Środowisko społeczne, Ubóstwo


Środowisko społeczne, względnie trwały układ jednostek, grup społecznych i innych zbiorowości ludzkich oddziałujących na rozwój, zachowanie się i aktywność człowieka. Szczególne znaczenie dla funkcjonowania jednostki mają takie składniki środowiska społecznego, jak:

1) rozmieszczenie zbiorowości decydujące o częstotliwości i różnorodności kontaktów międzyludzkich.

2) poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z osobnikiem.

3) pozycja społeczna jednostek i grup, które mają wpływ na ekonomiczny i kulturalny poziom życia jednostki.

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE

ogół wytworzonych przez społeczeństwo warunków, w jakich działa każdy człowiek; obejmuje m.in. obowiązujące w danym kręgu reguły postępowania (prawo, moralność), normy, hierarchie wartości, systemy wychowania, a także stosunki narodowościowe czy społ.-ekonomiczne.

Funkcje i zadania rodziny jako środowiska dydaktyczno-wychowawczego

Rodzina to ważny, trudny i zarazem wdzięczny przedmiot poznania naukowego. Ważny, bo od stopnia jego poznania zależy w dużej mierze wypracowanie uzasadnionych wniosków, dzięki których wykorzystaniu rodzina może bardziej efektywnie wypełniać określone funkcje. Wdzięczny głównie dlatego, że rodzina - mimo ciągle prowadzonych nad nią badań - wciąż kryje w sobie wiele tajemnic. Trudny, gdyż intymność życia rodzinnego powoduje, że przeważnie nie ukazuje się ono badaczowi wprost. Wreszcie ważny, trudny i wdzięczny również dlatego, że życie rodzinne, zdeterminowane licznymi, a zmiennymi czynnikami zewnętrznymi, podlega też ustawicznym zmianom.

Chociaż zmieniały się, i w dalszym ciągu zmieniają się warunki życia współczesnej rodziny, to mimo tych wielkich przeobrażeń - rodzina jest nadal niezastąpioną i podstawową komórką życia społecznego. Zapewnia ona nie tylko ciągłość w rozwoju biologicznym, ale także poprzez wychowanie dzieci młodzieży, ciągłość społeczną i kulturalną.

Rodzina jest podstawowym środowiskiem społecznym, formującym osobowość młodego pokolenia. Środowisko rodzinne bowiem - jako pierwsze i najbliższe - najintensywniej działa na dziecko, przetwarzając jego cechy wrodzone, temperamentalne i biopsychiczne w cechy nabyte, które z kolei wpływają na postawę dziecka, jego nawyki i zasady postępowania.

Wypełnia zarazem ważne funkcje w ramach społeczeństwa globalnego, w zakresie reprodukcji biologicznej oraz w dziedzinie socjalizacji jednostek i ich przygotowania do życia i działań w zmieniającym się szybko społeczeństwie. Jeśli funkcjonowanie rodzin, ich kondycja pogarsza się, odbija się to ujemnie na funkcjonowaniu i losach zarówno jednostek jak i społeczeństwa. W interesie więc jednostek i społeczeństwa leży prawidłowe funkcjonowanie rodzin oraz tworzenie warunków dla prawidłowego ich funkcjonowania.

Życie, współdziałanie i wychowywanie w rodzinie cechuje "autentyzm". Wszelkie zadania są podejmowane w rodzinie z konieczności zaspokojenia podstawowych potrzeb jej członków.

Rodzina jako grupa wychowawcza, oddziałuje na dzieci przez sam fakt uczestnictwa w jej życiu. Niezależnie od tego, czy rodzice mają odpowiednią wiedzę pedagogiczną, czy jej nie mają, czy wzorują sie na jakiś modelach osobowości, czy nie oraz czy modele te są, czy nie są społecznie aprobowane - proces wychowawczy dokonuje się w toku codziennego życia, a efekty tego zależą od tego, jaka jest rodzina.

Dobre samopoczucie członków rodziny uznać można za wskaźnik tego, że została ona prawidłowo ukształtowana i prawidłowo funkcjonuje. Aby możliwości wszechstronnego rozwoju człowieka w pełni się realizowały, rodzice powinni wiedzieć i zdawać sobie sprawę z tego, od jakich czynników zależy urodzenie zdrowego dziecka i jego prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Należy sobie zdawać sprawę z tego, jakie przeobrażenia dokonują sie we współczesnej rodzinie i jak to może oddziaływać na życie jej członków. Wiedza ta najbardziej potrzebna jest do rozwiązywania codziennych spraw życia rodzinnego, a także do podejmowania problemów wychowawczych. Dopiero wtedy, gdy rodzice świadomi są swych zadań i mają określony program wychowawczy, mogą w sposób skuteczny wprowadzić dziecko w zmieniający się świat i kształtować system jego wartości.

Bardzo ważną rolę przypisuje się kontaktom osobowym między dzieckiem a rodzicami. Znaczenie tych kontaktów polega m.in. na tym, że:

1. Rodzice są pierwszymi partnerami interakcji społecznych dziecka. Oddziałują na nie w najwcześniejszym okresie życia, kiedy plastyczność zachowania się dziecka jest największa. Kontakty społeczne dziecka z rodzicami są przy tym długotrwałe i częste.
2. W kontaktach społecznych z rodzicami i innymi członkami rodziny zaspokajane są podstawowe potrzeby psychiczne dziecka, takie jak doznawanie i odwzajemnianie miłości, współdziałanie społeczne, społeczne uznanie, poczucie bezpieczeństwa. Niezaspokojenie którejś z ważnych potrzeb psychicznych dziecka zakłóca przebieg jego rozwoju psychicznego, a w szczególności rozwoju społeczno-uczuciowego.
3. Oddziaływanie członków rodziny, a zwłaszcza rodziców na dziecko ma charakter dwutorowy. Odbywa się ono poprzez świadome oddziaływanie wychowawcze, w wyniku którego dziecko kształtuje swoje zachowanie stosownie do oczekiwań rodziców, jak również prze oddziaływanie zamierzone - rodzice stwarzają określone sytuacje, które wyznaczają kierunek zachowania dziecka, gdyż stanowią sytuację bodźcową dla podejmowanych przez dziecko czynności.
4. Rodzice stanowią dla dziecka najbliższe wzory osobowe asymilowane w procesie naśladownictwa i identyfikacji. Dzięki istnieniu takich wzorów osobowych dziecko przyswaja sobie różnorodne formy społecznego zachowania.

Środowisko rodzinne, podobnie zresztą jak środowisko pozarodzinne, oddziałuje na każde dziecko indywidualnie w zależności od struktury właściwości osobowości.

Charakterystyka funkcji rodziny i ich zakresu pozwala pełniej zrozumieć życie tej instytucji społecznej i zachodzące w niej zmiany. Podawana jest zarówno liczba funkcji, jak też różny ich zakres. I tak np. S.Kowalski wyróżnia trzy podstawowe funkcje rodziny: prokreacyjną, wychowawczą i gospodarczą. Z.Tyszka uważa natomiast "za uzasadnione i konieczne wyróżnienie dziesięciu funkcji rodziny. Są to "funkcje": materialno-ekonomiczna, opiekuńczo-zabezpieczająca, prokreacyjna, seksualna, legalizacyjno-kontrolna, socjalizacyjna, klasowa, kulturalna, rekreacyjno-towarzyska oraz emocjonalno-ekspresyjna." N.Han-Ilgiewicz w swej pracy o więzi rodzinnej przytacza za N.W.Ackermanem następująco szeroko rozumiane funkcje rodziny:

 dostarczenie pożywienia, mieszkania i innych niezbędnych warunków do utrzymywania się przy życiu,

 dostarczenie możliwości społecznego współistnienia, jako fundamentu do wytwarzania i rozwoju poczucia więzi,

 zapewnienie niezbędnych warunków pozwalających na ukształtowanie "osobowości personalnej" związanej z uznaniem i zrozumieniem tożsamości rodzinnej,

 formowanie się ról seksualnych, adekwatnych do wieku poszczególnych członków i sytuacji rodzinnej,

 wdrażanie do integracji z rolą społeczną i wyrabianie poczucia odpowiedzialności osobistej i społecznej,

 kultywowanie umiejętności uczenia sie zadań życiowych i wytwarzanie postawy, pozwalającej na przejawianie twórczości indywidualnej oraz inicjatywy społecznej.

Funkcje rodziny uważane są za podstawę więzi wewnątrz rodzinnej, a także więzi łączących rodzinę ze społeczeństwem. Rodzina jako podstawowa komórka społeczna jest w pełni odpowiedzialna za wychowanie swych dzieci, przygotowanie ich do życia społecznego, zawodowego i rodzinnego.

Podsumowując, można stwierdzić, że rodzina jako grupa społeczna i środowisko społeczne ma decydujący wpływ na kształtowanie sie prawidłowego procesu wychowawczego i osobowości dziecka. Środowisko rodzinne bowiem jest głównym ośrodkiem rozwoju sfery emocjonalnej osobowości, postaw moralnych dzieci. Jest podstawową grupą społeczną, w której kształtuje się umiejętności współżycia zespołowego dziecka w życiu społecznym.

Środowisko społeczne to zestaw osób oraz grup oddziałujących na człowieka. Środowisko społeczne kształtuje każdą osobę podczas jej rozwoju częściowo determinując jej poglądy zachowania i możliwości.

Podstawowe cechy środowiska społecznego wyróżnianie w socjologii to:


W historii nauk humanistycznych pojawiło się podejście deterministyczne do środowiska społecznego. Nie ważne jakie są cechy osobnicze jednostki, bo społeczeństwo ulepi z tego materiału, taką osobę jaką będzie chciało.

