I. Podstawy pedagogiki specjalnej, działy, przedmiot, zadania i cele

Pedagogika - jest nauką o wychowaniu, nie ma związku między wiedzą potoczną o wychowaniu a twierdzeniami. Twierdzenia wywodzą się z analizy rzeczywistości a procedura dochodzenia do nich jest ściśle określona metodologicznie. Pedagogika dąży do naukowej teorii poznania.
Pedagogia - zawiera prywatne, potoczne poglądy i przekonania o wychowaniu, jest to wiedza wynikająca z jednostkowego doświadczenia. Nie ma statusu nauki, nie ma metodologii gromadzenia danych.
Pedagogika - nauka o wychowaniu, należy do nauk społecznych. Zajmuje się formułowaniem teorii, celów, treści, metod, środków i form procesu wychowania a także stanowi zasób wiedzy praktycznej na ten temat.

CELE:

• gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej;

• analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnianie ich;

• dostarczanie wiedzy potrzebnej do przekształcenia rzeczywistości wychowawczej.

Pedagogika teoretyczna - przedmiotem badań jest fakt, który należy opisać, zrozumieć, wyjaśnić i zinterpretować. Wytwarza wiedzę o charakterze faktu.

Pedagogika stosowana - praktyczna, przedmiotem badań jest zjawisko zadania, które należy realizować (wytworzona wiedza ma charakter praktyczny).

Pedagogika normatywna - wytwarzana wiedza ma charakter aksjologiczny (aksjologia - nauka o wartościach) przedmiotem badań jest urzeczywistnienie wartości.

Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego, przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie. W zakres pojęcia wchodzi:
-wychowanie naturalne pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje (rodzina, kontakty społeczne, obyczaje, religia);
-wychowanie instytucjonalne - celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących (przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka itp.);
-samowychowanie.

Pedagogika specjalna - dział pedagogiki, którego podstawowym obiektem zainteresowania jest człowiek wymagający wsparcia i pomocy w przekraczaniu różnorakich trudności utrudniających jemu rozwój i funkcjonowanie społeczne.

Działy pedagogiki specjalnej:

1.Oligofrenopedagogika - dotyczy osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym i głębokim,

2.Surdopedagogika - zajmuje się osobami niesłyszącymi i słabosłyszącymi.

3.Tyflopedagogika - zajmuje się osobami niewidzącymi i słabowidzącym

4.Pedagogika terapeutyczno-lecznicza - zajmuje się niepełnosprawnością ruchową,

5.Pedagogika nie dostosowanych społecznie - resocjalizacja - zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób z zaburzonym zachowaniem i niedostosowanych społecznie poddając ich resocjalizacji,

6.Pedagogika wybitnie uzdolnionych osób.

7.Pedagogika rewalidacyjna - prowadzi trzy kierunki oddziaływań: Kompensacja, Korektura, Usprawnianie

8. Pedagogika rehabilitacyjna - zajmująca się przywracaniem sprawności.

Podstawowe pojęcia w pedagogice specjalnej
1.Uszkodzenie traktowana jako dysfunkcja na poziomie fizjologicznym, sensorycznym, fizycznym lub psychicznym, mająca różne przyczyny, stopnie, czas trwania i przebieg.
2.Niepełnosprawność jest skutkiem uszkodzenia, jest to cecha wskazująca zależności zadaniowe, obiektywnie mierzalna, zawsze o charakterze częściowym.
3.Upośledzenie stanowi łączny rezultat niepełnosprawności i niekorzystnych cech społecznych. Jest to cecha o charakterze totalnym, nie poddająca się bezpośredniemu, obiektywnemu pomiarowi. Może być badana poprzez analizę cech sytuacji życiowej danego człowieka i postaw społecznych.
4.Osoba niepełnosprawna, to taka osoba, u której z powodu skutków wad wrodzonych, chorób i urazów występują trudności w pełnieniu ról społecznych uznanych za ważne w zależności od wieku, płci w danym kręgu kulturowym.

Zasady pedagogiki specjalnej wypracowane na podstawie pedagogiki ogólnej.

1.Indywidualizacja (wymagań sposobu nauczania i jego tempa),

2.Wczesna diagnoza i rehabilitacja dająca korzyści (zwiększenie efektywności działań usprawniających, zapobieganie pogłębianiu się dysfunkcji, zapobieganie powstawaniu wtórnych dysfunkcji.

3.Poglądowość w nauczaniu i aktywność (dobieranie indywidualnych i aktywnych form nauczania).

4.Pełna akceptacja wychowanka.

5.Uznanie zdolności organizmu do kompensacji.

6.Rozwijanie niezależności.

7.Odpowiedzialność za wychowanka.

8.Uwzględnienie wpływu otoczenia społeczna.

Drogi postępowania naprawczego osób niepełnosprawnych

Kompensacja - zastępowanie utraconych organów lub funkcji poprzez wykorzystanie wszystkich nieuszkodzonych sprawności

Korekta - jest to rodzaj działań realizowany wówczas, gdy dana funkcja istnieje ale jest rozwinięta w stopniu niedostatecznym, ewaluuje w niewłaściwym kierunku. Korygować można sposoby myślenia jednostki o samym sobie i świecie.

Rozwijanie motywacji do udziału w rehabilitacji a tym samym udziału w edukacji.

