Zasoby gospodarcze: zasoby ludzkie (wiedza i praktyczne umiejętności), zasoby naturalne
(ziemia wraz z wszelkimi znajdującymi się w niej bogactwami, woda, powietrze), zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (np. przetworzone półprodukty, narzędzia, maszyny i urządzenia, budynki i hale fabryczne, żywność, odzież, mieszkania, środki transportu, środki finansowe).

Potrzeby ludzkie: biologiczne (np. potrzeba zaspokajania głodu, pragnienia czy też ochrona przed zimnem), kulturalne (np. potrzeba kontaktów między ludźmi, potrzeba informacji, wiedzy, rozrywki).

Środki zaspokajania potrzeb: materialne (naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działalności człowieka), niematerialne (np. przekazywanie wiedzy i informacji, dostarczanie rozrywek, porady lekarskie i prawne).

Produkcja: działalność ludzka polegająca na wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do zaspokajania potrzeb ludzkich, otrzymane na jej skutek dobra to produkty.

Dobra wolne: nie będące wynikiem produkcji, a więc występujące w przyrodzie postaci nadającej się do zaspokajania określonych potrzeb (np. powietrze niezbędne do oddychania).

Dobra rzadkie: występujące w ograniczonej ilości.

Czynniki produkcji: praca ( zespól świadomych i celowych czynności człowieka, dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodę i przekształca ją.), ziemia (obejmuje zasoby naturalne.), kapitał (obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, śr. transportu, narzędzie itp. zwane kapitałem fizycznym oraz środki finansowe np. papiery wartościowe zwane kapitałem finansowym).

Podmioty gospodarcze: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, państwo.

Własność: prywatna, publiczna (państwowa, komunalna), spółdzielcza.

Spółka: umowa na mocy której wspólnicy podejmują wspólna działalność gospodarczą i dążą do osiągnięcia wspólnego celu.

Z punktu widzenia własności majątkowej wyróżnia się: spółki z nieo.o. (poszczególni wspólnicy odpowiadają za zobowiązania nie tylko wniesionym, do niej udziałem, lecz także całym swoim majątkiem), spółki z o.o. (poszczególni wspólnicy odpowiadają za zobowiązania tylko do wysokości wniesionych udziałów w spółce).

Z prawnego punktu widzenia wyróżnia się: spółki cywilne (tworzone na podstawie kodeksu cywilnego) i spółki prawa handlowego (tworzone na podstawie kodeksu handlowego).

Spółka cywilna: za zobowiązanie spółki odpowiadają solidarnie wspólnicy całym majątkiem osobistym. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej.

Spółki handlowe: osobowe (w umowie eksponuje się skład osobowy: sp komandytowe i sp jawne, partnerska, są to sp z nieo.o.), kapitałowe (w umowie eksponuje się kapitał w formie udziałów (spółki z o.o.) lub akcji (spółki akcyjne)).

Spółki komandytowe: oprócz wspólników ponoszących zasadniczą i najczęściej nieograniczoną odpowiedzialność (komplementariusze) za jej zobowiązania występują także wspólnicy z ograniczoną odpowiedzialnością (komandytariusze).

Spółka akcyjna: zwana korporacją, również jest sp. z o.o. w tym sensie, że odpowiedzialność poszczególnych udziałowców za zobowiązania jest ograniczona do wysokości ich udziałów, ale od typowych sp z o.o. różni się tym, że rozprowadza (emituje) swoje udziały kapitałowe w formie akcji, czyli papierów wartościowych, których nabywcy (akcjonariusze) dysponują prawem do głosu na walnych zgromadzeniach (zazwyczaj proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji) oraz prawem do uczestnictwa w podziale zysków w postaci dywidend.

Inne spółki: prywatne z dużym udziałem skarbu państwa, spółki z udziałem kapitału zagranicznego, spółki całkowicie zagraniczne.

Przedsiębiorstwo jest wyodrębnioną pod względem ekonomicznym jednostką prowadzącą działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Funkcje przedsiębiorstwa: inicjowanie i uruchamianie działalności gospodarczej oraz różnego typu innowacji techniczno-organizacyjnych, podejmowanie kluczowych decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstw, podejmowanie ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wprowadzenie innowacji, od decyzji przedsiębiorcy zależy czy osiągnie zysk czy stratę.

