TUROWSKI: CZŁOWIEK ISTOTĄ SPOŁECZNĄ
KONCEPCJA TEOLOGICZNA (pochodzenie): człowiek, jako twór Boga rodzi się ludzki. Człowiek rodzi się z pewną naturą ludzką, która jest wrodzona, przekazywana genetycznie.
KONCEPCJA SOCJOLOGICZNA (rozwój): Człowiek nabywa cechy specyficznie ludzkie w drodze socjalizacji. TABULA RASA. Jednostka ludzka zyskuje człowieczeństwo dopiero dzięki życiu społecznemu.
Dowody przemawiające za koncepcją teologiczną: ludzkość odróżnia nas od zwierząt, dzieci wymienione poniżej żyły naśladując zwierzęce obyczaje (beczał jak baran, chodził na czworakach etc.), a przywrócone środowisku ludzkiemu potrafiły rozwinąć cechy i właściwości człowieka (wykształcały mowę oraz dwunożną postawę). Dla porównania 7-mio miesięczny szympans wychowywany w „normalnej” ludzkiej rodzinie wraz z 10-cio miesięcznym dzieckiem, choć nauczył się wielu dźwięków nigdy nie nauczył się mówić, ani rozumnie myśleć.
Dowody przemawiające za koncepcją socjologiczną: przypadki „ludzi dzikich” np. „Chłopiec Heski” żyjący z wilkami, „Chłopiec Islandzki” znaleziony wśród owiec itd. Dzieci te przywrócone do środowisk ludzkich poddawały się socjalizacji z mniejszym lub większym, ale jednak sukcesem.
Poprzez życie w społeczeństwie ludzie przekazują sobie zdobycze doświadczeń ludzkich i dorobku kulturalnego, jednocześnie wpływając na stałe zmiany w tych obszarach, a poprzez tworzenie i pomnażanie kultury osiągają pełnię człowieczeństwa.
Ponadto: jednostka ludzka, sama dla siebie jest niewystarczalna. Wyposażona w rozum jest zobowiązana do współżycia z innymi. Kompletna niezależność jest niemożliwa.
Obie koncepcje, patrząc na człowieka z różnych stron, są słuszne i uzupełniają się wzajemnie, a zatem: człowiek rodzi się ludzki, a pełnię swego społeczeństwa osiąga dzięki społeczeństwu.
PAWEŁ RYBICKI - KONCEPCJE POJMOWANIA JEDNOSTKI LUDZKIEJ
KONCEPCJA ABSTRAKCJONISTYCZNA:
przyjmuje się, że jednostka ludzka jest TYLKO podmiotem działań i zachowań i analizuje się różne formy, w jakich występuje życie społeczne (stosunki, grupy, procesy społeczne), a zatem NIE CZŁOWIEK, JAKO TAKI, ALE JEGO DZIAŁANIA I FORMY ZACHOWANIA.
KONCEPCJA NATURALISTYCZNA:
jednostka ludzka jest przedstawicielem gatunku, rozwija się jak każdy organizm reagujący na bodźce poprzez zachowania. Zjawiska społeczne są w tym ujęciu określonymi reakcjami zachodzącymi w organizmie na skutek oddziaływania bodźców zewnętrznych.
KONCEPCJA REALISTYCZNA: jednostka ludzka z założenia jest istotą społeczną.
Trzy znaczenia tej koncepcji:
Jednostka ludzka nie mogłaby rozwinąć swych cech specyficznie ludzkich gdyby znajdowała się poza ludzkim środowiskiem społecznym,
Człowiek staje się człowiekiem w miarę swojego rozwoju, pod wpływem oddziaływującego na niego społeczeństwa oraz kultury,
Jednostka tworzy różne rodzaje i formy życia zbiorowego.
TRZY KONCEPCJE CZŁOWIEKA
ABSTRAKCJONISTYCZNA - Simmel analizował stosunki społeczne tzw. czyste formy społeczne (jak przebiega dominacja, jaka jest relacja nadrzędności i podrzędności, relacje współdziałania, współzależności). Simmel nie uwzględnia wartości, motywów dzialania, postaw, jakie on przyjmuje.
NATUTALISTYCZNA - jednostka jest przedstawicielem gatunku, reaguje na pewne bodźce negatywne i pozytywne poprzez zachowanie.
REALISTYCZNE - Arystoteles - bez społeczeństwa jednostka nie może się rozwijać, cechy ludzkie nabywamy przez życie w społeczeństwie.
Społeczeństwo jest konieczne - dzięki temu jednostka może się rozwijać
Jednostka jest tworem wyimaginowanym i zróżnicowanym, nie ma jednej formy społeczeństwa. Społeczeństw jest wiele, są różnorodne.
TUROWSKI: JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO
Człowiek jest kształtowany przez społeczeństwo, a społeczeństwo jest dziełem jednostek ludzkich. Zależność ta nie pozbawia jednak ICH ODRĘBNOŚCI - nie utożsamia ich!
Relacja człowiek - społeczeństwo to zasadniczy proces dziejowy w historii ludzkiej wyrażający się w „pochłanianiu” jednostki przez społeczeństwo.
Powstawały teorie w nurtach:
- linearnym: wolność jednostek się zwiększa albo się zmniejsza
interesowano się zawsze tylko jednym kierunkiem rozwoju ludzkich dziejów. Albo: zmierzającym ku realizowaniu coraz większej wolności jednostki, albo przeciwnie, rozwoju podporządkowywania jednostki społeczeństwu,
- cyklicznym: (albo indywidualizm albo kolektywizm) w pewnym okresie następuje wzrost indywidualizmu, wola jednostki jest najważniejsza, następnie się zmniejsza i następuje kolektywizm.
dzieje ludzkie są cyklicznym przechodzeniem ze stanów indywidualizmu do kolektywizmu.