Podstawowym celem pedagogiki specjalnej jest przystosowanie do życia osób z odchyleniami od normy poprzez kształcenie, samokształcenie

Podstawowym celem pedagogiki specjalnej jest przystosowanie do życia osób z odchyleniami od normy poprzez kształcenie, samokształcenie

1. uzyskanie optymalnego rozwoju i pełnego przystosowania do życia społecznego w granicach indywidualnej wydolności jednostki za pomocą specjalnych metod.

2. udzielanie uczniom pomocy pedagogicznej, rewalidacyjnej i resocjalizacyjnej

3. umożliwienie podtrzymania poczucia tożsamości narodowej i religijnej

4. umożliwienie rozwoju zainteresowań uczniów, realizowanie indywidualnych programów nauczania i wychowania

5. określenie zasad sprawowania opieki nad uczniami przebywającymi w szkole podczas zajęć obowiązkowych, nadobowiązkowych i pozalekcyjnych

6. nawiązanie współpracy z rodziną dziecka

7. każde dziecko ma prawo do rozwoju we właściwym dla siebie tempie i do tego też należy dostosować zakres działań pedagogicznych.

II METODY BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

Obserwacja - metoda gromadzenia informacji polegająca na dokonywaniu spostrzeżeń w sposób zamierzony, planowany i systematyczny w celu znalezienia odpowiedzi na określone postawione pytania.

Obserwator- osoba dokonująca spostrzeżeń

Obiektem (przedmiotem) obserwacji mogą być zarówno osoby, jak ich zachowania, sytuacje, zdarzenia.

Obserwacja dotyczy faktów, zjawisk i zdarzeń w ich naturalnym rozwoju, tj. nie wywiera wpływu na ich powstanie i przebieg. Pod tym względem różni się w zasadzie od wszystkich pozostałych metod badań pedagogicznych. Wskutek tego pozwala śledzić i badać obserwowane zjawiska tak, jak występują one na co dzień, bez jakiegokolwiek ich sztucznego zabarwienia lub chwilowego nasilenia Wyróżnia się wieloma zaletami, które nie przysługują na ogół innym metodom badań:

-umożliwia bezpośrednie poznanie zachowania się dzieci i młodzieży w naturalnych warunkach i okolicznościach.

-ułatwia sformułowanie hipotezy roboczej i wprowadzenie w niej zmian i poprawek we wstępnej fazie badań.

-umożliwia stwierdzenie twierdzeń, uzyskanych za pomocą innych metod.

stanowi ważne uzupełnienie i zarazem dopełnienie innych metod badań, a zwłaszcza metod testowych.

-pozwala na uzyskanie informacji o uczniach, które trudno zdobyć innymi metodami badań.

Składa się z trzech podstawowych etapów:

• postrzeganie, gromadzenie, i interpretowanie.

Wyróżniamy trzy podstawowe typy technik obserwacyjnych:

-technika obserwacji dorywczej - jest najbardziej stosowaną metodą w pracy badawczej nauczyciela. Jej wartość naukowa jest najmniej tylko to, co zwraca jego uwagę w zachowaniu uczniów. Zapis taki może być udokumentowany z uwzględnieniem poszczególnych cech; nazwisko i imię obserwatora, - opis zachowania się ucznia, - warunki i sytuacje, w których wystąpiło zaobserwowane zachowanie,- próba interpretacji, - sugestie i zalecenia-nazwisko i imię nauczyciela, który dokonał obserwacji

technika, dzienniczków obserwacyjnych -polega na opisywaniu zdarzeń lub zjawisk w ich naturalnym następstwie czasowym i to na przestrzeni możliwie długiego okresu czasu

-technika obserwacji kategoryzowanej -obserwowaniu uczniów nie tylko z uwzględnieniem ogólnego celu obserwacji, lecz także poszczególnych jej

BŁĘDY ZDARZAJĄCE SIĘ W OBSERWACJI:

-przedwczesna interpretacja obserwowanego zachowania się - dokonuje selekcji obserwowanych

faktów zgodnie z przyjętym założeniem

-powierzchowność i stronniczość postrzeżeń ze strony obserwatora może przejawiać się, że nauczyciel: pomija mniej lub bardziej świadome warunki i sytuacje, stanowiące główne tło

obserwowanego przez niego zachowania się uczniów

-kładzie nacisk na osoby i zjawiska którego osobiście interesują lub niepokoją

-traktuje własne przypuszczenie i domysły jako fakty nie podlegające wątpliwości.

Wywiad wymaga osobistego zaangażowania i subtelnego niekiedy podejścia do osób badanych. Gromadzimy potrzebne informacje od pytanych osób w bezpośrednim z nimi kontakcie: badający -pytany (B - P). Relacja jest obustronna nie tylko w tym sensie, że B pyta, a P odpowiada, obejmuje swoim zasięgiem całokształt psychospołecznych sytuacji.
Wywiad służy często bądź do wstępnego rozeznania „tematu", bądź na końcu badań jako dopełnienie innych, już zastosowanych, sposobów badań.
WSKAŹNIKOWE FUNKCJE WYWIADU:

-funkcja komunikacyjna - polegająca na zgodności zasłyszanej wypowiedzi z tym,
co rzeczywiście chciano przekazać.

