Dział: Wirusy

W tym dziale poruszono również problemy związane z odpornością i genetyką. Potrzebna też jest pewna wiedza o roli krwi i o bakteriach.

Kilka porad dotyczących tego jak pracować z testami.

• Jeśli dysponujesz pewną wiedzą, to postaraj się z marszu rozwiązać te zadania, które potrafisz rozwiązać bez pomocy podręcznika. Odpowiedzi zapisuj! Nawet jedno dobrze rozwiązane zadanie będzie sukcesem.

• Następnie przestudiuj te rozdziały podręcznika, które mogą Tobie pomóc w rozwiązywaniu pozostałych testów.

• Nie zaglądając do podręcznika rozwiązuj kolejne zadania. Odpowiedzi zapisuj! Powtarzaj te czynności aż do skutku.

• Następnie możesz podjąć próbę ułożenia własnych testów; zacznij od najprostszych. Jest to bardzo dobry i niezwykle skuteczny sposób uczenia się i utrwalania materiału.

Uwaga! Odpowiedzi do testów oraz konsultacje (np. opinie o ułożonych przez siebie testach) możesz uzyskać po skontaktowaniu się z autorem strony.

Zadania oznaczone * to zadania, do których rozwiązania potrzebna jest wiedza z całego kursu biologii.

Tak banalne wiadomości jak: budowa, podział wirusów, nazwy chorób spowodowanych wirusami są Wam oczywiście znane.

Zad. 1

Wirusy zbudowane są z osłonki białkowej (tworzą ją powtarzające się podjednostki białkowe) i kwasu nukleinowego; niektóre z nich otoczone są dodatkową otoczką zbudowaną z białek lipidów i węglowodanów.

Zad. 1a

Wyjaśnij krótko dlaczego wielu naukowców nie zalicza wirusów do świata ożywionego.

Zad. 1b

Wyjaśnij jaką rolę pełnią: kwas nukleinowy i osłona białkowa.

Zad. 2

Komórki roślinne i bakteryjne poza błoną komórkową otoczone są dodatkowo ścianą komórkową. Krótko wyjaśnij dzięki czemu tą dodatkową barierę mogą pokonać wirusy.

Zad. 3*

Poniższy rysunek przedstawia w sposób schematyczny różne rodzaje kwasów nukleinowych, które mogą wchodzić w skład budowy wirusów. Napisz jakiego rodzaju DNA i RNA oraz w którym miejscu komórki roślinnej i bakteryjnej wystepują. Skonstruuj odpowiednią tabelę.

Postacie kwasów nukleinowych w wirusach
Postać kwasu nukleinowego	liniowe		koliste
		RNA	DNA	DNA
jednoniciowe
dwuniciowe

Zad. 4

Na rysunkach przedstawiono cykl lityczny (normalny) trzech różnych wirusów. Kolejne etapy rozwoju wirusów oznaczono literami. Po przeanalizowaniu rysunków rozwiąż kolejno zadania 4a i 4b.

Zad. 4a

Namnażanie różnego typu wirusów ma kilka etapów identycznych; wymień takie etapy, podaj ich oznaczenia literowe, napisz krótko co się w nich dzieje i podaj ich nazwy.

Zad. 4b

Poza podobieństwami w namnażaniu się wirusów występują również różnice; wskaż je podając oznaczenia literowe oraz napisz krótko na czym te różnice polegają.

Zad. 5

Wyjaśnij krótko dlaczego w celu powielenia się (namnożenia) konieczne jest wniknięcie wirusa do wnętrza żywej komórki zwierzęcej.

Zad. 6

Wiriony po wniknięciu do komórek przez pewien okres nie są zdolne do infekowania kolejnych komórek, wyjaśnij dlaczego?

Zad. 7*

Zdarza się, że po zetknięciu się z wirusem nie chorujemy (dowodem na to, że z nim się zetknęliśmy jest obecność przeciwciał), choroba może rozwinąć się niekiedy po dłuższym czasie, możemy też nigdy na nią nie zachorować. W komórkach zaatakowanych przez wirusa nie stwierdza się jego obecności. Wyjaśnij krótko na czym polega opisane zjawisko.