Teoria HEGLA (podobnie jemu głosili też Guillarne De Greef i Henry Maine):
brak wolności → wolność jednostki → wolność dla kilku → wolność dla wszystkich.
od braku wolności jednostki poprzez stany wolności dla jednego, kilku, do wolności wszystkich ludzi.
PRAWO RETROSPEKCJI POŁECZNEJ - Kazimierz Kelles-Krauz:
rozwój społeczeństwa porównywał do obracającego się koła:
przewagi interesów jednostki nad interesami społeczeństwa w jednym okresie,
a przewagi interesów społecznych nad jednostkami w następnym.
PRAWO O KOŁOBIEGU - Giambatista Vico:
społeczeństwa przechodzą pewien etap ustroju społecznego, opartego na określonym stosunku jednostki do społeczeństwa, NASTĘPNIE wchodzą w jego zaprzeczenie I ZNÓW powtarzają tę drogę, ale w innej formie i ciągle się udoskonalając.
POPPER KARL L. (zm. 1994) współczesny socjolog
przejście od społeczeństwa zamkniętego do otwartego
uważał, że główny nurt dziejów współżycia ludzkiego to wysiłki zmierzające do stworzenia „społeczeństwa otwartego”, służącego jednostce i jej wolności, w miejsce „społeczeństwa zamkniętego”/totalnego.
Wszystkie powyższe teorie dowodzą, że w historii narodów i państw, dominujące są dążenia do znalezienia optymalnego i najtrafniejszego układu stosunków między jednostką a społeczeństwem. Jest to „problem rodzaju ludzkiego”: powszechny, wieczny i trwały.
TRZY TEORIE na temat stosunku jednostki do społeczeństwa
TEORIA ORGANICYSTYCZNA (Platon, H. Spencer, Hegel):
społeczeństwo jest organizmem, jest całością i bytem pierwszym (!),
a jednostka ludzka stanowi cząstkę organizmu.
społeczeństwo nad jednostka; prymat dobra ogółu nad dobrem jednostki; prawa jednostki są dane przez społeczeństwo, nie ma ona praw autonomicznych (np. totalitaryzm, organicyzm). Platon, Spencer, Comte
(TEORIA ANTYHUMANISTYCZNA - patrz: TOTALITARYZM, FASZYZM, HITLERYZM).
TEORIA MECHANICYSTYCZNA / atomistyczna / nominalistyczna - znana też jako
TEORIA UMOWY SPOŁECZNEJ
(Hobbes, Locke, Rousseau):
społeczeństwo powstaje dzięki umowie społecznej, by pewne dzialania podjąć lub zaniedbać: atomistyczne, nominalistyczne społeczeństwo to zbiór jednostek.
Dobro powszechne to suma dóbr poszczególnych jednostek
społeczeństwo jest sumą jednostek! Jest tworem myśli ludzkiej.
Społeczność jest całkowicie podporządkowana jednostce. Jednostki ze społeczeństwem łączy tylko umowa do zaniechania bądź podejmowania jakichś czynności. Dobro powszechne jest sumą dóbr największej liczby jednostek, nie ma dobra wspólnego, odrębnego od dóbr poszczególnych jednostek.
(TEORIA ANTYHUMANISTYCZNA - uniemożliwiała jednostkom ludzkim rozwijanie ich osobowości).
TEORIA FUNKCJONALNA ·
(Św. Augustyn, Św. Tomasz z Akwinu, Sorokin):
Społeczności ludzkie istnieją realnie. Jest tworzone przez jednostkę i dla jednostki. Społeczeństwo jest czymś więcej niż tworem jednostki, tworzy się byty ponadjednostkowe, normy, prawa.
Społeczeństwo istnieje po to by pomagać i służyć celom osoby ludzkiej.
Społeczeństwo istnieje realnie i jest całością odrębną od osób, które je tworzą. Społeczeństwo polega na połączeniu i uzależnieniu się zespołem stosunków podporządkowania i współpracy przez osoby tworzące daną społeczność, dla osiągnięcia określonego dobra/celu. Wymaga powołania władzy grupowej i działań wykonywanych przez jednostki na rzecz i dla dobra całości.
Jednostki mają uprawnienia względem grupy w zakresie realizacji ich dóbr jednostkowych za pośrednictwem dobra wspólnego, a społeczności aby te cele osiągnąć, zobowiązują jednostki i wymagają od nich odpowiedniego działania na rzecz dobra wspólnego.
PRAWA OSOBY LUDZKIEJ I DOBRO WSPÓLNE
PRAWO DO BYTU: zasadnicze prawo jednostki, którego społeczność pogwałcić nie może. Gwałcone jest poprzez m.in.: odbieranie życia (kara śmierci z wyjątkiem kary za zabójstwo), pogardę dla człowieka, fizyczne znęcanie się.
PRAWO DO ROZWOJU / OSIĄGANIA CELU: obejmuje prawo:
- do rozwoju w tym do wyboru zawodu i rodzaju pracy, do udziału w dochodzie społecznym i we własności środków produkcji i konsumpcji, co ma umożliwiać osobie ludzkiej zaspokojenie coraz wyższych potrzeb cywilizacyjnych,
- do naturalnej równości niezależnie od pochodzenia, narodowości, wiary, płci; prawo równości względem prawa i władzy; równość społeczno-gospodarczą.