Przedsiębiorstwa pod względem formy własności: prywatne, spółdzielcze, państwowe, komunalne, będące własnością pracowników.

Majątek przedsiębiorstwa: majątek trwały (środki trwałe: grunty, budynki, maszyny, urządzenia, wartości niematerialne i prawne), majątek obrotowy (środki obrotowe: zapasy (materiały, towary, produkcja w toku, wyroby gotowe) środki pieniężne (np. w kasie), należności).

Bilans przedsiębiorstwa: usystematyzowane zestawienie wszystkich elementów majątku przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia, sporządzone na określony dzień i w określonej formie. Składa się z aktywów i pasywów. Aktywa to: środki trwałe i obrotowe. Pasywa to: fundusze własne, fundusze obce (kredyty, zobowiązania), wynik finansowy netto (zyski nie podzielone).

Trzy mierniki działalności przedsiębiorstwa: bilans przedsiębiorstwa, układ kalkulacyjny (rozliczenie kosztów), rachunek wyników (rachunek zysków i strat).

Bilans:

Rodzaj wskaźnika i sposób jego ustalenia

1.

Udział trwałych składników majątku w aktywach ogółem

=

Majątek trwały

x 100%

Aktywa ogółem

2.

Udział rzeczowych składników majątku w aktywach ogółem

=

Rzeczowe składniki majątku

x 100%

Aktywa ogółem

3.

Udział niematerialnych składników majątku w aktywach ogółem

=

Niematerialne składniki majątku

x 100%

Aktywa ogółem

4.

Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem

=

Majątek obrotowy

x 100%

Aktywa ogółem

5.

Udział zapasów w aktywach ogółem

=

Zapasy ogółem

x 100%

Aktywa ogółem

6.

Udział należności w aktywach ogółem

=

Należności

x 100%

Aktywa ogółem

7.

Udział środków pieniężnych w aktywach ogółem

=

Środki pieniężne

x 100%

Aktywa ogółem

8.

Udział krótkoterminowych papierów wartościowych w aktywach ogółem

=

Krótkoterminowe papiery wartościowe

x 100%

Aktywa ogółem

Rodzaj wskaźnika i sposób jego ustalania

1.

Wyposażenie przedsiębiorstwa w kapitał własny

=

Kapitał własny

x 100%

Pasywa ogółem

2.

Obciążenie przedsiębiorstwa zobowiązaniami długoterminowymi

=

Zobowiązania długoterminowe

x 100%

Pasywa ogółem

3.

Wyposażenie przedsiębiorstwa w kapitał stały

=

Kapitał stały

x 100%

Pasywa ogółem

4.

Obciążenie przedsiębiorstwa kredytem krótkoterminowym

=

Kredyt krótkoterminowy

x 100%

Pasywa ogółem

5.

Obciążenie przedsiębiorstwa zobowiązaniami bieżącymi

=

Zobowiązania bieżące

x 100%

Pasywa ogółem

Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym

=

Kapitał własny

x 100%

Majątek trwały

Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym

=

Kapitał stały

x 100%

Majątek trwały

Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego	=	Kapitał krótkoterminowy	x 100%
					Majątek obrotowy

Kapitał obrotowy = kapitał stały - majątek trwały

Rachunek wyników:

- =

- - - =

+ - =

- =

- =

Rynek: samoczynnie działający mechanizm wpływający na zachowania (w tym decyzje) podmiotów gospodarczych, całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają.

Najważniejsze funkcje rynku: regulator procesów gospodarczych, dokonuje wyceny różnych dóbr, rynek jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych, jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych, umożliwia ustalenie się stanów równowagi w gospodarce, jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb.

Podział rynku:

-według przedmiotu obrotu możemy wyróżnić rynek produktów i usług konsumpcyjnych oraz rynek czynników produkcji

-według zasięgu: rynek lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy, globalny (światowy)

-według zależności od sytuacji rynkowej: rynek sprzedawcy, rynek nabywcy

-w zależności od stopnia jednorodności: rynek homogeniczny (jednorodny) rynek heterogeniczny

-w zależności od stopnia wyrównywania się ceny: rynek doskonały (charakteryzuje się spełnieniem warunków: rozproszenie po stronie popytu i podaży, brak barier wejścia na rynek, przejrzystość (transparencja), jednorodność dóbr) i niedoskonały (monopolistyczny)

Struktury rynkowe: konkurencja doskonała, konkurencja monopolistyczna, monopol i oligopol.