Zad. 8

Na rysunku przedstawiono komórkę zdrową I, komórkę zaatakowaną przez wirusa (pod koniec cyklu litycznego) II i komórkę, w której materiał genetyczny uległ włączeniu w DNA gospodarza (cykl lizogenny) III. Napisz czym różnią się od siebie poniższe komórki; uwzględnij zmiany, które zajść musiały we wnętrzu tych komórek.

Zad. 9

W przypadku leczenia chorób wywołanych przez bakterie stosujemy często antybiotyki, które upośledzają metabolizm bakterii i w ten sposób niszczą je, w niektórych sytuacjach musimy stosować surowice. Aby zapobiec chorobom wywołanym przez bakterie staramy się wzmocnić odporność organizmu prowadząc zdrowy i aktywny tryb życia, przestrzegamy zasad higieny, a przeciwko niektórym chorobom szczepimy się. Po uważnym przeczytaniu tekstu rozwiąż zadania 9a, 9b.

Zad. 9a

Napisz krótko, którego z wyżej wymienionych sposobów i dlaczego nie można zastosować w przypadku chorób wywołanych wirusami.

Zad. 9b

Wyjaśnij czym różni się surowica od szczepionki i kiedy się je stosuje?

Zad. 10*

Organizm człowieka wykształcił wiele obronnych mechanizmów, między innymi naturalna mikroflora przewodu pokarmowego produkuje przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne substancje wpływające niekorzystnie na mikroorganizmy patogenne. Czy w przypadku takich chorób jak: różyczka, ospa wietrzna, grypa, podanie antybiotyku (jak wiesz antybiotyki wpływają negatywnie na metabolizm komórek) pomoże leczyć te choroby, czy też może wpłynąć na chorego negatywnie? Krótko uzasadnij swoją odpowiedź.

Zad. 11

Bardzo ruchliwy trzynastolatek mieszkający w Łowiczu został pogryziony przez podejrzaną o wściekliznę mysz; napisz krótko jakie powinny być podjęte przez rodziców działania.

Zad. 12*

To, że wyżej opisany chłopaczek przeżył swoje trzynaście lat w zdrowiu zawdzięcza niewątpliwie odporności swojego organizmu wspomaganej przez lekarzy i jak sądzę usilnej pracy jego Anioła Stróża.

Na poniższym schemacie przedstawiono różne mechanizmy obronne człowieka. Mam nadzieję, że pomoże on Tobie w rozwiązywaniu kolejnych zadań.

Zad. 12a*

Na rysunkach przedstawiono różne mechanizmy obronne organizmu; napisz krótko na czym one polegają i do jakiego typu odporności zaliczyłbyś je (popatrz na schemat).

Zad. 12b*

Ciągle ten sam trzynastolatek (niech mu będzie Jaś) w wieku sześciu lat przeszedł świnkę. Napisz jakiego rodzaju odporność w związku z tym jego organizm nabył (patrz na schemat) i czym ona jest spowodowana.

Zad. 13

Ostatnio wiele osób szczepi się przeciwko grypie, moja znajoma zaszczepiła się i niestety szczepionka okazała się nieskuteczna. Lekarze uważają, że w okresie jesieni, zimy i wiosny, czyli w okresie obfitym w zachorowania na grypę, należy w szczególny sposób zadbać o zwiększenie odporności organizmu i w niektórych przypadkach taka zwiększona odporność skuteczniej niż szczepionka może zapobiec zachorowaniu. Po przeanalizowaniu tekstu napisz dlaczego w niektórych przypadkach szczepionka jest nieskuteczna i jaki jest tego powód.