REASUMUJĄC: prawa te ujęła trafnie pierwsza deklaracja praw człowieka:
Społeczności ludzkie, a w szczególności państwo, są zobowiązane do uznawania równego prawa każdej jednostki do: życia, do wolności, do własności i do traktowania wszystkich jako równych wobec prawa, niezależnie od narodowości, płci, rasy, języka, religii.
DOBRO WSPÓLNE
Realizacja powyższych uprawnień jednostki mogą być realizowane tylko za pośrednictwem i za pomocą DOBRA WSPÓLNEGO czyli: zespołu środków, wartości i rzeczy, którymi społeczność może zaspokoić określone potrzeby swoich członków.
Dobro wspólne danej społeczności jest zatem wyższe od dobra poszczególnej jednostki ludzkiej, gdyż dobro jednostkowe może być osiągnięte TYLKO przez dobro wspólne. Dlatego w przypadku zagrożenia dobra wspólnego, dobro jednostki podporządkowuje się i poświęca na rzecz dobra powszechnego.
Podporządkowanie to jednak dotyczy pewnego zakresu celów czy potrzeb. Dobro duszy ludzkiej, prawo do życia wiecznego, do wolności sumienia, rozwoju w sobie wartości moralnych, wolności myśli, ze względna to, że jest dobrem najwyższym, jest dobrem, które nie może być podporządkowane innym.
Humanizm w życiu społeczeństw to takie urządzenie życia społecznego, kultury i cywilizacji, w którym potrzeby człowieka, ich jak najpełniejsze i najdoskonalsze zaspokojenie, wartość i godność ludzka są celami wszelakiej działalności i jej podstawą.
Reasumując: wszelkie rekonstrukcje społeczne powinny zmierzać do zapewnienia warunków do rozwoju osobowości przez tworzenie dobra wspólnego przy zachowaniu praw naturalnych osoby ludzkiej.
TUROWSKI: OSOBOWOŚĆ, SOCJALIZACJA, POSTAWY
SOCJALIZACJA: OSOBOWOŚĆ -> JAŹŃ -> TOŻSAMOŚĆ -> POSTAWA
SOCJALIZACJA
Obejmuje procesy internalizacji tj. nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających, następnie procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.
Wartości (Szczepański) - dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot wyimaginowany lub rzeczywisty w stosunku, do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.
WARTOŚCI dzieli na:
atrakcyjne (subiektywne) i uznawane (obiektywne)
uroczyste i codzienne
podstawowe i instrumentalne (środki prowadzące do osiągnięcia wartości podstawowych)
Procesy socjalizacji zachodzą w skutek:
naśladownictwa
identyfikacji
wychowania
świadomych decyzji
w skutek integracji
Warunkiem integracji jest wzajemna komunikacja werbalna i niewerbalna.
Rodzaje socjalizacji:
pierwotna dzieciństwo - uczenie się wzorów zachowań, wartościowania i oceniania pod wpływem naśladownictwa i identyfikacji. „znaczący inny”- ważna osoba dla dziecka - ro- dzic, nauczyciel, opiekun.
wtórna - u dorosłych, na drodze integracji, oddziaływania, pod wpływem tzw. „uogólnionego innego”, uczenie się różnych ról.
Dzięki socjalizacji jednostka rozwija swoją jaźń (Mead):
jaźń subiektywna - samoświadomość jednostki
jaźń obiektywna - jak jednostka przedstawia się innym
SOCJALIZACJA: to wpływ życia społecznego i kultury na osobowość jednostki. Obejmuje proces internalizacji czyli nabywania przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających oraz procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań (w tym wzorów ról społecznych). Proces socjalizacji dokonuje się dzięki interakcjom z innymi ludźmi.
SOCJALIZACJA PIERWOTNA: Proces socjalizacji w okresie dzieciństwa, zachodzący w drodze spontanicznego naśladownictwa i identyfikacji, a później w drodze przyjmowania ról innych ludzi ze swego otoczenia, przede wszystkim od „znaczących innych” czyli rodziców, rodzeństwa, nauczycieli.
SOCJALIZACJA WTÓRNA: dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, ale pod wpływem „uogólnionego innego” czyli zorganizowanej wspólnoty lub grupy społecznej, dającej jednostce jedność osobowości (postawa całej wspólnoty). Socjalizacja wtórna polega na uczeniu się ról rodzinnych, zawodowych oraz ról pełnionych w innych grupach np. małżeństwo, rodzina, wojsko itp.
inne typy socjalizacji: polityczna, dewicyjna-przestepcza, kontrsocjalizacja, antycypująca, resocjalizacja.
Dla przypomnienia kobiety : „wartości” to dowolne przedmioty materialne lub idealne, wyimaginowane bądź rzeczywiste, w stosunku do których jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku i przypisują mu ważną rolę w swoim życiu, a dążenie do ich osiągnięcia odczuwają jako przymus.
WARTOŚCI
„wartości” to dowolne przedmioty materialne lub idealne, wyimaginowane bądź rzeczywiste,
w stosunku do których jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku i przypisują mu ważną rolę w swoim życiu, a dążenie do ich osiągnięcia odczuwają jako przymus.
Wartości wg Szczepańskiego - działania, przedmioty materialne, idee. Zachowania do tych przedmiotów. Mamy potrzebę dążenia do osiągania tych wartości.
Wartości odczuwane - to wartość atrakcyjna dla jednostki w znaczeniu EMOCJONALNYM.
Wartości uznawane - o przedmioty w stosunku, do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość OBIEKTYWNĄ.
