Socjologia - pochodzi od słowa SOCIUS i oznacza zbiorowość, społeczeństwo, oraz od słowa LOGOS, które oznacza mądrość, wiedzę, naukę. Etymologicznie rzecz biorąc, socjologia jest nauką o społeczeństwie. Socjologia należy do nauk społecznych, gdzie fundamentalnym przedmiotem badań jest człowiek widziany z perspektywy nauk :**politologii  zajmująca się polityką rozumianą jako całokształt działalności związanej ze sprawowaniemwładzy politycznej,-, **ekonomii - jest nauką o tym, jak jednostka i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu - które mogą mieć także inne, alternatywne, zastosowania ,**histori-,**antropologi -biologiczna nauka porównawcza o człowieku, jego pochodzeniu (antropogeneza), rozwoju osobniczym i rodowym oraz zróżnicowaniu rasowym. **psychologii- nauka empiryczna, zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka. ****Człowiek jako obiekt badań jest trudnym przedmiotem, wymyka się jednoznacznym opisom - jest zdolny do wszystkiego. Człowiek bada człowieka. Socjologia ma być dyscypliną faktów.Człowiek jest zwierzęciem politycznym - Arystoteles.bSocjologia jak każda nauka musi posiadać 3 elementy:-przedmiot badań, -metodologię badań, -specyficzny język. Nauki społeczne dzielimy na: nomotetyczne - próbują wysuwać wnioski ogólne, idiograficzne - próbują wysuwać wnioski szczegółowe. 2.)Człowiek jako istota biopsychospołeczna -jest istotą biologiczną, jest związany z funkcjonowaniem człowieka od strony psychicznej i jest tzw. zwierzęciem społecznym - osiąga pełnię człowieczeństwa tylko wśród innych ludzi.3. Przedmiot badań socjologii:Człowiek jako istota społeczna i analiza społeczeństwa. Socjologia bada struktury współżycia zbiorowego bądź z perspektywy działającego człowieka, jego motywacji, pozycji i pełnionych ról.4.)Funkcje socjologii. a).Teoretyczna - opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot zainteresowań, konstruuje teorie do badań, b).Praktyczna - funkcja ta dzieli się na 3 podfunkcje: **podfunkcja diagnostyczna - dostarcza wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej - jak jest? **Podfunkcja prognostyczna - dostarcza wiedzy o następstwach działań, ułatwia podejmowanie decyzji **Podfunkcja socjotechniczna - formułuje zalecenia dla praktyków.5.)Rola socjologii jako nauki: ***Jak naprawdę jest? - pozwala nam patrzeć na świat z innej perspektywy niż nasz własna, pozwala powiedzieć nam jak jest szukając przyczyn działań społecznych. **Dlaczego tak właśnie jest? - poszukuje prawdziwych przyczyn zjawisk społecznych. **Jak będzie? - nie interesuje się proroctwami, pozwala na prognozy społeczne. 8.)y samobójstw wg. E. Durkheima. **samobójstwo altruistyczne - silna integracja ze społeczeństwem, np. islamscy fanatycy, **samobójstwo egoistyczne - słaba integracja ze społeczeństwem, skutek całkowitego zerwania związków z ludźmi z najbliższego otoczenia, **samobójstwo fatalistyczne - silna regulacja, człowiek jest przekonany, że tak czy siak umrze, np. więzień z karą dożywocia, eutanazja, **samobójstwo anomiczne - słaba regulacja bądź brak jakichkolwiek regulacji, zazwyczaj wówczas, gdy zniesione zostają wszelkie ograniczenia, np. podczas zmiany systemu politycznego - brak zrozumienia nowych zasad, nie wiadomo jak się zachowywać w społeczeństwie. 9.) socjologie" - makro i mikrosocjologia - pierwsza socjologia - XIX wiek - Comte, Marks, Spencer. Stawiała pytania o wewnętrzną budowę, strukturę, o zachodzące wewnątrz ciągłe zmiany, o funkcjonowanie świata oraz kierunki i mechanizmy przekształceń w czasie historycznym - makrosocjologia.Druga socjologia - XIX/XX wiek. Weber, George Mead, Znaniecki. Patrzy od strony pojedynczych jednostek, skupia się na ludzkich działaniach, na interakcjach. Bada, jak te działania są ograniczane lub ułatwiane, jak te działania wytwarzają stałe obiekty społeczne (mikrosocjologia) ***W/w socjologie prezentują przeciwstawne propozycje rozwiązania fundamentalnego dla tej nauki problemu - kwestii relacji jednostki i społeczeństwa. **Mikrosocjologia mówi, że społeczeństwo jest bytem w naszych głowach, makrosocjologia uważa, że społeczeństwo jest czymś więcej niż sumą jednostek. 10.)rozumienie społeczeństwa we współczesnej socjologii - siedem perspektyw widzenia społeczeństwa wg P. Sztompki. 1.społeczeństwo są to zbiorowości w różnej skali, np. państwo, naród, rodzina, sąsiedzi. 2.orientacja grupowa, polega na tym, że społeczeństwo uważamy za organizm. Organizm ten złożony jest z grup - wszystkie grupy są ze sobą zależne. 