Konkurencja doskonała: na rynku występuje duża liczba kupujących i sprzedających, istnieje doskonała mobilność czynników produkcji oraz możliwości zakładania nowych przedsiębiorstw, oferowane do sprzedaży towary mają jednakowe cechy użytkowe, kupujący i sprzedający mają doskonałą znajomość rynku.

Konkurencja monopolistyczna: na rynku działa wielu producentów i wielu nabywców, istnieje nieograniczona swoboda wejść na rynek, produkty wytwarzane przez różne firmy nie są jednorodne ale zróżnicowane pod względem cech użytkowych i mają bliskie substytuty, producenci i konsumenci mają doskonałe informacje o rynku.

Monopol: ma miejsce wtedy gdy na rynku działa tylko jeden dostawca danego dobra. Natomiast gdy na rynku działa tylko jeden odbiorca danego dobra występuje monopson.

Oligopol: sytuacja gdy w danej dziedzinie działalności gospodarczej zdecydowanie dominuje kilka wielkich przedsiębiorstw (np. przemysł samochodowy, oponiarski).

Utarg całkowity: ilość sprzedanych produktów * cena tych produktów.

Całkowity zysk: utarg całkowity - koszty całkowite.

Próg rentowności: sytuacja kiedy przedsiębiorstwo nie przynosi zysków ale i nie ponosi strat.

Gospodarka centralnie planowana: charakteryzowała się: dominacją państwowej własności czynników produkcji oraz nierynkową alokacją zasobów gospodarczych.

Przemiany własnościowe: postępujące spontanicznie procesy powstawania nowych jednostek gospodarczych oraz procesy przeobrażeń dokonujących się w ramach istniejących form własności, jak i podejmowanie przez pastwo działania zmierzającego do gruntownej przebudowy stosunków i struktur własnościowych.

Prywatyzacja: założycielska (powstawanie o rozwój nowych przedsiębiorstw prywatnych), mała prywatyzacja (dot niewielkich obiektów usługowych i handlowych, będących zazwyczaj w gestii władz lokalnych), prywatyzacja kapitałowa (przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę skarbu państwa, a następnie emisja i sprzedaż akcji lub udziałów tej spółki osobom fizycznym i/lub prawnym, w tym również pracownikom) prywatyzacja likwidacyjna (polega na likwidacji przedsiębiorstw w celu sprzedaży całości lub części jego mienia, wniesienia tego mienia do spółki lub przekazania go do odpłatnego korzystania osobom fizycznym i/lub prawnym).

Reprywatyzacja: czyli zwrot mienia byłym właścicielom.

Popyt: ilość dobra, jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie.

Popyt efektywny: kiedy chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu.

Popyt potencjalny: oznacza pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi.

W zależności od motywacji nabywców wyróżniamy: popyt funkcjonalny (wynika z cech jakościowych danego dobra) popyt niefunkcjonalny (wynika z oddziaływania tzw efektów zewnętrznych na użyteczność, oznacza że użyteczność dobra może się zmieniać w zależności od zachowania konsumentów) popyt spekulacyjny (wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości).

Efekt owczego pędu: popyt na dane dobro wzrasta bo inni konsumują to dobro.

Efekt snobizmu: popyt na dane dobro maleje bo inni kupują to dobro.

Efekt veblenowski: dot popytu na dobra prestiżowe, ich konsumpcja stanowi o statucie konsumenta, dlatego popyt na takie dobra wzrasta wraz ze wzrostem ceny.

Pozacenowe determinanty popytu: cena, dochody nabywców, ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych, oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej, gusty i preferencje nabywców, zmiana liczby i struktury ludności.

Zależności między popytem a ceną są zazwyczaj odwrotne: gdy cena rożnie popyt maleje, gdy cena maleje popyt rożnie na dane dobro.

Efekt substytucyjny: gdy rożnie cena danego dobra, nabywca decyduje się na zakup dobra substytucyjnego, które jest tańsze.

Efekt dochodowy: gdy rośnie cena danego dobra, nabywca rezygnuje z jego zakupu gdyż jest ono teraz za drogie a jego dochody nie zmieniły się (nie wzrosły).

