ukierunkowanie na cele praktyczne.

MODEL POLHMANA

• wg. Polhmana uczenie jest procesem ciągłego doskonalenia się, w którym można wyróżnić stałe składniki powtarzające się na coraz wyższym stopniu opanowania czynności ruchowej.

• zgodnie z tym modelem uczenie nie jest wyłącznie motoryczne ale zależy także od systemu wymiany informacji

Schemat

Informacja -> Odbiór -> Przygotowanie -> Ocenianie -> Projektowanie -> Programowanie -> Przekształcanie -> Informacja Zwrotna

• schemat powtarza się N ilość razy, co prowadzi do wykształcenia nawyku ruchowego.

MODEL SCHMIDTA

• model ten traktuje człowieka jako swoisty układ, który rozpoznaje bodźce, wybiera odpowiedź a następnie ją realizuję.

• podstawą tej koncepcji jest teoria zamkniętej pętli, z której wynika, że uczenie się czynności ruchowych przebiega na dwóch poziomach:

• pierwszy jest oparty na sprzężeniu zwrotnych korygującym błędne dane(ruchy) na podstawie informacji z mięśni i zmysłów.

• na drugim poziomie w wyniku wcześniej zaprogramowanego wyobrażenia powstają w systemie nerwowym programy motoryczne tzw. zamknięte pętle.

• programy motoryczne są zapisywane w korze mózgowej.

Schemat

Rozpoznanie bodźca i wybór reakcji - szerokie -> wybór reakcji następuje na zasadzie mechanizmu


szyjki butelki - z wielu bodźców i reakcji wybieramy wąski zakres.

Programowanie reakcji - wąskie





Program motoryczny - zostaje przekazany do układu wykonawczego


Rdzeń kręgowy



Mięśnie sprzężenia korygujące ze zmysłów - wpływają na zapisywany program


motoryczny korygując go


Ruch



Otoczenie - kontakt programu ruchowego z otoczeniem -> ew. sprzężenie zwrotne korygujące.

Oceniany wynik.

UWARUNKOWANIA DETERMINUJCE PROCES UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO.

• właściwości uczącego się

• okoliczności i czynniki opisujące sytuację w której uczymy się danego ruchu

• właściwości nauczającego

Właściwości uczącego się warunkujące uczenie się motoryczne.

• stopień dojrzałości organizmu, czyli poziom rozwoju:

• morfologicznego

• psychicznego i psychologicznego

• fizjologicznego

• społecznego

• motorycznego

• w szczególności poziom rozwoju układu nerwowego i odpowiednie zakończenie procesów inerwacji mięśni i mielinizacji komórek nerwowych.

• predyspozycje ruchowe warunkowane geneteczne - warunkują łatwość/trudność i szybkość procesu nauczania.

• poziom sprawności poszczególnych zmysłów wspomagających proces uczenia się.

• poziom zdolności motorycznych pozwalający na fizczyne podjęcie wykonywania danej czynności.

• motywacja do nauki.

• proces nauczania motorycznego zależy także od czynników somatycznych :

• stosunki wewnętrzne między komponentami ciała

• wielkość ciała i masa

• proporcje ciała.

Tylko tutaj coś o tym jest zawarte : PROCES KONTROLI SFERY KOORDYNACYJNEJ
proces sterowania ruchów dotyczy ruchów dowolnych.
- jest to proces organizacji informacji( system sterowania, regulacji i generowania czynności ruchowych) odbywa się na dwóch zasadach
polega na porównywaniu wartości pożądanych i bieżących oraz ich modyfikowanie odpowiednie do warunków
Wynika z niego, ze rozwiązywanie zadań koordynacyjnych dokonuje się poprzez realizację szeregu funkcji pośrednich, które wzajemnie się uzupełniają i tworzą tzw. „pętlę ruchową”: 
1. Odbiór inf. wewnętrznych i zewnętrznych poprzez receptory
2. Planowanie i programowanie przebiegu czynności
3. Przekazanie impulsów do receptorów i realizacja ruchu przez aparat wykonawczy
4. Odbiór inf. poprzez system sprzężeń zwrotnych i porównanie ich z celem i programem działań
5. Przekazanie impulsów korekcyjnych do receptorów.
a. drugi proces jest oparty za zasadzie otwartego łańcucha sterowania pozwalającego na realizację ruchu bez informacji zwrotnej.

Ruch dowolny - Ruch wyuczony, którego wykonanie zależy od funkcji wyższych struktur OUN.

14

---