Historia:

Hipokrates - podstawy nowożytnej rehabilitacji, dzieło „ o chirurgii”, amputacje, protezowanie, obuwie korekcyjne

„Ćwiczenia wzmacniają, a nieczynność osłabia ciało”

Hipokrates z Kos - okres jego życia przypada około na lata 460 - 377 p. n. e, jeden z najwybitniejszych prekursorów współczesnej medycyny. Zyskał sobie przydomek „OJCA MEDYCYNY”

Pascal - filozof francuski, XVII wiek

„Ruch to życie, bezruch to śmierć”

Urodzony 19. 06. 1623, zmarł 19. 08. 1662. Francuski filozof, matematyk, i fizyk.

2698 r. p. n. e. -Chiny - turnieje zdrowotne, ćw. wolne, oddechowe

Grecja - zastosowano kinezyterapię w leczeniu(Diokles, Empedokles), ćw. oddechowe, protezowanie, obuwie korekcyjne

Rzymianie - (Galen 130 - 199 r. n. e. ) (Kinezyterapia w leczeniu, pisze o dodatnim wpływie śćw. Na prawidłowy rozwój ciała) zaleca się, podaje sposób ich wykonania np. ćw. oporowych, rytmiczne wprowadzili terminy: scoliosis, kyphosis, lordosis i inne.

Calius Aurelius - 210 r. n. e. - ćw. Bierne

Anglia- Glisson - XVII w. ćw. W zniekształceniach klatki piersiowej

Gutsmuths - XVIII - XIX w. ćw. Fizyczne jako środek terapeutyczny

Henryk Ling 1776 - 1839 twórca gimnastyki leczniczej, kształcenie kinezyterapeutyczne

Zander 1835 - 1920 - Mechanoterapia - ćw. z aparatami i urządzeniami

Philippe Pinel 1798 - rehabilitacja chorych psychicznie

Douglas Mc Murtie 1918 r. pierwszy raz określił rehabilitację jako medyczne postępowanie w USA.

1906 - opracowanie ćw. Klappa

1939 - Metoda Kenny( gimnastyka lecznicza, ćw. bierne, reedukacja, stymulacja, nauka chodu)

1947 - W USA - Wydział Rehabilitacji i Medycyny Fizykalnej

1951 - Metoda Kabat - Kaiser - reedukacji nerwowo - mięśniowej

Połowa lat 50 - tych - Metoda Bobath - usprawniania dzieci z porażeniami spastycznymi pochodzenia mózgowego

Wojciech Oczko - ur. 1537, zm. 1599 - doktor medycyny i filozofii, nadworny lekarz królów polskich Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy. Jeden z twórców medycyny polskiej. Propagował uprawianie kultury fizycznej widząc w niej korzyści zarówno dla ciała jak i dla ducha

„Ruch zastąpi każdy lek, lecz lek nie zastąpi ruchu”

Sebastian Petryk XVII w Krakowie - ćw. fizyczne

Chotecki - gimnastyka ortopedyczna, Gim. Leczenia wady skrzywienia kręgosłupa

Wagner 1866 - „Gimnastyka domowa”

Helena Kuczalska 1892 - Zakład Gimnastyki Szwedzkkiej - ćw. lecznicze według systemu LINGA

Mayówna 1896 - Kraków - Zakład Gimnastyki Szwedzkiej

James Joseph Jacqus - francuski malarz

„Ruchem można zastąpić niemal każdy lęk ale żaden lęk nie zastąpi ruchu”

Wiktor Marian Dega(1896 - 1995)- lekarz, profesor, naukowiec, po studiach specjalizował się w ortopedii i chirurgii ortopedycznej

1933 - rehabilitacja badania z dziedziny etiologii i patogenezy wrodzonego zwichnięcia biodra.

1937 - ordynator Oddziału Ortopedycznego Szpitala Wojewódzkiego w Bydgoszczy

1959 - 1962- był rektorem AM w Poznaniu(wdrążył własny program kompleksowego leczenia chorych z upośledzoną czynnością narządu ruchu)

1960 - otwiera pierwszą na świecie Katedrę Medycyny Rehabilitacyjnej

1970 - jego program kompleksowy rehabilitacji obecnej na każdym etapie leczenia

HISTORIA REHABILITACJI W POLSCE

• Wojciech Oczko (ur. 1537, zm. 1599) - doktor medycyny i filozofii, nadworny lekarz królów polskich Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy (sekretarz królewski tego pierwszego). Jeden z twórców medycyny polskiej. Propagował uprawianie kultury fizycznej widząc w niej korzyści zarówno dla ciała, jak i dla ducha.

• W szczególności zalecał jazdę konną, zapasy, szermierkę, piłkę i tańce. Jest autorem powiedzenia ??, że Ruch zastąpi prawie każdy lek, podczas gdy żaden lek nie zastąpi ruchu, które w dzisiejszych czasach przybrało postać bardzo popularnego powiedzonka: żaden lek nie zastąpi ruchu.

• Wojciech OCZKO XVI w. Leczenie ruchem wg Galena.

• Sebastian PETRYCY XVII w Kraków Ćwiczenia fizyczne czynnikiem leczniczym (gra w piłkę, pływanie, spacery).

• Ludwik BIERKOWSKI 1837 r. - Kraków Zakład Gimnastyczno-Ortop.

• Teofil MATECKI 1841 Zakład Gimnastyczno-Ortopedyczny. Pisze o stosowaniu gimnastyki leczniczej w przypadku bocznych skrzywień kręgosłupa.

• EICHLER, MANN 1844 - Warszawa Zakłady Gimnastyczno-Ortoped.

• WAGNER 1866 r. „Gimnastyka domowa” II -1871, III- 1880.

• Helena KUCZALSKA 1892 Zakład Gimnastyki Szwedzkiej - ćwiczenia lecznicze według systemu Linga.

• MAYÓWNA 1896 - Kraków Zakład Gimnastyki Szwedzkiej.

• GABRYSZEWSKI 1901r. - Lwów Zakład Ortopedyczny wyposażony w urządzenia do ćwiczeń.

• Prof. WIERZEJEWSKI 1913 r. - Poznań Zakład Ortopedyczny. Zwolennik gimnastyki leczniczej LINGA.

WIKTOR MARIAN DEGA (1896-1995)

Lekarz, profesor Uniwersytetu Poznańskiego, a później AM w Poznaniu, naukowiec.

Po studiach specjalizował się w ortopedii i chirurgii ortopedycznej. Od 1926, jako asystent, prowadził dla studentów wychowania fizycznego UP wykłady z gimnastyki leczniczej i masażu. W 1933 habilitował się pisząc rozprawę Badania z dziedziny etiologii i patogenezy wrodzonego zwichnięcia biodra. W 1937 był ordynatorem zbudowanego i zorganizowanego według jego planów Oddziału Ortopedycznego Szpitala Wojewódzkiego w Bydgoszczy. W 1950 przeszedł do nowoutworzonej Akademii Medycznej w Poznaniu. To, że organizował pracę kliniki od podstaw pozwoliło mu na wdrożenie własnego programu kompleksowego leczenia chorych z upośledzoną czynnością narządu ruchu. W latach 1957-1967 był ekspertem WHO w zakresie readaptacji, a w okresie 1959-1962 był rektorem AM. W 1960 jako jednemu ze światowych pionierów rehabilitacji udało mu się w Poznaniu utworzyć pierwszą na świecie Katedrę Medycyny Rehabilitacyjnej. Jego sukcesy sprawiły, że w 1969 Ministerswo Zdrowia włączyło rehabilitację w ramy organizacji opieki medycznej, w tym samym roku otrzymał doktorat Honoris Causa swojej uczelni. W następnym roku, 1970, po przedstawieniu swojego programu Europejskiemu Biuru WHO, jego program kompleksowej rehabilitacji obecnej na każdym etapie leczenia został uznany za modelowy.
Zmarł 16 lutego 1995 roku w Poznaniu.

HISTORIA REHABILITACJI W POLSCE

• 1951 r. - Epidemia choroby Heinego-Medina - ponad 6 tys. chorych

• Dr I.TOMASZEWSKA 1960 r. -Poznań Katedra Medycyny Rehabilitacyjnej.

• Dr Marian WEISS (1921-1981), lekarz, prof. dr hab., współtwórca polskiej szkoły rehabilitacji, ekspert Światowej Organizacji Zdrowia, twórca Stołecznego Centrum Rehabilitacji w Konstancinie k/Warszy. (STOCER) -1962 Ośrodek ten jest jedynym w Polsce, a także jednym z nielicznych w Europie, gdzie świadczy się kompleksowe usługi medyczne dla osób z najbardziej skomplikowanymi urazami i schorzeniami narządu ruchu. - Tu się przywraca chorych do życia - mówią pacjenci ośrodka.

