IV. Możliwe modele edukacyjne.
5 modeli według Clark'a Kerr'a (trzy z nich odpowiadają poszczególnym typom społeczeństw):
1. model edukacji zorientowanej elitarnie.
Według niego edukacja ma służyć wąskiej grupie społecznej, nazywanej elitą,
Elitarność może być uznawana poprzez urodzenie, zwana arystokracją. Sposób wyłaniania elit może odwoływać się do wykazanych uzdolnień - merytokracja. Kolejnym sposobem jest połączenie dwóch pierwszych sposobów.
Czynnikiem selekcji są systemy edukacyjne, proces edukacyjny ma charakter wysoko konkurencyjny.
Absolwenci tego modelu edukacji uzyskają wyraźny status społeczny, którym nie mogą pochwalić się osoby, które nie ukończyły tego modelu edukacji, np. angielski system edukacji.
Wyróżniamy 3 odmiany tego modelu:
Elitarność dziedziczna:
Drabina (nie trzeba z nikim rywalizować)
Elitarność merytokratyczna:
Elitarność pochodzenia z odrębnym systemem egalitarnym:
model edukacji zorientowanej na potrzeby produkcji.
Ma na uwadze potrzeby rozwijającego się przemysłu,
Pojawił się w społeczeństwie przemysłowym,
Na tym modelu ukształtowała się pedagogika pracy (przygotowanie człowieka do pracy),
Skoncentrowany na przygotowaniu wykwalifikowanej siły roboczej,
Graficzne przedstawienie:
(im wyższy poziom wykształcenia, tym mniejsza ilość osób w nim uczestniczy).
model edukacji powszechnie dostępnej.
Powszechna dostępność na wszystkich szczeblach kształcenia,
Pojawił się ze społeczeństwem informacyjnym,
4 przyczyny upowszechnienia tego modelu edukacji:
upowszechnienie szkolnictwa podstawowego (XIX i 1poł. XX wieku) i średniego (2poł. XXwieku), oraz upowszechnienie wykształcenia wyższego,
potrzeby dalszego kształcenia już pracujących osób (związane z dezaktualizacją wiedzy),
upowszechnienie przekonania, że edukacja powinna stanowić nierozerwalną część życia ludzi, którzy jej dla jakichkolwiek celów potrzebują,
rozwój technologii elektronicznej (umożliwia realizację tego modelu).
Zorientowana na potrzeby życia codziennego i realizację ludzkich potrzeb i aspiracji,
Wynikiem jest zanik znaczenia wykształcenia akademickiego,
Znaczenia nabiera nie to, co człowiek powinien wiedzieć, lecz to, co chciałby wiedzieć,
Odmiany tego modelu:
Czysta:
Niezależnie od miejsca w strukturze, dostęp do możliwości kształcenia jest taki sam.
Alternatywna:
Powszechna dostępność i selekcja najlepszych (by uczyli się na najbardziej prestiżowych uniwersytetach.
model edukacji horyzontalnej.
Jest on charakterystyczny dla krajów zarządzanych w sposób totalitarny.
Podstawowa rola edukacji selekcyjna powinna zostać zamieniona na czynienie ludzi równymi,
Wyposażanie wszystkich we wspólną wiedzę,
Realizowany w Chinach w czasie rewolucji kulturalnej,
Model utopijny, gdyż nie byłoby w społeczeństwie specjalistów i wszyscy byliby tacy sami,
Odmiany tego modelu:
Egalitaryzm poziomy: (zakłada, że wszyscy ludzie są równi)
Zmodyfikowane podejście horyzontalne z grupami elitarnymi:
Masy uczone były czytania, pisania, radzenia sobie z problemami żywieniowymi i prostych czynności zawodowych.
Elity kształcone były za granicą w celu późniejszego zarządzania państwem.
model edukacji zatomizowanej.
U podstaw leżą poglądy anarchistyczne (likwidacja edukacji zinstytucjonalizowanej, która czyni ludzi nieszczęśliwymi),
Najstarszą, najmłodszą i najtrwalszą formą edukacji jest edukacja zatomizowana:
Najstarsza - bo pojawiła się wraz z homo sapiens,
Najmłodsza - bo nawiązuje do idei deskolaryzacji ogłoszonej światu w książce I. Illicha „Społeczeństwo bez szkoły”,
Najtrwalsza - bo przyjmuje się założenie, że najczęściej człowiek uczy się poza szkołą.