-funkcja ekspresywna - zakładająca szczerość wypowiedzi.

funkcja informacyjna - zapewniająca wartość poznawczą otrzymanych informacji

Błędy popełniane w trakcie rozmów i wywiadów:

Niestaranne przygotowaniem badacza do rozmowy czy wywiadu Własne opinie i przekonania na temat badanej problematyki Sposób przeprowadzania rozmowy i wywiadu.

Błędy, które nie są popełniane z winy badającego:

mniej lub bardziej świadome wprowadzenie w błąd przez respondenta

niedostatecznie wysoką pozytywną motywacją składania wypowiedzi osób badanych

zewnętrzne warunki badań i czas ich przeprowadzania

Ankieta jest metodą pośredniego zdobywania informacji przez pytania stawiane wybranym osobom za pośrednictwem drukowanej listy pytań, zwanej kwestionariuszem.
Typy ankiet: a) ankieta środowiskowa - badanie w jednym określonym środowisku; stosuje się urny aby było to anonimowe; b) ankieta prasowa, ankieta pocztowa

Zasady opracowywania ankiet
-powinna zawierać informację o instytucji przeprowadzającej ankietę,
-powinna zawierać zapewnienie o anonimowości,
-informację o celu badania; do jakiego celu wykorzysta się badanie,
-pytania o celu badania; pytania merytoryczne które chcemy zadać,
-instrukcję co do sposobu wypełniania ankiety,

Wymagania wobec badań ankietowych

-celowość badanych zagadnień,

-odpowiednia forma i treść pytań : mają być zrozumiałe, nie były zbyt trudne - należy uwzględnić

-możliwości osób badanych, uwzględniały problemy związane z zasadniczą problematyką, nie były sugestywne - nie sugerowały odpowiedzi, wyrażone w grzecznościowej formie,

-prawidłowa kolejność pytań - aby stanowiły logiczną całość,

-właściwy sposób przeprowadzenia - wymagania procedury czysto technicznej i organizacyjnej,

-krytyczna ocena zebranego materiału -interpretacja uzyskanego materiału badawczego

Test jest specjalną próbą, identyczną dla wszystkich badanych, wprowadzaną intencjonalnie w ściśle kontrolowanych warunkach i umożliwiającą w miarę obiektywny i dokładny pomiar badanej cechy, procesu lub jego końcowych rezultatów

Cechy dobrego testu:

Rzetelność (powtarzalność wyników kolejnych pomiarów).

Trafność - co bada albo co mierzy dany test?

Czułość testu polega na tym, że pozwala on w określonym stopniu rejestrować najmniejsze różnice wyników uzyskiwanych przez badanych.

Adresat, czyli określenie wieku lub poziomu nauczania dzieci, które danym testem mogą być z powodzeniem badane.

Skala ocen do ścisłego przestrzegania.

Każdemu badaniu testowemu musi towarzyszyć instrukcja, dokładne określenie czasu, w jakim test ma być wykonany, opis warunków materialnych i technicznych, jakie muszą być zapewnione badanym

PROFIL PEDAGOGICZNY
Profil pedagogiczny jest odpowiednikiem profilu psychologicznego, to zintegrowany obraz psychiki jednostki badanej szeregiem celowo dobranych testów. Konstrukcja profilu polega na naniesieniu na jednym ramieniu układu współrzędnych nazw cech lub badanych funkcji, a na drugim ramieniu - wyników w postaci wielkości liczbowych. Rezultat uzyskany w badaniu nanoszony jest na siatkę układu w postaci punktów, których zbiór tworzy ów profil.

Eksperyment pedagogiczny:

-jest metodą badania zjawisk pedagogicznych wywołanych specjalnie przez osobę badającą w kontrolowanych przez nią warunkach, celem ich poznania.

-polega na aktywnym stosunku obserwatora do badanej rzeczywistości.

-określa z góry oczekiwany wynik badań w postaci hipotezy roboczej dotyczącej stosunku, jaki zachodzi między określonymi faktami.

III i IV. Zdrowie jako kluczowe pojęcie w edukacji zdrowotnej.

Zdrowie według Światowej Organizacji Zdrowia jest to pozytywny stan pełnego fizycznego, psychicznego i społecznego dobrego samopoczucia, a nie tylko brak choroby lub jego ułomność.”

Edukacja zdrowotna - to inwestycja w człowieka, kształtowanie jego potrzeb, wyboru własnego stylu życia, budzenie do aktywnego i twórczego działania.

Według M.Demela - pedagoga polskiej medycyny - zdrowie to: „poziom sprawności funkcji ustrojowych w stosunku do środowiska oraz sztuka panowania nad własnym ciałem i psychiką. Tak zrozumiane zdrowie podlega rozwojowi jakościowemu i ilościowemu. Można je rozłożyć na elementy i mierzyć.”

Według R.Dubois: „Zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz zespół cech pozytywnych pozwalający człowiekowi na wykorzystanie wszystkich możliwości twórczych oraz osiągnięcia siły i szczęścia.”