• 1969 Wytyczne rozwoju rehabilitacji w Polsce zatwierdzone przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej.

Polska koncepcja rehabilitacji:

• Powszechność (wszystkie dyscypliny medyczne dla wszystkich potrzebujących

• Kompleksowość (rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa)

• Wczesność

• Ciągłość

Ogólne cele rehabilitacji:

Osiągnięcie maksymalnej niezależności fizycznej i psychicznej:

• Działalność prewencyjna(cel-zapobieganie wtórnym skutkom choroby)

• Ułatwienie regeneracji oraz przyśpieszenie kompensacji(cel-zmniejszenie skutków inwalidztwa)

• Działalność adaptacyjna(cel-przystosowanie całego ustroju do częściowego inwalidztwa)

Metody fizjoterapii:

Metody to „ świadome i konsekwentnie stosowany sposób działania dla osiągnięcia określonych celów”

Metoda fizjoterapii to „sposoby za pomocą których w procesie usprawniania, usprawniany, pod kierunkiem fizjoterapeuty, osiąga zamierzony(zaplanowany)poziom usprawniania”

• Syntetyczna

• Analityczna

• Mieszana

• Reproduktywne(odtwórcze)- powtarzamy punkt po punkcie

• Proaktywne - możemy dostosować metodę do pacjenta

• Kreatywne (twórcze) - fizjoterapeuta sam wymyśla ćwiczenia i metody

ROZWÓJ TECHNIK I METOD FIZJOTERAPII

Systematyka leczenia przyrodniczego przełomu XIX i XX w. wg. J.Orzecha

PACJENT Leczenie Przyrodnicze 1900 r.:

a) Wodolecznictwo

b) Ciepłolecznictwo

c) Masaż

d) Gimnastyka lecząca

e) Leczenie elektrycznością

f) Światłolecznictwo

Gimnastyka lecząca

Techniki

• Ćwiczenia wolne

• Ćwiczenia z ciążkami

• Poruszenia bierne

• Ćwiczenia z oporem

Metody

• Largiadera 1984 „Wzmacnicz piersi i rąk”

• Schrebera 1855„Zasady leczniczych ćwiczeń bez przyrządów wykonywanych dla każdego wieku”

• Thure-Brandta 1891„Leczenie chorób kobiecych”

Masaż „miesienie”

Techniki:

• Ręką „masera”

• Japońskim przyrządem

• Łańcuchem z gałkami

• Wstrząsicielem”

• Mięsienie elektryczne poprzez ręce masera

Metody:

• Wg Mezgera 1968 Twórca podstaw „naukowego masażu”

• Wg Schreibera 1884 Szczegółowa analiza technik masażu

Wodolecznictwo

• Łaźnie parowe

• „Łaźnia ruska”

• Łaźnia parowa w pudle

• Kąpiele „wałowe”

• Polewanie

• Owinięcia

• „Płaszcz hiszpański”

Leczenie elektrycznością

• Prąd galwaniczny

• Prąd faradyczny

• Franklinizacja -stosowanie elektryczności do celów leczniczych i diagnostycznych

• Leczenie magnetyczne (ręce „magnetyzera”)

Podsumowanie

• XIX i XX wiek około 50 metod kinezyterapeutycznych (32% dotyczy reedukacji nerwowo-mięśniowej, 28% treningu oporowego, 40% inne)

• Około 22% to metody dotyczące mózgowego porażenia dziecięcego

System Henryka Linga - 1813

Twórca podstaw rozwoju rehabilitacji ruchowej oraz gimnastyki leczniczej, opierającej się na 3 zasadach:

• gimnastyka podlega ścisłej analizie i kontroli nauk medycznych,

• ćw. Fizyczne powinny rozwijać nie tylko ciało ale i umysł,

• należy dążyć do harmonii i piękna w postawie i ruchu

Ćwiczenia aktywne, pasywne, opory (ręką terapeuty lub współćwiczącego), ćwiczenia kształtujące:

• Metoda Schrebera (1855) ćwiczenia „gimnastyczne bez przyrządów i pomocy”, „gimnastyka lecznicza pokojowa

• Mechanoterapia Gustawa Zandera (1857) z zakresu gimnastyki leczniczej: zestaw maszyn i urządzeń m.in. do ćwiczeń oporowych z dawkowaniem oporu na ramieniu dźwigni

• Metoda Oertela (1875) chodzenie pod górę na wyznaczonych odcinkach, o różnych stopniach trudności, z przeznaczeniem dla pacjentów ze schorzeniami serca

• Mechanoterapia (ok. 1875) zestaw maszyn do ćwiczeń z opirem, system bloczkowo-linowo-ciężarkowy

• Gimnastyka Seegera (1878) ćwiczenia z laską i hantlami, na trapezie, kółkach i drabinkach

• Metoda Schreibera (1884) mechanoterapia, system bloczkowo-linowo-ciężarkowy, ćwiczenia na przyrządach

• Ćwiczenia wg Fromma (1886) ćwiczenia stosowane w zapobieganiu skrzywienia kręgosłupa: aktywne, aktywne z oporem, pasywne

Metoda Klappa 1906

• Ćwiczenia asymetryczne w pozycjach niskich (na czworakach, czołganie się) głównie w odniesieniu do skolioz

• W warunkach odciążenia kręgosłupa i klatki piersiowej, działające trójpłaszczyznowo, zwiększające ruchomość kręgosłupa i korygujące skrzywienia niewielkiego stopnia

Metoda Kenny 1933

Z zakresu kinezyterapii: ćwiczenia bierne z dociskiem powierzchni stawowych, wibracje i drgania naśladujące skurcz mięśnia (w chorobie Heinego-Medina)

Dwa etapy:

• Kocowania i zabiegów parafinowych

• Etap ćwiczeń biernych

Metoda Bobath 1944

Sposób usprawniania dzieci z porażeniem mózgowym. Opiera się na hamowaniu odruchów patologicznych i normalizacji napięcia mięśniowego oraz ułatwianiu wyrobienia prawidłowych odruchów postawy i ruchów dowolnych

Techniki główne:

• Hamowanie

• Ułatwianie

• Nacisk i ciąg, obciążenie i opór

• Umiejscowienie

• Poklepywanie

• Rozluźnienie

Uzupełnienie metody Bobath

• Metoda Finnie 1970 : uzupełnienie metody Bobath o sposób opieki domowej nad dzieckiem z porażeniem mózgowym

• Metoda Hippsa 1970: połączenia zaopatrzenia ortopedycznego z usprawnianiem dzieci z m.p.dz.

Metoda PNF (metoda Kabata-Kaisera) - proprioceptywne nerwowo-mięśniowe ułatwianie1946-1951

Schematy i wzorce ruchów proprioceptywnego nerwowo-mięśniowego torowania

Służy reedukacji w porażeniach i niedowładach, osłabieniach i zanikach mięśniowych

Główne założenia metody:

• Stosuje się ruchy globalne, zgodnie z naturalną pracą mięśni, w płaszczyźnie skośnej

• Stopniowo narastający opór ręczny

• Wykorzystuje się synergizm mięśniowy dla pobudzenia mięśni słabszych

Wykorzystuje się określone schematy ruchu i wzorce ruchowe

Metoda De Lorme`a i Watkinsa 1948

• Metoda treningu siłowego z progresywnie wzrastającym oporem

Metoda Petö 1948-1949

• Nauczanie kierowane, metoda usprawniania dzieci z porażeniem mózgowym po 3 r.ż.

• Celem metody jest przygotowanie dziecka niepełnosprawnego do samodzielnego życia

• Połączenie w całość usprawniania leczniczego, psycho-pedagogicznego i różnych form adaptacji społecznej

Metoda Rood 1952

Pobudzenie agonistów i rozluźnienie antagonistów w leczeniu dzieci z porażeniem mózgowym

Stymulacja receptorów wpływa na motoryczne reakcje pojedynczych mięśni

Rozróżnia się:

• Pędzlowanie

• Pocieranie lodem

• Dotykanie

• Kompresja na stawy

• Klepanie i pchnięcia, wydłużanie

• Powolne poruszanie się

Metoda biofeedback 1952

Metoda biologicznego sprzężenia zwrotnego

Jest metodą dostarczania człowiekowi informacji o biologicznym stanie jego organizmu za pomocą :

• Termometru

• Dynamometru

• Urządzeń elektronicznych

• Elektrofizjologicznych

Świadome wybranie określonych funkcji i procesy przebiegające w sposób nieświadomy

Metody treningu siłowego

• Metoda Hettingera-Mullera (1953) metoda treningu izometrycznego

• Metoda Mac Queena (1953) metoda treningu siłowego ze wzrastającym obciążeniem: ostatecznie 4 sety po 10 powtórzeń z max obciążeniem

• Metoda Rochera (1958) ćwiczenia czynne w odciążeniu oraz czynne w odciążeniu z oporem

Metoda Phelpsa 1956

Metoda rehabilitacji dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym : edukacja mięśniowa, wzmocnienie oraz rozluźnienie i ruch z pozycji rozluźnienia

Uzyskuje się to poprzez ćwiczenia bierne, prowadzone, właściwe, oporowe, automatyczne, czynności manualne

Dzieci nawet z dużymi defektami intelektualnymi są w stanie opanować proste czynności codzienne

Metoda Domana -Delcato 1952-1960

Metoda usprawniania dzieci z porażeniem mózgowym opierająca się na „pętli cybernetycznej” czyli czynnościowy zespół analizatora kinestetycznego, ośrodka scalania i decyzji oraz drogi eferentne.

