Spis treści
Definicja masażu
1. Masaż - zabieg fizjoterapeutyczny polegający na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.
2. Masaż - jest to zespół ruchów wywierających ucisk na tkanki i polega on na wykorzystaniu przez masażystę określonych ruchów w określonym tempie i z odpowiednią siłą zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż powinien być wykonywany rytmicznie, bez rozciągania skóry, nieuzbrojoną ręką.
1. Masaż leczniczy
a. masaż klasyczny
b. masaż specjalistyczny
segmentarny
okostnowy
łącznotkankowy
izometryczny
c. w środowisku wodnym - wykorzystywane jest mechaniczne działanie strumienia wody lub ciśnienia hydrostatycznego, temperatura, skład chemiczny wody (obecność soli mineralnych itp.)
d. przyrządowy - wykorzystuje się bodźce dostarczane do tkanek poprzez specjanie przeznaczone do tego celu urządzenia, które wytwarzają różne formy bodźca mechanicznego
wibracyjny
pneumatyczny
synkardialny
baryczny
podciśnieniowy
2. Masaż sportowy
podtrzymujący
przedwysiłkowy
międzywysiłkowy
powysiłkowy
3. Masaż kosmetyczno-higieniczny
Spośród rodzajów masaży wyróżnia się m.in.:
klasyczny
manualny drenaż limfatyczny - stosowany u pacjentów z obrzękami limfatycznymi,
sportowy - jest to intensywny masaż zmniejszający zmęczenie organizmu wynikłe na skutek aktywności fizycznej,
izometryczny - jest odmianą masażu klasycznego, wykonuje się go na mięśniu napiętym izometrycznie,
segmentarny - oparty jest na powiązaniach między pewnymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, mięśniowej i okostnej, a naczyniami i narządami wewnętrznymi unerwianymi przez ten sam segment rdzenia kręgowego,
synkardialny - masaż synkardialny oddziałuje na obwodowy układ naczyniowy za pomocą specjalnej opaski założonej na kończynę. Istotą tego zabiegu jest synchronizacja uciskającego działania na naczynia obwodowe z systemem pracy serca. Bodźce uciskowe stosowane na naczynia w czasie masażu synkardialnego w momencie fizjologicznych skurczów tętnic wzmacniają ich siłę skurczową,
łącznotkankowy - jest metodą terapii neuroodruchowej; masaż ten jest stosowany w celu likwidacji stref zmian odruchowych w obrębie tkanki łącznej,
shantal'a - masaż niemowląt,
podwodny - w całkowitym zanurzeniu w wannie,
wirowy - w kąpieli częściowej jednej lub obu kończyn dolnych lub górnych,
natryskowy - wykonywany za pomocą strumienia wody,
wibracyjny - wykonywany za pomocą urządzenia do masażu wibracyjnego,
bańką chińską - wykonywany za pomocą specjalnych gumowych baniek,
baryczny - inaczej ciśnieniowy, polega na naprzemiennym stosowaniu podwyższonego i obniżonego ciśnienia.
podciśnieniowy - wykonywany za pomocą urządzenia delikatnie zasysającego skórę,
pneumatyczny - zalecany przy obrzękach, wykonywany z zastosowaniem mankietów,
punktowy (akupresura) - zwany inaczej akupresurą, jest to dział medycyny naturalnej wchodzącej w skład refleksologii, polega on na oddziaływaniu na określone punkty na ciele,
trigger point - nie związany z punktami akupresury; stosuje się w celu uzyskania rozluźnienia i zniesienia odruchowego napięcia mięśni, przy problemach stawowych, mięśniowych, migrenowych, zmęczeniowych mięśni, jak również przy masażu relaksacyjnym,
stawowy centryfugalny - Jest to zabieg leczniczy stosowany po stłuczeniach, zwichnięciach, skręceniach, a także urazach elementów okołostawowych (więzadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie).