Wartości uroczyste - patriotyzm,
Wartości codzienne - szkoła, praca, przyjaźń,
Wartość autoteliczna - wartość sama w sobie, piękno, miłość, sprawiedliwości - podstawowe
Wartości instrumetralne - prowadzące do osiągnięcia wartości podstawowych, autotelicznych.
PODZIAŁ WARTOŚCI WG OSSOWSKIEGO
WARTOŚĆ ODCZUWANA: to wartość (czyli def. Powyżej) atrakcyjna dla jednostki w znaczeniu EMOCJONALNYM.
WARTOŚĆ UZNAWANA: to przedmioty w stosunku, do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość OBIEKTYWNĄ.
Współistnienie ww rodzajów wartości, stwarza wg Ossowskiego występowanie trzech rodzajów sytuacji:
Istnieją przedmioty, które są przez nas uznawane jako wartości i jako takie są odczuwane,
Istnieją przedmioty takie, w których odczuwamy wartości, ale ich nie uznajemy,
Motywy naszych czynów uzależniamy od wartości istotnie przez nas odczuwanych na skutek wrodzonej dyspozycji i od wartości narzuconych nam przez środowisko kulturalne.
WARTOŚCI PODSTAWOWE: UROCZYSTE i CODZIENNE oraz AUTOTELICZNE
WARTOŚCI INSTRUMENTALNE: środki prowadzące do osiągnięcia wartości podstawowych.
SOCJALIZACJA: OSOBOWOŚĆ -> JAŹŃ -> TOŻSAMOŚĆ-> POSTAWA
OSOBOWOŚĆ: to struktura trzech czynników
- biogennych (przekazywane są w drodze dziedziczenia i wywodzą się z właściwości bioanatomicznych jednostki, np. odruchy, popędy, budowa ciała, głód),
- psychogennych (uczucia, wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość itp.),
- socjogennych (pochodzące z wpływów społeczeństwa i kultury i kształtujące się pod wpływem życia jednostki w społeczeństwie np. normy zachowań, wzory ról społecznych itp.) Nakazy, zakazy, normy.
Wyżej wymienione czynniki przenikają się wzajemnie, nie działają osobno. Zachowanie ludzi jest wiec rezultatem wzajemnie splecionych wpływów.
Te trzy niezależne czynniki przenikając się wzajemnie, współkształtują się zarazem i wpływają na zachowanie jednostki. Postępowanie ludzkie jest, bowiem rezultatem integracji tych elementów i jest ono zmienne w czasie.
POLIFORMICZNEJ KONCEPCJI OSOBOWOŚCI - twórca OSSOWSKI Stanisław
OSOBOWOŚĆ: jest funkcjonalną całością struktur „dyspozycji psychicznych”, wyrażających się postawach jednostki.
Osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji, które nazywał „dyspozycjami psychicznymi” choć uznawał ich biogenne, a przede wszystkim społeczne pochodzenie. Osobowość jest wielowymiarowa, zmienna.
Ossowski uznawał biogenne i społeczne pochodzenie tych dyspozycji i zalecał aby rozpatrując osobowość, brać pod uwagę zarówno zależności pewnych dyspozycji, jak i zależności całych systemów dyspozycji między sobą, ale także ich niezależność. Uważał, że każda z tych dyspozycji czy całych systemów ulegają dominacji nad pozostałymi bądź recesji, w zależności od różnych okresów życia jednostki, z czego wynika zmienność POSTAW jednostki. Mimo tych zmienności, osobowość działa zawsze jako jedna funkcjonalna całość.
SOCJALIZACJA: OSOBOWOŚĆ -> JAŹŃ -> TOŻSAMOŚĆ-> POSTAWA
JAŹŃ (samoświadomość jednostki): rozwija się w nas dzięki procesowi socjalizacji.
JAŹŃ SUBIEKTYWNA: jednostka jest sama dla siebie obiektem, (co ja myślę o sobie).
JAŹŃ OBIEKTYWNA: jednostka jest obiektem dla innych, (co inni o mnie myślą).
JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA (Charles H. COOLEY): obraz siebie w oczach innych, (co ja myślę, że inni o mnie myślą). Jaźń w tym ujęciu nie stanowi części osobowości, ale mechanizm którym jednostka się posługuje dobierając swe odpowiednie zachowanie, czym jednostka zmierza do potwierdzenia swego obrazu u innych lub do jego zmiany.
JAŹŃ WG. ADAMA PODGÓRECKIEGO
J. Pierwiastkowa: (co ja myślę o sobie).
J. Odzwierciedlona: obraz siebie w oczach innych, (co ja myślę, że inni o mnie myślą).
J. Zobektywizowana: samowiedza jednostki osobie, oparta na długotrwałym procesie socjalizacji i wielu aktach samokontroli
J. Fasadowa: „fantazjowanie” czyli prezentowanie przed innymi cech które chciałaby jednostka mieć.
SOCJALIZACJA: OSOBOWOŚĆ -> JAŹŃ -> TOŻSAMOŚĆ-> POSTAW A
TOŻSAMOŚĆ - samowiedza o siebie. Wiemy kim jesteśmy.
TOŻSAMOŚĆ OSOBOWA:
koncepcja siebie, jaką jednostka ma o sobie. Tworzona w wyniku socjalizacji wraz z osobowością i jaźnią. Oznacza poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia mimo upływu czasu.
TOŻSAMOŚĆ SPOŁECZNA:
poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społecznym, pełnienie określonych ról społecznych. Ulega zmianom w trakcie życia, nieświadomym (przechodzeni z dzieciństwa w okres młodości np.) i świadomym (np. zmiana zawodu).