3.społeczeństwo to powiązany układ pozycji (statusów) i typowych dla nich ról. Jest to orientacja systemowa. Pojęcie systemu społecznego zostało wprowadzone w XX wieku. 4.społeczeństwo jako suma sieci relacji międzyludzkich, schematów odnoszenia się do siebie. Jest to orientacja strukturalna. 5.społeczeństwo jako złożony konglomerat ludzkich wzajemnie zorientowanych działań i konsekwencji (np. kapitalizm to kupujący, sprzedający, oszczędzający, inwestujący). Jest to orientacja aktywistyczna (interakcjonistyczna). Co robię w stosunku do innych ludzi i co w konsekwencji się dzieje? 6.społeczeństwo jako matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł decydujących o ludzkich działaniach. Jest to orientacja kulturalistyczna. 7.społeczeństwo jako nieustannie zmienne, płynne pole pełne zdarzeń społecznych. Jest to orientacja zdarzeniowa (polowa). Społeczeństwo jest w stałym procesie stawania się. Non stop się tworzy, nie istnieje. Jest to porzucenie wizji społeczeństwa jako trwałego, statycznego obiektu. **Społeczeństwo to wszystko razem, byt wielowymiarowy, wieloaspektowy istniejący we wszystkich siedmiu poziomach. 11.)Pojęcie socjologicznej wyobraźni C. W. Mills'ea. Wg C.W. Millse'a celem nauczania socjologii jest kształtowanie „socjologicznej wyobraźni”, czyli umiejętności rozumienia historii i biografii oraz relacji między nimi w społeczeństwie.Jest to umiejętność, na którą składa się: -dostrzeganie, że wszelkie zjawiska społeczne są efektem zamierzonym lub niezamierzonym, natychmiastowym lub skumulowanym, bezpośrednim lub pośrednim. -Świadomość głębokich, ukrytych zasobów lub barier strukturalnych. -Postrzeganie życia społecznego, w tym wszelkich pozornie trwałych instytucji, organizacji, reżimów politycznych czy gospodarczych. -Akceptacja dla ogromnej różnorodności form w jakich przejawiać się może życie społeczne. Socjologiczna wyobraźnia to zdolność wiązania wszystkiego, co się dzieje w społeczeństwie z warunkami strukturalnymi, kulturowymi i historycznymi oraz działaniami podejmowanymi w tych warunkach. Socjologia dostarcza mapy świata w którym żyjemy, lepszej orientacji w chaosie toczących się wydarzeń, bardziej racjonalnej interpretacji wszystkiego, co się wokół nas dzieje. Podstawowym narzędziem wszelkiego myślenia jest język. Aby posiąść socjologiczną wyobraźnie należy poznać socjologiczny język, czyli opanować pewien kanon zasadniczych pojęć opisujących rzeczywistość społeczną. Pojęcia w socjologii to wielość pojęć charakterystycznych dla tej dyscypliny, ale również pojęcia interdyscyplinarne, np. pojęcie kultury, cywilizacji.12.)Pojęcia interdyscyplinarne w naukach społecznych (natura, kultura, cywilizacja).NATURA - naturę człowiek zastał, kulturę tworzy. Czasem swoimi działaniami kulturowymi niszczy naturę. KULTURA - z łacińskiego culture oznacza uprawę ziemi. Cycero mówił, że człowiek nie tylko uprawia ziemię, ale też samego siebie. Kultura to całokształt dorobku materialnego i niematerialnego człowieka uznanego w społeczeństwie za cenne i przekazywane następnym pokoleniom. Jest pojęciem opisowym, nie wartościującym. CYWILIZACJA - z łacińskiego miasto, obywatel. Pojęcie to pojawia się w okresie rewolucji francuskiej (koniec XVIII wieku). Nie jest synonimem kultury, jest częścią kultury danego społeczeństwa, odnosi się do tego, co pragmatyczne i racjonalne. 13.)Treści procesu socjalizacji, czyli co człowiek przyswaja sobie i poznaje w toku socjalizacji, jakie mechanizmy sq w tym celu wykorzystywane? SOCJALIZACJA to proces uspołeczniania człowieka. Wg J. Szczepańskiego socjalizacja to proces przekształcania człowieka biologicznego w istotę społeczną. Proces socjalizacji nie kończy się nigdy - trwa tak długo, jak żyje człowiek. ***Dla socjologa, socjalizacja to mechanizm przekazu kultury oraz przyczyna podobieństw i regularności zachowań członków zbiorowości oraz mechanizm utrwalania porządku społecznego.Socjalizacja jest wynikiem wpływów zarówno zamierzonych (wychowanie), jak i niezamierzonych.W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie: -umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społecznych, np. rozumienie symboli, w tym języka; -**umiejętność posługiwania się przedmiotami w celu sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji, a nawet wręcz przeżycia w niej; -**normy i wzory zachowań, zarówno społecznie akceptowalnych i kulturowo określonych wzorów zaspokajania biologicznych potrzeb i pędów (potrzeba głodu i