Celem terapii jest podnoszenie możliwości dziecka w zakresie sprawności: fizycznej, intelektualnej i społecznej

Leczenie manualne 1961

Już w czasach starożytnych stosowano pewne techniki manualne, szkoła osteopatów Stilla 1882, Palmer 1888. Za twórcę nowoczesnej nowoczesnej techniki manualnej i diagnostyki czynnościowej uznaje się Stoddara osteopatę, lekarza medycyny. Następnie w 1984 - Lewit

Metoda Vojty 1964

Metoda wczesnej rehabilitacji dzieci z porażeniem mózgowym

Istotą metody jest torowanie (pobudzanie pól koordynacyjnych w o.u.n.) uzyskane w wyniku przestrzennego i czasowego sumowania bodźców płynących głównie z z oddziaływania na strefy wyzwolenia i odpowiednio zastosowanego oporu

Opiera się na technice odruchowego pełzania, odruchowego przetaczania i postępowania w tzw. sztucznych pozycjach

Metoda ćwiczeń izokinetycznych 1969

Ćw. Izokinetyczne to takie, w których obciążany mięsień działa z określoną prędkością, a opór zmienia się i jest proporcjonalny do maksymalnej siły mięśnia

Ćwiczenia czynne oporowe, opór uzależniony od stopnia zakresu ruchu, specjalne urządzenia dawkujące opór

Metoda Brunnström 1970

• Przystosowanie czynnościowe do zaistniałych zmian patologicznych, głównie po udarach mózgu

Metoda Brunkow 1970

• Specjalne pozycje i techniki wykonywania ćwiczeń, stosowane głównie w schorzeniach OUN w wyniku udarów mózgu

• Przystosowanie czynnościowe do zaistniałych zmian patologicznych

Modele rehabilitacji kardiologicznej A i B 1971

Sposoby postępowania u chorych ze świeżym zawałem serca, modele wg prof. Rudnickiego

Dwa programy rehabilitacji wewnątrzszpitalnej:

• Model A - 21 dni

• Model B - 35-42 dni

Metoda Kaltenborna 1972

Ortopedyczna terapia manualna dla fizjoterapeutów

1/ Ocena stanu ogólnego (ocena biomechaniczna i funkcjonalna)

2/ Leczenie:

• Środki łagodzące ból

• Środki zwiększające ruchomość stawów

• Środki zmniejszające ruchomość

• Informacja-instrukcja-trening

Drenaż ułożeniowy 1975

• Pozycje drenażu ułożeniowego w chorobach układu oddechowego

• Cel: ułatwienie odpływu wydzieliny z dróg oddechowych, głównie w rozstrzeniach oskrzeli, ropniu płuc, stanach pooperacyjnych

Metoda Majocha - 1976

• bierne i czynne korygowanie skrzywień kręgosłupa poprzez dobór pozycji wyjściowych i autokorekcję

• kształtowanie siły i wytrzymałości mięśni poprzez trening siłowy

• usprawnienie układu oddechowego i krążenia poprzez ćwiczenia oddechowe, ogólnie usprawniające i trening pływacki

• wyrabianie nawyku utrzymywania korekcji postawy poprzez stosowanie ”gorsetów przylepcowych”

Metoda CPM (continuous passive motion) ok. 1980

Zmotoryzowane szyny ruchowe przeznaczone do ciągłego, biernego ruchu w stawach

Metoda Mc Kenzie 1980

Badanie postawy ciała, test powtarzanych ruchów, fenomen centralizacji bólów

Metoda Johnstone (1987)

• Dmuchane mankiety „splinty” w usprawnianiu chorych po udarze mózgu

• Ich zadaniem jest hamowanie spastyczności, ułatwienie wyrównania utraconych funkcji, stabilizacja niezbędna do wczesnego obciążania

Inne:

• Metoda PNF Sullivan (1982) zintegrowana droga terapeutyczna poprzez przyjęcie i zestawienie kilku istniejących metod: PNF, Rood, Brunnström, Bobathów

• Metoda terapii manualnej (1984) mobilizacje, manipulacje

• Metoda Connol (1984) taśma przylepna w leczeniu dysfunkcji stawu ramiennego

• Metoda Cotton (1986) ćwiczenia usprawniające czynności chwytne i manipulacyjne ręki

     Wpływ czynników fizycznych na organizm człowieka

- miejscowy

- ogólny

- układ krążenia- wzrost częstości tętna, wzrost objętości minimalnej serca, podwyższenie ciśnienia tętniczego

- układ oddechowy - wzrost wentylacji płuc

- układ kostno- stawowy - odtworzenie beleczek kostnych, -co 3 tygodnie osteoblasty i osteoklasty)

- układ nerwowy -miejscowo- przyspieszenie tempa reakcji, ogólny- poprawa koordynacji

- aparat ruchu -przyrost masy mięśniowej

Czynniki fizykalne mogą być naturalne lub sztuczne, wytworzone przez odpowiednie generatory. Do naturalnych czynników fizykalnych należą czynniki fizyczne biosfery, czyli sfery, w której rozwija się życie zwierzęce i roślinne. Należą do nich: oddziałujące na ustrój ludzki czynniki termiczne, promieniowanie słoneczne, elektryczność, ciśnienie atmosferyczne oraz ruchy i wilgotność powietrza. Różne postacie energii, będące czynnikami fizykalnymi, można w zależności od ich właściwości podzielić w następujący sposób:

• Czynniki termiczne- bodźcem dla organizmu jest energia cieplna, która może być przekazana drogą przewodzenia, przenoszenia i promieniowania lub wytworzona w tkankach w wyniku przepływu prądu o wielkiej częstotliwości, oddziaływaniu na nie pól elektrycznych, magnetycznych lub elektromagnetycznych o wielkiej częstotliwości. Ciepło powstaje również w tkankach pod wpływem drgań mechanicznych o częstotliwości przewyższającej granicę słyszalności ucha ludzkiego, czyli ultradźwięków. Rodzaje termoregulacji:

1. Termoregulacja fizyczna - oddawanie ciepła otoczeniu drogą przenoszenia, przewodzenia lub promieniowania jak pocenie się, parowanie wody

2. Termoregulacja chemiczna - wytwarzanie w tkankach ciepła, polega na wytwarzaniu przez organizm ciepła w wyniku uruchomienia funkcji chroniących przed wyziębieniem np. Skórcze mięśni, wzmożona przemiana materii, regulowana przez obwodowy układ nerwowy.

• Czynnik fotochemiczny- czynnik ten zależy od reakcji fotochemicznych zachodzących w tkankach pod wpływem promieni nadfioletowych.

1. Promieniowanie UV - Jest to promieniowanie elektromagnetyczne, które w widmie promieniowania słonecznego znajduje się bezpośrednio za obszarem fioletu światła widzialnego. Reakcje skóry na promieniowanie słoneczne, są to reakcje fotochemiczne skóry na promieniowanie nadfioletowe pojawiające się po okresie utajenia w postaci rumienia fotochemicznego. Odczyny cieplne pojawiające się natychmiast po naświetleniu promieniami podczerwonymi. U przeciętnego mieszkańca Europy występują 2 rodzaje rumienia: bezpośredni rumień słoneczny, pojawiający się już po 15-20 minutach nasłoneczniania skóry i drugi rumień, pojawiający się po 3-24- godzinnym okresie utajenia. 1. Rumień bezpośredni spowodowany jest rozszerzeniem naczyń krwionośnych skóry pod wpływem działania komponenty cieplnej promieniowania słonecznego. Zanika on po 15-20 min czasu trwania. W czasie jego trwania następuje pocenie się, będące również następstwem działania cieplnego promieniowania słonecznego. 2. Drugi rumień, jest rumieniem fotochemicznym, wywołanym działaniem promieniowania nadfioletowego. Zanika po 2-3 dniach, pozostawiając szaroczerwone zabarwienie skóry 3. grudki, pęcherze, ogniska martwicy oraz przebarwienie

4. rogowacenie naskórka 5. czasami zapoczątkowanie procesu nowotworowego skóry

Odczyn ogólny:

- bóle głowy

- nudności

- przyspieszone tętno

- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

- zwolnienie oddechu

- dreszcze

- podwyższenie temperatury ciała

Odczyn ten występuje ok. 15-30 min po kąpieli słonecznej.