sensoryczny - to metoda łącząca techniki masażu klasycznego, polinezyjską pracę z ciałem i elementy terapii czaszkowo-krzyżowej,
poprzeczny - to punktowe rozcieranie w poprzek przebiegu włókien podrażnionego ścięgna lub brzuśćca mięśnia, przyczepu ścięgna do kości, więzadła itp,
suchy - bez środków poślizgowych,
shiatsu i clinical shiatsu - masaż shiatsu pochodzi z tradycji dalekiego wschodu, wykonuje się techniki uciskowe i rozciągające, osoba masowana pozostaje w ubraniu,
osteopatyczny - technika osteopatyczna stosowana w leczeniu dolegliwości funkcjonalnych kręgosłupa; zastępuje on zabiegi chiropraktyczne; polega na uciśnięciu napiętego włókienka mięśniowego, mobilizacji stawów kręgosłupa, rozciągnięciu grupy mięśniowej, drenażu płynu limfatycznego, odbarczaniu nerwów w miejscach ich ucisków w kręgosłupie i na ich przebiegu w ciele
indonezyjski - masaż Indonezyjski datowany jest na równi z chińskim, jest więc bardzo starym masażem, który czerpał wiele z wpływów medycyny chińskiej, a także indyjskiej; wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy
tajski - jest syntezą akupresury i rozciągania,
ajurwedyjski (ajurweda) - wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy; Podstawą jego techniki jest ajurweda, staroindyjska nauka. Według niej wszystkie żywe formy istnienia mają tzw. doshu, czyli mieszankę trzech energii: vata, pitta i kapha, podobne do naszych żywiołów:wody, ognia i ziemi,
lomi lomi nui - pochodzi ze starożytnej tradycji hawajskiej, jest stylem świątynnym, tzn. że taki rodzaj masażu wykonywany był tysiące lat temu w starożytnych hawajskich świątyniach przez kahunów- kapłanów-szamanów-lekarzy z Hawajów,
ma-uri - polinezyjski masaż ciała, mający łagodny przebieg i głębokie działanie terapeutyczne. Relaksuje, rozluźnia i wprowadza w stan równowagi fizycznej i emocjonalnej
tkanek głębokich - to system pracy, który opiera się na opracowaniu przez terapeutę tkanki mięśniowej oraz łącznej znajdującej się zarówno w powierzchownych jak i w głębszych warstwach ciała pacjenta; najbardziej przydatna okazuje się w likwidowaniu napięć mięśniowo-powięziowych,
Cechy psychofizyczne masażysty
pełna sprawność psychiczna,
cierpliwość, wyrozumiałość,
umiejętność nawiązania kontaktu z pacjentem,
opiekuńczość,
umiejętność zdobycia zaufania pacjenta,
umiejętność jasnego i zrozumiałego formułowania poleceń,
pełna sprawność fizyczna - wydolność układu oddechowego, krążenia, brak zaburzeń statycznych, brak nadmiernej potliwości dłoni.
Higiena osobista masażysty
zadbane dłonie (obcięte paznokcie, brak zgrubień),
brak biżuterii,
związane włosy,
czysty, wygodny i swobodny strój,
Wyposażenie gabinetu masażu
wentylacja, odpowiednie oświetlenie, temperatuda minimum 18 st C,
leżanka (ustawiona indywidualnie do wysokości bioder masażysty),
ręcznik, prześcieradła, pojemnik na zużyte ręczniki, prześcieradła,
wałki, poduszki, kliny, podnóżki, schodki,
środki poślizgowe, środki wspomagające masaż,
sanitariat z płynem do dezynfekcji,
apteczka, ciśnieniomierz,
biurko, terminarz.
Środki poślizgowe
Są to substancje obojętne chemicznie, które zwiększają poślizg dłoni masażysty zapobiegając otarciom. Dobieramy je biorąc pod uwagę rodzaj skóry pacjenta, zabiegi towarzyszące oraz preferencje osoby masującej i masowanej. Środki poślizgowe powinny być stosowane z umiarem, tak aby ułatwić ślizg ręki masażysty, ale nie zmniejszyć nadmiernie siły tarcia. Nakładamy je ZAWSZE najpierw na rękę masażysty, a dopiero potem na skórę osoby masowanej.
Przykładowe środki poślizgowe:
talk kosmetyczny,
oliwa nicejska, oliwa z oliwek,
kremy do masażu,
wazelina,
lanolina,
mydło.
Środki wspomagające masaż
Są to substancje aktywne chemicznie lub ziołowe, których zastosowanie wspomaga efekt leczniczy. Dzielimy je na:
1. Środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem (wstrzyknięcia, czopki, tabletki).
2. Preparaty wcierane w skórę i tkanki pacjenta
a. lecznicze - silnie rozgrzewające (Ben-gay, Neo-Capsiderm),
b. lecznicze - słabo rozgrzewające (Butapirazol, Mobilat, Voltaren),
c. odżywcze, bogate w witaminy A, D, E, F, H (Bepanthen, Dermosan),
d. przeciwbólowe, rozgrzewające stosowane w sporcie (Arcalen).