popędu seksualnego), jak i wzory reakcji emocjonalnych (jak zachowywać się w określonych sytuacjach i jak te sytuacje rozpoznawać); -**wartości, tj. idee, zjawiska, materialne i niematerialne przedmioty, stany, rzeczy, osoby, grupy które są przez jednostkę, grupę czy społeczeństwo oceniane dodatnio lub ujemnie albo też aprobowane lub odrzucane. Trzy mechanizmy uczenia się w/w umiejętności: **-wzmacnianie - zachowanie właściwe zostaje nagradzane i w ten sposób kojarzone z przyjemnością, natomiast zachowanie niepożądane polega na ukaraniu i jest kojarzone z przykrością; **-naśladowanie - widząc, jak zachowują się wokół nas inni ludzie zaczynamy zachowywać się podobnie; **-przekaz symboliczny - właściwy jest tylko człowiekowi, znaczna część wiedzy o tym, co jest dobre, a co złe i jak należy się zachowywać w różnych sytuacjach uzyskujemy poprzez pouczenia słowne ze strony innych ludzi, a także dzięki wszelkim przekazom pisanym (utrwalonym). **Człowiek w toku socjalizacji kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość - to jakim jest człowiekiem. Pojęcie osobowość po raz pierwszy pojawiło się w psychologii. Tożsamość społeczna jednostki - pochodna przynależności do różnych grup i kategorii społecznych. Ma zarówno wymiar subiektywny (poczucie tożsamości) jak i obiektywny (zaklasyfikowanie jednostki przez innych). 15.)Komponenty osobowości społecznej: **jaźń subiektywna - (sądy jednostki na swój własny temat wypływające od niej samej, próba autoportretu człowieka, człowiek jest zdolny do wszystkiego, w tym do samo oszustwa szczególnie wtedy, gdy sam nie wie, że postępuje źle. Jaźń ta jest szczególnie zakłamana przy uzależnieniach); **jaźń odzwierciedlona - (to ta część samooceny jednostki, która polega na sądach jednostki na swój własny temat, ale wypływających od społeczeństwa. Ludzie potrzebują afiliacji - nieprawdą jest, że nie obchodzi ich to, co mówią o nich inni); **kulturowy wzór jednostki - system wartości, ideałów i przekazań przekazywanych jednostce w procesie socjalizacji. Każdy naród pisze w swoisty sposób swoją historię, która jest dla niego wygodna **Status społeczny - zwany także pozycją społeczną, to usytuowanie danej osoby w strukturze stosunków społecznych, np. w danej zbiorowości. Rola społeczna to zespół praw i obowiązków związanych z danym statusem (pozycją), inaczej mówiąc to przepisy woli. Jest to schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji - wykonywanie roli. Scenariusz ten napisany jest przez społeczeństwo, a najlepiej człowiek wypełnia tę rolę, w której czuje się najlepiej - z którą identyfikuje się najbardziej. Rola społeczna określa dwa różne aspekty działań podejmowanych ze względu na status - to czego od niej oczekujemy i to jak się ma zachować. Jednostka pełni kilkanaście ról jednocześnie. W konstrukcji roli wyróżnia się trzy elementy: zachowania nakazane, zachowania zakazane i margines swobody. Różne role mają różny margines swobody. **Człowiek mając określoną pozycję społeczną i pełniąc w związku z tym określoną rolę społeczną wypełnia 3 rodzaje oczekiwań: musi, powinien oraz może. **Konflikt roli zachodzi wówczas, gdy związek między pozycją i rolą nie jest jak jeden do jednego.Konflikt między rolami zachodzi wówczas, gdy różne jednocześnie pełnione role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań.Rodzaje konfliktów roli społecznej: ** czasowo-przestrzenny - niezdolność do przebywania w dwóch miejscach jednocześnie - jest to konflikt bilokacji; **moralny roli społecznej - ludzie wypełniają role, których scenariusze wzajemnie się wykluczają; **sytuacyjny - nasze doświadczenia które wpływają na relacje z innymi - wybór kim jesteśmy bardziej w danej sytuacji, np. policjantem czy kolegą; SOCJALIZAJCA PIEROWTNA - człowiek przechodzi ją w czasie dzieciństwa i dzięki niej stajemy się członkiem społeczeństwa, uczymy się wzorów zachowań, poznajemy abecadło społeczne dzięki rodzicom lub opiekunom, którzy określani są mianem znaczących innych - zawsze odbywa się w silnej więzi emocjonalnej, jest najważniejsza w życiu człowieka. Składa się z 3 etapów: nieograniczony determinizm - okres prenatalny do 3 roku życia, w tym okresie naszego życia nic od nas nie zależy - nie wybierasz rodziców, religii, kultury; ograniczony determinizm - +/- od 3 roku życia do 12 roku życia, rozwój mowy dziecka w rodzinie decyduje o jego karierze edukacyjnej, żeby dziecko wychować trzeba je widzieć, słyszeć, zejść do jego poziomu - nie wolno mówić