„Manadala Zdrowia to model ekosystemu człowieka (…) powstał w oparciu o mandalę figurę będącą szablonem wszechświata, zbudowaną na planie koła. W modelu tym zakłada się wzajemne powiązania z kulturą, środowiskiem i ich jednoczesne oddziaływanie na człowieka pojmowanego jako jedność obejmującą wymiar fizyczny, intelektualny i duchowy. Najszerszymi kręgami są biosfera i kultura. Najbliższym kręgiem otaczającym człowieka jest rodzina, traktowana jako najważniejsza struktura pośrednicząca pomiędzy jednostkami i instytucjami społecznymi, łagodząca i osłaniająca przed skutkami oddziaływania społeczności i kultury

Styl życia zależy od: środowiska, norm społecznych i kulturowych, warunków życia, osobistych przekonań i wartości, umiejętności życia, politycznej, ekonomicznej i organizacyjnej struktury społeczeństwa. Styl życia grupy społecznej zawiera szereg zdeterminowanych społecznie warunków zachowań i interpretacji sytuacji społecznych jakie określona grupa wypracowała i wykorzystuje aby radzić sobie w życiu.

„Na styl życia jednostki składają się standardowe reakcje i wzory zachowań wypracowane w procesie socjalizacji. Wzory te są wyuczone w trakcie interakcji społecznych z rodzicami, grupami rówieśniczymi, przyjaciółmi i rodzeństwem lub poprzez wpływ szkół, środków masowego przekazu, itp.”

V. Pedagogika jako nauka o wychowaniu cele trudności w stanowieniu wartości

Pedagogika jest wszechstronną nauką o wychowaniu, jej istotą jest rozwój człowieka poprzez całe jego życie, kontakty interpersonalne i społeczne. Bada zjawiska wychowawcze, procesy społeczne, ukazuje istotę wychowania poprzez czynniki:

BIOS - pęd życiowy, całe wyposażenie biologiczne człowieka, które jest niezmienne.

ETOS - otacza nas kultura, obyczaje. Do rozwoju BIOS'u tworzy warunki to, co nas otacza (nie zawsze jest to coś pozytywnego).

AGOS - działanie wychowawcze: rodzice, opiekunowie, nauczyciele.

LOS - stała fizyczne, z którą człowiek się rodzi, czas historyczny, w którym człowiek żyje i działa.

W zakres tego pojęcia wchodzi:

-wychowanie naturalne, w którym funkcjonuje jednostka (rodzina, kontakty społeczne, religia),

-Wychowanie instytucjonalne celowe planowe oddziaływanie instytucji wychowujących (przedszkole, szkoła, dom dziecka itp.),

-Samowychowanie (aktywność własna, samourzeczywistnianie się.)

Wychowanie według Kunowskiego:

wychowanie jako działanie wychowawców,

wychowanie jako samorzutny proces rozwoju,

wychowanie jako ogół bodźców i warunków przyczyniających się do rozwoju jednostki,

wychowanie jako skutek działania wychowanka.

Wychowanie według Góreckiej:

wychowanie jako system instytucjonalny,

wychowanie jako system wychowawczy danej instytucji,

wychowanie jako systemowe działanie wychowawcy (oddziaływanie wychowanek

↔ wychowawca),

wychowanie jako skutek oddziaływań wychowawczych.

Cztery nurty obszaru wychowania ze względu na cele:

Forma kreatywna - celami są wywołanie, ukształtowanie, wzbogacenie, (tworzymy coś nowego w człowieku, co do tej pory nie było ukształtowane).

Forma optymalizująca - wzmacnianie, dopełnianie, wzbogacanie, uzupełnienie dotychczasowego stanu, który w naszej opinii jest jeszcze niewystarczający.

Forma minimalizująca - chcemy „coś” pewien stan wyeliminować, który to stan jest niepożądany - (naszym zdaniem) - osłabienie, zredukowanie, zniwelowanie ograniczenia.

Forma korekcyjna - mówimy o przekształceniu, modyfikacji, zmianie.

VI. Podmiotowość w pedagogice

Współczesne teorie postrzegają człowieka jako byt trójczynnikowy:

-część zmysłowa (obserwacja, dotyk),

-inteligibilna (związana z rozumem, inteligencją, myśleniem, analizą, syntezą),

-część duchowa (przeżycia wewnętrzne).

Według koncepcji Freuda człowiek jest istotą złożoną

-it - popędy, instynkty pierwotne, nieprzewidywalne to cicha strona człowieka nieuświadomiona

-ego - „ja” , moja świadomość, struktura rzeczywista i struktura świadomości,

-super ego - cenzor, jest strukturą wyższą wykształconą w odpowiedzi na oczekiwania innych ludzi, to sumienie, zbliża do doskonałości,

-ego - „jest łącznikiem między tym, co łączy moją nieświadomość (it) z superego (wyższe, doskonałe zasady moralne).

Tylko dlatego, że mamy tak złożoną naturę możemy toczyć ustawicznie konflikty wewnętrzne i dążymy do ich rozwiązywania.

W rozwiązywaniu tych konfliktów pomagają nam cztery mechanizmy obronne:

-wyparcie - nie jest równe wyeliminowaniu, (to tak jak szafa, ale szafa ma określoną pojemność),

-projekcja - przeniesienia na drugą osobę (moje niezrealizowane pomysły przenoszę na dziecko),

-kompensacja - znalezienie innego obszaru aktywności

-sublimacja - realizowanie swoich popędów na poziomie fantazjowania

Podejścia do podmiotowości.
Model tradycyjny i jego cechy (obecnie krytykowany).