Nietypowe reakcje popytu na zmianę ceny:

-popyt nie reaguje na zmiany ceny: popyt doskonale nieelastyczny lub sztywny, dot dóbr które zaspokajają niezbędne potrzeby i nie mają substytutów.

-popyt reaguje na zmianę ceny krańcowo elastycznie: jest doskonale elastyczny (teoretyczna sytuacja rynku doskonałego: przy cenie wyznaczonej przez rynek przedsiębiorstwo realizuje całą produkcję, po podniesieniu ceny przedsiębiorstwo nie sprzedaje ani 1 jednostki).

-zmiany popytu i zmiany ceny mogą być jednokierunkowe: wzrost ceny powoduje wzrost popytu, a spadek ceny powoduje spadek popytu.

Paradoks Giffena: dot dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki. Wzrost cen tych dóbr powoduje spadek dochodów realnych; mimo wzrostu ceny dalej dobro jest relatywnie tańsze, co przy spadku dochodów nie ma większego znaczenia. Paradoks ten oznacza że efekt dochodowy jest silniejszy od dochodu substytucyjnego.

Paradoks spekulacyjny: jeśli panuje przekonanie że w przyszłości cena będzie rosła to popyt rośnie mimo wzrostu ceny i odwrotnie.

Popyt a dochody: wzrost dochodu powoduje wzrost popytu i odwrotnie.

Cena dobra substytucyjnego a popyt: wzrost ceny jednego z substytutów powoduje wzrost popytu na drugi substytut.

Cena dobra komplementarnego a popyt: wzrost ceny danego dobra, powoduje spadek popytu na to dobro, co powoduje spadek popytu na dobra komplementarne.

Podaż: ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Podaż a cena: jeśli rośnie cena danego dobra to rośnie podaż na to dobro i odwrotnie.

Pozacenowe determinanty podaży: koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substytucyjnych, czynniki naturalne (zależy od rodzaju produkcji), oraz inne o charakterze obiektywnym.

Podaż i cena a czynnik czasu: w okresie ultrakrótkim podaż jest stała a cena jest funkcją popytu, w okresie krótkim następują procesy dostosowawcze podaży w ramach istniejącego potencjału wytwórczego przez jego lepsze wykorzystanie (podaż może wzrosną w ramach określonych przez możliwości produkcyjne) w okresie długim zdolności produkcyjne zwiększają się - skutek inwestycji, zwiększenie zdolności produkcyjnych sprawia że w okresie długim istnieją największe możliwości wzrostu podaży.

Cena równowagi rynkowej: jest to cena przy której nie występuje niedobór ani nadwyżka danego dobra na rynku. Cena zadowalająca zarówno producentów jak i konsumentów.

Równowaga rynkowa: osiągnięta przy cenie równowagi rynkowej może zostać zakłócona przez pozacenowe determinanty popytu i podaży.

Elastyczność popytu:

*cenowa
∆D = D₁-D₀ - zmiana popytu na dane dobro

∆P=P₁-P₀ - zmiana ceny tego dobra

E_PD>1 popyt elastyczny 0<E_PD<1 popyt nieelastyczny E_PD=1 popyt jednostkowy

E_PD=∞ popyt doskonale elastyczny E_PD=0 popyt sztywny

*mieszana
∆P_A - zmiana ceny dobra A ∆P_B - zmiana ceny dobra B

E_MD<0 - dobra są komplementarne E_MD=0 - dobra są niezależne

E_MD>0 - dobra są substytucyjne

*dochodowa
I-dochód D-popyt

E_ID>0 - dot dóbr normalnych E_ID<1 - dot dóbr podstawowych

E_ID<0 - dot dóbr niższego rzędu E_ID>1 - dot dóbr luksusowych

Elastyczność podaży:

-cenowa

A - podaż P - cena

E_PA=0 - podaż nieelastyczna E_PA=1 -podaż jednostkowa 0< E_PA<1 -podaż mało elastyczna

E_PA>1 -podaż wysoce elastyczna E_PA=∞ -podaż doskonale elastyczna

Gospodarstwo domowe spełnia dwie podstawowe funkcje: konsumpcyjną i produkcyjną. Celem działalności gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji) czerpanej ze spożycia koszyka dóbr (które może ono nabyć przy danym dochodzie nominalnym i danych cenach) oraz z czasu wolnego.