Przykładem mogą być tutaj wsie, które pozostały po wielkich PGR-ach. Młodzi ludzie żyjący, tam mieli antyprzykład swoich rodziców, którzy nie tworzyli w nich pozytywnego obrazu nauki i pracy. Efektem braku motywacji stał się brak wykształcenia oraz niechęć do walki o swoją przyszłość. Bieda stała się dziedziczna.

Na determinizmie społecznym opierała się ideologia komunizmu. Komuniści zakładali, że poprawa środowiska społecznego uczyni ludzi lepszymi:

Byt określa świadomość - Karol Marks

Poprawienie bytu robotników miało uczynić z nich lepszych ludzi zdolnych do altruistycznego poświęcenia dla socjalistycznego państwa. Komuniści zakładali, że dzięki właściwemu środowiku robotnicy nie będą potrzebować materialnej motywacji do ciężkiej pracy.

Jednak wiele badań wskazuje, że wpływ środowiska na człowieka wydaje się być ograniczony. Przykładem mogą być zachowania związane z płcią. Prace naukowe na ludzkim mózgu wykazują na wyraźnie różnice między działenim umysłu kobiety i mężczyzny. Wygląda na to, że środowisko społecznie nie odpowiada za wykształcenie typowych dla danej płci zachowań. Dziewczynki same z siebie wolą bawić się lalkami, a chłopców bardziej pociągają małe samochodziki. Idąc dalej osoby transseksualne mimo ogromnej presji przeciwstawiają się środowisku społecznemu i wybierają niewłaściwe zabawki.

Geneza

Jednostka ludzka w ciągu swego życia należy do różnych grup społecznych. Są to małe grupy liczące po kilka osób, grupy znacznie większe obejmujące kilkanaście lub kilkadziesiąt osób i grupy bardzo duże, takie jak zrzeszenia, towarzystwa.
Pojęcie grupy definiowane jest różnie przez różnych autorów. Jedni definiują ją w sposób bardzo ogólny, inni bardziej szczegółowo.
Z grupą jako zjawiskiem społecznym spotykamy się już od czasów Arystotelesa, który zbudował model grupy mniejszej-gminy lub rodziny oraz wielkiej-państwa i grup małych, określając strukturę i funkcjonowanie rodziny jako mniejszej komórki społecznej.
Natomiast, socjologia stworzyła zróżnicowaną, ale za to pełną teorię grup społecznych, która nieco różniła się od modelu Arystotelesa. Jednak wspólną ich cechą była „przyjaźń”, która jest podstawową właściwością tej grupy.
Wychowawcze i psychologiczne pojęcie „grupy” pojawiło się dużo wcześniej u pedagogów, niż u socjologów, którzy zainteresowali się grupą dopiero pod koniec XIX w., „kiedy to rozszerzyła tradycyjne rozumienie społeczeństwa globalnego na polimorficzny charakter zbiorowości ludzkich o zróżnicowanej genezie, strukturze, wielkości i funkcjach. Ten polimorficzny obiekt analiz nazwano grupą, dla oznaczenia różnorodnych zbiorowości społecznych”.
Dla myśli pedagogicznej natomiast, odkrywanie społecznych cech wychowania przez Emila Durkheima, jego analizy grupy pierwotnej były nie tylko przełomowe, jak również ożywcze i płodne w skutki teoretyczne, jak i praktyczne. Inni, zaś twierdzili, że los jednostki kształtują warunki jej życia i warunki te można i należy kształtować. Koncepcja ta stała się fundamentalnym elementem myśli pedagogów społecznych, m.in. Heleny Radlińskiej, która stwierdziła, iż „świat człowieka trzeba budować jego siłami w imię jego ideałów”.

Niejasności pojęciowe

E. Durkheim i F. Tönnies zapoczątkowali badania nad rolą grupy w procesie wychowania. Szczególną dla nich postacią grupy w rozumieniu pedagogicznym są grupy rówieśnicze, tzw. grupy dziecięce i młodzieżowe.

Człowiek już od momentu urodzenia uczestniczy w różnego rodzaju grupach rówieśniczych, w których zawierają się dwie ważne cechy konstytutywne, m.in. ”Tönniesowska wspólnota” i arystotelejska przyjaźń. „Jest to więc organizm społeczny wyróżniony spośród innych nie ze względu na cechę demograficzną - wieku, lecz ze względu na typ więzi, bliskie, nacechowane wzajemną aprobatą uczestnictwo” . Jest to grupa pierwotna, która zawiera formy grup rówieśniczych, tj. organizacje młodzieżowe mające charakter grup wtórnych i celowych. Charles H. Cooley, badacz i teoretyk grup pierwotnych definiuje tą zbiorowość jako „… grupy charakteryzujące się współpracą i bezpośrednim kontaktem twarzą w twarz. Są one pierwotne pod wieloma względami, przede wszystkim jednak ze względu na swą fundamentalną rolę w kształtowaniu społecznej natury i ideałów jednostki. Psychiczny rezultat bezpośredniego kontaktu stanowi tego rodzaju zespolenie się indywidualności w jedną całość, że wspólne życie i wspólne cele grupy, w pewnym przynajmniej zakresie, stają się treścią jaźni indywidualnej. W najprostszy chyba sposób można określić tę całość za pomocą zaimka <>; zakłada on stopień sympatii oraz wzajemnej identyfikacji, którego naturalnym wyrazem staje się wyrażenie <>. Człowiek żyje w poczuciu łączności z całością i to uczucie wyznacza głównie jego dążenia” .
Ryszard Wroczyński dokonując rozróżnienia środowisk wychowawczych za kryterium zróżnicowania elementów otoczenia wychowawczego przyjął sposób ich powstania. Podstawą takiego rozróżnienia były klasyfikacje F. Tönniesa i R. Mac Ivera zbiorowości ludzkich na wspólnoty i stowarzyszenia. Wspólnoty są to właśnie grupy pierwotne, które powstały w sposób naturalny bez ingerencji człowieka w wyniku „przyrodniczej” istoty ludzkich potrzeb i dążeń. Stowarzyszenia zaś nazywamy grupami (środowiskami) intencjonalnymi, celowymi, organizowanymi przez człowieka dla tworzenia konkretnych zadań. Do wspólnoty więc możemy zaliczyć rodzinę, społeczność lokalną i grupę rówieśniczą. Jej sens pierwotności polega na tym, że wytworzyła je natura człowieka i spontaniczny rozwój stosunków interpersonalnych oraz to, że towarzyszą one człowiekowi od początku powstania gatunku. Natomiast ich pierwotność odzwierciedla się w dominującym znaczeniu w rozwoju osobowym człowieka.
Rodzina ma różnorodną postać i występuje w każdym kręgu kulturowym i na wszystkich etapach rozwoju gatunkowego.
Społeczność lokalna wykształciła się pod naciskiem warunków przyrodniczo-społecznych, które często zagrażają przetrwaniu jednostki. ”Przymus obrony, konieczność podziału obowiązków, warunki geograficzne „wymuszały” tworzenie się zbiorowości osiedleńczych, które w dalszym rozwoju przekształcały się w kulturowe formy bytowania społecznego, znane dzisiaj pod pojęciem sąsiedztwa lub szerzej społeczności lokalnych”.
Wpływ grupy rówieśniczej zaznacza się w rozwoju i w procesie wychowania jednostki bardzo wcześnie. Już w 3 roku życia dzieci łączą się w małe grupy dla wspólnej zabawy, w wieku przedszkolnym staje się to regułą. W wieku szkolnym wzrasta wyraźnie wpływ grupy rówieśniczej na jej członków. Najbardziej ścisłe związki powstają w małych grupach rówieśniczych i w paczkach, które tworzą się zależnie od wieku dzieci na różnych zasadach. W młodszym wieku szkolnym - przede wszystkim w celu wspólnych zabaw i zajęć, w okresie dojrzewania - także w celu wymiany poglądów i zwierzeń, rozmów i dyskusji. Organizacja małych grup rówieśniczych jest przeważnie dość słaba, oparta na zasadzie równorzędności jej członków. Mimo to więź między członkami takiej grupy jest bardzo silna, stopień solidarności - wysoki. Członkowie takiej grupy oddziałują na siebie nawzajem.





Pierwotność i wtórność grup rówieśniczych

W całokształcie oddziaływań wychowawczych na jednostkę, grupa rówieśnicza pełni niezastąpioną funkcję w procesie socjalizacji. Zaspokaja ona te potrzeby społeczne, których wychowawcy, reprezentujący pokolenie dorosłych, nie są w stanie zaspokoić.
Dzięki silnej motywacji uczestnictwo w grupie rówieśniczej - w zależności od pełnionej tam roli - wzmacnia poczucie własnej wartości i poczucie społecznej przydatności jednostki. Mechanizm socjalizacji przez przynależność do grupy rówieśniczej polega także na tym, ze włączającemu się do grupy zależy na uznaniu jej członków. Na uznanie to trzeba sobie zasłużyć, podobnie jak trzeba zdobyć sympatię kolegów zachowując się zgodnie z obowiązującymi w grupie normami i sankcjami. Często bywa, że na terenie celowych grup młodzieżowych zawiązują się naturalne związki rówieśnicze, które obejmują cześć lub całość członków struktury celowej. Można także wyodrębnić kilka grup rówieśniczych na terenie jednej organizacji.
Zjawisko wtórnego kształtowania się więzi rówieśniczych możemy zaobserwować w stowarzyszeniach, które powstają ze związków ideowych i religijnych i wypływają z pobudek ideowych i potrzeb emocjonalnych.
Każdy pedagog winien znać istotę i charakter wpływów obu typów związków rówieśniczych, ponieważ ciągle z nimi współdziała. Można tu porównać dwie odmienne zbiorowości społeczności dziecięcej i młodzieżowej - grupy pierwotnej i grupy celowej.