Eksponuje potrzeby jednostki.
Przedstawienie graficzne: zbiór atomów; jeden atom to jedno z możliwych źródeł edukacji.
Zarzuty I. Illicha wobec szkoły:
Nie jest prawdą, że im więcej szkół, tym wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa,
Nie jest prawdą, że im dłużej trwa nauka, tym więcej umiemy,
Nie jest prawdą, że najskuteczniej uczymy się w szkole,
Nie jest prawdą, że szkoła wyrównuje szanse edukacyjne uczniów, wprost przeciwnie - często pogłębia występujące między nimi różnice,
Nie jest właściwe, że w przypadku niepowodzeń szkolnych, wydłuża się naukę itp.,
Nie jest prawdą, że dyplomy odzwierciedlają stan wiedzy,
Nowe technologie nie uzdrowią szkoły.
Edukacja utrwala brak zainteresowania ludźmi, gdyż jest oparta na rywalizacji, a nie współpracy.
Należy zlikwidować stopnie i świadectwa, a decyzję kiedy ludzie będą się uczyli, należy pozostawić im samym!
Szkoła Eksperymentalna działająca w latach 1896-1903 przy Uniwersytecie Stanowym w Chicago. Dewey postulował, aby w nauczaniu elementarnym znieść podział na przedmioty, ponieważ “świat jest jednością”. Podstawą edukacji miały być “roboty ręczne”: prace w drewnie, metalu, gotowanie, tkactwo, doświadczenia laboratoryjne. Dlaczego? Aby szkoła stała się “naturalną formą życia społecznego”.
Związanie szkoły z życiem, uczynienie z niej naturalnego miejsca pobytu dziecka to przewodnia myśl książki. Temu mają służyć zajęcia praktyczne. Nie należy w żadnym razie mylić ich z nauką zawodu. One są celem samym w sobie - mają prowadzić do rozwoju dziecka, a nie zewnętrznej użyteczności.
Dewey krytykuje, czasem wręcz wyśmiewa, tradycyjny model szkolnictwa, który polegał głównie na słuchaniu, zaś w centrum umieszczał nauczyciela i materiał nauczania.
“Nowe wychowanie” to przełom porównywalny do teorii Kopernika - dziecko jest “słońcem”, wokół którego mają się koncentrować oddziaływania wychowawcze.
W szkole tradycyjnej dziecko nie ma szans na rozwój uwagi refleksyjnej - przyswaja (lub nie) gotowe treści, sztucznie podzielone na poszczególne przedmioty szkolne. Inaczej w szkole deweyowskiej - prace ręczne stają się punktem wyjścia do poglądowej nauki historii, geografii, chemii itd. Tu panuje podejście holistyczne - poruszane są wszystkie aspekty danego zagadnienia. Oczywiście, choć odchodzi się od dyscypliny w tradycyjnym znaczeniu, w szkole eksperymentalnej nie ma miejsca na chaos. Rolą nauczyciela jest nadanie kierunku czynnościom dziecka, doprowadzenie go do założonego celu.
Dzięki temu szkoła przestaje być izolowana od życia - dziecko może wykorzystać doświadczenia pozaszkolne w szkole, a w życiu codziennym zastosować to, czego się w szkole nauczyło. Prace ręczne mają jeszcze jedną zaletę - naturalnie stymulują zainteresowanie uczniów, co w tradycyjnej szkole wymagało wielu (pozytywnych lub negatywnych) bodźców ze strony nauczyciela.
Biorąc pod uwagę, że poglądy Dewey'a liczą ponad stulecie, niektóre z nich są zadziwiająco aktualne, także w odniesieniu do wielu polskich szkół.
elita
Obowiązek szkolny (wszyscy)
selekcja
ELITY
MASY
Kształcenie na wszystkich poziomach
Podstawowe umiejętności
10% (wyższe wykształcenie; najczęściej zawodowe)
30%
70%
Obowiązek szkolny
WSPÓLNOTA WIEDZY
ELITY
ELITY
MASY