KRYZYS TOŻSAMOŚCI JEDNOSTKI:
powstaje w związku z fragmentaryczną przynależnością jednostki do rozmaitych grup społecznych, w wyniku, czego dochodzi do utraty poczucia swej tożsamości w związku z przerzucaniem się jednostki z jednej roli do innej, nie dość, że w czasie biograficznym to jeszcze w ciągu każdego dnia….
KRYZYS TOŻSAMOŚCI SPOŁECZNEJ: możemy przez cały czas nie wiemy, kim jesteśmy z tego powodu, iż należymy do wielu grup społecznych i każda z tych grup dyktuje nam inne zachowania, normy, wartości można zatracić swoja tożsamość spoleczna. Człowiek jest społecznie bezdomny.
Dochodzi do niego na skutek zatopienia jednostki w masowym społeczeństwie bezstrukturalnym (s. bezstrukturalne jest konsekwencją rozmywania czy rozpadu podziałów klasowych), w którym upowszechnia się względność wszystkich norm i wartości. Wtedy człowiek staje się „społecznie bezdomnym…”.
SOCJALIZACJA: OSOBOWOŚĆ -> JAŹŃ -> TOŻSAMOŚĆ-> POSTAWA
POSTAWA
POSTAWA jako DEFINICJA SYTUACJI:
jednostka definiuje sytuację, następuje rozpoznanie sytuacji. jednostka definiuje sytuację podejmująca interakcję skierowaną do określonej osoby jako partnera tej interakcji
POSTAWA jako ELEMENT OSOBOWOŚCI:
gotowość jednostki do określonego zachowania się względem danego przedmiotu postawy.
POSTAWA: dążność jednostki ku jakimś wartościom.
Takie podjescie do postwy takie że traktujemy postawy jako element osobowości jednostki sprowadza się do tego ze bedziemy poszukiwac budowy tej osobowosci. Bedziemy poszukiwac struktury postaw. Nowak mowi o ocenianiu, emocjonoalnym reagowaniu na przedmiot postawy, o zachowaniu się do tego przedmiot.
to względnie trwała dyspozycja jednostki do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu, wynikająca z POGLĄDÓW, UCZUĆ i DĄŻNOŚCI jednostki odnoszących się do przedmiotu postawy. Składa się zatem z komponentów: POZNAWCZEGO, EMOCJONALNO-OCENIAJĄCEGO oraz BEHAWIORALNEGO. Twórcą takiego ujęcia, które weszło na stałe do nauki był Stefan Nowak.
Komponent POZNAWCZY to:
wiedza i sądy o danym przedmiocie, tak własne jak i przejęte od innych. POZNAWCZO-OCENIAJACY
Komponent EMOCJONALNY:
to upodobania, uczucia, uprzedzenia… oparte na doświadczeniach jednostki lub innych. Komponent uznawany jest za dominujący.
Komponent BEHAWIORALNY:
zachowanie jednostki. Wypowiedzieć nasze zdanie o danym przedmiocie.
POSTAWY:
pozytywne (komponent emocjonalny na TAK),
negatywne (komponent emocjonalny na NIE),
ambiwalentne (komponent emocjonalny na TAK i NIE - waha się).
spójne (kiedy wszystkie 3 komponenty na TAK),
niespójne (kiedy np. poznawczy na NIE (np. wiedza o szkodliwości palenia), emocjonalny na TAK (np. przyjemność z palenia), behawioralny na TAK (np. sięgam po papierosa) LUB: poznawczy NIE, emocjonalny TAK, behawioralny NIE.
pełne (występują wszystkie komponenty),
niepełne (gdy któryś z komponentów bliski jest zeru).
Postawy na ogół są zmienne! Przy czym część postaw należy do podstawowej struktury osobowości (ukształtowane w okresie dzieciństwa) i jest trudno zmienialna, a część zwana postawami drugorzędnymi lub wtórnymi ma charakter bardzo plastyczny/zmienny.
INTERAKCJA: proces wzajemnych oddziaływań ludzi na siebie.
Interakcję początkuje DEFINIOWANIE SYTUACJI, czyli ustalenie znaczenia sytuacji odtworzenie roli drugiej osoby oraz aktywne operowanie tymi znaczeniami w doborze odpowiedniego toku działania.
POSTAWA wg ZNANIECKIEGO:
postawa ujawniana przez jednostkę w trakcie czynności to, co innego niż postawa ujawniana w wypowiedzi słownej. (co innego można mówić a co innego robić). Obie są definicjami sytuacji, ale pierwsza dotyczy KONKRETNEJ sytuacji, w jakiej jednostka się znalazła - tę postawę Znaniecki nazywa postawą REALNĄ (gdy realizuje się w działaniu)
Druga nie ma związku z czynnościami, jest postawą samą w sobie i jako konstruowane przez jednostki mówiące lub piszące, Znaniecki nazywa je postawami IDEACYJNYMI, gdyż dotyczą myślenia. (gdy tylko mówimy)
Znaniecki zauważa, że wraz z każdym działaniem, człowiek nie tworzy za każdym razem postaw od nowa lecz korzysta z modeli postaw, które wytworzone zostały wcześniej zarówno przez otoczenie społeczne, jak i przez niego samego.
POSTAWA wg OSSOWSKIEGO:
poliformizm postaw. Są to pewne dyspozycje psychiczne, które wykorzystujemy w danym momencie. One się ujawniaja w chwili kiedy trzeba je ujawinic lub gdy trzeba te postawe zastosowac w praktyce, dzialaniu.