Grupa pierwotna:
· członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem aprobującego uczestnictwa
· dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna (znajomość) osobista
· powyższe określa niewielkie rozmiary grupy pierwotnej
· członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otoczenia
· grupa ustala świat wartości i wzorców o różnorodnych implikacjach dla członków i organizacji grupy
· istnieje umowny system kontroli i doraźnie określone sankcje
· grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii
· przywództwo wynika z cech osobowych i aprobaty grupy

Grupa celowa:
· członkowie pochodzą z rekrutacji formalnej
· dominacja więzi rzeczowych i stosunków organizacyjnych
· możliwe wielkie rozmiary grupy o rozgałęzionej strukturze organizacyjnej i terenowej
· struktura wewnętrzna sformalizowana z układem hierarchicznym
· istnienie własnych celów i interesów dominujących nad interesami indywidualnymi
· posiadanie formalnych wzorów zachowań egzekwowanych formalnymi sankcjami
· tendencje do centralizacji decyzji, koordynacji działalności i uniformizmu organizacyjnego
· wyspecjalizowane kierownictwo i wyalienowani przywódcy

Szczegółowe rozpoznanie socjometryczne i badania indywidualnych biografii pozwalają wyróżnić i scharakteryzować rodzaj grupy i charakter wpływów jakie wywiera na swoich uczestników. Jednak w praktyce wychowawczej jest nieco inaczej, gdyż jesteśmy skazani na przypuszczenie, że młody człowiek utkwił w polimorficznym świecie struktur i stosunków społecznych interpretowanie jego poczynań musi być poddana uważnej i fachowej diagnozie.



Mechanizmy oddziaływania grupy rówieśniczej

„Grupa rówieśnicza dzieci powstaje spontanicznie, bez namysłu i ingerencji starszych i swą żywiołowością zagarnia każde dziecko, tworząc naturalne mechanizmy regulujące ich wzajemne zachowania, wewnętrzną organizację i pełniąc doniosłe funkcje wychowawcze wobec jej uczestników” .
Florian Znaniecki uważa, że dziecięca grupa rówieśnicza powstała samoczynnie bez ingerencji dorosłych i cechuje ją „prostota ustroju” wewnętrznego. Grupa ta nie posiadając swych tradycji, wzorców ani celów dąży głównie do zabawy, do wyładowywania swej energii. Zachowania tej grupy regulują obecne i zmienne nastawienia jej członków lub osobników, którzy potrafią narzucać tejże grupie swoje plany i projekty.
Grupę tą cechuje także ciągła zmienność form życia zbiorowego, zabawy oraz jej celów. Wynika to z krzyżowania się w życiu zmiennych i sprzecznych nastawień jej członków: przodownictwa, podporządkowania, rywalizacji i współdziałania.
Ze spontanicznych i różnorodnych zachowań grupy dziecięcej wyodrębnia się konflikt nastawień i wzorów wyniesionych z domu rodzinnego lub innych środowisk a żywiołową potrzebę swawolnej zabawy. Z racji właściwości rozwojowych potrzeba zabawy i przygody z rówieśnikami góruje nad rygorami narzuconymi przez dom rodzinny lub dorosłe społeczeństwo dla zachowań indywidualnych i zbiorowych dzieci i młodzieży. Rodzi się tu pierwsza przyczyna konfliktu, który może mieć poważne skutki dla procesu socjalizacji młodego człowieka oraz dla ogólnego ładu społecznego.

Organizacja, struktura i funkcje grupy rówieśniczej

W grupach dziecięcych wytworzył się system wpływów, który z upływem czasu w grupach młodzieżowych przybiera postać struktur, układów personalnych, celów i ról społecznych. W oparciu o właściwości rozwojowe dzieci i młodzieży można wyróżnić trzy typy grup rówieśniczych:
· dziecięce grupy zabawowe, bandy,
· młodzieżowe paczki, kliki,
· młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze).

Młodzieżowa grupa rówieśnicza tworzy określoną strukturę zachowań międzyosobowych i zawiera przynajmniej trzy elementy tworzące istotę stosunków społecznych, m.in.:
· układ hierarchii wewnętrznej grupy,
· układ decyzji i system kanałów komunikacyjnych,
· układ i rodzaj więzi między członkami grupy.

Powyższe grupy charakteryzują się tym, iż zawierają jednego lidera lub przywódców, gdzie istnieją dwie lub więcej osób ubiegających się do tej funkcji. Wyróżnić tu można:
- przodownictwo (charakteryzuje on osoby, które z racji cech osobowych, charyzmy oraz właściwości opiekuńczych obdarzone są przez grupę niewymuszonym, spontanicznym zaufaniem, pozytywnym nastawieniem emocjonalnym i gotowością do współdziałania)
- przywództwo ( jest ono zdobywane przy aprobacie członków grupy, może wynikać z kwalifikacji ogólnoosobowych lub specjalnych właściwości np. zamożności, osiągnięcia sportowe)
- panowanie (władza, zdobywana jest instrumentalnie, głównie siłą. Pozbawiona jest więzi emocjonalnych, zaufania i poczucia bliskości, głównie ma sens organizacyjny i zadaniowy)



„Charakter przywództwa zależy nie tyle od cech osobowych przywódcy, ile raczej od wielkości grupy, rodzaju zadań oraz, co najważniejsze, od charakteru stosunku grupy do otoczenia. Im bardziej stosunki te są nieprzyjazne, im wyższe zagrożenie grupy przez system represji społecznych lub prawnych otoczenia, tym silniejsze SA tendencje do sprawowania przywództwa autorytarnego i koncentrowania władzy” .
Przywództwo dominujące w grupach to przywództwo demokratyczne lub liberalne, których zadania zawierają cele zabawowe, towarzyskie, bez poczucia odrębności wobec otoczenia. Dziecięce grupy rówieśnicze cechuje na ogół przywództwo chaotyczne, z częstą zmianą lidera i bezładem decyzyjnym.
R. Mucchielli w swojej pracy „ La dynamique des groupes” wyróżnia pięć typów układów komunikacyjnych, które dostarczają nam wiele ważnych informacji o charakterze grupy:
1. układ szprychowy
2. układ bezpośredni
3. układ kołowy
4. układ łańcuchowy
5. układ scentralizowany

Ustalenie struktury socjometrycznej grupy dokonywane jest najczęściej za pomocą tzw. socjogramu - jest to graficzne przedstawienie układu pozycji powiązanych ze sobą stosunkami lubienia lub nielubienia . Ten typ struktury jest najlepszym przykładem struktury nieformalnej . W socjometrii technika polega na tym , że członkom grupy zadaje się pytanie , lub pytania w zależności od tego co nas interesuje . W socjogramie poszczególnych członków grupy przedstawia się w postaci punktów w przestrzeni , natomiast wybory przez nich dokonywane ukazuje linia łącząca punkty . Jeżeli interesuje nas struktura grupy stosuje się socjogram hierarchiczny uwarunkowany liczbą wyborów skierowanych do poszczególnych osób analiza socjogramów doprowadza do wyróżnienia typowych elementów struktur socjometrycznych i różnych rodzajów tych struktur .Wyróżnia się :
· Parę - kiedy dwie osoby wybierają się wzajemnie .
· Łańcuch - gdy osoba A wybiera osobę B, a ta C itd.
· Gwiazdę - w której jedna osoba z grupy otrzymuje bardzo dużo wyborów , ale sama ich nie odwzajemnia.
· Sieć - wszyscy członkowie wybierają wszystkich .
· Klikę - stanowi podgrupę wzajemnie wybierających się osób , które będą członkami większej grupy odrzucają pozostałych .


Kryzys i upadek formalnych grup rówieśniczych

Związki młodzieży zostały pozbawione samodzielności, czyli najważniejszego dla nich atrybutu społecznego podstawowego mechanizmu uspołecznienia. „Narzucono im strukturę organizacyjną, system symboli, ideologię. Wszystko to w większości obce i „zewnętrzne”, pochodzące z owego zniechęcającego świata dorosłych. To prowokowało do buntu, do zaognienia konfliktu z tym światem” .
Jednak nie było to dobre, gdyż bunt był karany i się nie opłacał. W wyniku tego powstała mentalność kalkulatora i konformisty, czyli utworzyły się więzy przyjaźni, uczucia przynależności przechodzą na grunt prywatności. Tworzy się patriotyzm małych grup, czyli naturalnych układów rówieśniczych, które zaspokajają potrzebę ekspresji uczuciowej, zaangażowania emocjonalnego, poczucie bezpieczeństwa i bliskości.

Uwidoczniło się zjawisko uogólnionej nieufności. Postawa ta skierowała się w stronę instytucji i ku ich pracownikom a także na mechanizmy kierujące życiem społecznym. Takie zachowanie potęguje nieprawidłowość w przekazie informacji, blokowanie dyskusji i krytyki, opór instytucji wobec innowacji oraz protekcjonalizm, łapownictwo, nepotyzm.
Diagnoza powyższych postaw i stanu związków młodzieżowych z lat 80-tych jest aktualna także dziś. Jednakże obecnie już nie istnieje wiele organizacji lub jej wielkość definitywnie zmalała. Możemy jednak czekać na odrodzenie stowarzyszeń i związków młodzieży. Pedagogika społeczna powinna więc skupić się na naturalnych grupach rówieśniczych, „bo one jak trawa są wieczne i niezniszczalne”.