1.Traktowanie niepełnosprawności jako cechy totalnej ograniczającej całość ludzkiego funkcjonowania.

2.Instytucjonalizacja, stygmatyzacja, segregacja.

3.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako grupy mniejszościowej w kategorii zależnej z takimi wartościami jak: bierność, słabość, niski poziom wykształcenia, brak umiejętności sprawowania kontroli nad swoim życiem.

4.Traktowanie osób niepełnosprawnych jako narzędzi terapii swoistych przedmiotów.

5.Izolacja, traktowanie nierównościowe, wyłączenie i kierowanie niepełnosprawnymi.

VII. Klasyfikacja upośledzeń, cele i kierunki rewalidacji.

Termin „upośledzenie umysłowe” często bywa stosowany zamiennie z określeniem „niedorozwój umysłowy”, „obniżona sprawność umysłowa” lub „oligofrenia”. Jedną z pierwszych prób określenia upośledzenia umysłowego była definicja Kraepelina z 1915 roku - „oligofrenia to wynik uszkodzeń i zmian morfologicznych anomalii rozwojowych, które posiadają wspólną podstawę patogenetyczną, a mianowicie totalne opóźnienie rozwoju psychicznego.”

Klasyfikacja niepełnosprawności intelektualnej.

Jeżeli IQ wynosi 70-90 a stan ten nie ma podłoża organicznego (nie ma uszkodzeń Centralnego Układu Nerwowego) a zachodzi deficyt umiejętności to jest to ociężałość umysłowa przy IQ wynoszącym 69-55 mówimy o upośledzeniu intelektualnym w stopniu lekkim

Jeżeli IQ wynosi 54-40 określany jest jako upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym (dziecko zatrzymuje się w rozwoju na poziomie 9-latka, ma trudności w prawidłowej socjalizacji).

Jeżeli IQ wynosi 39-25 wówczas upośledzenie umysłowe jest w stopniu znacznym

Jeżeli IQ jest niższe niż 25 jest to upośledzenie w stopniu głębokim

Przyczyny upośledzenia umysłowego.

1.wrodzone - uwarunkowania genetyczne, - wcześnie nabyte, w okresie płodowym

2. nabyte - w okresie okołoporodowym, - w dalszym okresie życia ( w okresie niemowlęctwa)

Klasyfikacja ze względu na czynniki wywołujące upośledzenia umysłowe:

• wady pochodzenia endogennego warunkowane uszkodzeniem komórek rozrodczych,

• wady pochodzenia egzogennego wynikające z działania czynników środowiskowych.

SURDOPEDAGOGIKA.

Dział pedagogiki specjalnej, który zajmuje się teorią i praktyką kształcenia osób z wadą słuchu czyli osób niesłyszących i słabosłyszących.

Cele

• teoretyczne podstawy postępowania rewalidacyjnego,

• działania rewalidacyjne,

• pobudzenie układu nerwowego (inplant ślimakowy),

• przygotowanie osób z wadą słuchu do możliwie samodzielnego życia.

Klasyfikacja ze względu na czas wystąpienia wady:

• prelingwalna, wada słuchu od urodzenia lub w pierwszych 2-ch latach życia,

• interlingwalna, gdy dziecko zaczyna się uczyć mówić ale nie opanowało w pełni języka (poniżej 7-go roku życia),

• postlingwalna, gdy uszkodzenie słuchu nastąpiło po opanowaniu mowy powyżej 7-go roku życia.

Klasyfikacja według stopnia uszkodzenia słuchu:

• osoby niesłyszące, wada znaczna uniemożliwiająca odbiór mowy drogą słuchu,

• osoby niedosłyszące - słabosłyszące, pełniejszy odbiór słów ogranicza odbiór mowy drogą słuchową.

Klasyfikacja ze względu na dodatkowe uszkodzenia:

• niesłyszący-niewidomi,

• wada słuchu + upośledzenie umysłowe,

• wada słuchu + kalectwo narządu ruchu,

Metody pracy z osobami niedosłyszącymi i niesłyszącymi.

Metoda audytywno-werbalna (ustno-słuchowa) wykorzystująca maksymalnie resztki słuchowe dla rozwoju mowy.

Język migowy klasyczny (naturalny) są to znaki ideograficzne całego pojęcia, posiadają odrębną strukturę gramatyczną.

System językowo-migowy - w jego skład wchodzą:

-daktylografia, alfabet palcowy -ideografia, znaki całego pojęcia.

Fonogesty - gesty uzupełniające mowę a tym samym ułatwiające niesłyszącemu wzrokowe odbieranie wypowiedzi słownych

TYFLOPEDAGOGIKA.

Dział pedagogiki specjalnej zajmujący się osobami niedowidzącymi i słabowidzącymi

Grupy inwalidztwa wzroku:

Znaczny stopień niepełnosprawności - kwalifikowane są tu osoby z całkowitą ślepotą obuoczną lub praktyczną ślepotą obuoczną.

Ostrość wzroku po korekcie w lepszym oku nie przekracza 5% normalnej ostrości oraz osoby u których pole widzenia zawężone jest do około 20o widzenia obwodowego, zaburzenie widzenia centralnego lub mroczki.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności - zalicza się tu osoby, u których ostrość wzroku po korekcie w lepszym oku wynosi od 6-10% normalnej ostrości oraz osoby ze zwężonym polem widzenia do około 30%.