Zad. 14

Do chorób wywołanych przez wirusy należą między innymi: odra, opryszczka, pryszczyca, ospa wietrzna, wścieklizna, wirusowe zapalenie wątroby wywołane przez wirus B (WHB), nosówka psów, kleszczowe zapalenie opon mózgowych, Heinego-Medina, choroby mozaikowe, smugowatość liści.

Choroby te można podzielić na kilka grup, np.: choroby człowieka (antroponozy), choroby odzwierzęce (zoonozy), choroby zwierząt, choroby roślin. Po przeanalizowaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 14a

Sporządź tabelę, w której wymienione w zadaniu 14 choroby wirusowe przydzielisz do odpowiednich grup. Nie zapomnij o tytule tabelki!

Zad. 14b

Które z wirusów wywołujących choroby u ludzi, zakwalifikowane przez Ciebie w zadaniu 14a do chorób człowieka, zaatakują w organizmie:

1 - skórę,

2 - układ nerwowy,

3 - wątrobę?

Zad. 14c

Napisz, które z wymienionych w zadaniu czternastym chorób zaliczyłbyś do stosunkowo niegroźnych chorób wieku dziecięcego. Podaj dodatkowo nazwy dwóch chorób wirusowych, które mógłbyś do tej grupy również zaliczyć.

Zad. 15

Zakażenie wirusem HIV może nastąpić, podobnie jak zakażenie wirusem żółtaczki typu B, poprzez kontakt z krwią chorego. Niegdyś, między innymi do pobierania krwi, używano igieł i strzykawek, które przed ponownym użyciem poddawano procesowi sterylizacji w wysokich temperaturach. Od kilku lat w Polsce podobnie jak w innych krajach używa się strzykawek oraz igieł jednorazowych. Na znaczne ograniczenie występowania której z chorób, wywołanych wymienionymi w zadaniu wirusami, użycie "jednorazówek" wpłynęło? Krótko uzasadnij odpowiedź.

Zad. 16*

W przenoszeniu niektórych chorób biorą udział stawonogi. Do takich chorób należą: żółta febra, śpiączka, malaria, lamblioza. Napisz, która z nich ma charakter wirusowy.

Zad. 17*

Wirus wścieklizny występuje wśród zwierząt żyjących w lesie. Zachowanie zarażonych zwierząt niekoniecznie musi być agresywne, często takie zwierzęta zachowują się w sposób nietypowy, np. żerujące nocą pojawiają się w ciągu dnia, są zdezorientowane, nie obawiają się ludzi. Wtórnymi przenosicielami wirusa są koty i psy.

Wścieklizna prawie zawsze przenoszona jest przez ukąszenie wściekłego zwierzęcia. Do zakażenia może dojść również wtedy, gdy ślina z wirusem wścieklizny dostanie się przez otwarte zranienie, oczy lub błony śluzowe jamy ustnej. Po wniknięciu wirus niszczy tkankę nerwową.

Kiedy lekarz zdecyduje, że należy zastosować leczenie zapobiegawcze, otrzymasz w następującej kolejności zastrzyki zawierające:

• immunoglobuliny lub surowice przeciwko wściekliźnie,

• kilka zastrzyków zawierających szczepionkę.

Po przeanalizowaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 17a

W jaki sposób człowiek może zarazić się wścieklizną?

Zad. 17b*

W jakim celu podawane są immunoglobuliny lub surowica przeciwko wściekliźnie osobie podejrzanej o kontakt z chorym zwierzęciem?

Zad. 17c*

Napisz, w jakim celu podaje się z kolei szczepionkę.

Zad. 17d

Jakie działania podejmuje się, aby ograniczyć zachorowania ludzi na wściekliznę? Jeśli nie wiesz, to zaproponuj sposób na ograniczenie występowania tej choroby w populacji ludzkiej.

Zad. 17e

Napisz, który uczony jako pierwszy opracował i zastosował szczepionkę przeciwko wściekliźnie.