2. Promieniowanie IR - w fizykoterapii wykorzystuje się długości fali z zakresu 770-15000 nm. Źródłem tego rodzaju promieniowania są ciała ogrzane, a długość fali zależy od temperatury tego ciała. W praktyce zabiegowej stosuje się specjalne promienniki , które rozgrzewają się do określonej temperatury, lub specjalne żarówki, które w zależności od rodzaju żarnika emitują promieniowanie o różnej długości (lampa Sollux). Promieniowanie IR wnika, w zależności od długości fali, od 10 do 30 mm w głąb tkanek. Źródłem promieniowania podczerwonego jest Słońce. Efekty działania promieniowania IR wynikają ze stosowania ciepła. Są to: rozszerzenie naczyń krwionośnych, zmniejszenie napięcia mięśni, działanie przeciwbólowe, wzmożenie przemiany materii, odruchowy wpływ na narządy położone głębiej przez pobudzenie receptorów cieplnych skóry. Zastosowania: leczenie niektórych przewlekłych i podostrych stanów zapalnych, zespołów bólowych, jako przygotowanie przed masażem, terapią manualną, jonoforezą, kinezyterapią. Źródłem promieniowania podczerwonego o specyficznych właściwościach są także lasery.

• Czynnik elektrokinetyczny- różnego rodzaju prądy impulsowe powodują pobudzenie tkanki nerwowej i mięśniowej. Wynikiem tego pobudzenia są skurcze mięśni.

• Czynniki elektrochemiczne- istotą działania tych czynników jest przepływ przez tkanki stałego prądu elektrycznego. Ponieważ zaródź komórek oraz płyn pozakomórkowy stanowią roztwór elektrolitów, przepływ prądu powoduje przemieszczenie jonów i zmiany w ich stężeniu, co wpływa z kolei na chemizm tkanek. Czynnik ten stanowi również istotę jontoforezy, która polega na wprowadzeniu do tkanek jonów działających leczniczo.

• Czynniki mechaniczne i kinetyczne- są wytwarzane oddziaływaniem mechanicznym. Przykładem może być ciśnienie hydrostatyczne wody w czasie kąpieli, uderzenie strumienia wody o ciało w zabiegach wodoleczniczych, masaż oraz nacieranie. Czynnik kinetyczny oddziałuje na organizm w przypadkach wykonywania ćwiczeń ruchowych biernych, wspomaganych i czynnych.

Odczyn występuje w tkance w wyniku zadziałania na nią określonej postaci energii i zależy od:

-ilości energii

-czasu działania energii

-właściwości tkanki

Jeśli natężenie danego czynnika fizykalnego jest małe, a czas jego działania krótki, to odczyn jest minimalny lub nie występuje wcale. W celu uzyskania, zatem odczynu konieczne jest dostarczenie do tkanki określonej ilości energii o której decyduje jej natężenie i czas działania.

Najmniejszy stwierdzalny odczyn nazywa się odczynem progowym. Zwiększanie natężenia danego czynnika lub wydłużanie czasu jego oddziaływania nasila oczywiście odczyn tkanki. Stopień odczynu zależy od wrażliwości tkanki na daną postać energii. Przekroczenie granicy zdolności przystosowania się tkanki do bodźca fizycznego powoduje jej uszkodzenie. Granicę tę określa się nazwą wartości progowej tolerancji tkanki, której miarą jest ilość energii dostarczonej w określonym czasie. Wyróżnia się odczyny nieodwracalne, powstałe w wyniku uszkodzenia tkanek, oraz odczyny odwracalne, które ustępują po upływie pewnego czasu. W pierwszym przypadku w zależności od nasilenia bodźca, dochodzi do uszkodzenia tkanki, czyli upośledzenia lub zniesienia jej czynności, oraz zaburzenia lub zniszczenia jej struktury. Rodzaj i stopień odczynu zależy również od stanu czynnościowego tkanki. Tkanki wykazujące prawidłowe czynności regulują w określony sposób, który można przewidywać. Odczyn taki nazywa się odczynem normalnym. W przypadkach, gdy tkanki są zmienione chorobowo lub zaburzone są mechanizmy ustrojowe decydujące o odczynie, może wystąpić skutek odmienny od spodziewanego. Odczyn taki nazywa się odczynem paradoksalnym. Przykładem odczynu paradoksalnego może być reakcja naczyń krwionośnych na bodziec cieplny, występująca niekiedy w zaburzeniach naczynioruchowych, kiedy zamiast spodziewanego rozszerzenia naczyń następuje ich skurcz. Odczyn ustroju na bodźce cieplne może być miejscowy i ogólny.

Homeostaza to zdolność organizmu do utrzymania stałości środowiska wewnętrznego, możliwa dzięki mechanizmom dostosowawczym (gł. związanym z czynnością układy nerwowego i gruczołów dokrewnych), działającym na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Utrzymanie wewnętrznej równowagi wymaga regulowania i/lub kontrolowania wartości najważniejszych parametrów wewnętrznego środowiska organizmu. Należą do nich głównie: temperatura ciała (u organizmów stałocieplnych),

pH krwi i płynów ustrojowych,

ciśnienie osmotyczne,

objętość płynów ustrojowych (stan nawodnienia organizmu),

stężenie związków chemicznych w płynach ustrojowych (np. glukozy w osoczu),

ciśnienie tętnicze krwi,

ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla we krwi.

Mechanizmy wytwarzania odpowiedzi i tym samym regulacji wartości parametru można podzielić na dwie grupy:

fizjologiczne (np. zwiększenie częstotliwości skurczów mięśni w celu podwyższenia temperatury) oraz

behawioralne (np. wyjście z cienia w tym samym celu).

Fizjologiczne mechanizmy opierają się na sprzężeniu zwrotnym (ang. feedback):

ujemnym

W wyniku tego sprzężenia zwrotnego następuje zmiana wartości parametru na zbliżoną do punktu stałego. Zasadniczo osiągnięcie wartości punktu nastawczego jest niemożliwie, toteż wartości zawsze wymagają regulacji (tzw. ang. hunting about the norm). Możliwe jest modyfikowanie wartości punktu stałego w wyniku adaptacji.

wyprzedzającym (wczesnym)

W wyniku tego sprzężenia zwrotnego występuje reakcja na zmiany parametru kontrolowanego, pomimo że w chwili odpowiedzi wartość parametru pozostaje jeszcze w zakresie wartości akceptowalnych (np. picie wody w czasie jedzenia przez szczury).

dodatnim

W wyniku tego sprzężenia zwrotnego występuje reakcja na bodziec, poprzez pogłębienie wartości nieprawidłowej dla innego celu (np. odczuwanie bólu na poziomie neurotransmiterów). W tym sprzężeniu pewne parametry są regulowane, podczas gdy inne mogą przyjmować wartości różne od akceptowalnych i nie podlegają regulacji (ale pozostają pod kontrolą).

Prawo Dastre-Morata, które brzmi: „bodźce termiczne (zimno lub ciepło), działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam, jak naczynia skóry”. Zgodnie zatem z tym prawem, jeśli naczynia krwionośne skóry ulegają pod wpływem ciepła rozszerzeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej ulęgną zwężeniu; jeżeli zaś naczynia krwionośne skóry ulegną pod wpływem zimna zwężeniu, to duże naczynia klatki piersiowej i jamy brzusznej rozszerzają się. Odczyn naczyń krwionośnych nerek, śledziony i mózgu na bodźce termiczne działające na duże powierzchnie skóry jest taki sam, jak odczyn naczyń skóry.

Prawa kompensacji sformułowane przez rosyjskiego fizjologa Anochina:
1. Każdy żywy organizm ma mechanizmy fizjologiczne pozwalające na zastąpienie funkcji różnych narządów, których prawidłowe działanie zostało zaburzone wskutek defektu wywołanego chorobą, urazem czy innymi czynnikami o charakterze destrukcyjnym.
2. Uruchomienie rezerw czynnościowych (kompensacyjnych) może nastąpić tylko w sytuacji zaburzenia czynności podstawowych mechanizmów fizjologicznych, odpowiedzialnych za daną funkcję.
3. Procesy kompensacji zostają uruchomione bez udziału woli i niezależnie od tego, który narząd uległ uszkodzeniu. Samoistny rozwój tych procesów przeważnie nie jest korzystny dla odzyskania utraconych funkcji i dlatego wymaga sterowania poprzez kinezyterapię.
4. Powrót, reedukacja utraconych funkcji, nie jest procesem trwałym. Wymaga stałego treningu przy zmieniających się, korzystnie dobieranych bodźcach fizjologicznych, których skuteczność musi być potwierdzona przez analizator kinestetyczny.