dziecku nie filozofuj, nie pytaj się, zamknij się; funkcjonalnego determinizmu - okres adolescencji, czyli od 13 do 20 roku życia, jest to faza buntu, naporu, szybkich zmian fizycznych i psychicznych oraz społecznych, są to ludzie największego ryzyka - kryzys tożsamości, chęć swobody, uleganie wpływom grup rówieśników. Za końcową fazę socjalizacji pierwotnej uznawane jest pojawienie się w świadomości jednostki uogólnionego innego, czyli odkrycie faktu, że czegoś robić nie wolno nie tylko ze względu na to, że rodzice tego zabraniają, ale inni ludzie też tak nie robią, bo nie wolno. Ci inni określani właśnie są mianem uogólnionego innego. Okres socjalizacji pierwotnej kończy się nabyciem kompetencji do tego, aby być, stać się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. SOCJALIZACJA WTÓRNA - jest to cały dalszy proces uczenia się, człowiek ma już za sobą socjalizację pierwotną, zna abecadło społeczne i uczy się teraz jak się sprawnie nim posługiwać. Uczymy się jak być uczniem, kolegą, studentem, piłkarzem, żoną, mężem, przyjacielem - wiele światów społecznych, wiele pozycji i ról społecznych do nauczenia. Knowledge societies - społeczeństwo wiedzy, uczymy się przez całe życie. Kto się uczy to dobrze, kto się nie uczy wypada z gry. RESOCJALIZACJA - przywrócenie jednostki społeczeństwu, jednostki która dotychczas otrzymywała negatywne przykłady, socjalizacja pierwotna nastąpiła w złym środowisku. Polega to na przekształceniu dotychczasowego obrazu świata jednostki oraz jej samej. Typy przekazywania kultury na podstawie studium dystansu międzypokoleniowego wyróżnionego przez Margaret Mead: kultura postfiguratywna - najstarszy typ przekazywania kultury, dominującą rolę odgrywają pokolenia najstarsze (dziadkowie). Rodzice uczą dzieci. Oparta jest na silnych więziach społecznych między kolejnymi pokoleniami. Duża rola rodziny i religii - kult starca jako człowieka doświadczonego i mądrego. W życiu społecznym dominuje mężczyzna, kobieta się z nim zgadza, dzieci są kandydatami na człowieka (dzieci i ryby głosu nie mają), naturalnym sposobem wychowywania są kary fizyczne, odtwarzanie kolejnych pokoleń w taki sam sposób; kultura kofiguratywna - odkrycie rówieśnictwa, ludzie muszą się uczyć od siebie nawzajem, pokolenie dziadków opiekuje się wnukami. Kobieta stała się partnerem społecznym dla mężczyzny, następują przemiany o charakterze obyczajowym - młodzież buntuje się przeciwko rodzicom, pokolenie anarchistycznej wolności i antykoncepcji, syndrom jedynactwa (model 2+1), obniża się więź społeczna, obyczajowość rozluźniona; kultura prefiguratywna - wyprzedzająca, dominującą rolę odgrywają dzieci. Yapiszony, jako pierwsze pokolenie wychowane w kapitalizmie, pokolenie singli - długo nie zakładają rodziny. Człowiek dużo pracuje, nie wchodzi w związki zobowiązujące, nie ma przyjaciół, ale dużo znajomych. Pracoholizm jako jedyne uzależnienie za które jesteśmy wynagradzani. Seksualność oderwana od miłości - ludzi kochają ideę miłości, ale nie potrafią kochać drugiej osoby.

Struktura społeczna to trwały układ między elementami społeczeństwa. Do tych elementów należą: status społeczny, rola, grupy, organizacje, instytucje społeczne i wspólnoty terytorialne (wg Goodmana). Struktura społeczna to czysta konfiguracja, forma wielokierunkowych stosunków społecznych niezależnie od tego między kim występuje i czego dotyczy (wg Sztompki). 4 wymiary struktur społecznych: 1.normatywny 2.idealny 3.interesów 4.interakcyjny Rodzaje struktur społecznych: makrostruktura - struktura wyższego rzędu, sieć powiązań pomiędzy złożonymi obiektami społecznymi, takimi które już same są wyposażone w strukturę, np. struktura polityczna; mikrostruktura - sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego, tzn. takimi które z punktu widzenia socjologii są traktowane jako ostateczne i dalej nie rozkładane; często wyróżnia się też mezostrukturę, czyli struktury pośrednie - średniego rzędu. Zbiór (zbiorowość) - statystycznie wyodrębniona grupa ludzi, np. czekający na peronie, na przystanku. Kategoria społeczna - taki zbiór ludzi, który został wyodrębniony ze względu na ważną społeczną cechę, np. podział w/w czekających ze względu na wykształcenie. Zbiorowość społeczna - musi zawierać poprzednie dwa elementy, a między ludźmi pojawiają się stosunki społeczne. Grupa społeczna - najbardziej zaawansowana forma, jest zbiorem ludzi którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewnętrzną organizację. Cechy