Krzywa obojętności: obrazuje różne kombinacje dwu dóbr dające ten sam poziom użyteczności całkowitej.

Krańcowa stop substytucji: stosunek ilości dobra Y, którą konsument jest skłonny poświecić w zamian za dodatkową jednostkę dobra X (∆Y/∆X).

Dochód jest głównym, ale nie jedynym czynnikiem wpływającym na wielkość i strukturę konsumpcji gospodarstw domowych. Dochody gospodarstw domowych mogą pochodzić ze sprzedaży pracy, ale także z tytułu własności pozostałych czynników produkcji czy też płatności transferowych lub innych źródeł.

Koszt alternatywny: koszt utracony, równowartość dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go w innym, możliwie najlepszym zastosowaniu.

Koszt stały: taki który się nie zmienia podczas gdy wielkość produkcji się zmienia.

Koszt stały: taki który się zmienia wraz ze zmianą wielkości produkcji.

Koszt całkowity: suma kosztów stałych i kosztów zmiennych.

Budżet państwa: to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej. Jest sporządzany na okres 1 roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą. Po zatwierdzeniu staje się aktem prawnym umożliwiającym organom wykonawczym gromadzenie dochodów budżetowych oraz dokonywanie wydatków. Budżet składa się z dochodów i wydatków centralnych władz państwowych (budżet centralny), władz lokalnych (budżety lokalne) i ubezpieczeń społecznych.

Funkcje budżetu:

-fiskalna (gromadzenie dochodów budżetowych (głownie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań)

-redystrybucyjna (umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego)

-stymulacyjna (oddziaływanie dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne)

Źródła dochodów budżetowych państwa: podatki, cła, dochody za sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne.

Krzywa Laffera: zależność między wpływami do budżetu z tytułu podatków a wysokością stopy podatkowej.

Wydatki budżetowe:

-związane z tradycyjnym pełnieniem przez państwo takich funkcji jak: obrona, administracja i wymiar sprawiedliwości

-związane z realizacją celów społecznych np. oświata, kultura, ochrona zdrowia, świadczenia socjale

-wynikające pełnienia funkcji interwencyjnych w gospodarce

Stopa bezrobocie: procentowy udział bezrobotnych w zasobach siły roboczej

Do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku produkcyjnym (między 18-59 dla kobiet i 18-64 dla mężczyzn) które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy, pomimo podjęcia poszukiwań pracy.

Naturalna stopa bezrobocia to taka, która występuję w warunkach równowagi na rynku pracy.

Działalność państwa a bezrobocie: Polityka aktywna: polityka makroekonomiczna (wykorzystanie instrumentów fiskalnych (podatków, wydatków budżetowych) i pieniężnych (stopy procentowej, podaży pieniądza) w celu zredukowania bezrobocia) polityka mikroekonomiczna (publiczne programy zatrudniania, subsydiowanie zatrudnienia czyli bezzwrotna pomoc finansowa przedsiębiorstwom, pożyczki dla przedsiębiorstw, szkolenia zawodowe, usługi pośrednictwa). Polityka pasywna czyli udzielanie zasiłków dla bezrobotnych.

Bezrobocie ukryte: zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje zmniejszenia rozmiarów produkcji.

Inflacja: proces wzrostu ogólnego poziomu cen.

Rodzaje inflacji: pełzająca, umiarkowana, galopująca i hiperinflacja.

Cykl koniunkturalny: okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej.

Fazy cyklu: kryzys, depresja, ożywienie, rozkwit.

Czynniki wywołujące: katastrofy, wojny rewolucyjne, zmiany w zapasach

Powody wahania się cyklu: plamy na słońcu, teoria innowacji

Koszty ze sprzedaży netto

nadwyżka finansowa brutto (zysk brutto)

koszty wytwarzania sprzedanych wyrobów

Zysk operacyjny

Koszty sprzedaży

Amorty-zacja

Ogólne koszty zarządu

nadwyżka finansowa brutto (zysk brutt)

Zysk przed spłatą odsetek i opodatkowania

Pozostałe wydatki i straty

Pozostałe dochody i zyski

Zysk operacyjny

Zysk od opodatkowania

Odsetki od kredytów i pożyczek

Zysk przed spłatą odsetek i opodatkowania

Zysk netto

Podatek dochodowy

Zysk od opodatkowania

---