Podsumowując możemy stwierdzić, ze grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku, między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich powstają z reguły więzi przyjaźni .Grupy rówieśnicze są podstawową formą życia społecznego młodzieży, klasa natomiast ją odwzorowuje dlatego bardzo ważne dla każdego nauczyciela jest znajomość procesów, które w niej zachodzą .Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej, występowanie określonych kontaktów, brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków.
Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić ich funkcje wychowawcze i są to :
- wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych, kształtowanie postaw aktywności, zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem,
- zaspokajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy,
- współzawodnictwo rozwijające tendencję do rywalizacji,
- rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich,
- zaspokojenie potrzeb emocjonalnych
- wypełnienie wolnego czasu.
Jak widać grupy rówieśnicze mają bardzo duże znaczenie w kształtowaniu się osobowości i rozwoju społecznym dziecka i młodego człowieka.
Jedną z takich ważnych grup, w której każdy człowiek w swoim życiu się znalazł jest klasa szkolna. To jak się w tej grupie czujemy w dużej mierze zależy od postawy i osobowości nauczyciela-wychowawcy. Jego umiejętności organizacyjne, zapał i zaangażowanie w pracę wychowawczą potrafią doprowadzić klasę do wspaniałych osiągnięć.
Innymi ważnymi elementami wpływającymi na jakość życia w klasie są: przyjęte normy grupowe, pozycja danego ucznia w tej grupie, rola, jaką pełni, stopień integracji jej członków, ogólna atmosfera klasy a także stosunki międzyjednostkowe i międzygrupowe (dziewczynki-chłopcy, paczki między sobą).
Na wpływ grupy rówieśniczej szczególnie wrażliwa jest młodzież w okresie dorastania kiedy to następuje kryzys autorytetu rodziców i innych osób dorosłych. Wtedy grupa staje się głównym odnośnikiem dla dorastającego człowieka. Z rówieśnikami spędza on większą część czasu wolnego. Grupa ma wpływ na kształtowanie się jego postaw i opinii, sposób ubierania się, zachowania, wypowiadania się, wybierania muzyki, książek itp.
Młodzież należy do różnych grup: klasowej, paczki na osiedlu, grupy tanecznej, sportowej, harcerstwa…: wszystkie one wywierają na nią duży wpływ. Natomiast pozycja, jaką ma dana osoba w grupie odbija się na jej poczuciu własnej wartości, świadomości bycia akceptowanym lub nie, a także na ogólnym zadowoleniu z życia i postrzegania siebie.

Grupa rówieśnicza jako źródło nieprzystosowania społecznego

Grupa nazywamy dwie lub więcej jednostek , między którymi istnieje jakaś wieź, np. rodzina zakład pracy , związek wyznaniowy , partia polityczna , grupa przyjaciół o wspólnych zainteresowaniach .

Grupy rówieśnicze : piją piwo , bo wszyscy to robią , jeżeli chcą mieć przyjaciół muszą , dzięki grupie nastolatek może odpowiedzieć sobie na pytanie " Kim jestem , jakiego rodzaju osobą "

"Co mogą robić dzieci w moim wieku , na co mnie stać " , grupa rówieśniczą stanowi dla nastolatka oparcie , daje mu przekonanie , że jest w porządku , pomaga czuć się rozumianym , obdarza poczuciem przynależności , świadomość , ze nie jest sam , ukierunkowuje , pomaga zweryfikować widzenie świata , w grupie może być sobą , może spróbować nowych sposobów ubierania się , czesania , wewnątrz grupy może wypróbować nową rolę , grupy rówieśnicze pomagają nastolatkowi w trudnym przejściu do świata dorosłych ,nastolatek musi przestrzegać norm grupy "Nie wolno się różnić od innych ". zdrowe grupy pozwalają dziecku rozwinąć poczucie społecznej tożsamości poza granicami rodziny . Niezdrowe grupy mogą być destruktywne mają problemy z przystosowaniem się i dlatego nadużywają alkoholu i narkotyków .

1) Grupa rówieśniczą w procesie socjalizacji

Grupy formalne

klub sportowy , drużyna harcerska , stowarzyszenia młodzieży akademickiej , za grupę formalna uważamy , grupę w której zasady organizacji wiadome są członkom z góry tzn . nie dopiero na podstawie interakcji w aktualnej jej działalności , lecz dzięki zapoznaniu się z werbalnie ( pisemnie lub ustnie ) sformułowanymi normami czy zasadami dotyczącymi działalności grupy , sposobów postępowania , praw i obowiązków członków , ról , funkcji , stanowisk , pozycji społecznych .

Grupa rówieśnicza wprowadza młode generacje w kulturę społeczeństwa globalnego i właściwe mu role społeczne , wg. Aleksandra Kamińskiego stowarzyszenia "ułatwiają umysłowe i uczuciowe przekraczanie bariery oddzielającej <<mały świat >> człowieka od <<wielkiego świata >> jego narodu i ludzkości .” Następną funkcja jest funkcja ogniwa pośredniego między nieformalnymi grupami rówieśników a kulturą reprezentowana przez pokolenie dorosłych .Grupy formalne pełniące funkcję między grupami nieformalnymi a kultura reprezentowaną przez dorosłych grupy formalne uczestniczą w podnoszeniu poziomu uspołecznienia w jego dwóch zasięgach!) z fazy niższej do wyższej , @) od niższej ku wyższej warstwie wartości w obrębie tej samej fazy .Wychowawcza kanalizacja potrzeb i aktywności grup nieformalnych poprzez grupy formalne ; funkcja ta polega na zinstytucjonalizowanym zaspakajaniu potrzeb i zainteresowań stanowiących podłoże tworzenia się rówieśniczych grup nieformalnych . W procesie wychowania uwzględniamy formalne odpowiedniki nieformalnych grup dziecięcych zabawowych, band dzieci starszych i młodzieży w fazach dojrzewania , paczek młodzieży wyższych klas szkoły podstawowej , szkoły średniej jak i wyższej . Tutaj musimy rozpatrzyć kolejno cztery piony 1) podstawowe sprzężenia między grupami nieformalnymi a grupami formalnymi , 2) facylitacja (stwarzanie warunków sprzyjających kanalizacji ) zaspokajania potrzeb rówieśników w ramach zinstytucjonalizowanego systemu wychowania , 3) organizowanie zespołów wychowawczych w ramach tego systemu , 4) wychowawcze nadawanie kierunku grupom nieformalnym .

Podstawowe sprzężenia :dziecięca grupa zabawowa może mieć swoich przedstawicieli w różnych klasach szkolnych , a nawet w różnych szkołach .Paczka rekrutując się z jednej klasy z jednego rocznika studiów zajmuje poważne miejsce w strukturze nieformalnej tej klasy albo rocznika . Grupa zabawowa , paczka banda wkracza też w życie rodzin . Sprzężenia te mogą być w oczach dorosłych czymś niepożądanym albo pożądanym , mogą pociągać za sobą skutki pozytywne lub negatywne. Niepożądany i destrukcyjny wpływ na styl życia rodziny ma przenoszenie do niej przez dzieci lub ich kolegów negatywnych elementów subkultury młodzieżowej reprezentowanych przez paczkę , do której dzieci te nalezą .Pożądane przez szkołę i asymilowane w jej pracy bywają walory sportowe , artystyczne , itp. Zdobyte przez uczniów w grupach nieformalnych i przenoszone na jej teren .Sprzężenia o których jest tu mowa , aktualizują się na ogół na zasadzie naturalnego przenikania członków grup rówieśniczych do rozmaitych instytucji wychowawczych w zwykłych ich rolach : dziecka rodziny , ucznia szkoły , uczestnika świetlicy , klubu itd. , nie mają charakteru zamierzonego .

Facylitacja zaspokajania potrzeb :formę pożądanej z wychowawczego punktu widzenia kanalizację niezaspokojonych lub zaspokojonych w grupach nieformalnych potrzeb rówieśnictwa umożliwia uczestnictwo w grupach półformalnych czy formalnych funkcjonujących na zasadzie samorządności pod dyskretna kontrola dorosłych . organizuje się w środowisku rozmaite instytucje ( ogniska , świetlice , kluby , domy i parki kultury , kolonie , obozy ) , dla dzieci i młodzieży jako ,oczekiwanych uczestników , a nie uwzględnia się tego , że częstokroć są one członkami już funkcjonujących , spontanicznie powstałych ugrupowań rówieśniczych . Organizuje się np. świetlice czy kluby na zaniedbanych osiedlach , organizatorzy uważają , że będą one ośrodkami przyciągania dla młodocianych szukających zaspokojenia swych potrzeb i zainteresowań . Ich organizatorzy nie rozpoczynają natomiast od rozpoznania zastanej sytuacji i zapoznania się z funkcjonującą już w danym środowisku siecią spontanicznych grup rówieśniczych . Ci ludzie przyciągają znaczna liczbę młodzieży do siebie , a mogliby przecież pokierować zastanymi grupami . Przy takiej formie działalności ograniczającej się tylko do stworzenia warunków dla tzw. Facylitacji ( ułatwiania ) , przepływu do nich członków rówieśniczych grup nieformalnych , nigdy nie wiadomo jaki jest ich zasięg wychowawczego wpływu na środowisko rówieśnicze .

Organizowanie zespołów wychowawczych : obozy , kolonie itd.

- Grupy nieformalne

Grupy rówieśnicze występują we wszystkich podstawowych fazach uspołecznienia dzieci i młodzieży , poczynając od wieku przedszkolnego poprzez wiek szkoły podstawowej i średniej aż do fazy starszej adolescencji u młodzieży studiującej . wszystkie te grupy podobnie jak grupy nieformalne dorosłych , powstają w wyniku niezaspokojenia w warunkach życia sformalizowanego pewnych potrzeb czy zainteresowań . W odróżnieniu od nieformalnych grup osób dorosłych ( tworzących się w zakładach pracy ) nieformalne grupy rówieśników kształtują się na swoistym podłożu niezaspokojenia potrzeb młodych pokoleń przechodzących proces uspołecznienia w warunkach ograniczeń i kontroli ze strony środowiska wychowawczego , w szczególności podstawowych instytucji wychowawczych ( rodziny , szkoły ) .Powstanie grupy rówieśniczej pod wpływem dążenia do uniknięcia kontroli wychowawczej lub przeciwstawienia się jej celem zaspokojenia potrzeb nie uwzględnianych lub nie uznawanych w środowisku wychowawczym .Aktualizując się w tych warunkach i z tych pobudek grupa rówieśnicza jest efektem dążenia dzieci lub młodzieży w zbliżonym wieku i o podobnych potrzebach do stworzenia własnej społeczności mającej służyć zaspokajaniu tych potrzeb , poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony . Nieformalna grupa rówieśnicza jest wytworem szczególnej selekcji , dokonywanej samorzutnie przez młodocianych , bez wpływu dorosłych .Może to się odbywać w reakcji negatywnej w stosunku do dorosłych jak i wobec nich pozytywnie - nawet w kierunku obcowania z dorosłymi o podobnych zainteresowaniach .