konstytuujące grupę wg J. Szczepańskiego:muszą być przynajmniej 3 osoby - triada; **muszą mieć wspólne cele, które wzmacniają poczucie solidarności i więź społeczną;grupa musi mieć wewnętrzne struktury; **świadomość wspólnego MY, zasada odrębności; **ośrodki skupienia grupy, wartości wspólno grupowe, symbole, idee itp. **O przynależności do grupy świadczy pełniona w grupie rola. Grupa „rozdziela” funkcje, zadania i obowiązki dla swoich członków. Spójność grupy - w grupie nie ma głębokich podziałów i wyraźnych podgrup i klik. Wskaźnikami spójności grupy są:- przejawianie takich samych postaw; -uznawanie jednakowych norm i wzorców zachowań. Czynniki spajające grupę: -osoba przywódcy; -wierzenia, obrzędy praktykowane w grupie; -symbolika; -przedmioty materialne będące w posiadaniu grupy. Rodzaje i charakterystyka struktur wewnątrzgrupowych: struktura socjometryczna - struktura sympatii i antypatii w grupie, badaniem struktur socjometrycznych zajmuje się socjometria - bada wzajemne oddziaływania między ludźmi (socjogram - graficzne wykreślenie relacji interpersonalnych, gwiazda socjometryczna - ta osoba w grupie, która jest najbardziej lubiana); struktura przywództwa - pokazuje w jaki sposób i dlaczego jedni członkowie grupy uzyskują władzę nad innymi, nie ma jednego typu cech osobowościowych, aby zostać przywódcą (przywództwo - w nowych grupach bardzo szybko pojawia się nierówność wpływów. Koniecznościami funkcjonalnymi w wyłonieniu przywódcy są: potrzeba koordynacji działań zmierzających do realizacji celów grupowych oraz potrzeba zapewnienia wewnętrznej integracji czy spoistości grupy); struktura komunikacji - przedmiotem badań są sposoby komunikowania się ludzi w danej grupie: **krąg - każdy może przekazywać informacje wyłącznie swoim sąsiadom - rola kierownika jest nieokreślona, organizacja niestabilna, duże zadowolenie grupy, marne wykonanie powierzonego zadania; **łańcuch - pośrodku między gwiazdą a kręgiem; **gwiazda - tylko jedna osoba w grupie komunikuje się z pozostałymi członkami którzy nie mogą przekazywać sobie informacji. Cztery teorie interakcji społecznych: teoria behawioralna - (Iwan Pawłow i jego pies), psychologia eksperymentalna. Człowiek w swoim życiu komunikuje się z tymi, którzy go nagradzają, a unika tych którzy go karzą. Zachowuje się wg zasady kija i marchewki; teoria wymiany - nie ma w życiu nic za darmo, nie ma bezinteresowności. Ludzie po to dają, aby dostać coś w postaci rewanżu. Wymiana dóbr symbolicznych. Najbardziej bezinteresowną formą miłości jest miłość macierzyńska; teoria interakcjonizmu symbolicznego (George Mead) - ludzie komunikują się między sobą przekazując nie tylko informacje, ale wywierając na siebie nawzajem określone wrażenia. Najprostszą formą interakcji jest nadawca i odbiorca. teoria dramaturgiczna - świat to scena, ludzie to aktorzy. Którzy bardziej odgrywają swoje życie niż je przeżywają (Erving Goffman - Ludzie w teatrze życia codziennego). Wg Sztompki obecnie rzadko stać nas na komfort szczerości - całkowicie szczerzy jesteśmy tylko w chwili wielkich traum (pozytywnych i negatywnych).Więź społeczna - ogół stosunków społecznych oraz wzajemnych zależności łączących jednostki w grupie. Więzi objawiają się na dwóch płaszczyznach: -rzeczowo określone wspólności między ludźmi; -stany i akty świadomości. Mechanizm tworzenia się więzi społecznej:styczność przestrzenna;styczność psychiczna;łączność psychiczna. Typy styczności społecznych: trwała - ze względu na czas trwania; pośrednia i bezpośrednia - ze względu na charakter relacji między partnerami. Rozpad więzi społecznej następuje wskutek: podziału grupy i konfliktu między podgrupami; braku celu, wobec którego integruje się grupa; wyobcowania się grupy; konfliktu co do sposobu realizacji celów. **Skrajnym rozpadem więzi jest obojętność jednych wobec drugich!!!Grupa mała:ludzie wchodzą w bezpośrednie styczności;członkowie się znają, kontaktują się ze sobą za pomocą telefonu;Grupa duża: nie wchodzą w styczności pośrednie; ludzie się nie znają; kontaktują się ze sobą za pomocą mediów . Grupa ekskluzywna: nie każdy może do niej przystąpić; większa solidarność i spójność; Pojęcie grupy pierwotnej wprowadził do socjologii Charles Cooley. Przez grupy pierwotne rozumiał grupy odznaczające się ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste face to face i współpracę. Wskazał 5 cech grupy pierwotnej: względną trwałość, bezpośrednie kontakty, małą liczebność, niewyspecjalizowany charakter