Ossowski nazwał ją postawą psychiczną i uważał, że mają one „naturę” dyspozycji psychicznych. Twierdził, że postawy nie są stałe, jedne zanikają, a inne się rozwijają podczas życia człowieka, a zmiany te uzależnione są od warunków sytuacyjnych jednostki.
POSTAWA wg MEADA: Mead traktuje postawę jako element osobowości jednostki. Postawa dokonuje się „wewnątrz” jednostki i jest integralną częścią uzewnętrznionej przez jednostkę czynności.
SZTOMPKA: FUNKCJONOWANIE SPOŁECZEŃSTWA.
SPOŁECZNA GENEZA LUDZKIEGO POSTĘPOWANIA.
Społeczeństwo nie tyle istnieje, co dzieje się, staje się, przekształca.
W trwaniu społeczeństwa wyróżniamy procesy „codzienne” typu urodzenie i wychowanie nowych członków, dostarczenie środków do życia etc. oraz procesy „historyczne”, czyli zmiany dotyczące ogółu społeczeństwa np. kultury, struktur społecznych, stylów życia itp.
Dziedziczone (biologia/genetyka: każdy urodził się w jakiejś rodzinie) przez człowieka predyspozycje, sposoby postępowania, schematyka myślenia, właściwa całemu gatunkowi, uzupełniona o wpływy społeczeństwa w zakresie wpajania jednostce wzorów i reguł życia zawartych w Kulturze - stanowią ogół procesu zwanego socjalizacją. Ludzki sposób życia nie jest, więc dziedziczony naturalnie, lecz poprzez wpajanie dziecku kultury zbiorowości, w której się urodziło i dorasta.
Za pośrednictwem socjalizacji jednostka staje się pełnowartościowym członkiem zbiorowości społecznych, co odbywa się na kilku poziomach:
I - minimum kulturowe: umiejętność porozumiewania się oraz podstawowe moralne wymogi współżycia (poszanowanie dobra innych)
II - wejście do konkretnej kultury, opanowanie języka polskiego, obyczajów itp.
III - opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami, do których jednostka aspiruje.
Zmienność społeczeństwa
TEORIA ORGANICZNA : utrzymuje ,że funkcjonowanie społeczeństwa w swojej niezmienionej formie zapewnia reprodukcję społeczeństwa
TEORIA FUNKCJONALNA: Społeczeństwo działa jak organizm.
PROCES SOCJALIZACJI:
1 Teoria: socjalizacja to sprawa biologii i genetyki. Ludzie dziedziczą pewne ludzkie impulsy, repertuary zachowań, sposoby postępowania. Ludzie działają w swoiście ludzki sposób, dlatego, że realizują swoje dziedzicznie uzyskane predyspozycje.
2 Teoria: wszystkie sposoby życia ludzi nie są efektem dziedziczenia biologicznego, lecz ludzie nabywają je od społeczeństwa, w którym się urodzili i wychowali. Chodzi tu o wpływy, poprzez które społeczeństwo przekazuje i wpaja jednostce wzory i reguły życia zawarte w kulturze.
Socjalizacja jest procesem współgrania tych obu teorii.
Socjalizacja to procesy, za pośrednictwem, których jednostka staje się pełnowartościowym członkiem zbiorowości społecznych. Odbywa się na kilku poziomach. Poziom ogólny to minimum kulturowe, czyli porozumiewanie się. Na niższym poziomie socjalizacja oznacza wejście do konkretnej kultury, czyli opanowanie obyczajów, wiedzy o narodowych tradycjach.
Na jeszcze niższym oznacza opanowanie konkretnych ról zawodowych, opanowanie umiejętności niezbędnych do akceptacji w konkretnych grupach, do których jednostka chce należeć.
TRZY WIZJE INTERNALIZACJI KULTURY:
Teoria behawioralna:
Nabywanie wartości poprzez nagradzane tego, co dobre a karaniu tego, co złe. Staramy się wyeliminować to, co niewłaściwe, to, czego nie chcemy za pomocą kar. Wytycza się drogę by uczyć się pewnych wartości.
Teoria psychoanalityczna:
Składa się z trzech części: id, ego, superego.
Id - popędy genetyczne, wrodzone zachowania, czynniki, które powodują ze człowiek zachowuje się tak a nie inaczej.
Superego - od zawsze istnieje konflikt między id a superego. Z jednej strony mamy popędy, wrodzone czynniki, cechy człowieka i z drugiej strony superego taka społeczna kontrola, kontrola popędów i zachowań i pewne ograniczanie tych popędów. Powstaje konflikt miedzy tym, co człowiek by chciał a co wypada. To taki superwizor, który mówi nam, co mamy robić a czego nie.
Ego - tej składnik jest łącznikiem tych dwóch skalników, czyli id i superego.
Socjalizacja przebiega a poziomie superego. To jest mówienie, co jest dobre a co złe, jakie są te wartości, jak należy się zachowywać. Podawanie tych wzorów i wartości osoba, które podlegają socjalizacji.
Interakcjonizm symboliczny - mówi o interakcji między jednostkami.
(twórcy to: Cooley i Mead ) Zgodnie z ta teorią człowiek w momencie urodzenia jest tylko organizmem biologicznym.Wszystko, co czyni człowieka człowiekiem wywodzi się ze społeczeństwa.Z kontaktów i interakcji z innymi ludźmi, jest efektem zbiorowej, stadnej formy bytowania gatunku ludzkiego. Rodzimy się bez jaźni, tablica z zapisem naszej jaźni kształtuje się w wyniku toku życia społecznego. TABULA RASA
Interakcjonizm - fakt społeczny, którego najmniejszym elementem jest interakcja.