- są to grupy małe liczą zwykle po kilku ( rzadko ponad 10 i tylko w przypadku luźnych band do kilkudziesięciu ) członków

- mają charakter spontaniczny , to przesadza o ich krótkotrwałości

- odznaczają się one niskim stopniem organizacji

- niewielkie jest w nich zróżnicowanie ról i pozycji społecznych

- dochodzi w nich do identyfikacji jej członka z grupa

- Jan Szczepański pisze " kręgi grupy rówieśników stają się pierwszą konkurencja dla rodziny i mogą stać się dla dziecka ważniejszą grupą , której wzory i wartości może przeciwstawić rodzinie "

- Grupy te przeciwstawiają się pokoleniu dorosłych jednak dążąc do samodzielności materiał dla swoich doświadczeń czerpie z kultury dorosłych m, z życia rodziny , sąsiedztwa , społeczności lokalnej - tyle tylko , że selekcjonuje go i organizuje odpowiednio do swoich potrzeb .

Rozróżnia się trzy kategorie nieformalnych grup rówieśniczych :1)dziecięce grupy zabawy 2)młodzieżowe tzw. Paczki 3)grupy dewiacyjne Np. gangi albo bandy

Grupy zabawy : umożliwiają zaspokojenie potrzeby zabawy w zespole , pojawiającej się w 3-4 roku życia

- grupy zabawy dzieci najmłodszych charakteryzuje się jako najbardziej przelotne i nieformalne

- najbardziej charakterystyczną cechą tych grup jest dokonywanie w zabawie podziału ról według zainteresowań i kompetencji , z uwzględnieniem specyfiki ról chłopców i dziewcząt . Są to , więc typowe grupy uczenia się ról społecznych przez naśladownictwo i wyobraźnię

- w najwcześniejszym okresie zabaw zespołowych grupy zabawowe odzwierciedlają w szczególnie silnym stopniu formy współżycia dorosłych , grupa zabawowa umożliwia przejmowanie i uczenie się ról dorosłych

- chętnie poddają się te grupy inspiracjom dorosłych - pod warunkiem , ze nie hamuje się ich spontaniczności

- w warunkach niedostępnych kontroli , a więc w wielkomiejskich dzielnicach charakteryzujących się zagrożeniem moralnym , grupy te przechodzą łatwo od zabaw społecznie aprobowanych do doświadczeń należących już do zachowań dewiacyjnych .Anna Pawełczyńska na przykładzie grup chuligańskich , które często mając początkowo charakter zabawowy , popełniają przypadkowe wykroczenia ( zbicie szyb , zniszczenie sprzętu ) i stopniowo przechodzą do zabawy społecznie zdegenerowanej , dopuszczając się coraz bardziej agresywnych wyczynów . Dlatego te grupy chuligańskie bywają ujmowane jako zalążki band .

Paczki: zwane są również klikami , ich liczba to grupy 4-5 osobowe bywa również , że są liczniejsze ( 10 osobowe )

- rekrutują się spośród młodzieży szkolnej w wieku odpowiadającym starszym klasom szkoły podstawowej , szkole średniej , wyższej

- podstawą rekrutacji bywa wyrównany poziom dojrzałości , podobieństwo postaw moralnych , poglądów ideologicznych

- mogą być to również zainteresowanie określonymi przedmiotami nauczania , wybitne uzdolnienia artystyczne , zaangażowanie w pracy społecznej

- grupy te cechuje względna trwałość

- można wśród nich zauważyć , wspólne zajęcia takie jak wspólne wycieczki , uczęszczanie na imprezy , do kawiarni i restauracji , na dansingi , gra w karty, spotkania towarzyskie w domach rodzinnych , rozmowy o sprawach grupy i jej członków , w szczególności o sprawach płci , zwierzania się sobie wzajemne plotki , krytykowanie rodziców i nauczycieli

- więź między członkami i wysoki stopień ich solidarności , przeważnie oparta jest na zasadzie równorzędności członków , rzadziej na skupieniu się ich wokół dominującej jednostki

- te grupy mogą przyczyniać się do rozszerzania i doskonalenia doświadczeń nabywanych we współżyciu z dorosłymi , w szczególności w rodzinie i w szkole , pogłębiania zainteresowań , budzenia motywacji do pracy nad sobą i aspiracji życiowych , dokształcania się w zakresie wybranej specjalności , rozwijania talentów , może być również tylko tracenie czasu i sił w banalnym wyżywaniu się na płaszczy nie towarzyskiej , może dojść do dominacji dążeń i w konsekwencji do załamania się pożądanej społecznie linii życiowej i do zaburzeń procesu socjalizacji

- lojalność wobec paczki jest większa niż lojalność względem rodziny , jest również tym większa im bardziej paczka w doświadczeniach swoich wchodzi w konflikt z normami ogólnospołecznymi , reprezentowanymi przez instytucje wychowawcze , rodzinę , szkołę

- kiedy taka paczka prowadzi do konfliktów i wymyka się spod kontroli społecznej , skutecznym może okazać się nie rozbijanie takiej paczki ale interwencja wychowawcza , która polegać będzie na dyskretnym kierowaniu procesem jej kształtowania się , poczynają od sugerowaniu poszczególnym jednostkom właściwego doboru przyjaciół i bliższych kolegów , jako potencjalnych członków grupy

Gang : czyli banda , jest grupa ludzi w wieku dojrzewania lub w wieku młodzieńczym

- występują tutaj w przeciwieństwie do poprzedniej występowanie określonych ról z dominująca rolą autokratycznego przywódcy

- rozwija i przechowuje własną subkulturę , tradycję i morale

- więź grupowa podkreślana tu bywa za pomocą emblematów odznak , charakterystycznego ubioru , przydomków

- występuje tutaj aktywność opozycyjna w stosunku do dorosłych , nawet aktywność społecznie nie akceptowana , aż do przestępczej

- banda jest więc grupą o charakterze konfliktowym , 1) kształtuje się ona w konfliktach rówieśniczych np. z innymi bandami 2)jest grupą konfliktową w swej relacji w stosunku do dorosłych , banda neguje w swojej subkulturze obowiązujące ogólnie wartości kulturowe i normy społeczne

1 . Grupa i jej cechy .

Człowiek już od momentu urodzenia uczestniczy w różnego rodzaju grupach . Pierwszą z nich jest rodzina , która dla większości jest grupą najważniejszą .

Stopniowo każde dziecko wchodzi i przynależy do wielu grup : grono przyjaciół, znajomych , rodziców , krewnych , grupy rówieśników w szkole i poza nią , a następnie organizacji społecznych , politycznych , grupy towarzyskiej i zawodowej oraz własnej rodziny . Przynależność do grupy na ogół sprzyja wytworzeniu się poczucia silnego związku i solidarności z członkami tej grupy . Ma to duże znaczenie dla procesu kształtowania się osobowości dziecka .

Bliskie więzi między członkami oraz poczucie przynależności do grupy zaspokajają elementarne potrzeby dziecka zwłaszcza potrzebę bezpieczeństwa i miłości utrwalają jego system wartości , zapewniają stabilizację emocjonalną i światopoglądową oraz prowadzą do zachowań rywalizacyjnych i do identyfikacji z grupą .

Istotną cechą grupy jest jej cel - pewien stan końcowy lub wartość na zdobyciu której zależy wszystkim członkom grupy . Cel może być ukształtowany w grupie lub narzucony z zewnątrz . Im cel jest jaśniejszy , lepiej określony i akceptowany przez większość tym większa jest atrakcyjność grupy , zwiększa się również motywacja do działania .

Bardzo ważnym czynnikiem grupy są normy , którym w różnym stopniu podlegają wszyscy członkowie grupy . Istnieją normy prawne , moralne i obyczajowe . Różnią się one siłą zawartego w nich zakazu lub nakazu , rodzajem konsekwencji przewidzianych za ich naruszenie i zobowiązaniami . Zakresy poszczególnych norm pokrywają się ze sobą lub nie . Nie wszystkie zakazy prawne pokrywają się z moralnymi lub obyczajowymi. Bardzo istotnym elementem funkcjonowania grupy jest pozycja jej członków . Pełni więc dane dziecko określoną rolę w grupie .


2 . Charakterystyka grup rówieśniczych .

Grupa rówieśnicza jest to określona zbiorowość ludzi w tym samym lub bardzo zbliżonym wieku , między którymi pod wpływem styczności bezpośrednich powstają z reguły więzi przyjaźni .
Grupy rówieśnicze są podstawową formą życia społecznego młodzieży , klasa natomiast ją odwzorowuje dlatego bardzo ważne dla każdego nauczyciela jest znajomość procesów , które w niej zachodzą .
Czynnikami wiążącymi w grupie rówieśniczej są oprócz wieku przynależności do wspólnej struktury organizacyjnej , występowanie określonych kontaktów , brak istotnych różnic w poziomie wiedzy i rozwoju intelektualnym jej członków .