kontaktów (oznacza to, że ważniejsze są kontakty z drugą osobą jako taką niż sama płaszczyzna kontaktów, która może być za każdym razem inna); względna zażyłość uczestników (ważniejsze jest z kim niż co się robi, co nieuniknienie wytwarza zażyłość). Grupę pierwotną charakteryzuje także to, że jej członków łączą przede wszystkim stosunki osobowe, a nie rzeczowe. W stosunkach osobowych druga osoba jest wartością autoteliczną, a relacje z nią są celem samym sobie. Stosunki rzeczowe natomiast to takie, w których druga osoba ma wartość instrumentalną, np. stosunek między sprzedawcą a kupującym - kupując gazetę w kiosku nie obchodzi nas, kim jest sprzedawca i bardzo często nie zauważamy, czy sprzedaje nam ją kobieta czy mężczyzna. Grupa wtórna: grupy tworzone w konkretnym celu; większa liczebność grup; więzi oparte na interesach; grupa taka spełnia pewne funkcje;Grupa formalna: grupa pracownicza; grupa taka funkcjonuje w różnych organizacjach; nie ważne są nasze wady i zalety, ale nasze kompetencje; grupa jest trwała; wyznaczany jest regulamin grupy. Grupa nieformalna: taką grupą może być rodzina, przyjaciele; ważne są zalety osobiste; nie zachowuje trwałości; nie ma regulaminu, struktury Wspólnota: ludzie kierują się wiarą, przekonaniami; wspólna własność. Grupa własna: wspólne MY, np. rodzina; charakteryzuje się lojalnością; dostrzegamy w niej tylko dobre zachowania. Grupa obca: ta, do której nie należymy; zapamiętuje zachowania negatywne; nie utrzymuje kontaktów, bądź je ogranicza. grupa odniesienia normatywnego i porównawczego, 22.)Dobra generujące nierówności społeczne. bogactwo - posiadanie dóbr materialnych, zaspokajanie potrzeb elementarnych, naturalnych i zaspokajanie potrzeb kulturowych; władza - panowanie, wpływ na innych ludzi, jest częściowa potrzeba autoteliczna, ale jednocześnie i instrumentalna; prestiż - szacunek, uznanie społeczne, akceptacja. Jest to dobro rzadkie, wymienialne na inne dobra; wykształcenie - satysfakcja autoteliczna i wartość instrumentalna; zdrowie i sprawność fizyczna. **W/w dobra są przedmiotem nacisku kulturowego.Stratyfikacja to różnice między kategoriami społecznymi, innymi słowy jest to zróżnicowanie społeczne, jest cechą społeczeństw a nie jednostek.klasa - otwarty system stratyfikacji. Pozycja zależy od statusu osiąganego jednostki (małżeństwo, zawód), ma charakter wielowymiarowy (majątek, władza, prestiż społeczny). Jednostka nie musi posiadać wszystkich przymiotów swojej klasy.kasta społeczna zamknięty system stratyfikacyjny, wiąże się z pozycją jednostki, pozycją lub statusem przypisanym - pozycja zależy od tego, w jakiej rodzinie urodziła się jednostka. Zmiana statusu przypisanego jest niemożliwa, często też wiąże się to z wykonywanym zawodem;klasy społeczne (rozumienie K. Marksa i M. Webera, przykład współczesnego rozumienia), Klasa wg Karola Marksa - do jakiej klasy należysz zależy od tego, jaki masz stosunek do środków produkcji, wg niego podział tylko na 2 klasy - tych, którzy posiadają środki produkcji i tych, którzy tych środków nie posiadają. Klasa wg Maxa Webera - klasy społeczne są tylko kategoriami statystycznymi, nie wytwarzają poczucia wspólnoty, jednym z aspektów zróżnicowania społecznego jest aspekt ekonomiczny. warstwa społeczna-rozumiana w ujęciu stratyfikacyjnym jako kategoria empiryczna oraz kategoria teoretyczna. Rozumiana także w ujęciu strukturalnym, co oznacza że jest częścią klasy (wg Marksa), np. warstwa chłopska, warstwa inteligencka.ruchliwość społeczna:Ruchliwość społeczna to zmiana pozycji (statusów) jednostek w górę lub w dół układu hierarchicznego. Może mieć dwojaki rodzaj:w kategorii zawodowej jest to ruchliwość pozioma (w ramach warstwy); natomiast jeśli z chłopa stajesz się inteligentem, to jest to ruchliwość pionowa (między klasami, warstwami).Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa to taka ruchliwość, kiedy w swoim życiu będziemy zmieniać swoje warstwy społeczne (pozycje), zmiana taka następuje wewnątrz jednego pokolenia, np. podnoszenie swojego wykształcenia. Ruchliwość międzypokoleniowa polega na zajmowaniu innej pozycji społecznej, niż poprzednie pokolenie, np. lepsze wykształcenie niż rodzice, ale także na odwrót. czynniki decydujące o ruchliwości społecznej, cechy jednostek i rodziców (talent, pracowitość, inwestowanie w wykształcenie lub nie); możliwość przesunięć (stopień otwartości społeczeństwa, mechanizmy wyrównywania szans); zmiany na rynku pracy (kataklizmy, rozwój gospodarki). awans i degradacja,Awans społeczny (+)Degradacja społeczna (-). 