Symboliczny - w procesie interakcji te symbole, znaki, gesty a także mowa są stosowane do interpretowania przekazów.
3 WIZJE INTERNALIZACJI KULTURY
1 wizja - kierunek BEHAWIORYSTYCZNE: osobowość, jako wyuczony repertuar zachowań. Nauka tego repertuaru odbywa się metoda prób i błędów. Na zasadzie za dobre kulturowo zachowanie - nagroda, za złe zachowanie - kara .
2 wizja - teoria PSYCHOANALITYCZNA na podstawie Freuda. W ujęciu psychoanalizy socjalizacja to proces ,poprzez który kultura internalizuje się w jednym tylko obszarze osobowości ,w superego.
Zinternalizowane wzory kulturowe nie realizują się od razu i wprost w działaniach, lecz przechodzą skomplikowany proces uzgadniania z popędami biologicznymi i ulegają modyfikacjom.
3 wizja - SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU.(twórcy to: Cooley i Mead )
Zgodnie z ta teorią człowiek w momencie urodzenia jest tylko organizmem biologicznym. Wszystko, co czyni człowieka człowiekiem wywodzi się ze społeczeństwa. Z kontaktów i interakcji z innymi ludźmi, jest efektem zbiorowej, stadnej formy bytowania gatunku ludzkiego. Rodzimy się bez jaźni, tablica z zapisem naszej jaźni kształtuje się w wyniku toku życia społecznego.
Odmiany socjalizacji:
Socjologowie wyróżniają różne odmiany procesów socjalizacji.
Socjalizacja POCZĄTKOWA -dokonuje się w rodzinie, a następnie w innych grupach pierwotnych.
Socjalizacja PERMANENTNA -socjalizacja toczy się cały czas.
Szczególna odmiana socjalizacji to wdrożenie do ról DEWIACYJNYCH. Czy przestępczych.
Socjalizacja ANTYCYPUJĄCA i jej odmiany - snobizmu. Osoba ulega socjalizacji niejako na wyrost, antycypując przyszłą przynależność.
Socjalizacja ODWROTNA -zazwyczaj wpływ socjalizacyjny wywierają młodsi na starszych.
Efekty socjalizacji
1.Mechanizm transmisji kultury. Oznacza, że korzystamy z tradycji, wiedzy i dorobku kulturowego
Poprzednich społeczeństw. Dorobek kulturowy ulega bogaceniu się z pokolenia na pokolenie.
Nie musimy konstruować na nowo języka, praw ani moralności.
2.Chodzi o to, aby ludzie sami chcieli postępować tak, jak wymaga od nich kultura. Aby z własnej woli i niejako automatycznie spełniali społeczne oczekiwania.
3.Ludzie postępują zgodnie z regułami, ponieważ boją się sankcji.
Kompletna klęska socjalizacji pojawia się, więc wtedy, gdy ludzie nie tylko chcą postępować w kulturowo oczekiwany sposób, nie tylko nie traktują tego, jako obowiązku, ale przestają bać się społecznych sankcji.
Internalizacja kultury - przyswajanie i poznawanie wartości i norm.
Eksternalizacja kultury, -Jeżeli mamy zinternalizowane wartości i normy i zaczynamy przejawiać te wartości i normy w działaniach to mamy proces, ekscentralizacji, czyli uzewnętrzniania tego, co zostało przyswojone w procesie socjalizacji.
Przyswajanie kultury może mieć dwa stopnie.
Etapy socjalizacji:
Etap zabawy - nie ma wspólnego działania, bezreflekscji skierowanej na siebie nawzajem.
Etap gry - jest wyższym etapem - pojawiają się pewne reguły, zasady gry, które trzeba przestrzegać inaczej zabawa zostanie zakończona, jest tu też potrzebny partner interakcji i tu się kształtuje powoli jaźń.
Etap uogólnienie reguły gry - strefa uogólnienia reguł gry, istnieją jakby poza nami, pojawia się świadomość, nie trzeba być ojcem, matka by wiedzieć, jakie te role obejmują reguły.
TEORIE GRUPY SPOŁECZNEJ
ISTOTA TEORII FUNKCJONALNO-STRUKTURALNEJ jest to pogląd, iż życie społeczne jest zawsze ustrukturalizowane w postaci systemów społecznych.
TEORIA FUNKCJONALNA - aktywność jakiegoś elementu na rzecz szerszego elementu, wynikają z tego pewne zależności
TEORIA STRUKTURALNA - strukturaliści nie używają pojęcia grupa społeczna, lecz system społeczny. Wg nich system społeczny spełnia funkcje na rzecz szerszego systemu społecznego.
Radcliffe-Brown - bada pewne całości społeczne, struktury społeczne i pod kontem wyjaśniania tych że właśnie zjawisk kulturowych, obyczajowych i wzorów życia wnioskuje jak funkcjonuje cale społeczeństwo.
GRUPA wg Malinowskiego - system społeczny (grupa społeczna) jest reakcja na potrzeby psychiczne biologiczne i społeczno - kulturowe danego społeczeństwa, czyli tak naprawdę nie ma grupy bez takiej potrzeby. Zróżnicowanie grup będzie zależne od zróżnicowania potrzeb. Te teorie nazywa się KULTURALIZMEM.