Więź w grupie rówieśniczej ma charakter nieformalny i odróżnia je od grup zdominowanych więziami formalnymi , gdzie dominuje określona postawa wobec wypełnionych ról społecznych . Biorąc pod uwagę kontakty społeczne można wyodrębnić 4 podstawowe typy grup rówieśniczych :

- rówieśniczy krąg towarzyski - mała najwyżej kilkunastoosobowa grupa bez organizacji wewnętrznej , więź społeczna oparta jest na związkach uczuciowych i stosunkach towarzyskich . Młodzież skupiona w kręgu wspólnie spędza wolny czas wypełniony różnymi formami kontaktów towarzyskich . Zbyt duża aktywność jednostki w kręgu może spowodować jej zaniedbania w nauce i wykonywaniu obowiązków domowych ,

- rekreacyjna grupa działania - to również mała grupa skupiająca młodzież , wypełniająca czas wolny zabawą , różnymi formami rekreacji i sportu . Jednostka przyjmuje tu postawę solidarności i wzajemnej odpowiedzialności członków za siebie jak również udzielania pomocy innym .

- paczka - mała grupa społeczna złożona z członków danego kręgu , funkcjonująca poza jego strukturą i charakteryzująca się większą częstotliwością spotkań . Paczka składa się z kilku osób , które łączą wspólne zainteresowania , potrzeby , nawyki lub sympatia .

- banda - względnie trwała grupa nie dopuszczająca do interwencji i kontroli swej działalności osób postronnych . Więzi społeczne kształtują się w oparciu o wspólne interesy i zadania zaspokajające potrzeby zrzeszonych w niej członków .

Banda przypomina swoją działalnością paczkę , zależy jej członkom

jednak na osiągnięciu celów w zbiorowym działaniu . W bandzie jest wymóg większej lojalności , a przywódca wymaga bezwzględnego podporządkowania się pozostałych członków .

Grupy rówieśnicze są ze względu na sposób powstawania grupami nieformalnymi . Tworzą się spontanicznie z chęci do wspólnego przebywania w określonym i akceptowanym przez wszystkich celu . Grupy te charakteryzują się :

- mało stabilną strukturą wyrażającą się w sieci powiązań i kontaktach

interpersonalnych ,

- względną spójnością będącą wyrazem wewnętrznych więzi określanych dość

często w silnym poczuciu „ my „ ,

- określonym statusem czyniącym grupę atrakcyjną dla jej członków ,

- odrębnością wyrażającą się w wyraźnie określonym celu działania ,

- widocznym podziałem ról społecznych ,

- określoną i możliwą do przewidzenia długotrwałością funkcjonowania .









3 . Struktury grupy .

Ustalenie struktury socjometrycznej grupy dokonywane jest najczęściej za pomocą tzw. socjogramu - jest to graficzne przedstawienie układu pozycji powiązanych ze sobą stosunkami lubienia lub nielubienia . Ten typ struktury jest najlepszym przykładem struktury nieformalnej . W socjometrii technika polega na tym , że członkom grupy zadaje się pytanie , lub pytania w zależności od tego co nas interesuje . W socjogramie poszczególnych członków grupy przedstawia się w postaci punktów w przestrzeni , natomiast wybory przez nich dokonywane ukazuje linia łącząca punkty . Jeżeli interesuje nas struktura grupy stosuje się socjogram hierarchiczny uwarunkowany liczbą wyborów skierowanych do poszczególnych osób analiza socjogramów doprowadza do wyróżnienia typowych elementów struktur socjometrycznych i różnych rodzajów tych struktur . Wyróżnia się :
1. Parę - kiedy dwie osoby wybierają się wzajemnie .
2. Łańcuch - gdy osoba A wybiera osobę B , a ta C itd.
3. Gwiazdę - w której jedna osoba z grupy otrzymuje bardzo dużo wyborów , ale sama ich nie odwzajemnia .
4. Sieć - wszyscy członkowie wybierają wszystkich .
5. Klikę - stanowi podgrupę wzajemnie wybierających się osób , które będą członkami większej grupy odrzucają pozostałych .

4 . Analiza struktury socjometrycznej klasy jako grupy .

Chcąc zbadać wpływ grupy rówieśniczej ba integrację klasy przeprowadziłam badanie socjometryczne . W klasie szóstej dzieci uzupełniły ankietę odpowiadając na trzy pytania :
1 . Z kim chciałbyś siedzieć w gimnazjum , a z kim nie ?
2 . Kogo z klasy zabrałbyś z sobą na wakacje , a kogo nie ?
3 . Kogo wybrałbyś na gospodarza w gimnazjum w klasie I , a kogo nie ?
Analizując socjogram można stwierdzić , że w klasie nie ma gwiazdy . Najwięcej odpowiedzi twierdzących zebrał chłopiec Sławek - 7 , a zaraz za nim jego kolega Maciek - 6 . Można na tej podstawie powiedzieć , że uczniowie ci cieszą się dużą popularnością w grupie . Jednoznacznie najwięcej odpowiedzi przeczących otrzymała Beata - 12 . Wskazuje to na odrzucenie dziewczynki , brak akceptacji w grupie . Przyczyny nie akceptacji dziewczynki tkwią prawdopodobnie w nastawieniu rodziców pozostałych dzieci do Beaty . Jest to dziecko niedopilnowane , często brudne przez co odrzucane przez pozostałych członków klasy . Z przeprowadzonego socjogramu wynika , że prawie każde dziecko w jednym lub kilku pytaniach odpowiedziało - nie w stosunku do Beaty .



5 . Wpływ grupy rówieśniczej na spójność klasy .



Z powyższego zestawienia wynika , ze grupa rówieśnicza ma bardzo duży wpływ na integrację klasy . Weźmy pod uwagę klasę bez jej kozła ofiarnego -Beaty . Jest to grupa względnie spójna , mająca więzi wewnętrzne , pomagające sobie nawzajem . Maja wspólne cele - zabawę , pomagają sobie w nauce , pożyczają potrzebnych pomocy . Są to jak by ich niepisane normy postępowania . Biorąc pod uwagę klasę z Beatą w tym momencie grupa nie służy integracji klasy . W żaden sposób nie chcą jej zaakceptować mimo , że wiedzą jak jej jest przykro .

Podsumowując nasuwa się wniosek , że grupa rówieśnicza może mieć pozytywny i negatywny wpływ na integrację klasy , ale bezsprzecznie jest on bardzo duży .



6 . Funkcje wychowawcze grupy .



Analizując działalność grup rówieśniczych można w przybliżeniu określić ich funkcje wychowawcze i są to :

- wpływanie na przebieg procesów interpersonalnych , kształtowanie postaw aktywności , zaspokajanie potrzeb więzi z otoczeniem ,

- zaspokajanie aspiracji w zakresie społecznej aprobaty i uznania przez członków grupy ,

- współzawodnictwo rozwijające tendencję do rywalizacji ,

- rozbudzenie zainteresowań oraz potrzeb kontaktów towarzyskich ,

- zaspokojenie potrzeb emocjonalnych ,

- wypełnienie wolnego czasu .

Jak widać grupy rówieśnicze mają bardzo duże znaczenie w kształtowaniu się postawy dziecka , ucznia oraz dorosłego człowieka .

Rodzina jako podstawowe środowisko wychowawcze i kulturowe


1. Definicja rodziny


Pierwszym naturalnym środowiskiem wychowawczym jest rodzina.

Powszechnie przez rodzinę rozumie się parę małżeńską i jej dzieci, która zamieszkuje pod wspólnym dachem i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe.

Rodzina jest grupą złożoną z osób połączonych stosunkiem małżeństwa lub pokrewieństwa (bądź adopcji). W ramach społeczeństwa spełnia ona dwie podstawowe funkcje: utrzymuje ciągłość biologiczną społeczeństwa poprzez rozmnażanie, oraz przekazuje dziedzictwo kulturalne szerszych zbiorowości w jego zasadniczej postaci. Wzajemne stosunki między członkami rodziny są określone poprzez tradycję przekazaną wychowaniem, przez prawo, nakazy natury moralnej bądź religijnej, wzajemne uczucia i postawy członków rodziny.1

Rodzina jest pierwszą i podstawową grupą społeczną człowieka, której stosunki nastawione są na wszechstronną realizację potrzeb jednostki, opartą na kontaktach bezpośrednich. Jest to grupa niedobrowolna, przypisana, z którą szczególnie mocno identyfikują się dzieci.

Powiedzieć można w oparciu o codzienną obserwację, że rodzina wychowuje poprzez życie w niej, panujący klimat uczuciowy, stosunki między rodzicami, oraz między rodzicami a dziećmi.

Współcześnie coraz częściej zwraca się uwagę na fakt, iż zdefiniowanie pojęcia rodziny i nakreślenie jej społecznego obrazu nie jest łatwe.

Rozwój cywilizacji prowadzi bowiem do zmiany tradycyjnego modelu rodziny. W czasach prehistorycznych rodzina była związkiem ekonomicznym: mężczyźni zajmowali się polowaniem, kobiety przygotowywały posiłki i opiekowały się dziećmi. Kilka rodzin łączyło się w grupy, lub rozstawały się gdy brakowało żywności.

Powstanie rodziny we współczesnym rozumieniu zawdzięczamy starożytnym Izraelitom, a także cywilizacji greckiej i rzymskiej, w których obowiązywał patriarchat uzasadniony normami religijnymi.

Współczesna rodzina nuklearna ma niewiele wspólnego z dawnym sposobem organizacji życia, bowiem większość potrzeb człowiek może zaspokoić poza domem. Jedynym spoiwem jest konieczność zapewnienia materialnego i emocjonalnego wsparcia dzieciom. Przedłużenie życia spowodowało natomiast, że małżeństwa nie rozwiązują się w sposób naturalny poprzez śmierć jednego z partnerów, lecz mogą trwać jeszcze wiele lat po odchowaniu najmłodszego dziecka.2

Zauważyć też można, iż jest coraz więcej rodzin niepełnych z jednym rodzicem zaistniałych na skutek separacji bądź rozwodu małżonków, również rodzin czasowo niepełnych spowodowanych charakterem pracy ojca lub matki, wyjazdem za granicę w celach zarobkowych, długotrwałym przebywaniem w więzieniu czy na leczeniu szpitalnym.