Zad. 18

W trzeciej klasie szkoły podstawowej, liczącej 28 uczniów, w ciągu roku szkolnego większość dzieci zachorowała na ospę wietrzną, a w okresie jesiennym przeszła wyjątkowo nieprzyjemną grypę. Okazało się, że dzieci, które nie zachorowały na ospę wietrzną przeszły tę chorobę wcześniej. Chcąc ustrzec się grypy w przyszłym roku wszyscy rodzice postanowili zaszczepić swoje dzieci przeciwko grypie.

Po przeczytaniu tekstu rozwiąż kolejne zadania.

Zad. 18a

Napisz czy w następnym roku szkolnym wychowawczyni klasy zaobserwuje w swojej klasie podobną ilość zachorowań na ospę wietrzną. Krótko uzasadnij odpowiedź.

Zad. 18b

Napisz czy w związku z zaszczepieniem wszystkich dzieci przeciwko grypie, na pewno nie będą one na nią chorowały w najbliższym okresie czasu. Odpowiedź krótko uzasadnij.

Zad. 18c

W omawianej populacji dzieci, podczas trzech lat nauki nie wystąpiły choroby wirusowe uznane za typowe dla wieku dziecięcego, takie jak: odra, świnka, różyczka. Jak wyjaśnisz ten fenomen?

Zad. 19

Napisz, do zarażenia którym z niżej wymienionych wirusów dochodzi drogą kropelkową? Wirusy te to: AIDS, wirus brodawek ludzkich, wirus ospy wietrznej, wirus A (WHA) zapalenia wątroby, wirusy odry, wścieklizny i różyczki.

Zad. 20

Szczepienia ochronne dzieci i młodzieży znacznie ograniczyły występowanie kilku chorób wywołanych wirusami. W przypadku jednej z chorób zaniechano nawet szczepień ochronnych, uznając ją za całkowicie wytępioną w roku 1980. Napisz, przeciwko jakiej chorobie w Polsce zaprzestano szczepienia dzieci z racji jej wytępienia.

Zad. 21

Wirusy onkogenne w fazie eklipsy (utajenia) mogą przetrwać latami lub mogą w ogóle się nie ujawnić. Po przeczytaniu tego krótkiego i zrozumiałego mam nadzieję dla większości tekstu, rozwiążcie kolejne zadania.

Zad. 21a

Napisz, jakie wirusy nazywamy wirusami onkogennymi.

Zad. 21b

Napisz, co może sprzyjać ujawnieniu się onkogennych wirusów.

Zad. 22*

Napisz, które z poniższych zdań jest zdaniem nieprawdziwym:

1. Wirus HIV należy do grupy retrowirusów i jest wirusem typu RNA.

2. Powodem dużej zmienności antygenowej wirusa HIV jest wysoka zdolność do mutacji punktowych, insercji, delecji, a także rekombinacji między szczepamiwirusa.

3. Wirus HIV atakuje limfocyty pomocnicze T, makrofagi oraz czerwone krwinki i w ten sposób zmniejsza odporność organizmu.

4. W cząsteczce wirusa HIV, poza dwoma identycznymi odcinkami RNA, znajdują się enzymy (odwrotne transkryptazy).

5. W trakcie opuszczania przez wirus HIV komórek gospodarza (następuje liza komórek), niekiedy określanego jako pączkowanie, część błony komórkowej dodatkowo otacza cząsteczkę wirusa.

6. W genomie wirusa HIV, podobnie jak w genomie u Eukariota, występują geny podzielone.

7. Różne typy wirusów mogą przenosić część materiału genetycznego z jednego gospodarza do innych zakażanych przez siebie komórek.

Zad. 23

Do hodowli wirusa użyto:

• komórek z zarodka kurczaka pozbawionych jąder komórkowych;

• podłoża agarowego wzbogaconego w ekstrakt, uzyskany z wyjałowionych wysoką temperaturą komórek zarodka kurczaka;

• hodowli komórek izolowanych z zarodka kurczaka.

Napisz, w którym przypadku nie dojdzie do namnożenia cząsteczek wirusa. Krótko uzasadnij odpowiedź.

---