Lekki stopień niepełnosprawności - kwalifikują się osoby z obuoczną bezsoczewkowością, osoby jednooczne oraz takie, których ostrość wzroku w lepszym oku po korekcie szkłami nie przekracza 25% normalnej ostrości. Osoby te nie są prawnie uznawane za niewidome.

VIII. System kształcenia specjalnego i integracyjnego - wady-zalety.

Dla osób niepełnosprawnych w Polsce istnieją dwa podstawowe systemy kształcenia.

1.System kształcenia specjalnego,

2.System kształcenia integracyjnego.

Charakterystyka systemu kształcenia integracyjnego.

System kształcenia integracyjnego polega na maksymalnym włączeniu uczniów niepełnosprawnych do placówek o charakterze masowym. Osobom przebywającym na stałe w placówkach opiekuńczych należy umożliwić jak najczęstsze kontakty z otoczeniem zewnętrznym.

Program, metody i zasady nauczania.

Nauczanie opierać musi się na: zasadzie indywidualizacji uwzględniającej istniejące dysfunkcje, których rodzaj i stopień jest podstawą zastosowania jednego z trzech wariantów programowych.

• Uczeń niepełnosprawny w zwykłej klasie w szkole masowej nie korzystający z dodatkowej pomocy (nie więcej niż 1/5 składu grupy),

• Uczeń niepełnosprawny w zwykłej klasie w szkole masowej korzystający z pomocy (dodatkowa pomoc nauczycielska),

• Uczniowie niepełnosprawni w klasie integracyjnej w obrębie szkoły masowej lub integracyjnej,

• Klasy specjalne w szkołach masowych, Nauczanie indywidualne,

IX. Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych; szanse i bariery.

Terminem rehabilitacji zawodowej określa się tę część procesu usprawniania, która obejmuje:

1.Diagnozę i poradnictwo,

2.Szkolenie i kształcenie zawodowe,

3.Pośrednictwo pracy,

4.Zatrudnienie,

5.Monitorowanie zatrudnienia.

Podstawowe tezy rehabilitacji zawodowej:

• Żadna praca nie wymaga od człowieka wykorzystania wszelkich jego predyspozycji,

• W warunkach większości dysfunkcji człowiekowi pozostają pewne predyspozycje pozwalające wykonywać pracę zawodową.

Podstawy prawne rehabilitacji zawodowej,

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej,

• Rozporządzenia Unii Europejskiej,

• Rządowy program na rzecz osób niepełnosprawnych

• Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych z roku 1997.

Podstawowe etapy rehabilitacji zawodowej instytucje i ich znaczenia.

Diagnoza i poradnictwo zawodowe w dwóch obszarach działania:

1.Jako właściwości osoby niepełnosprawnej

• rodzaj i stopień dysfunkcji, czas trwania dysfunkcji,

• zdolność w zakresie uczenia się właściwości związanych z pracą,

• możliwość pracy w przestrzeniach otwartych lub zamkniętych,

• możliwość pracy przy poruszających się przedmiotach, przy maszynach

2. Jako właściwości pracy:

• typ wysiłku potrzebny w pracy,

• typ czynności związanych z wykonaniem określonej pracy,

• wymagane właściwości intelektualne, percepcyjne i motoryczne.

Instytucje diagnostyczno-poradnicze.

A. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne.

Celem porady i diagnozy jest wskazanie optymalnych - z punktu widzenia osoby niepełnosprawnej - warunków kształcenia i zatrudnienia jak również minimalizowanie wysiłku osoby niepełnosprawnej. Ma zapobiegać również nietrafnym, niemożliwym do realizacji decyzjom zawodowym.

B. Poradnie rehabilitacyjne.

Przygotowanie do pracy osób niepełnosprawnych obejmujące szkolenia zawodowe, które wiążą się z przygotowaniem osoby niepełnosprawnej do wykorzystania konkretnej, prostej czynności, składającej się z określonej liczby zadań zawodowych

C. Poradnie służby zdrowia.

Dokonywanie diagnoz prowadzone w poradniach specjalistycznych.

D. Ośrodki oceny zdolności do pracy przy placówkach rehabilitacyjnych, pośrednictwo pracy dla osób niepełnosprawnych to działania polegające na udzielaniu osobie niepełnosprawnej pomocy w uzyskaniu zatrudnienia a zakładowi pracy znalezienia pracownika. Świadczenie tych usług polega na rejestrowaniu poszukujących pracy, poznaniu kandydata, podjęciu decyzji o skierowaniu do zakładu pracy lub skierowania do placówki kształcenia zawodowego, wyszukiwanie ofert pracy.

E. Ośrodki związane z instytucjami zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Prowadzą dwa warianty zatrudnienia. W obrębie otwartego rynku pracy jak również zatrudnienia w obrębie chronionego rynku pracy.

X. Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych; uwarunkowania i możliwości zmian

Terminem tym określa się nabyte dyspozycje do reagowania w określony sposób na stan rzeczy, ludzi i zjawisk.

Składniki postaw:

• poznawczy (wiedza o obiekcie postaw),

• emocjonalny (uczucia przejawiane wobec obiektu postaw),

• behawioralne (zachowania przejawiane wobec obiektu postaw),

Typ postaw.