Funkcjonuje także coraz więcej rodzin samotnej matki lub samotnego ojca.

W świetle powyższych faktów coraz częściej definiuje się rodzinę jako współżyjące układy dorosłych i dzieci, w których dorośli przyjmują legalną odpowiedzialność za byt materialny i wychowanie dzieci.3



2. Rodzina jako środowisko wychowawcze


Powiedzieć można, że o wartości rodziny jako środowiska wychowawczego decyduje jej jakość obejmująca wszystko to, co składa się na codzienne życie jej członków oraz panujący w niej układ stosunków społecznych.

Pojęcie środowiska wychowawczego w literaturze przedmiotu zdefiniowane zostało zarówno w socjologii jak i w pedagogice.

F. Znaniecki ujął je jako „odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu”.4

Podkreśla on, że istotną cechą środowiska wychowawczego jest społeczna kontrola i celowa regulacja bodźców i wpływów środowiskowych.

J. Pieter stwierdza, że środowisko wychowawcze to „złożony układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których człowiek rozwijający się przystosowuje się czynnie w wychowawczym okresie życia.”5

Natomiast K. Sośnicki poprzez środowisko wychowawcze rozumie ogół sytuacji wychowawczych, które działając na jednostkę powodują u niej określone przeżycia psychiczne.6

W świetle powyższych definicji stwierdzić można, że rodzina, to środowisko wychowawcze w znaczeniu szeroko rozumianego życia dziecka, w którym mają miejsce zarówno oddziaływania wychowawcze zamierzone, jak i samorzutne o charakterze dodatnim i ujemnym. Oddziaływanie wychowawcze zamierzone, planowane jak też okazjonalne samorzutne, o różnym charakterze, natężeniu i sile wpływu na dziecko tworzą środowisko wychowawcze rodziny.

Stwierdzić można, że rodzina jest dla dziecka środowiskiem, w którym odbywa się proces wychowania naturalnego. Dziecko uczestnicząc w naturalnych sytuacjach życia rodzinnego, w bezpośrednich interakcjach między członkami rodziny, przyswaja elementarną wiedzę o świecie, wartości, normy moralno-społeczne, kulturę domu rodzinnego, poznaje sposoby zaspokojenia potrzeb i rozwijania indywidualnych zainteresowań.7



3. Rodzina jako środowisko kulturowe


Ujmując rodzinę w kategorii środowiska wychowawczego nie sposób nie zauważyć, że działalność wychowawcza ściśle łączy się ze środowiskiem kulturowym , które tworzą określone dobra, wartości materialne i duchowe przekazywane dziecku przez osoby, grupy społeczne bądź instytucje.

Środowisko kulturowe oddziaływuje wychowawczo na dziecko wtedy, kiedy staje się środowiskiem subiektywnym, a więc gdy docierające ze środowiska bodźce zostaną odebrane i przeżyte przez człowieka. Zależy to w dużym stopniu od powszechności i dostępności treści kultury, ale także od umiejętności uczestnictwa w kulturze.8

Swoistym środowiskiem kulturowym jest rodzina, która poprzez styl życia, zwyczaje, nawyki, tradycje kształtuje osobowość dziecka wprowadzając go w świat kultury przekazując normy, wartości i wzory postępowania.9

Często także w literaturze przedmiotu ujmuje się rodzinę jako złożoną rzeczywistość społeczno-kulturową i w całościowo pojętym jej środowisku kulturowym wyróżnia trzy podstawowe jego wymiary: materialny, społeczny i kulturowy.10

Współczesna rodzina jako środowisko kulturowe może być ujmowane jako obszar występowania tego co w nim nowe jak i tego co pochodzi z przeszłości lub do niej nawiązuje.

Nowe są przede wszystkim środki, dzięki którym rodzina współuczestniczy w kulturze.11

Za istotny z punktu widzenia wychowawczego element środowiska kulturowego rodziny przyjmuje się coraz częściej telewizję, oraz inne mass media. Prowadzone w Polsce badania nad rodziną wskazują na zmiany jakie zachodzą w rodzinie jeśli chodzi o jej rolę kulturotwórczą. Rola owa nie zanika, ale nabiera innego kształtu, co dzieje się głównie za sprawą telewizji i miejsca jakie zajmuje ona w domowym uczestnictwie kulturalnym.12

Prowadząc rozważania na temat rodziny jako swoistego środowiska wychowawczego i kulturowego nie sposób pominąć faktu, iż jest ona specyficzną wspólnotą ludzi. Stanowi naturalne zespolenie szczupłego grona osób ze względu na wspólnie odczuwany cel, podobne wzajemne uczucia i naturalne wspólne dążenia. Rodzina jako wspólnota wypływa z natury ludzkiej, kieruje się miłością, daje swym członkom wiele radości i przyjemności, uspołecznia ich uczucia i dążenia, że gotowi są oni zrezygnować ze swobody i wolności indywidualnej na rzecz grupy rodzinnej.13


4. Struktura rodziny jako środowiska
wychowawczo-kulturowego


Rodzina jako specyficzne środowisko wychowawczo-kulturalne składa się z kilku elementów wśród których wyróżnić można między innymi: strukturę społeczną rodziny, liczbę dzieci w rodzinie, warunki materialne i lokalowe, współżycie społeczne rodziców i ich poziom intelektualny, pracę zawodową rodziców i stopień ich uspołecznienia, wspólny czas i jego spędzanie, życie kulturalne i towarzyskie.14

Struktura społeczna rodziny to pewien układ wszystkich elementów i zasad, na który składają się stałe, nie zawsze sformalizowane ramy, w obrębie których toczy się życie małżeńsko-rodzinne.

Do struktury rodziny zaliczyć więc można:

- formy instytucjonalne tworzące małżeństwo i rządzące nim; będą to uznane społecznie zasady; zawierania małżeństwa i jego rozwiązywania, regulujące struktury dziedziczenia majątku i nazwiska;

- wzory, które określają zasady życia w rodzinie i wyznaczają hierarchię władzy i autorytetu;

- układ wzajemnie powiązanych ról i charakter stosunków między członkami rodziny, a także formy życia małżeńskiego i rodzinnego.15

Na przestrzeni ostatniego stulecia obserwuje się odchodzenie od koncepcji rodziny wielodzietnej. Podczas gdy w roku 1800 na kobietę przypadało średnio siedmioro dzieci, to w latach 90-tych zaledwie dwoje.

W literaturze przedmiotu wśród przyczyn spadku dzietności wymienia się najczęściej wzrost poziomu wykształcenia, pojawienie się wartości konkurencyjnych w stosunku do satysfakcji związanej z rodzicielstwem, opanowanie umiejętności zapobieganie rozrodczości, obawę przed niemożnością sprostowania rodzicielskim obowiązkom wówczas, gdy na świat przyjdzie dziecko z odchyleniami zdrowotnymi.16

Niełatwe okazuje się zanalizowanie warunków materialnych rodziny ze względu na tempo zmian ogólnych warunków życiowych w obecnej sytuacji ekonomicznej. Należałoby wziąć tutaj pod uwagę wskaźnik bezrobocia występującego na danym terenie, ilość osób samotnie wychowujących dzieci, wskaźnik zatrudnienia kobiet zamężnych będących matkami, ilość dzieci w rodzinie, status społeczny i zawodowy w rodzinie. Problemem dla rodzin staje się również opóźnienie momentu rozpoczęcia pracy przez dorosłe dzieci. Efektem deprawacji podstawowych potrzeb bytowych i braku systematycznych działań opiekuńczo-wychowawczych są wagary, ucieczki z domu, niszczenie mienia, agresja, udział w gangach młodzieżowych.

Ważnym czynnikiem kształtującym środowisko wychowawcze rodziny jest współżycie społeczne i uspołecznienie rodziców. Przejawia się ono w kontaktach sąsiedzkich, udziale w organizacjach politycznych i społecznych.

Obserwuje się obecnie znaczne rozluźnienie więzów sąsiedzkich, ma to miejsce szczególnie w dużych miastach, gdzie panuje ogólny pośpiech, dominującym typem zabudowy terenu są wielkie osiedla mieszkaniowe.

Ucieczka w prywatność, niechęć do upublicznienia swojej osoby znajdują też odbicie w działalności instytucji społecznych i politycznych, których znaczenie w życiu codziennym obywatela jest niewielkie. Niestety ten niski stopień uspołecznienia rodziców przejawia się w aspołecznych postawach ich dzieci.

Wydawać by się mogło, iż zamieszkując pod jednym dachem członkowie rodziny powinni wspólnie spędzać czas wolny. Z przykrością stwierdzić jednak należy, że wspólne uczestnictwo przeciętnej rodziny w kulturze jest znacznie ograniczone. I choć członkowie rodzin miejskich posiadają łatwiejszy dostęp do kin, teatrów i muzeów to udział w nich systematycznie spada - zapewne wpływ na to mają ograniczenia natury materialnej, ale głównie powszechność i udomowienie środków masowego przekazu. Głównym miejscem zaspokojenia potrzeb kulturalnych jest więc dom rodzinny.17

Ograniczeniu uległo także życie towarzyskie; zawęziło się szczególnie w dużych miastach. Na ogół kontakty towarzyskie ograniczają się do grona przyjaciół i rodziny. Na wsi więź towarzyska często nakłada się na więź sąsiedzką i rodzinną. Powszechna ucieczka w prywatność przyczyniła się także do rozluźnienia prywatnych kręgów zawodwo-koleżeńskich.18

Współczesne rodziny polskie podlegają dwóm przeciwwstawnym sobie procesom. Z jednej strony na ich wzory zachowań, styl życia i mentalność wywierają wpływ struktury społeczne, z którymi są powiązane, z drugiej zaś strony podlegają unifikacyjnym wpływom kultury masowej transmitowanej przez środki masowego przekazu.19

Nie może więc dziwić przesłanie umieszczone w Internecie: „W dobie telefonii komórkowej, faksów, poczty głosowej, internetu i telewizji przestajemy zwracać się do jednej tylko wybranej osoby stanowiącej centralny punkt naszego życia. Chcemy być słyszani przez wszystkich”.