Wydolność fizyczna - są to potencjalne możliwości wykonywania intensywnej pracy przy nieznacznych zmianach podczas zmęczenia i szybkim, efektywnym wypoczynku. Wydolność fizyczna zależy od wielu różnorodnych czynników, któ­re usystematyzować można następująco:
1. Przemiany energetyczne w ustroju;
a. procesy tlenowe
b. procesy beztlenowe
c. rezerwy energetyczne
2. Sprawność koordynacyjna nerwowo-mięśniowa wyrażona, siłą, szybkością i precyzją ruchów - techniką
3. Termoregulacja oraz gospodarka wodno-elektrolitowa
4. Właściwości budowy ciała /wysokość", ciężar, rozwój masy mięśniowej, wiek, płeć/
5. Czynniki psychiczne;
a. predyspozycje osobowościowe
b. motywacja
c. taktyka

Pod pojęciem sprawności fizycznej rozumie się najczęściej „aktualną możliwość wykonywania czynności ruchowych wymagających zaangażowania siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej (zwinności), gibkości. Do oceny jej poziomu, niezależnie od testów ruchowych - przeprowadza się często ocenę właściwości psychofizycznych cech budowy ciała”.

Aktywność ruchowa, to niezbędna ilość ruchu - ćwiczeń fizycznych - potrzebna do rozwoju i zachowania zdrowia każdego człowieka. Prawidłowy przebieg procesów fizjologicznych i metabolicznych uwarunkowany jest koniecznością zapewnienia organizmowi człowieka optymalnej lub przynajmniej minimalnej ilości ruchu. Ćwiczenia fizyczne mają ogromny wpływ na motorykę i fizjologię człowieka. Ruch jest podstawą prawidłowego funkcjonowania układów:

1. ruchu

2. nerwowego

3. oddechowego

4. trawiennego

5. krążenia

Układ ruchu

a) stawy i kości (ukł. bierny)

 utrzymywanie zakresu ruchu w stawie lub zwiększenie przypadku ograniczenia

 ruch i ćwiczenia kształtują powierzchnie stawowe

 warunkują elastyczność i sprężystość torebek stawowych i więzadeł

 wpływają na prawidłowe uwapnienie kości

b) mięśnie (ukł. czynny)

Odpowiednio dobrana forma ruchu wpływa:

 kształtująco na zdrowie (mięśni)

 zwiększenie ich masy i siły

 utrzymanie prawidłowej długości i elastyczności

 rozwija zdolność ich reagowania na bodźce

 skurcz i rozkurcz mięśni poprawia krążenie krwi na obwodzie i dopływ chłonki naczyniami chłonnymi

 lepsze ukrwienie mięśnia powoduje lepsze zaopatrzenie ich w tlen i glikogen

 właściwy odpływ krwi żylnej usuwa produkty przemiany materii, zmęczenia głównie kwas mlekowy

Układ nerwowy

Ruch w zależności od formy może być bodźcem dla układu nerwowego lub reakcją tego układu.

 Ćwiczenia czynne spełniają rolę czynnika pobudzającego ośrodkowy układ nerwowy.

 Ćwiczenia ruchowe rozwijają pamięć ruchową, szybkość i łatwość oddziaływania na bodźce zewnętrzne.

 Specjalne ćwiczenia zmniejszają lub usuwają zaburzenia równowagi i koordynacji ruchu.

Układ oddechowy

Ruch i odpowiednie ćwiczenia wpływają na:

 Naukę prawidłowego oddychania.

 Zwiększają pojemność życiową płuc.

 Działają kształtująco na klatkę piersiową i postawę człowieka.

Układ oddechowy ma zasadniczy wpływ na sprawność fizyczną człowieka.

Układ trawienny (moczowo - płciowy)

Ćwiczenia i ruch zwiększają:

 Sprawność mięśni gładkich i wydolność narządów leżących w jamie brzusznej i miednicy.

 Działają dodatnio na czynność żołądka, jelit, wątroby i nerek.

 Zapobiegają zaparciom.

Zapobiegają zaleganiu moczu w drogach moczowych, a więc zapobiegają infekcjom i tworzeniu się kamicy nerkowej i kamieni moczowych.

 Ćwiczenia rozluźniające specjalne mogą w znacznym stopniu pomóc w usunięciu powyższych zmian.

Układ krążenia

Główny narząd układu krążenia -¬ serce - ma dużą zdolność adaptacji w zależności od potrzeb organizmu.

Ruch i praca właściwie dozowane wpływają na:

 Wydolność i sprawność układu krążenia.

 Dopływ krwi tętniczej do obwodu.

 Odpływ krwi żylnej i chłonki.

Fizjoterapia jest pojęciem nierozerwalnie związanym z "rehabilitacją medyczną". Przez fizjoterapię rozumie się zespół metod leczniczych wykorzystujących zjawisko reaktywności organizmu na bodźce. Dzieli się głównie na:

Kinezyterapia: Zasadnicze kryteria podziałowe grupują ćwiczenia wokół kilku podstawowych zagadnień. Zaliczamy tu;

- formy kinezyterapii

- metody kinezyterapii

- zasięg oddziaływania ćwiczeń leczniczych

- cele tych ćwiczeń

Na formy kinezyterapii składają się czynniki czasowe - określają czas trwania zajęć z pacjentem, są bardzo zróżnicowane, związane z rodzajem dysfunkcji i ogólnym stanem chorego. Czynniki przestrzenne - dotyczą miejsca przeprowadzenia ćwiczeń, są uzależnione od lecznictwa ( ćwiczenia w łóżku, poza łóżkiem, na sali chorych, na boisku, sali gimnastycznej czy w terenie). Czynniki organizacyjne powiązane z wyżej wymienionymi, dzielą ćwiczenia lecznicze na wykonywane indywidualnie, bądź zespołowo.

Metody kinezyterapii służą realizacji określonych celów za pomocą rozmaitych środków kinezyterapii. Wyróżniamy m.in. metody całościowe ( syntetyczne) - wskazuje na nauczanie ruchu jako całości. Metody analityczne - polegające na dzieleniu struktury ruchu na części, osobne wyuczenie tych części ruchu i łączenie ich w całość w końcowym etapie. Metoda mieszana - polega na równoczesnym lub naprzemiennym stosowaniu dwóch wyżej wymienionych metod.

Zasięg oddziaływania ćwiczeń leczniczych dzieli wszystkie ćwiczenia na takie, których działanie jest miejscowe lub ogólne. Mówiąc o zasięgu, trzeba pamiętać, że oddziaływanie bywa ukierunkowane nie tylko na określoną okolice ciała , ale na konkretny układ, narząd i tkankę. Możliwości selektywnego oddziaływania są ograniczone, wobec czego wpływ ćwiczeń niejednokrotnie jest miejscowy i ogólny. Znajomość tego faktu jest bardzo ważna, gdyż powala uniknąć negatywnych skutków ćwiczeń . Decydujące znaczenie ma tutaj; rodzaj ćwiczeń, wielkość oporu, tempo, czas trwania i stan ćwiczącego.

Cel ćwiczeń leczniczych stanowi najważniejsze kryterium ich podziału. Cele w kinezyterapii mogą być różnie formułowane, w zależności od ich miejsca w hierarchii celów. Należy jednak pamiętać, że cele niższego rzędu służą celom wyższym, oraz że ten sam cel może być osiągnięty przez różne ćwiczenia- lub jedno ćwiczenie może służyć różnym celom. Podstawą do formułowania celu jest stan chorego.

Kinezyterapia o działaniu miejscowym

- obejmuje wszystkie działania lecznicze i środki pomocnicze, które dotyczą narządu w którym umiejscowione jest schorzenie

- zmierza do wytwarzania mechanizmów kompensacji miejscowej, szczególnie w sytuacjach gdy nie ma możliwości osiągnięcia stanu poprzedzającego chorobę

- stałe wskaźniki fizjologiczne tj.: tętno, ciśnienie, rytm oddechowy nie powinny ulec zmianie

- nie oddziaływuje na wydolność ogólnoustrojową

- może być stosowana nawet u pacjentów w stanach ciężkich

- jest silnie związana z: fizykoterapią, farmakologią, balneologią czy masażem

Do kinezyterapii o działaniu miejscowym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

1. ćwiczenia bierne- to ćwiczenia wykonywane przez terapeutę, który porusza różnymi odcinkami ciała pacjenta, stosowane wówczas, gdy ruch czynny nie jest możliwy do wykonania, lub jest możliwy do wykonania w pewnym zakresie albo przeciwwskazany.