Najpowszechniej stosowanym kryterium typologizacji postaw jest znak emocji i ich siła.

Najczęściej wyróżniane postawy:

• nadmiernej opiekuńczości,

• akceptacji,

• ambiwalentne,

• niekonsekwentne,

• odrzucenie/odtrącenie jawne lub odkryte.

Uwarunkowania postaw społecznych.

Właściwości osoby niepełnosprawnej. Wyróżniamy dwie kategorie uwarunkowań.

1.Cechy dysfunkcji (rodzaj, stopień, charakter dysfunkcji, jej widoczność).

Obiektem uwarunkowania są osoby z rozległymi, widocznymi dysfunkcjami, bowiem ich obecność narusza ich poczucie bezpieczeństwa i rodzi lęk podstawowy o możliwości zachowania życia i zdrowia. Obiektem uwarunkowania bywają osoby symboliczne czyli takie, których choroba uważana jest prowadzącą do śmierci w krótkim czasie, a także osoby, których schorzenia są zakaźne i nabyte w sposób społecznie uznany za kalające (AIDS, trąd, nowotwory). Bardzo ważnym wydaje się to, iż dysfunkcja jest widoczna.

2. Właściwości i doświadczenia indywidualne osoby niepełnosprawnej (wiek, status społeczny, strategia radzenia sobie w sytuacjach trudnych).

Obiektem unikania są osoby roszczeniowe z rozległymi dysfunkcjami o niskim statusie społecznym (częściej dorośli niż dzieci). Szanse na akceptację mają osoby o skompensowanych dysfunkcjach, niezależne o wysokim statucie prezentujące siebie jako kompetentnych, życzliwych, pomocnych.

XI. Społeczne aspekty niepełnosprawności - problemy rodzin z dziećmi niepełnosprawnymi

Pojęcie i funkcje rodziny.

Rodzinę definiuje się jako małą, naturalną, częściowo formalną, pierwotną sensie chronologicznym grupę społeczną, co za tym idzie jest instytucją społeczną.

Funkcje rodziny:

• biopsychiczna (prokreacja, seksualna),

• ekonomiczna (materialno-ekonomiczna, opiekuńczo zabezpieczająca),

• społecznie wyznaczająca (klasowa, legalizacyjno-kontrolna),

• socjopsychologiczna (socjalizacyjna, kulturalna, emocjonalno-ekspresyjna, psychohigieniczna).

Studia nad niepełnosprawnością w rodzinie wiążą się w rodzinie z zagadnieniem wpływu niepełnosprawności na wypełnianie w rodzinie wyżej wymienionych funkcji. Wpływ ten może się ujawnić w zakresie wszystkich wymienionych funkcji:

1.w zakresie funkcji ekonomicznych może oznaczać pogorszenie się sytuacji ekonomicznej rodziny w związku z koniecznością wydatkowania większych sum pieniędzy na leczenie, żywność, dojazdy do specjalistów, jak również dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Pośrednio wpływ sytuacji ekonomicznej może również wpłynąć na zmianę organizacji podziału obowiązków w rodzinie (zazwyczaj oznacza rezygnację lub ograniczenie aktywności zawodowej kobiet na rzecz zajmowania się dzieckiem niepełnosprawnym i gospodarstwem domowym),

2.w zakresie funkcji biopsychicznych możemy mieć do czynienia z ograniczeniem zaspokojenia potrzeb prokreacyjnych i seksualnych,

3.w zakresie funkcji społecznie wyznaczającej pojawić się może niepewność co do kierunków i możliwości socjalizacji dziecka z niepełnosprawnością,

4.w zakresie funkcji socjopsychologicznych widoczna może być dominacja zachowań lękowych, poczucia straty, rozpaczy, przeżywanie wstydu, wrogości, żałoby i opłakiwania straty obrazu dziecka jako osoby pełnosprawnej i obrazu siebie jako rodzica dziecka pełnosprawnego.

Etapy reakcji rodzicielskich na niepełnosprawność dziecka.

• szok,

• kryzys emocjonalny z etapem żałoby,

• pozorne przestawienie się,

• konstruktywne przystosowanie się do niepełnosprawności dziecka.

Przechodzenie przez poszczególne etapy ma różny czas trwania, wiąże się z doświadczeniem skrajnych stanów emocjonalnych.

Od głębokiej wiary w poprawę stanu dziecka do zwątpienia.

Od asymilacji tego co się stało do zaprzeczenia.

Nie wszystkie osoby przechodzą z etapu na etap bywa, że zatrzymują się na którymś z nich.

Charakterystyka poszczególnych etapów reakcji:

• szok niedopuszczenie do świadomości informacji o tym co się stało, omdlenie, stany niepewnej świadomości, płacz, szloch, bardzo gwałtowne reakcje na złą informację,

• kryzys emocjonalny, poczucie klęski, samotności, psychologiczna żałoba czyli opłakiwanie straty. Jest ona tym większa im bardziej wyrazisty był obraz dziecka jako obiektu miłości jakim jest własne „ja” rodzica.

• pozorne przystosowanie nieracjonalne próby radzenia sobie z zaistniałą sytuacją. Widać tu działania psychologiczne, mechanizmy obronne np. agresja (szukanie winnych i atakowanie ich). Błędna racjonalizacja

• konstruktywne przystosowanie przeżywanie niepełnosprawności jako wyzwania i zadania do rozwiązania. Nieuniknione myśli o niepełnosprawności dziecka. Formułowanie racjonalnego obrazu dziecka i wizji jego przyszłości.