GRUPA wg Parsonsa - system społeczny (czytaj grupa społeczna). Uważa, iż wszelkie interakcje są zorganizowane w pewnie stały wzór. Docieka tez, w jaki sposób ludzkie osobowości wpływają na kształtowanie się tych że grup społecznych. Wg niego powstają pewne odwzorowane interakcje, które przebiegają wg stałych schematów, kształtowane są przez system kontroli społecznej i socjalizację.
GRUPA wg Mertona - system społeczny (grupa społeczna) to określona liczba ludzi wchodzących miedzy sobą w interakcje, które przebiegają wg ustalonych, uformowanych, stały wzorów zachowań, które są normatywnie wyposażone w jakiś sens.
INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY, dla interakcjonistów interakcja jest elementarnym podstawowym faktem społecznym, nierozkładalnym na części składowe, czyli najmniejszy faktem społecznym jest interakcja.
Interakcjonizm - fakt społeczny, którego najmniejszym elementem jest interakcja.
Symboliczny - w procesie interakcji te symbole, znaki, gesty a także mowa są stosowane do interpretowania przekazów.
Definicji ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ w podejście Blumera- działanie społeczne polega na dostosowaniu swoich własnych reakcji poprzez proces interpretowania zachowań partnera interakcji -wg Blumera to wystarczy by powstała grupa.
Zjawisko społecznej organizacji polega na podobnym interpretowaniu ich zachowań. Interakcje są podobne, dlatego dochodzi do organizacji społecznej. Interakcje są powtarzane, wzory zachowań są utrwalone. Organizacja społeczna, grupa społeczna tworzy pewne ramy zachowań.
PODEJŚCIE DO ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ wg Kuhna - do pojęcia jaźni, która ma jeszcze taki trwały człon niezmienny, nie musi się ciągle na nowo cały czas tworzyć dochodzi pojecie pozycji społecznej, są to pewne relacje między ludźmi (regulacja zachowań). Taka wizja świata, jaką przedstawiał Kuhn, czyli świat takich jednostek, które są absolutnie wolne, które mogą dokonywać wyborów takich, jakie chcą tak naprawdę wg Kuhna nie istnieją. Wg niego istnieje porządek i pozycje, które istnieją w grupach społecznych tworzą ten porządek, zorganizowanie społecznego świata, dzięki czemu człowiek nie ma wolnego wyboru musi się dostosowywać do innych jednostek.
TWORZENIE RÓL SPOŁECZNYCH w ujęciu Tarnera - rola jest konstruowana w procesie interakcji,
Przyjęcie roli przez partnera: dochodzi do interakcji, partnerzy rozpoznają swoje zachowania
i odczytują role, które pełnią poszczególne osoby.
Gdy dochodzi do interakcji następuje rozpoznawanie roli partnera, czyli partner odczytuje to, co chce przekazać podmiot interakcji a potem sprawdza czy to jego rozumienie współgra, czyli nawzajem sprawdzając sobie, proponowane przez siebie role, gdy już jesteśmy pewni ze trafnie określiliśmy role partnera dochodzi do przyjęcia roli.
Jest to proces, który tworzy się przy każdej interakcji na nowo.
GRUPA SPOŁECZNA wg, Znanieckiego,
Spoglądamy na grupę z punktu widzenia współczynnika humanistyczny - badając strukturę musimy badać opinie poszczególnych osób, dlatego ze ona reaktywuje się w działaniu ludzi, ponieważ rzeczywistość jest tworzona przez ludzi a nie istniej obiektywnie. To co i jak funkcjonuje w świecie społecznym należy badać poprzez jednostki, które do tego społeczeństwa nalezą.
CZYM JEST GRUPA SPOŁECZNA wg Znanieckiego
Świadomość grupowa - musi istnieć samoświadomość jednostek, które przynależą jakieś grupie.
Jeśli tej świadomości nie ma, ta świadomość nie istnieje wtedy wg Znanieckiego taka grupa nie istnieje.
W świadomości ludzi musi ta grupa występować jako pewna całość a oprócz tego jej członkowie muszą poznawać siebie nawzajem jako członków grupy i inni ludzie również muszą poznawać nas naszą grupę,
Członków grupy łączą jeszcze wspólne czynności odmienne doświadczenia jest to coś, co wyróżnia grupę ludzi od innych ludzi w grupie społecznej - jest to tez niezbędny składnikiem grupy społecznej wg Znanieckiego.
ROLE SPOŁECZNE wg Znanieckiego - są jednym z istotniejszych czynników tworzących grupę, są to role wynikające z przynależności do grupy.
SYNTEZA RÓL SPOŁECZNYCH - człowiek w swoim życiu pełni bardzo wiele różnych ról, ale nie wszystkie te role wchodzą w skład działania w obrębie grupy, do której należy.
Dopiero, gdy dochodzi do syntezy ról wówczas mamy do czynienia z funkcjonowaniem grupy społecznej.
TWORZENIE SIĘ ORGANIZACJI WEWNĘTRZNEJ W GRUPIE - do organizacji społecznych dochodzi, gdy spełnione są poniższe punkty:
Trwałość przynależności
Podział ról i funkcji pełnionych
Działania członków są zintegrowane na wspólny cel
Istnieją stanowiska w grupie, które są oddzielone od konkretnych osób, (tzn. że jeśli dana osoba opuści to stanowisko ono nadal będzie funkcjonować)
Pewne sankcjonowanie, które wymusza na członkach pewne postępowanie
WYZNACZNIKI definicji grupy społecznej wg Znanieckiego:
Świadomość grupowa, świadomość przynależności, identyfikowanie nas jako członków grupy, współczynnik tworzenia grupy, role społeczne, musi występować synteza ról społecznych (to, co wyróżnia tę grupę od innych).