2. ćwiczenia czynno-bierne- pacjent zwalnia nadmiernie napięte mięśnie a terapeuta wykonuje bierny ruch w stawie

3. ćwiczenia samowspomagane- są to ćwiczenia gdzie pacjent siłą mięśni kończyny zdrowej wspomaga pracę osłabionych mięśni kończyny przeciwnej, lub kończyną górną wspomaga ruch kończyny dolnej.

- Stosuje się zestaw linowo-bloczkowo

Ćwiczenia samowspomagane łatwo wykonuje się w kabinie z kraty lub wokół tej kraty

- Laska gimnastyczna

- Mogą być również formą autoredresji

4. ćwiczenia czynne w odciążeniu- samodzielne wykonanie ruchu przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała poprzez:

- podwieszenie kończyny - podwieszenie osiowe na podwieszkach i linkach w kabinie z kraty lub innych systemach podwieszeń ( therapy-master - podwieszenie nad osią stawu ) ( kabina UGUL-a ) - zmniejszenie tarcia o podłoże, wykorzystanie płaszczyzn poślizgowych

- podtrzymanie kończyny przez kinezyterapeutę

- zanurzenia w wodzie

5. ćwiczenia czynne wolne- samodzielne wykonanie ruchu z pokonaniem ciężaru ćwiczonego odcinka ciała, bez przyborów, np.:

- unoszenie kończyn bez przyborów i przyrządów z pokonaniem ciężaru odcinka ciała

6. ćwiczenia czynne z oporem - ą to ćwiczenia w trakcie których chory pokonuje ciężar ćwiczonego odcinka ciała oraz siłę zewnętrzną przeciwdziałającą wykonywanemu ruchowi:

- system bloczkowo-ciężarkowy

- maszyny do ćwiczeń oporowych

- hantle , sztangielki, sztanga, itp.

( metoda De Lorme, Mc Quena, piramida, itd. )

7. ćwiczenia prowadzone - ćwiczenia czynne wykonane z pomocą terapeuty lub samego chorego ( samowspomagane )

8. inne formy ćwiczeń i oddziaływań:

a) ćwiczenia redresyjne - redresje = rozciąganie przykurczonych tkanek miękkich okołostawowych lub mięśni

b) wyciągi redresyjne - fizjoterapeutyczne: wyciąg szyjny, lędźwiowy (pętla Glissona )

c) ćwiczenia synergistyczne - kontralateralne - druga kończyna ćwiczona z oporem(max) ipsilateralne - ćwiczenia wolne od opatrunku gipsowego tej samej kończyny, ćw. z oporem ( max)

d) ćwiczenia oddechowe - prawidłowe oddychanie zwiększające wydolność oddechową

e) ćwiczenia relaksacyjne - odpowiednie pozycje ciała, zmniejszenie napięcia mięśni

f) ćwiczenia czynności samoobsługowych - ćwiczenia przypominające np. mycie się, jedzenie, ubieranie się, samoobsługę, itp.

g) ćwiczenia w odciążeniu z oporem

h) ćwiczenia sterowane

i) pionizacja i nauka chodu - w oddziale szpitalnym ( w łóżku i na stole pionizacyjnym )

v nauka chodzenia - asekuracja, laski, kule, balkoniki, szyna sufitowa, itp. )

j) ćwiczenia manualne

Kinezyterapia o działaniu ogólnym

- opiera się na zdrowych, nie objętych procesem patologicznym częściach ciała

- jej zadaniem jest powrót co najmniej do stanu sprzed zachorowania, lub uzyskanie kompensacyjnych przyrostów wszystkich składowych sprawności ogólnej co decyduje o wynikach kinezyterapii

- chodzi o poprawę siły mięśniowej i wytrzymałości dzięki wysiłkom o charakterze ogólnym

- zajęcia prowadzi się grupowo w zespołach jednolitych pod względem jednostki chorobowej, wydolności ogólnej, wieku i płci

Do kinezyterapii o działaniu ogólnym zaliczamy następujące rodzaje ćwiczeń:

1. ćwiczenia ogólnousprawniające / ogólnokondycyjne - wytrzymałościowe

- siłowe

- wytrzymałościowo - siłowe

- kształtujące ( drabinka, ławeczka, przybór, współćwiczący )

2. ćwiczenia gimnstyki porannej - wykonywanie ruchów we wszystkich stawach

3. ćwiczenia w wodzie

- odciążenie ( wykonane wolno )

- rozluźnienie, wzmocnienie ( opór ),(wanny, tank Hubbarda, baseny rehabilitacyjne i ogólne)

4. sport inwalidów

Metody kinezyterapeutyczne

- dostosowanie dokładnie opracowanych schematów i postępowań oraz wzorców ruchowych do leczniczych potrzeb określonych jednostek chorobowych czy jednorodnych pod względem etiologii schorzeń

- u podstaw większości z tych metod leży poszukiwanie zależności między rozwojem struktur nerwowo-mięśniowych a ruchem

- ich zadaniem jest przeciwdziałać zmianom powstałym w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, narządu ruchu lub w obu tych układach jednocześnie

Wybrane metody kinezyterapeutyczne:

1. metody mechaniczne

a) Metoda Cyriaxa

b) Metoda Dobosiewicza

c) Metoda Hoppe

d) Metoda Kaltenborna-Evjentha

e) Metoda Karskiego

f) Metoda Klappa

g) Metoda Kostewicza

h) Metoda Majocha

i) Metoda McKenzie

j) Metoda Siwka-Tylmana

2. metody neurofizjologiczne

a) Metoda Brunkow

b) Metoda NDT Bobath

c) Metoda PNF

d) Metoda Vojty

3. metody edukacyjne

a) Metoda Ayres

b) Metoda Domana

c) Metoda Petö

d) Metoda Pilatesa

e) Metoda S-E-T

f) Metoda Sherborne

Zasadnicze kryteria podziałowe i podział zabiegów fizykalnych

W odróżnieniu od ćwiczeń leczniczych, podział zabiegów fizykalnych wg form nie ma większego znaczenia. Jeśli chodzi o zasięg wykonywanych zabiegów, można powiedzieć, że każdy z wykonywanych zabiegów ma działanie miejscowe lub miejscowe i ogólne łącznie, a o zasięgu tym decyduje tylko szczegółowa technika wykonywania danego zabiegu. W tym świetle można więc zaproponować następujące kryteria podziałowe;

- rodzaj zastosowanej energii

- rodzaj działających czynników fizykalnych

- cel aplikowanych zabiegów

Fizykoterapia jest działem fizjoterapii wykorzystującym w leczeniu i profilaktyce czynniki fizyczne: światło, dźwięk, energię mechaniczną lub elektryczną. Każdy z zastosowanych czynników może działać miejscowo lub ogólnie w zależności od wielkości powierzchni ciała jaka jest poddana zabiegowi. Wyróżnić możemy podstawowe działy fizykoterapii;

Światłolecznictwo- czynnikiem działającym terapeutycznie jest światło: widzialne, podczerwone lub ultrafioletowe. W zależności od długości fali świetlnej w organizmie wywołuje określone reakcje. Główne działania: przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, gojenie ran.

Termoterapia - dzieli się ją w zależności od tego, w jaki sposób zaliczone do niej zabiegi wpływają na gospodarkę cieplną , a pośrednio na receptory temperatury organizmu ludzkiego. Składa się na nią :

Ciepłolecznictwo- które swoimi zabiegami dostarcza organizmowi ciepło lub powoduje powstanie ciepła w jego tkankach. Ciepło jest wytwarzane przez aparaty fizykoterapeutyczne bądź czerpane z parafiny (parafinoterapia), wody (wodolecznictwo), borowiny (peloidoterapia). Główne działanie polega na poprawie ukrwienia, rozszerzeniu naczyń krwionośnych, lepszym „odżywieniu” tkanek.

Ciepłolecznictwo wykorzystywane jest bardzo często jako przygotowanie do zabiegów masażu czy kinezyterapii. Przygotowuje organizm, czy daną grupę mięśniową do zabiegów.