Wcierka
Jest to sposób aplikacji środków wspomagających masaż. Oczyszczoną i suchą skórę rozgrzewamy stosując chwyty: głaskanie, ugniatanie i wibrację. Następnie masażysta aplikuje środek wspomagający na swoje dłonie, a następnie na okolicę poddaną zabiegowi wcierając go ruchem rozcierania. Stosuje się tyle preparatu ile skóra jest w stanie wchłonąć.
Przeciwwskazania do stosowania masażu
podwyższona temperatura ciała pacjenta,
stan grożący krwotokiem,
choroby zakaźne,
ostre stany zapalne,
choroby skóry, którym towarzyszą wypryski, pęcherze, przerwanie ciągłości skóry,
III i IV stopień choroby Bürgera (zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic),
jamistość rdzenia,
zapalenie szpiku kostnego z przetokami,
wczesny stan po złamania kości,
łamliwość kości,
stany ropne,
zapalenie żył,
świeże zakrzepy naczyń krwionośnych,
daleko posunięta miażdżyca,
niewyrównane wady serca,
tętniaki,
okres ciąży (?),
w czasie menstruacji,
choroby nowotworowe,
niektóre owrzodzenia podudzi.
Dodatkowo masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany w:
chorobie wrzodowej z krwawieniem,
kamicy nerkowej, wątrobowej,
stanach zapalnych dróg żółciowych,
chorobach jelit przebiegających z owrzodzeniami, krwawieniami, przewlekłymi niedrożnościami,
ostrych i podostrych chorobach narządów miednicy mniejszej.
Nie wykonujemy masażu powłok brzusznych w czasie do dwóch godzin po spożyciu posiłku przez pacjenta.
Wskazania do wykonywania masażu
1. Choroby układu krążenia
przewlekła niewydolność krążenia obwodowego
obniżone ciśnienie krwi
otłuszczenie serca znacznego stopnia
obwodowe stwardnienie tętnic (bardzo delikatny masaż)
stan po zakrzepowym zapaleniu żył (minimum 6 miesięcy po)
choroba Reynauda
choroba Bürgera I i II stopień
zespoły żylakowe bez owrzodzeń
2. Choroby układu oddechowego
rozedma płuc
niedodma płuc
przewlekły nieżyt oskrzeli
astma oskrzelowa (w okresie międzynapadowym)
stany po zabiegach torakochirurgicznych
stany po zapaleniu płuc i oskrzeli
3. Choroby skóry
zaburzenia troficzne
choroby naczyń limfatycznych
przewlekłe odmrożenia
blizny pourazowe i pozabiegowe
doły poinsulinowe
w celach kosmetycznych
4. Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych
przeciwdziałanie zanikom mięśni z nieczynności
dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej
zaniki mięśni pochodzenia neurogennego
zmiażdżenia mięśni
wylewy krwawe śródmięśniowe
zerwanie włókien mięśniowych
przewlekłe stany zapalne mięśni
zmęczenie mięśni po wysiłku fizycznym
5. Choroby napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej
niedowłady żołądka
niedowłady jelit
zaparcia nawykowe
opadnięcie trzewi
6. Choroby nerwów obwodowych
przewlekłe zapalenie nerwów
nerwobóle
sympatialgie
kauzalgie
zapalenie wielonerwowe splotów nerwowych
zespół wypadnięcia krążka międzykręgowego
7. Choroby ośrodkowego układu nerwowego
zapalenie przednich rogów rdzenia
stany po urazach OUN
choroby mózgu, opon mózgowych, naczyń krwionośnych mózgu
8. Choroby narządu ruchu
stłuczenia
skręcenia
zwichnięcia
wylewy krwawe w tkankach miękkich po ustąpieniu ostrego odczynu miejscowego
zmiany przeciążeniowe
choroby kości i stawów z przykurczami mięśni i torebek stawowych
stany po złamaniach (po uzyskaniu pełnego zrostu)
stany pooperacyjne narządu ruchu
przewlekłe zapalenie stawów, mięśni i ścięgien
zapalenie pochewek ścięgnistych
zmiany zniekształcające kostno-stawowe
wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządu ruchu
stany przed zabiegami operacyjnymi narządu ruchu
9. Choroby reumatyczne
gościec
zmiany zwyrodnieiowo-wytwórcze
zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa
zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich
10. Choroby dziecięce
dysplazja stawu biodrowego
zwichnięcie stawu biodrowego
wady postawy
płaskostopie
11. Choroby zawodowe
choroba wibracyjna
przewlekła postać choroby Banga (brucelozy)