Wielu popularnych na zachodzie badaczy stwierdza, że nie można mówić o klasycznych więzach rodzinnych w czasach, w których wspólny obiad zastąpiły wizyty w barach szybkiej obsługi, a zamiast rozmów o problemach członków rodziny rozwiązuje się dylematy w rodzaju: wybrać Bicmaca, czy McChickena? Podobne tendencje potwierdzają wyniki badań - CBOS: podczas gdy dla pokolenia sześćdziesięciolatków najważniejszym miejscem w domu była kuchnia, dwudziestolatkowie kojarzą dom z pokojem, w którym stoi telewizor.

I choć liczba zawieranych małżeństw zmniejszyła się w ostatnich latach o ponad 30% i rodzi się coraz mniej dzieci, to optymizmem napawa fakt, że to właśnie rodzina pozostaje dla Polaków najwyższą wartością.20

"Rodzina jako środowisko społeczno - wychowawcze"

Człowiek funkcjonujący w społeczeństwie musi poznać i przyjąć obowiązujące w nim normy i wzory postępowania . Dzisiejsza rodzina, w pewnym stopniu ogranicza swój udział w przygotowaniu młodego pokolenia do życia w społeczeństwie na rzecz przedszkoli , szkół i różnorodnych instytucji wychowania pozaszkolnego .
Z terminem "rodzina" spotykamy się zarówno w języku potocznym, jak i w praktyce życia społecznego człowieka, czy w różnych dziedzinach nauki. Już w starożytności Arystoteles podkreślał jej priorytetową rolę w życiu społecznym, natomiast August Comte - twórca socjologii, uważał rodzinę za podstawową i najważniejszą grupę społeczną, na której opiera się całe społeczeństwo.

1. POJĘCIE RODZINY W LITERATURZE

Z. Tyszka definiuje rodzinę z punktu widzenia grupy i więzi łączących członków rodziny, jako "zbiorowość ludzi powiązanych ze sobą więzią małżeństwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji " (1), natomiast psycholog społeczny M. Sherif, określa rodzinę jako "grupę, która jest formacją społeczną i składa się z pewnej liczby jednostek, pozostających w określonych pozycjach, rolach w stosunku do siebie i która ma własny system wartości oraz normy regulujące zachowanie jednostek w sprawach ważnych dla grupy, a zatem rodzice i dzieci występują w określonych rolach i zajmują określone pozycje w strukturze wewnętrznej rodziny." (2)
Z kolei J. Rembowski określa rodzinę jako "małą i jednocześnie pierwotną grupę o swoistej organizacji i określonym układzie ról między poszczególnymi członkami, związaną wzajemną odpowiedzialnością moralną, świadomą własnej odrębności, mającą swe tradycje i przyzwyczajenia, zespoloną miłością i akceptującą się nawzajem." (3)
Potocznie, rodzinę definiuje się jako parę małżeńską posiadającą dzieci. Określenie, czym jest rodzina, sprawia wiele trudności, zarówno psychologom, socjologom, jak i pedagogom. Najogólniej rzecz biorąc, rodzina jest instytucją ogólnoludzką spotykaną we wszystkich epokach i kulturach.
Różne definicje rodziny łączy jedna wspólna cecha - eksponują jej znaczenie, zarówno w indywidualnym życiu jednostki, jak i w życiu narodu, społeczeństwa.
Rodzina jest środowiskiem życiowym niemal każdego człowieka. Stanowi integralną część każdego społeczeństwa, a zarazem jego najmniejszą i podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną, w której człowiek przychodzi na świat i z którą łączą go wielorakie związki do końca życia. Jest grupą małą, pierwotną, o przewadze więzi osobistych, odznacza się międzypokoleniową i wielopokoleniową trwałością więzi, a członkostwo w niej jest autentyczne, dobrowolne i w zasadzie nierozerwalne (za wyjątkiem porzucenia, rozwodu). (4)

2. RODZINA I JEJ ODDZIAŁYWANIA SPOŁECZNO - WYCHOWAWCZE

W publikacjach pedagogicznych, socjologicznych i psychologicznych, podkreślając ogromne znaczenie wpływów środowiska rodzinnego na jednostkę, rodzinę określa się często jako środowisko wychowawcze.
Do podstawowych dziedzin wychowawczego oddziaływania rodziny należy zaliczyć :

3. STRUKTURA RODZINY WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Współcześnie, rodzina występuje w zróżnicowanych formach, w zależności od swej struktury.
Strukturę rodziny określa : (5)
1) liczba i rodzaj pokrewieństwa członków rodziny (liczba dzieci i innych krewnych),
2) układ ich pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowanie,
3) siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny, świadcząca o większej lub mniejszej spójności (kohezji) rodziny,
4) podział czynności oraz struktura wewnątrzrodzinnej władzy i autorytetów, łącząca się dość ściśle z układem pozycji społecznych,
5) wewnątrzrodzinny rozkład miłości i względów.
Biorąc pod uwagę wyżej wymienione elementy struktury rodziny, możemy wyróżnić :

4. FUNKCJE RODZINY

Rodzina jest instytucją i grupą społeczną, wychowawczą, pełniącą szereg rozmaitych funkcji.
Funkcja rodziny to, według Z. Tyszki, "wyspecjalizowane oraz permanentne działania i współdziałania członków rodziny, wynikające z bardziej lub mniej uświadamianych sobie przez nich zadań, podejmowanych w ramach wyznaczonych przez obowiązujące normy i wzory, a prowadzące do określonych efektów głównych i pobocznych." (6)
Najpełniejszy wykaz funkcji, spełnianych przez rodzinę, podaje M. Ziemska. (7)
1) funkcja prokreacyjna - oznacza, że jest to jedyna grupa społeczna rozszerzająca się dzięki funkcjom biologicznym, dostarczając nowych członków dla swojej grupy i dla całego społeczeństwa,
2) funkcja produkcyjna - dostarczając społeczeństwu pracowników, przyczynia się do zwiększenia twórczych i wytwórczych sił,
3) funkcja socjalizująca - oznacza stosunek rodziny do dzieci, które przez życie w niej, wrastają w społeczeństwo, oraz dostosowywanie się małżonków do siebie,
4) funkcja usługowo - opiekuńcza - zapewnia jej członkom codzienne usługi (mieszkanie, wyżywienie, odzież) oraz opiekę ludziom starszym lub chorym,
5) funkcja psychohigieniczna - zapewnia członkom poczucie stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwość wymiany emocjonalnej, stwarza warunki dla rozwoju osobowości, dojrzałości emocjonalnej i równowagi psychicznej.

Z. Tyszka , za ważniejsze funkcje rodziny, uważa : (8)

1) funkcję seksualną,
2) funkcję materialno - ekonomiczną,
3) funkcję kontrolną,
4) funkcję socjalizacyjno - wychowawczą,
5) funkcję emocjonalno - ekspresyjną.
Każda rodzina pełni je na różnym poziomie i w różnym zakresie.

5. PRZEOBRAŻENIA WSPÓŁESNEJ RODZINY I ICH KONSEKWENCJE

We współczesnej rodzinie dokonuje się wiele przemian, nierozerwalnie związanych z pełnionymi funkcjami :

Rodzina odzwierciedla w swej strukturze i funkcjonowaniu przeobrażenia ogólnospołeczne, z czasem dostosowując się do nich. Łącząc elementy tradycji z elementami postępującej nowoczesności, ułatwia swoim członkom adaptację do zmieniającej się rzeczywistości społecznej, jednocześnie będąc dla niej oparciem i strefą ochronną. Poddana wpływom zewnętrznym, zmienia się, zmieniając jednocześnie jednostki, poprzez wewnątrzrodzinną socjalizację. Zmiany te jednak są zarówno korzystne, jak i niekorzystne.
Rodzina współczesna wpływa na osobowość, funkcjonowanie jednostek, kształtuje ich losy, pełni szereg funkcji. Jeśli jej kondycja pogarsza się to wpływa ujemnie na funkcjonowanie i losy zarówno jednostek, jak i społeczeństwa, a więc w ich interesie powinno być prawidłowe funkcjonowanie rodzin oraz tworzenie warunków dla prawidłowego ich funkcjonowania.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Środowisko społeczne a wyobrażenie Boga w rysunkach dzieci sześcioletnich
Geografia – zagadnienia Środowisko społeczno – przyrodnicze
ubóstwo, Frąckiewicz „Polityka społeczna” – Ubóstwo i jego pomiar, L
Uchodźcy i emigranci w środowisku społecznym
Rodzaje środowisk społecznych
poznawanie środowiska społecznego, Pedagogika
Rozwój jednostki czy adaptacja do środowiska społecznego, jatrogenne i Psychologia
JAK POBUDZAĆ UCZNIÓW KLAS MŁODSZYCH DO AKTYWNEGO POZNAWANIA ŚRODOWISKA SPOŁECZNO PRZYRODNICZEGO
ŚRODOWISKO SPOŁECZNO-PRZYRODNICZE, Metodyka z lekką
OGRÓD ZOOLOGICZNY W PŁOCKU JAKO ŚRODOWISKO SPOŁECZNO WYCHOWAWCZE, Pedagogika
ŚRODOWISKO SPOŁECZNE, Pedagogika studia magisterskie, pedagogika społeczna
ŚRODOWISKO SPOŁECZNO WYCHOWAWCZE SZKOŁY, pedagogika społeczna
Środowisko społeczn1
4 Rodzaje srodowisk spolecznych, Rodzina
150 Rodzaje srodowisk spolecznych
Zagrożenia w środowisku społecznym, studia, Spoza ZP
Srodowisko spoleczne

więcej podobnych podstron