Zimnolecznictwo - odbiera organizmowi ciepło, a które jeśli posługuje się temperaturami poniżej 0˚ C zalicza się do krioterapii. Leczenie zimnem obejmuje wiele metod o różnym działaniu. Wymienia się tutaj; zimną hydroterapię, lód ( kąpiele, okłady, nacierania), zimne opatrunki, gaz chłodzący, nadmuch zimnego powietrza itd. Działanie zimna ma na celu, zmniejszenie i uśmierzenie bólu, zahamowanie stanu zapalnego, zwężenie naczyń oraz ich okresowe rozszerzenie, przekrwienie czynne, zmniejszenie lub ustąpienie obrzęków

Elektrolecznictwo- to bardzo obszerny dział w fizykoterapii. Środkiem terapeutycznym jest tu oczywiście prąd elektryczny. W zależności od rodzaju prądu (prąd stały, prąd zmienny, prąd diadynamiczny, prąd interferencyjny itp. ma różne działanie np. przeciwbólowe, rozkurczające, przeciwzapalne. Elektroterapia wykorzystywana jest głównie w zmianach zwyrodnieniowych kręgosłupa, schorzeniach układu nerwowego obwodowego i ośrodkowego, zmianach reumatycznych, urazach sportowych. Istnieje też specyficzne zastosowanie elektroterapii. Wykorzystując pole elektryczne można do organizmu wprowadzić lek. Takie zabiegi nazywane są jonoforezą lub jonoforezą.

Leczy się nimi m.in. - blizny, ostre stany bólowe, zwyrodnienia..

Ultradźwięki- fala dźwiękowa jest wykorzystywana jako środek leczniczy. Jej charakterystyczne działanie pozwala leczyć następujące schorzenia: zmiany zwyrodnieniowe. zmiany reumatyczne; wyrośla kostne (ostrogi piętowe, osteofity); obrzęki stawów; stany po urazach (skręcenia, zwichnięcia, naderwania ścięgien) itp.

Wodolecznictwo ( hydroterapia) - ma bardzo szerokie zastosowanie i w zależności od temperatury, sposobu wykorzystania wody wykonywane są rożne zabiegi: kąpiele, okłady, natryski, bicze, zawijania. W terapii wodą wykorzystywane są dwa czynniki: cieplny i mechaniczny:

W zależności od temperatury wody i siły, z jaką działa na organizm wywołuje określone reakcje. Ciepła woda ma działanie rozluźniające, odżywcze. Zimna woda ma charakter hartujący, powoduje usprawnienie pracy układu krwionośnego i mięśniowego. Wszelkiego rodzaju natryski czy bicze wykorzystują dodatkowo ciśnienie wody porównywalne są w swym działaniu do masażu. Silnie oddziałują na skórę, powodują jej przekrwienie a zatem odżywienie i poprawę pracy gruczołów. Działają przeciwbólowo. Kąpiele często połączone są z dzianiem środków leczniczych- wykorzystywane są zioła lub związki chemiczne, które w zależności od użytej substancji powodują określone reakcje w organizmie.

Warto w tym momencie wspomnieć o balneoterapii, która obejmuje te same zabiegi co hydroterapia, lecz wykorzystuje do tego wody mineralne.

Przy omawianiu podstawowych działów fizykoterapii, nie zapominajmy , o wziewaniach, czyli zabiegach, których celem jest wprowadzenie do dróg oddechowych rozmaitych leków, dzięki czemu wywierają one miejscowe działanie lecznicze i to na dużej powierzchni.

Masaż jest formą oddziaływania na ustrój, za pomocą której wykorzystuje się bodźce mechaniczne, głównie w postaci ucisku na tkanki w celu wywołania odczynów fizjologicznych.

Rodzaje masażu;

Masaż ręczny

1. Masaż klasyczny

2. Masaże specjalne;

a) masaż stref odruchowych;

- masaż stref mięśniowych

- masaż segmentary

- masaż tkanki łącznej

- masaż okostnej

b) drenaż limfatyczny

c) ręczny masaż podwodny

Masaż mechaniczny

1. Masaż podwodny z zastosowaniem ciśnienia strumienia wody

2. Masaż podwodny z zastosowaniem strumienia powietrza

3. Masaż podciśnieniowy

4. Masaż wibracyjny

5. Masaż wirowy

6. Masaż wykonywany za pomocą różnych urządzeń

Masaż klasyczny wykonuje się wyłącznie za pomocą rąk terapeuty. Podstawowymi ruchami w tym masażu są; głaskanie, rozcieranie, ugniatanie, oklepywanie i wibracja. Zasadą jest wykonywanie tych ruchów od obwodu do środka ciała, zgodnie z kierunkiem przepływu krwi żylnej. Masaż ten zawsze wykonujemy na obnażonej części ciała, przy wygodnym ułożeniu pacjenta. Nie powinien on sprawiać pacjentowi bólu, winien być wykonany na granicy bólu z przyjemnością.

Masaż segmentarny bazuje na tych samych ruchach rąk terapeuty, co i masaż klasyczny. Wykorzystuje się tu jednak znajomość neurofizjologicznych powiązań pomiędzy określonymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, mięśni i naczyń, a narządami wewnętrznymi. Powiązania te zachodzą na poziomie odpowiednich segmentów rdzeniowych, działając więc na odpowiedni segment skórny, lub na korzeń nerwowy, uzyskuje się efekt leczniczy również i w odległych obszarach ustroju, unerwianych przez ten sam segment rdzeniowy- głównie w obszarze narządów wewnętrznych.

Drenaż limfatyczny -. to rodzaj specjalistycznego masażu wspomagającego odpływ chłonki z kończyn. Masaż ten może być wykonywany przez wyspecjalizowanego masażystę lub specjalnym urządzeniem: Rodzajem rękawu o automatycznym cyklu pompowania, dzięki czemu gromadząca się chłonka jest odprowadzana z kończyn.

Masażysta wykonujący drenaż limfatyczny powinien pamiętać o dużej ilości środka poślizgowego, w celu wyeliminowania tarcia.

Masaż podwodny - polega na tym, że na ciało pacjenta zanurzone w wodzie o temp. 35-38 C, kieruje się strumień wody o temp.40-50 C. Wąż zabiegowy bywa zakończony specjalnymi nasadkami, dzięki czemu wydobywa się z niego strumień wody o pożądanym kształcie. Podczas wykonywania takiego masażu strumień wody przesuwa się wzdłuż masowanych odcinków ciała - od obwodu przyśrodkowo omijając wrażliwe okolice ciała.

Masaż wibracyjny - źródłem energii jest tutaj odpowiedni generator drgań o napędzie elektrycznym bądź wodnym ( aquavibron ). Dzięki doborowi odpowiedniej końcówki można tu oddziaływać na różnie wielki odcinek ciała.

Masaż podciśnieniowy - polega na miejscowym naprzemiennym stosowaniu podwyższonego i obniżonego ciśnienia atmosferycznego, na kończynę dolną lub górna umieszczoną w komorze barycznej. Masaż ten powoduje poprawę krążenia krwi i limfy w okolicach poddanych zmianom ciśnienia, przyspiesza usuwanie produktów przemiany materii, usprawnia dostawę tlenu i substancji energetycznych.

Geriatria - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami wieku podeszłego. W okresie starzenia się organizmu ujawniają się zmiany inwolucyjne, dolegliwości i schorzenia typowe dla tego wieku, które nakładają się na występujące już wcześniej choroby. „Wielkie problemy geriatryczne” określane są jako przewlekłe i wieloprzyczynowe zespoły starczej niesprawności, prowadzące do utraty niezależności i kontroli nad życiem. Obciążają również opiekunów osób starszych. Do wielkich problemów geriatrycznych zalicza się zaburzenia zwieraczy (nietrzymanie moczu i stolca), zespoły psychopatologiczne (otępienie, depresja, zespoły splątania), upośledzenie lokomocji, równowagi i upadki, upośledzenie zmysłu wzroku/ słuchu. Wraz z procesem starzenia się organizmu w ciele i psychice zachodzą charakterystyczne zmiany. Rozwijają się choroby wieku starczego takie jak choroba Alzheimera, Parkinsona czy nadciśnienie tętnicze. Następują również zmiany w fizjologii, takie jak:

• zanik komórek funkcjonalnie czynnych różnych narządów i zastępowanie ich przez tkankę łączną ( stłuszczanie wątroby);

• przekształcenie budowy i czynności skóry prowadzące do osłabienia jej roli jako bariery ochronnej organizmu;

• spadek podstawowej przemiany materii ze 100% w wieku 40 lat do ok. 80% powyżej 80 roku życia, upośledzenie czynność wątroby, spadek aktywności enzymów;

• procentowy wzrost zawartości tłuszczu w organizmie, a spadek zawartości wody;

• spadek przepływu nerkowego osocza ze 100% w wieku ok. 30 lat do ok. 50% powyżej 80 roku życia; zmniejsza się też przepływ krwi przez inne narządy;

• obniżenie kwasowości soku żołądkowego;

• Zmiany w układzie krążenia:

• - zmiany w konfiguracji klatki piersiowej

- pogorszenie pracy prawej komory serca

- zmniejszenie wymiaru osi długiej

- zwiekszenie wymiaru przednio-tylnego

- poziome uło_enie serca, le_y na przeponie

- utrata elastyczności

- zaburzenie ultenowania tkanek

- spadek wydolnosci krążeniowo-oddechowe

- zmiana toru oddychania

• Zmiany w układzie oddechowym:

- zaburzenia oczyszczania drzewa oskrzelowego

- następstwo deformacji klatki piersiowej

Pediatria - specjalność medycyny zajmująca się zdrowiem i chorobami człowieka w wieku dziecięcym i rozwojowym (do 18 roku życia, później leczenie przejmuje najczęściej internista).