przewlekła postać choroby dekompresyjnej (kesonowej)
nerwobóle w wyniku zatruć
zmiany wynikające ze zmiennego mikroklimatu środowiska pracy
zmiany przeciążeniowe narządu ruchu
nerwice ruchowe i czynnościowe związane z charakterem i organizacją pracy
12. niektóre choroby geriatryczne
Zasady wykonywania masażu
1. Wywiad z pacjentem
a. osobowy
b. chorobowy (aktualna choroba, choroby towarzyszące)
c. socjalny
2. Kierunek wykonywania chwytów w masażu klasycznym
3. Określenie wskazań i przeciwwskazań
4. Czas trwania masażu, zależności
a. rodzaj schorzenia
b. wielkość powierzchni masowanej
c. aktualny stan zdrowia pacjenta
d. numeru zabiegu w serii
5. Siła masażu
a. wiek
b. płeć
c. zawód
d. budowa ciała
e. stan zdrowia pacjenta
6. Odpoczynek po zabiegu
7. Pouczenie na temat postępowania po masażu
8. Pouczenie o reakcji organizmu na zabieg masażu
9. Ilość zabiegów w serii
10. Częstotliwość
11. Ilość powtórzeń chwytów
12. Postępowanie w przypadku przerwania chwytu
13. Postępowanie w przypadku przerwania zabiegu
14. Prowadzenie dokumentacji
Techniki masażu
Głaskanie
1. Działanie
a. mechaniczne usunięcie złuszczonego naskórka oraz wydzieliny gruczołów łojowych
b. mechaniczne przesunięcie krwi żylnej w kierunku dosercowym
c. mechaniczne przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych
2. Efekty
a. pobudzenie układu krążenia
b. polepszenie przepływu krwi i chłonki
c. pobudza lub obniża napięcie układu nerwowego
3. Tempo
a. 25-30 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. II -IV stadium choroby Brügera
Rozcieranie
1. Działanie
a. rozdrobnienie i przesunięcie na obwód wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych
b. rozluźnienie zrostów i blizn
2. Efekty
a. wytworzenie znacznej ilości ciepła
b. zlikwidowanie narośli na tkance kostnej
c. silne przekrwienie tkanek
d. przyspiesza usuwanie metabolitów z mięśni
3. Tempo
a. 60 - 100 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. rozcieranie podłużne - zapalenia przyczepów mięśni i pochewek ścięgnistych
b. miejsce obrzęku w podostrym stanie zapalnym
c. skaza naczyniowa
d. stadium choroby Brügera
e. stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył
f. świeżo podane blokady
Ugniatanie
1. Działanie
a. pobudzenie przepływu krwi
b. przyspieszenie usuwania substancji (np. metabolitów) uwolnionych z tkanek w czasie rozcierania
2. Efekty
a. przepchnięcie krwi obwodowej w kierunku dosercowym
b. przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych
c. intensywne pobudzenie mięśni
d. przyspiesza regenerację mięśni po wysiłku fizycznym
3. Tempo
a. 40 - 50 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. ogólne do masażu
Oklepywanie
1. Działanie
a. znaczne przekrwienie opracowywanych tkanek
b. zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego
2. Efekty
a. poprawa trofiki mięśni
b. zmniejszenie pobudliwości nerwowej
c. zmniejszenie bóli neuralgicznych
3. Tempo
a. 100 - 300 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych
5. Przeciwwskazania
a. skaza naczyniowa
b. otyłość
c. obrzęki
d. sklerodermia
e. choroba Reynauda
f. żylaki
g. porażenia spastyczne
h. ostre nerwobóle
i. niektóre choroby reumatyczne i neurologiczne
Wibracja
1. Działanie
a. obniżenie pobudliwości obwodowego okładu nerwowego
b. pobudzenie mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich
2. Efekty
a. zwiększenie napięcia naczyń krwionośnych
b. zmniejszenie tętna
c. wzrost ciśnienia krwi
d. przyspieszenie przemiany materii
e. pobudza wydzielniczą funkcję gruczołów
f. powoduje przyrost tanki mięśniowej oraz zwiększa jej elastyczność
3. Przeciwwskazania
a. porażenia spastyczne
b. choroba Reynauda
Roztrząsanie
1. Działanie
a. wykonane łagodnie - rozluźniająco na tkanki
b. wykonane energicznie - pobudzająco na tkanki
Wałkowanie - technika nieklasyczna
Jest opisywana jako połączenie głaskania, rozcierania i ugniatanie. Jej działanie jest opisywane jako wypadkowa tych technik.