25.)Pojęcie polityki i władzy: Władza wg M. Webera- zdolność kontrolowania lub wpływania na innych bez względu na ich zgodę. Władza wg A. Giddens'a: zdolność forsowania przez jednostki lub grupy swoich pomysłów; władza jest autorytetem.odmiany władzy, dominacja - pewna asymetryczna relacja między jednostkami o różnych pozycjach społecznych, np. student - wykładowca;wpływ osobisty - skłanianie drugiej osoby do zachowania zgodnego z moimi intencjami przy możliwym użyciu siły lub strachu; prerogatywy władzy - władza w demokracji, polega na wyborze polityków, którzy będą nas reprezentować. prawomocność władzy (trzy rodzaje prawomocnego panowania) wg M. Webera. charyzmatyczna - wynika ze specyficznych cech danego człowieka (Jan Paweł II, Dalajlama), jest to szczególnie widoczne w ruchach religijnych; tradycyjna - oparta na tradycji i zwyczaju, w tej postaci istnieje od zawsze (monarchia); legalna - oparta na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm, władza biurokratyczna (prezydent, premier).26.)System kontroli społecznej:o formalne narzędzia: przemoc fizyczna - zawsze wtedy, gdy kończy się siła argumentów, istnieje nawet w najbardziej liberalnych krajach; embargo - zakaz wymiany handlowej w polityce międzynarodowej, jest nieadekwatne - cierpi nie władza, ale naród; system religijny - zestaw reguł moralnych - zakazów i nakazów, są to funkcje odwleczone w czasie, np. w skutek potępienia idzie się do piekła; obyczajowość danego społeczeństwa - jest to forma etykiety, zwyczaj ten ma charakter niewartościujący i przemijający, a obyczaj ma charakter trwały, zmienia się bardzo powoli. Nieformalce, mechanizmy psychospołecznej kontroli społecznej w małych grupach: plotki - najbardziej subtelny, ulubiony w towarzystwie system kontroli, obawiamy się plotek - poniżają, degradują nas; ostracyzmu - tzw. sąd skorupkowy, polega na symbolicznym wykluczeniu jednostki z grupy społecznej; pogardy - najbardziej doskwierająca, odbieramy człowiekowi godność; perswazji - upomnienie, odwoływanie się do następstw postępowania; ośmieszenia - tracimy w oczach grupy społecznej, bo deprecjonuje się nasza wartość i ważność - upokorzenie społeczne, chęć pokazania kogoś w krzywym zwierciadle. o podsystemy systemu akcjo normatywnego,zwyczaje;moralność;prawo;styl artystyczny oraz moda.o rodzaje kontroli społecznej i jej przejawyformalna i nieformalna;zewnętrzna i wewnętrzna. **Przejawem kontroli zewnętrznej formalnej jest przestrzeganie prawa. **Przejawem kontroli nieformalnej zewnętrznej jest wyśmianie, pogarda. **Przejawem kontroli nieformalnej wewnętrznej są wyrzuty sumienia. **Przejawem kontroli formalnej wewnętrznej jest złamanie przykazania.32.)Zjawisko kultury masowej - charakterystyka: Wszyscy uczestniczymy w kulturze masowej, nawet jeśli robimy to biernie. Jest ona odpryskiem cywilizacji przemysłowej. Alvin Toffler: historia cywilizacji to historia nakładających się na siebie fal. Błędem jest postrzeganie historii cywilizacji w formie epok. Ma ona charakter linearny, ciągły. Epoki to tylko poukładanie świata.I fala - 1800 lat - feudalizm - życie zgodnie z rytmami przyrody, z tego, co człowiek wyprodukuje dla siebie i co daje ziemia. Człowiek nie przemieszcza się. Nieznanie pojęcie tłumu, ewentualnie pospolite ruszenie. Ludzie żyją w osadach, w małych grupach. Ta fala nie zakończyła się w krajach Trzeciego Świata.II fala - społeczeństwo przemysłowe - taśma produkcyjna. Ludzie zaczęli się przemieszczać, migrują ze wsi do miast. Człowiek wykorzystuje naturalne źródła do wytworzenia sztucznej energii. Produkcja masowa, dla innego. Tendencja do gigantomanii (Titanic). ** Uniezależnienie od rytmów przyrody. Zmienia się styl życia. Osiedla przyfabryczne. Zjawisko industrializacji i urbanizacji - to dwie przyczyny powstania kultury masowej. Industrializacja działa zwrotnie na urbanizację (Nowa Huta) - buduje się domy tam, gdzie miejsce pracy. Perspektywa tłumu - na małej powierzchni mieszka coraz więcej ludzi. Samotny tłum - można mieszkać w jednym bloku i nic o sobie nie wiedzieć. Miasto jest anonimowe, łatwo się schować, 90% wszystkich przestępstw popełnia się w mieście. Trzecią przyczyną rozwoju kultury masowej jest zanik analfabetyzmu. Zjawisko masowej oświaty, tłum zaczyna myśleć, ma świadomość własnej siły. Czwartym czynnikiem sprzyjającym rozwojowi kultury masowej był rozkwit faszyzmu i komunizmu - wielkie ideologie po raz