Niektóre schorzenia to: Choroby zakaźne przewodu pokarmowego, wirusowe zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, wszawica, akarioza i inne inwazje pasożytnicze i inne choroby zakaźne. Choroby tarczycy, cukrzyca, zaburzenia innych gruczołów wydzielania wewnętrznego

Niedożywienie, otyłość i inne zespoły z przekarmienia, choroby metaboliczne, choroby serca, choroby naczyń mózgowych i inne i nieokreślone zaburzenia układu krążenia

Ostre zakażenie górnych dróg oddechowych, zapalenie płuc i grypa inne ostre zakażenie dolnych dróg oddechowych i nne choroby opłucnej i układu oddechowego.

Choroba jamy ustnej, gruczołów ślinowych, żuchwy i szczęk

Choroby przełyku, żołądka i dwunastnicy

Choroby wyrostka robaczkowego

Choroby otrzewnej

Choroby wątroby

Schorzenia pęcherzyka żółciowego, przewodu żółciowego i trzustki

Schorzenia układu moczowo-płciowego

Wrodzone wady układu krążenia

Wrodzone wady układu oddechowego

Wrodzone wady rozwojowe układu moczowego

Inne wrodzone wady rozwojowe

Neurologia - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami obwodowego układu nerwowego i ośrodkowego układu nerwowego. Neurologia i psychiatria są dziedzinami pokrewnymi, a niektóre choroby są domeną zarówno neurologa jak i psychiatry. Neurologia zajmuje się głównie schorzeniami, których podłożem jest proces uszkadzający układ nerwowy, a psychiatria z kolei zajmuje się głównie chorobami, których podłożem jest biochemiczne zaburzenie funkcjonowania mózgu jako całości.

Najczęstsze choroby układu nerwowego:

Zakażenia układu nerwowego (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu)

Choroby naczyniowe (np. krwotok śródmózgowy, zawał mózgu, przemijający napad niedokrwienny- TIA)

Zaburzenia dotyczące płynu mózgowo-rdzeniowego (np. wodogłowie)

Guzy (np. oponiaki, glejaki)

Urazy układu nerwowego (np. ból neuropatyczny, uszkodzenia popromienne)

Urazy okołoporodowe i zaburzenia rozwojowe (np. mózgowe porażenie dziecięce)

Choroby genetyczne (np. choroba Wilsona)

Choroby mitochondrialne (np. dziedziczna neuropatia nerwu wzrokowego Lebera)

Zaburzenia nerwowo-skórne (np. choroba Recklinghausena)

Neuropatie obwodowe (np. porażenie nerwu promieniowego)

Zespoły otępienne (np. choroba Alzheimera)

Ataksje dziedziczne (np. choroba Friedreicha)

Zaburzenia ruchowe (np. choroba Parkinsona, choroba Huntingtona)

Choroby rdzenia kręgowego (np. jamistość rdzenia)

Choroby złącza nerwowo-mięśniowego (np. miastenia)

Miopatie (np. dystrofia mięśniowa Duchenne'a)

Choroby demielinizacyjne (np. stwardnienie rozsiane)

Choroby autonomicznego układu nerwowego (np. rodzinna dysautonomia)

Zaburzenia napadowe (np. padaczka, migrena, zaburzenia snu)

Ortopedia i chirurgia urazowa inaczej ortopedia i traumatologia zajmuje się diagnostyką i leczeniem operacyjnym chorób i urazów narządów ruchu: szkieletu (z wyjątkiem kości czaszki), układu więzadłowo-stawowego oraz uszkodzeń mięśni, nerwów i naczyń. Dziedziny medycyny zajmujące się schorzeniami i urazami układu kostno-stawowego (kości, kręgosłupa, stawów, (struktury wewnątrz i wokół stawów) i narządu ruchu) takimi jak: Choroba zwyrodnieniowa stawów, Choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa szyjnego, Dna rzekoma, Zapalenie stawów, złamania: otwarte i zamknięte, skręcenia, zwichnięcia, Reumatoidalne zapalenie stawów,

Pulmonologia, pneumonologia jest działem medycyny zajmującym się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób układu oddechowego.

Najczęstsze choroby układu oddechowego:

Astma oskrzelowa Gruźlica, Mukowiscydoza, Odma opłucnowa, Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), Pylica płuc, Rozstrzenie oskrzeli, Rak płuca, Sarkoidoza, Śródmiąższowe choroby płuc, Zapalenie oskrzeli, Zapalenie płuc

Kardiologia - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami i wadami układu sercowo-naczyniowego (serca, aorty i mniejszych naczyń krwionośnych), ich rozpoznawaniem i leczeniem. Schorzenia jak: zawał serca Powikłania zawału Nadciśnienie tętnicze Miażdżyca, Niewydolność serca Choroba niedokrwienna Diagnostyka serca Wady serca Arytmia.

Reumatologia - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami reumatycznymi (metabolicznymi, zapalnymi, zwyrodnieniowymi) kości, stawów (układu kostno-stawowego), a także ogólnoustrojowymi stanami zapalnymi tkanki łącznej (kolagenozy), ich rozpoznawaniem, leczeniem oraz zapobieganiem.

Choroby reumatologiczne: reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, zespół Sjögrena, twardzina, choroba zwyrodnieniowa stawów, fibro mialgia, sarkoidoza, dna moczanowa, układowe zapalenia naczyń

Onkologia - dziedzina medycyny zajmująca się schorzeniami nowotworowymi, ich rozpoznawaniem i leczeniem takimi jak: rak piersi, przewodu pokarmowego, skóry, nowotwory głowy i szyi. rak macicy rak mózgu rak nerek rak odbytu rak pęcherza moczowego rak płuca rak prostaty, rak szyjki macicy rak żołądka białaczka chłoniak rak rak jajnika rak jądra rak jelita grubego rak krtani rak macicy rak mózgu rak nerek rak odbytu rak pęcherza moczowego rak piersi rak płuca rak prostaty rak skóry rak szyjki macicy rak żołądka ziarnica złośliwa czerniak itd.

Chirurgia - dziedzina medycyny zajmująca się leczeniem operacyjnym. Jest nauką nadrzędną i zawiera wiele podspecjalności. Sama nazwa chirurgia identyfikowana jest z dziedziną o nazwie chirurgia ogólna. Jest to kliniczna dziedzina medycyny. Oprócz chirurgii zabiegowej istnieje jednak szeroki zakres chirurgii zachowawczej. Praca chirurga jest ciągłym wybieraniem mniejszego ryzyka. Niekiedy okazuje się, że mniejszym ryzykiem jest zaniechanie operacji, np. leczenie operacyjne małej przepukliny u pacjenta z ciężką niewydolnością oddechową stanowi większe ryzyko niż zaniechanie operacji.

Część ogólna (wstęp do chirurgii) dotyczy ogólnych zasad gojenia ran, zakażeń, przetaczania krwi, żywienia, regulacji gospodarki elektrolitowej organizmu, postępowania przed- i pooperacyjnego, zasad doraźnej pomocy w stanach zagrożenia życia, ogólnych zasad techniki operacyjnej (niektórzy autorzy do części ogólnej chirurgii zaliczają zagadnienia związane z leczeniem przepuklin).

Część szczegółowa obejmuje działy narządowe jak:

chirurgia klatki piersiowej

chirurgia naczyniowa

chirurgia przewodu pokarmowego

chirurgia sercowo-naczyniowa

chirurgia układu nerwowego

urologia

chirurgia szczękowo-twarzowa

oraz szczególne działy jak:

chirurgia onkologiczna

chirurgia urazowa

ortopedia

Do najmłodszych działów należy chirurgia przeszczepiania narządów (transplantologia).Całkowicie odrębny dział chirurgii stanowi chirurgia dziecięca. Dziecko może być operowane wyłącznie przez chirurga dziecięcego, na oddziale chirurgicznym dla dzieci, ponieważ nie jest ono miniaturą dorosłego. Leczenie dziecka przez chirurga dla dorosłych dopuszczalne jest jedynie w stanach zagrażających życiu.

---