Modele poradnictwa dla rodzin.

Model tradycyjnym obecnie krytykowany za:

• autokratyczny styl udzielania porady,

• traktowanie rodziców jako przedmiotów (narzędzi terapii) pozbawionych wiedzy i zdolności odczuwania sytuacji trudnej,

• obciążenie rodziców odpowiedzialnością za niepełnosprawność dziecka i brak postępów w jego rehabilitacji.

Model interakcyjny, który charakteryzuje się:

• podział obowiązków między rodziców i terapeutów,

• traktowanie rodziców jako przedmiotu i podmiotu terapii,

• przyjęciem założenia, iż warunkiem usprawniania dziecka jest pomoc rodzinie,

• okazywaniem zrozumienia

XII. Psychologiczne aspekty fizycznego inwalidztwa i przystosowanie do niepełnosprawności

Teoria stosunków międzyludzkich.

Według tej teorii ciało ludzkie i jego cechy są bodźcami o określonych wartościach. Dla danej osoby i dla innych ludzi oraz narzędziami w procesach przystosowania się w związku z tym wywierają wpływ na kształtowanie się osobowości i tu właśnie w stosunkach ogólnoludzkich mają swoje źródło następujące problemy:

• - ocenianie jednostki przez inne osoby,

• - koncepcja własnej osoby,

• - poczucie własnej wartości.

Skutkami niepełnosprawności jest zazwyczaj:

• - obniżenie poczucia własnej wartości,

• - trudność w zaakceptowaniu siebie,

• - poczucie niższości

Teoria obrazu własnego ciała.

Wyjaśnia ona w jaki sposób myślenie o własnym ciele kształtuje formowanie się „ego”. Eksponując znaczenie obrazu ciała dla formowania się poglądów człowieka o nim samym. Inwalidztwo jest ujmowane jako czynnik wywołujący zachowania o typie obronnym (np. regresja, zachowania unikające, poczucie winy, wstyd z powodu niemożności sprostania wymaganiom).

Teoria motywacji.

Podkreśla ona ogólne dążenia osoby niepełnosprawnej do wykorzystania w jak najszerszym zakresie zachowanych zdolności.

Teoria sytuacji trudnych.

Według niej niepełnosprawność może powodować większą ilość sytuacji przeciążenia, deprywacji, zagrożeń i utrudnień.

Teoria kryzysu.

Niepełnosprawność może być ujmowana jako sytuacja powodująca dysproporcje między możliwościami jednostki a wymaganiami sytuacji.

Wyróżniamy trzy wzory przystosowania osób niepełnosprawnych:

- orientacja na życie wśród osób z podobną dysfunkcją (bezpieczna bo nie naraża na poczucie niższej wartości ale naraża na izolację),

- orientacja na pełnosprawnych (naraża na doświadczanie inności i słabości ale stwarza również szansę poczucia własnej wartości),

- podwójna orientacja czyli dzielenie aktywności między dwa światy, między niepełnosprawnych i sprawnych bez przypisywania niepełnosprawności cechy centralnej.

XII. Rewalidacyjne funkcje czasu wolnego i udział w kulturze osób niepełnosprawnych

Czym jest pojęcie czasu wolnego?

Jest to taka część dnia, miesiąca i roku, która pozostaje człowiekowi do dyspozycji po wykonaniu niezbędnych czynności higienicznych a także po pracy, nauce i obowiązkach w gospodarstwie domowym.

Cechą znamienną czasu wolnego jest to, że pozostaje on w dyspozycji jednostki, która potencjalnie może dokonywać nieskrępowanych wyborów.

Funkcje rewalidacyjne zajęć wpływających na czas wolny:

• diagnostyczna,

• utylitarna (materialna i w postaci przyrostu kompetencji na poziomie biologicznym, psychologicznym i społecznym),

• psychohigieniczna jako funkcja poznawcza, wspólnotowa, komunikacyjna, kompensująca niedostatki rzeczywistości, kreacyjna jako sztuka życia z niepełnosprawnością, katartyczna - oczyszczenie świadomości z iluzoryczności przeżyć.

Wychowanie do czasu wolnego i przez czas wolny - zadania pedagoga.

Charakter zdań jest tu zależny od cech jednostki zarówno tych związanych z niepełnosprawnością jak i tych od niej niezależnej oraz czynników zewnętrznych takich jak:

• - infrastruktura pedagogiczna i instytucji pomocniczych w danej miejscowości,

• - dostępność środowiska fizycznego do możliwości osób niepełnosprawnych.

Zadania pedagoga dzielimy na pracę z rodziną dziecka niepełnosprawnego jak również pracę w instytucjach opiekuńczych i leczniczych.

Do zadań pedagoga w pracy z rodziną należą:

• podnoszenie kultury pedagogicznej rodziny,

• przedstawienie rodzicom rewalidacyjnych wartości zajęć wypełniających czas wolny,

• uświadomienie rodzicom potrzeby zapewnienia dziecku ilości czasu wolnego zgodnej z normą higieniczną dala danego wieku,

• prezentowanie sposobów spędzania czasu wolnego w domu i poza nim.

---