pierwszy pokazały, że tłumem można manipulować, używać socjotechnik w stosunku do ludzi, umasowić komunikację. Włodzimierz Iljicz Lenin: „Film jest najważniejszą ze sztuk”, Leni Riefenstahl „Triumf woli”. Kultura masowa to proces wysyłania identycznych lub analogicznych komunikatów do wielkich mas ludzkich wypływających z nielicznych źródeł. Żeby to było możliwe musi być jeszcze rozwój wielkich technologii informatycznych, które dają taką możliwość. Cechy charakterystyczne kultury masowej: Ujednolicenie - bez względu na narodowość, wyznanie, kolor skóry, klasę społeczną. Książka „Reklama - uśmiechnięte ścierwo” - świat kultury masowej jest światem starym. Czy pierwszym człowiekiem, który założył agencję reklamową był Jezus? Logo: krzyż. Treści identyfikujemy po tych samych kodach bez względu na wykształcenie. Kultura masowa odwołuje się do sfery ID. Homogenizacja kultury - konsekwencja ujednolicenia - sprowadzenie wartości sztuki do możliwości percepcyjnych przeciętnego odbiorcy. Kultura masowa naśladuje sztukę, ale spłyca komunikat, bo liczy na jak największy target. Ma charakter stereotypowy. Istnieje tak długo, jak istnieje oglądalność („Moda na sukces”). Kultura masowa nie ma ambicji, jest obliczona na zysk. Desyntetyzacja kultury - spłycana jest nasza wrażliwość na sztukę i na innych ludzi. Roy Schneider „Zysk z przestępstwa” - ludzie wolą czytać o nieszczęściach, oglądać je, bo lepiej się sprzedaje. Dla massmediów „Bad news is a good news”. III fala - społeczeństwo usług - epoka poprzemysłowa - ludzi zastępują automaty, człowiek znajduje miejsce w usługach. Im społeczeństwo bogatsze, tym usługi muszą być bardziej wyrafinowane. Kultura masowa też musi być coraz bardziej wyrafinowana, lans, wzbudzanie potrzeb, których być może nie posiadasz. Handlarze sztucznych potrzeb, celebryci, Big Brother.

7.) historyczny socjologii jako samodzielnej dyscypliny naukowej: trzy okresy w historii nauk społecznych, wiedza potoczna vs wiedza naukowa, rola A. Comte^a, Emila Durkheima, Karola Marksa, Maxa Webera.W historii nauk społecznych wyróżniamy 3 okresy: 1.Premodernistyczny - najdłuższy, od momentu kiedy człowiek zaczął się zastanawiać nad samym sobą do XVIII/XIX wieku. Opisy człowieka oparte są o świat poznany za pomocą zmysłów. Takie myślenie obecne jest do dzisiaj. 2. Modernistyczny - charakteryzował się szybkim rozwojem nauki, czas wielkich odkryć naukowych i technicznych. Ludzie wierzyli, że wszystkie problemy będzie można rozwiązać za pomocą techniki. 3. Postmodernistyczny - utrata wiary w to, że nauka rozwiąże wszystkie problemy. Ludzie relatywizują wszystkie wartości. Socjologia jako nauka ma krótką historię, ale długą przeszłość - socjologia wyrastała na gruncie wiedzy potocznej - Arystoteles, Platon. Wiedza potoczna - np. przysłowia. Wady: od wiedzy naukowej różni się tym, że opiera sądy na stereotypach, przez co operuje uogólnieniami. Przywiązujemy się do własnych tez, trudno nam skierować myślenie na inne tory. Wiedza naukowa - nie wartościuje tylko opisuje i wyjaśnia. Socjologia jest nauką diagnostyczno-eksplikatywną (opisowo-wyjaśniającą), opartą o reguły logicznego myślenia i ma charakter sprawdzalny. Za twórcę socjologii uważa się francuskiego myśliciela Augusta Comte'a w 1839 roku. Za przedmiot badań socjologii uznał społeczeństwo stanowiące zharmonizowaną całość, składające się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Organicyzm - rozumienie społeczeństwa jako organizmu. Za następcę Comte'a uważa się Herberta Spencera, który określił główne zasady badań socjologicznych:- socjologia ma badać tylko fakty, -faktów nie należy oceniać tylko badać ich związki przyczynowo-skutkowe w wyjaśnianiu zjawisk społecznych. Emil Durkheim to twórca tzw. mikrosocjologii - małych struktur społecznych. Praca O samobójstwach. Zastanawiał się jak to jest, że ludzie potrafią zaprzeczyć swojej najbardziej naturalnej potrzebie. Karol Marks - wielki socjolog, marny ideolog. Marksizmu nie można mylić z filozofią marksowską. W dziele Kapitał opisuje społeczeństwo burżuazyjne w Wielkiej Brytanii. Dwie grupy społeczne - bogaci i biedni. Bogatych mało, biednych dużo. Marks legitymizuje rewolucję jako sposób rozwiązania konfliktów społecznych. Max Weber - „cichy dialog” z Marksem. Dzieło Etyka protestancka i duch kapitalizmu - nierówności społeczne wcale nie muszą wywoływać rewolucji, nie we wszystkich krajach burżuazyjnych wybuchają rewolucje. Etyka ma dużą rolę w zmianach społecznych.

---